Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Гелій | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Агульная інфармацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| , , | Гелій, He, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Высакародныя газы | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Група, Перыяд, | , , | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Колер | няма | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Суадносіны масы ў | 4 · 10−7 % | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атамарныя звесткі | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атамная маса | 4,002602 g/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (падлічаны) | 128 (31) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 32 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 140 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 12 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электроны на | 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. Энергія іанізацыі | 2372,3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. Энергія іанізацыі | 5250,5 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фізічныя якасці | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| газападобны | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| – | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Шчыльнасць | 0,1785 , (–) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпература плаўлення | 0,95 K bei ca. 2,5 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпература кіпення | 4,22 K (−268,93 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Малярны аб’ём | 22,4 · 10−3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 0,0845 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 0,021 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| – | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 972 m/s пры 273,15 K 1007 m/s пры 293,15 K | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| cp = 5193 J/(kg•K) мал. цепл. cp,m = 20.786 J/(mol•K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электраправоднасць | – | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цеплаправоднасць | 0,152 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хімічныя якасці | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 0 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аксіды () | – | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 5,2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ізатопы | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| NMR-якасці | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Па магчымасці выкарыстоўваецца агульнапрынятая . Пры адсутнасці іншых заўваг, маюць сілу стандартныя ўмовы. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2 | Гелій |
4,0026 | |
| 1s² | |
Гелій (ад старажытнагрэчаскага ἥλιος hélios, «Сонца») — хімічны элемент. Гелій адносіцца да групы высакародных газаў, парадкавы нумар 2, сімвал элемента — He.
Гелій — практычна інертны хімічны элемент. Узначальвае групу інертных газаў у перыядычнай сістэме элементаў. Нетаксічны, не мае колеру, паху і смаку. Пры нармальных умовах уяўляе сабой аднаатамны газ. Яго пункт кіпення (Т=4б216К) найменшая сярод усіх элементаў; цвёрды гелій здабыты толькі пры цісках вышэй 25 атмасфер. Экстрэмальныя ўмовы таксама неабходны для стварэння нешматлікіх хімічных злучэнняў гелія, усе яны нестабільныя пры стандартных тэмпературы і ціску. Прыродны гелій складаецца з двух стабільных ізатопаў: 4He (ізатопная распаўсюджанасць — 99,99986 %) і значна больш рэдкага ³He (0,00014 %; утрыманне гелія-3 у розных прыродных крыніцах можа змяняцца ў даволі шырокіх межах). Вядомы яшчэ шэсць штучных радыеактыўных ізатопаў гелія.
Гелій займае другое месца па распаўсюджанасці ў Сусвеце і лёгкасці (пасля вадароду). Аднак на Зямлі гелій сутракаецца рэдка. Практычна ўвесь гелій у Сусвеце ўтварыўся ў першыя некалькі хвілін пасля Вялікага Выбуху, у час . У сучасным Сусвеце амаль увесь новы гелій утвараецца ў выніку з вадароду ў нетрах зорак. На Зямлі ён утвараецца ў выніку альфа-распаду цяжкіх элементаў (альфа-часціцы, якія выпраменьваюцца пры альфа-распадзе — гэта ядры гелія-4). Частка гелія, які ўтварыўся пры альфа-распадзе і прасачыўся срозь пароды зямной кары, захопліваецца прыродным газам, канцэнтрацыя гелія ў якім можа дасягаць 7 % ад аб'ёму. Гелій здабываецца з прыроднага газу працэсам нізкатэмпературнага раздзялення — так званай .
