Дзяржавы, якія не маюць выхаду да мора

У цяперашні час існуе 44 дзяржавы, межы якіх не маюць выхаду да Сусветнага акіяна. Больш за ўсё такіх дзяржаў у Афрыцы (16 дзяржаў) і ў Еўропе (14 дзяржаў і 2 часткова прызнаныя дзяржавы). Колькасць краін у Азіі, якія не маюць выхаду да мора, складае 12 дзяржаў, у Паўднёвай Амерыцы — 2.

Зялёным пазначана дзяржавы, што не маюць выхаду да мора

Дзве дзяржавы, якія не маюць выхаду да мора, а менавіта Узбекістан і Ліхтэнштэйн, мяжуюць выключна з краінамі, якія таксама не маюць выхаду ў Сусветны акіян. Ліхтэнштэйн стаў такой дзяржавай у 1918 годзе пасля распаду Аўстра-Венгрыі, якая мела выхад да мора. У перыяд аншлюсу Аўстрыі Германіяй (1938-1945) Ліхтэнштэйн зноў страціў гэты статус, бо Трэці рэйх таксама меў выхад да мора. Пасля распаду СССР у 1991 годзе другой такой дзяржавай стаў Узбекістан.

Тры невялікія дзяржавы цалкам акружаны тэрыторыяй адной іншай дзяржавы (анклавы): Сан-Марына і Ватыкан мяжуюць толькі з Італіяй, Лесота — толькі з Паўднёвай Афрыкай. Дзевяць дзяржаў цалкам акружаны тэрыторыяй дзвюх дзяржаў: Манголія, Непал, Бутан, Свазіленд, Ліхтэнштэйн, Андора, Малдова, часткова прызнаная дзяржава Паўднёвая Асеція і непрызнанае Прыднястроўе. Большасць з дзяржаў, акружаных дзвюма іншымі дзяржавамі, таксама невялікія па памеры і насельніцтву, але сярод іх ёсць і буйныя - Манголія, Малдова і Непал.

Эфіопія, у якой пражывае 85 млн жыхароў (2009), з'яўляецца найбуйнейшай паводле насельніцтва з дзяржаў, якія не маюць выхаду да Сусветнага акіяна. Таксама больш за 20 мільёнаў жыхароў пражываюць ва Угандзе (32.400.000), Непале (29,3 млн) і Узбекістане (28.600.000).

Найбуйнейшымі па плошчы з дзяржаў, якія не мяжуюць з Сусветным акіянам, з'яўляецца Казахстан (2.724.900 км²); тэрыторыю больш мільёна км² маюць таксама Манголія (1.566.500 км²), Чад (1.284.000 км²), Нігер (1.276.000 км²), Малі (1.240.000 км²), Эфіопія (1.104.300 км²), Балівія (1.098.581 км²).

Не маюць межаў з Сусветным акіянам большасць (9 з 15) дзяржаў, якія ўтварыліся пасля распаду СССР. Пры гэтым тэрыторыя дзяржаў Арменія, Азербайджан, Туркменія, Узбекістан, Кіргізія і Таджыкістан цалкам уваходзіць у басейны бяссцёкавых вадаёмаў і абласцей - іншых падобных дзяржаў у свеце няма.

Мальтыйскі ордэн, які часткова прызнаны і мае статус назіральніка пры ААН, размешчаны ў асноўным, як і Ватыкан, у межах Рыма, у 1998 годзе на 99 гадоў арандаваў на Мальце.

Праблемы краін без выхаду да адкрытага мора

Яшчэ Адам Сміт у сваёй працы «Багацце народаў» адзначаў, што важнае значэнне для паказчыкаў эканамічнай дзейнасці краіны мае выхад да мора і, адпаведна, да гандлёвых шляхоў. З цягам часу развіццё наземнага транспарту і сувязі скарацілі перавагі прыбярэжных краін у параўнанні з краінамі, якія не маюць выхаду да мора. Аднак марскія перавозкі па-ранейшаму адыгрываюць цэнтральную ролю ў сусветным гандлі, і ў сувязі з гэтым адсутнасць выхаду да мора стварае пэўныя праблемы. У прыватнасці, у суседніх краін могуць быць эканамічныя або ваенныя прычыны для таго, каб заблакаваць выхад да мора або транзіт праз сваю тэрыторыю.

Права дзяржаў на доступ да адкрытага мора

Згодна з міжнародным праве ( 1982 г., частка X), унутрыкантынентальныя краіны маюць права на доступ да мора. Гэта права рэалізуецца шляхам заключэння спецыяльных пагадненняў паміж зацікаўленымі дзяржавамі, якія не маюць выхаду да мора, і дзяржавамі транзіту.

Унутрыкантынентальныя краіны могуць мець марскія судны пад сваім сцягам, якія размешчаны ў замежных партах (напрыклад, марскія судны Чэхіі выкарыстоўваюць порт Шчэціна на падставе дагавора з Польшчай).

У адкрытым моры ўнутрыкантынентальныя краіны карыстаюцца ўсімі правамі на роўных падставах: у прыватнасці, яны маюць права ажыццяўляць суднаходства, рыбалоўства, палёты лятальных апаратаў, пракладваць падводныя кабелі і трубаправоды.

Спіс дзяржаў, якія не маюць выхаду да акіяну

Азія

• Азербайджан
• Арменія
• Афганістан
• Бутан
• Казахстан
• Кіргізія
• Лаос
• Манголія
• Нагорна-Карабахская Рэспубліка — непрызнаная дзяржава
• Непал
• Таджыкістан
• Туркменія
• Узбекістан
• Паўднёвая Асеція — часткова прызнаная дзяржава

Афрыка

• Азавад — непрызнаная дзяржава
• Батсвана
• Буркіна-Фасо
• Бурундзі
• Замбія
• Зімбабвэ
• Лесота
• Малаві
• Малі
• Нігер
• Руанда
• Свазіленд
• Уганда
• Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка
• Чад
• Эфіопія
• Паўднёвы Судан

Еўропа

• Аўстрыя
• Андора
• Беларусь
• Ватыкан
• Венгрыя
• Косава — часткова прызнаная дзяржава
• Ліхтэнштэйн
• Люксембург
• Малдова
• Паўночная Македонія
• Прыднястроўе — непрызнаная дзяржава
• Сан-Марына
• Сербія
• Славакія
• Чэхія
• Швейцарыя

Паўднёвая Амерыка

• Балівія
• Парагвай

Спасылкі

• Дзяржавы, якія не маюць выхаду да мора.