Гісторыя
Адкрыццё гелія пачалося з 1868 года, калі 18 жніўня пры назіранні поўнага сонечнага зацьмення ў Індыі французскі астраном П. Ж. Жансен заўважыў у спектры сонечнай кароны жоўтую лінію з даўжынёй хвалі 587,49 нанаметраў. Першапачаткова лічылася, што гэта лінія належыць калію. 20 кастрычніка таго ж года англійскі астраном Д. Н. Лак'ер прыкмеціў жоўтую лінію ў сонечным спектры, якую ён назваў D3-лініяй. У 1871 годзе Лак'ер растлумачыў яе паходжанне прысутнасцю на Сонцы новага элемента. Ён і англійскі хімік далі гелію імя, якое адлюстроўвае гісторыю яго адкрыцця (ад грэц. Ήλιο (Helio) - сонца). Лак'ер лічыў, што адкрыты элемент — метал, таму ён выкарыстоўваў у лацінскай назве элемента канчатак «-ium», якое звычайна ўжываецца ў назве металаў.
У 1881 годзе італьянскі вучоны Л. Пальміеры выявіў выявіў гелій у складзе газаў з вулкана Везуій, аднак гэта не было прынята да веры.
26 сакавіка 1895 года англічанін Уільям Рамзай атрымаў гелій уздзеяннем кіслот на прыродную радыеактыўную руду . Рамзай шукаў аргон, але пасля аддзялення азоту і кіслароду ад газу, заўважыў ярка-жоўтую лінію, што была падобна на D3-лінію спектра Сонца. Лак'ер і брытанскі фізік Уільям Крукс высветлілі, што гэты газ быў геліем. Гелій быў незалежна ад Рамзая выдзелены з клевяіту ў тым жа годзе хімікамі і у Швецыі, якія атрымалі дастатковую колькасць газу для дакладнага вызначэння атамнай масы. Гелій таксама выдзяліў амерыканскі геахімік раней за адкрыццё Рамзая, калі ён заўважыў незвычайныя спектральныя лініі, даследуючы мінерал уранініт. Хілебранд, аднак, вырашыў, што гэтыя лініі належаць азоту.
У 1907 годзе Эрнэст Рэзерфорд і паказалі, што альфа-часціцы з'яўляюцца ядрамі гелія.
Доўгі час гелій быў адзіным газам, які не быў звадкаваны. Аднак у 1908 годзе галандскі фізік звадкаваў геліў, ахалоджваючы яго да тэмпературы ніжэй за 1К. Ён спрабаваў здабыць цвёрды гелій далейшым паніжэннем тэмпературы, аднак гэта зрабіў толькі 1926 годзе яго студэнт пры ціску 25 атмасфер.
У 1938 годзе расійскі фізік Пётр Леанідавіч Капіца выявіў, што ў гелія-4 амаль адсутнічае вязкасць (з'ява звышцякучасці). У 1972 годзе гэтую ж з'яву для гелія-3 адкрылі амерыканскія фізікі Дуглас Д. Ошэроф, Дэвід М. Лі і Роберт К. Рычардсон (Нобелеўская прэмія па фізіцы 1996). У 2004 годзе з'явіліся звесткі аб адкрыцці звышцякучасці цвёрдага гелія, аднак інтэрпрэтацыя гэтай з'явы не да канца зразумела.
Атрыманне
У цяперашні час гелій выдзяляюць з прыродных гелійзмяшчальных газаў, карыстаючыся метадам глыбокага ахалоджвання (гелій звадкоўваецца цяжэй усіх астатніх газаў). Радовішчы такіх газаў знаходзяцца ў Расіі, ЗША, Канадзе, Кітаі, Алжыры, Польшчы і Катары. Гелій знаходзіцца таксама ў некаторых мінералах (, і інш.), пры гэтым з 1 кг мінерала пры награванні можна атрымаць да 10 л гелія.
Уласцівасці газавай фазы і плазмы гелія
Гелій - найменш хімічна актыўны элемент восьмай групы перыядычнай сістэмы элементаў. Большасць злучэнняў гелія існуюць толькі ў газавай фазе ў выглядзе так званых , у якіх устойлівы ўзбуджаныя электронныя станы і няўстойлівы асноўны стан. Гелій утварае двухатамныя малекулы He2, фтарыд HeF, хларыд HeCl (эксімерныя малекулы ўтвараюцца пры дзеянні электрычнага разраду або УФ выпраменьвання на сумесь гелія і фтору (хлору)). Пры стандартных тэмпературы і ціску гелій паводзіць сябе як ідэальны газ. Фактычна пры ўсіх умовах гелій монаатамны. Гелій мае невялікую малекулярную масу, таму яму ўласціва большая цеплаправоднасць, чым у іншых газаў, акрамя вадарода, і яго ўдзельная цеплаёмістасць надзвычай высокая. Гелій таксама менш растваральны ў вадзе, чым іншыя газы. Хуткасць яго дыфузіі скрозь цвёрдыя матэрыялы ў тры разы вышэй, чым у паветра, і прыблізна на 65% вышэй, чым у вадарода. Прыблізны дыяметр малекулы He2 — 0,20 нм. Каэфіцыент праламлення гелія бліжэй да адзінкі, чым у іншых газаў. Гэты газ мае адмоўны пры нармальнай тэмпературы асяроддзя, гэта значыць награваецца, калі яму даюць магчымасць свабодна расшырацца ў аб'ёме. Толькі ніжэй тэмпературы інверсіі Джоўля-Томсана (прыблізна 40К пры нармальным ціску) ён астывае ў час свабоднага расшырэння. Пасля ахалоджвання ніжэй гэтай тэмпературы, гелій можа быць ператвораны ў вадкасць пры расшыральным ахалоджванні. Такое ахалоджванне праводзіцца пры дапамозе .
У Сусвеце гелій пераважна сустракаецца ў выглядзе плазмы. У плазме электроны і пратоны не звязаны паміж сабой, у выніку чаго плазма мае высокую электраправоднасць, нават калі газ толькі часткова іанізаваны. На заражаныя часціцы моцна ўздзейнічаюць магнітнае і электрычнае палі. Напрыклад, у сонечным ветры разам з іанізаваным вадародам, яны ўздзейнічаюць з магнітасферай Зямлі, што з'яўляецца прычынай паўночнага ззяння.
Уласцівасці кандэнсаваных фаз
Цвёрды гелій здабываецца толькі пад высокім ціскам. Бясколернае, амаль нябачнае цвёрдае рэчыва лёгка сціскаецца: пад высокім ціскам яно можа паменьшыцца ў аб'ёме на 30%. У адрозненні ад іншых элементаў, гелій застаецца вадкім пры тэмпературах блізкіх да абсалютнага нуля пры нармальным ціску (гэта з'яўляецца эфектам квантавай механікі: нулявы пункт тэмпературы занадта высокі для замярзання). Цвёрды гелій патрабуе тэмпературу 1-1,5К (каля -272°С) і ціск 2,5МРа. Цвёрды гелій мае крысталічную структуру.
Цвёрды гелій мае шчыльнасць 214±0,006кг/м³ (1,15К, 66 атмасфер). Пры тэмпературах паміж 1,8К і 1,5К цвёрды гелій мае аднолькавую шчыльнасць. Гэта можа сведчыць аб тым, што пры тэмпературы 0К і пад ціскам 25 атмасфер (мінімальны ціск для існавання цвёрдага гелія) ён мае шчыльнасць 187±9г/м³.
Выкарыстанне
Гелій выкарыстоўваюць для стварэння інертнай і ахоўнай атмасферы пры вырошчванні крэмніевых і германіевых крышталёў, у тытанавых і цырконіевых вырабах, у якасці атмасферы для аховы гістарычных дакументаў, пры зварцы, рэзцы і плаўцы металаў, якія лёгка забруджваюцца паветрам, пры перакачцы ракетнага паліва, у якасці ахалоджваючай вадкасці ў некаторых ядзерных рэактарах, для запаўнення дырыжабляў і аэрастатаў (у гэтых мэтах не выкарыстоўваюць вадарод з-за яго выбуханебяспечнасці), у якасці кампанента актыўнага асяроддзя гелій-неонавых лазераў. Гелій-3 выкарыстоўваецца для запаўнення газавых нейтронных дэтэктараў, як рабочае цела геліевых цечашукальнікаў. Вадкі гелій - самая халодная вадкасць на Зямлі, што дазваляе выкарыстоўваць яго для ахалоджвання металаў да звышнізкіх тэмператур з мэтай прыдання ім якасцей звышправоднасці. Гелій дрэнна раствараецца ў вадзе, якая з'яўляецца асноўнай часткай крыві чалавека, таму яго выкарыстоўваюць як частку газавай сумясі, якую падаюць для дыхання вадалазам, што дазваляе прадухіліць .
Крыніцы
- Конарев Б. Н. Любознательным о химии. Неорганическая химия. — 2-е изд.. — М.: Химия, 1984. — С. 87. — 224 с. — 65 000 экз. (руск.)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
GelijVadarod Gelij LityjHe Ne 1s2 4 2 He Peryyadychnaya sistema elementayAgulnaya infarmacyya Gelij He 2Vysakarodnyya gazyGrupa Peryyad Koler nyamaSuadnosiny masy y 4 10 7 Atamarnyya zvestkiAtamnaya masa 4 002602 g padlichany 128 31 32 pm140 pm12Elektrony na 21 Energiya ianizacyi 2372 32 Energiya ianizacyi 5250 5 kJ molFizichnyya yakascigazapadobny Shchylnasc 0 1785 Temperatura playlennya 0 95 K bei ca 2 5 MPaTemperatura kipennya 4 22 K 268 93 C Malyarny ab yom 22 4 10 30 0845 kJ mol0 021 kJ mol 972 m s pry 273 15 K 1007 m s pry 293 15 Kcp 5193 J kg K mal cepl cp m 20 786 J mol K Elektrapravodnasc Ceplapravodnasc 0 152Himichnyya yakasci0Aksidy 5 2IzatopyIzatop RA3He 0 000137 He z yaylyaecca pry 1 nejtrone4He 99 999863 He z yaylyaecca stabilnym pry 2 nejtronah5He 7 618 10 22 s 0 60 4He6He 806 7 ms 3 508 67He 2 857 10 21 s 0 60 6He8He 119 ms i 79He 1 5 10 21 s 8He10He 2 7 10 21 s 9HeNMR yakasci3He1 2gama 2 038 108 Adchuvalnasc 0 44pry B 4 7 152Pa magchymasci vykarystoyvaecca agulnaprynyataya Pry adsutnasci inshyh zayvag mayuc silu standartnyya ymovy 2 GelijHe4 00261s Gelij ad starazhytnagrechaskaga ἥlios helios Sonca himichny element Gelij adnosicca da grupy vysakarodnyh gazay paradkavy numar 2 simval elementa He source source source source track Gelij lazer Gelij praktychna inertny himichny element Uznachalvae grupu inertnyh gazay u peryyadychnaj sisteme elementay Netaksichny ne mae koleru pahu i smaku Pry narmalnyh umovah uyaylyae saboj adnaatamny gaz Yago punkt kipennya T 4b216K najmenshaya syarod usih elementay cvyordy gelij zdabyty tolki pry ciskah vyshej 25 atmasfer Ekstremalnyya ymovy taksama neabhodny dlya stvarennya neshmatlikih himichnyh zluchennyay geliya use yany nestabilnyya pry standartnyh temperatury i cisku Pryrodny gelij skladaecca z dvuh stabilnyh izatopay 4He izatopnaya raspaysyudzhanasc 99 99986 i znachna bolsh redkaga He 0 00014 utrymanne geliya 3 u roznyh pryrodnyh krynicah mozha zmyanyacca y davoli shyrokih mezhah Vyadomy yashche shesc shtuchnyh radyeaktyynyh izatopay geliya Gelij zajmae drugoe mesca pa raspaysyudzhanasci y Susvece i lyogkasci paslya vadarodu Adnak na Zyamli gelij sutrakaecca redka Praktychna yves gelij u Susvece ytvaryysya y pershyya nekalki hvilin paslya Vyalikaga Vybuhu u chas U suchasnym Susvece amal uves novy gelij utvaraecca y vyniku z vadarodu y netrah zorak Na Zyamli yon utvaraecca y vyniku alfa raspadu cyazhkih elementay alfa chascicy yakiya vypramenvayucca pry alfa raspadze geta yadry geliya 4 Chastka geliya yaki ytvaryysya pry alfa raspadze i prasachyysya sroz parody zyamnoj kary zahoplivaecca pryrodnym gazam kancentracyya geliya y yakim mozha dasyagac 7 ad ab yomu Gelij zdabyvaecca z pryrodnaga gazu pracesam nizkatemperaturnaga razdzyalennya tak zvanaj GistoryyaAdkryccyo geliya pachalosya z 1868 goda kali 18 zhniynya pry naziranni poynaga sonechnaga zacmennya y Indyi francuzski astranom P Zh Zhansen zayvazhyy u spektry sonechnaj karony zhoytuyu liniyu z dayzhynyoj hvali 587 49 nanametray Pershapachatkova lichylasya shto geta liniya nalezhyc kaliyu 20 kastrychnika tago zh goda anglijski astranom D N Lak er prykmeciy zhoytuyu liniyu y sonechnym spektry yakuyu yon nazvay D3 liniyaj U 1871 godze Lak er rastlumachyy yae pahodzhanne prysutnascyu na Soncy novaga elementa Yon i anglijski himik dali geliyu imya yakoe adlyustroyvae gistoryyu yago adkryccya ad grec Hlio Helio sonca Lak er lichyy shto adkryty element metal tamu yon vykarystoyvay u lacinskaj nazve elementa kanchatak ium yakoe zvychajna yzhyvaecca y nazve metalay U 1881 godze italyanski vuchony L Palmiery vyyaviy vyyaviy gelij u skladze gazay z vulkana Vezuij adnak geta ne bylo prynyata da very 26 sakavika 1895 goda anglichanin Uilyam Ramzaj atrymay gelij uzdzeyannem kislot na pryrodnuyu radyeaktyynuyu rudu Ramzaj shukay argon ale paslya addzyalennya azotu i kislarodu ad gazu zayvazhyy yarka zhoytuyu liniyu shto byla padobna na D3 liniyu spektra Sonca Lak er i brytanski fizik Uilyam Kruks vysvetlili shto gety gaz byy geliem Gelij byy nezalezhna ad Ramzaya vydzeleny z klevyaitu y tym zha godze himikami i u Shvecyi yakiya atrymali dastatkovuyu kolkasc gazu dlya dakladnaga vyznachennya atamnaj masy Gelij taksama vydzyaliy amerykanski geahimik ranej za adkryccyo Ramzaya kali yon zayvazhyy nezvychajnyya spektralnyya linii dasleduyuchy mineral uraninit Hilebrand adnak vyrashyy shto getyya linii nalezhac azotu U 1907 godze Ernest Rezerford i pakazali shto alfa chascicy z yaylyayucca yadrami geliya Doygi chas gelij byy adzinym gazam yaki ne byy zvadkavany Adnak u 1908 godze galandski fizik zvadkavay geliy ahalodzhvayuchy yago da temperatury nizhej za 1K Yon sprabavay zdabyc cvyordy gelij dalejshym panizhennem temperatury adnak geta zrabiy tolki 1926 godze yago student pry cisku 25 atmasfer U 1938 godze rasijski fizik Pyotr Leanidavich Kapica vyyaviy shto y geliya 4 amal adsutnichae vyazkasc z yava zvyshcyakuchasci U 1972 godze getuyu zh z yavu dlya geliya 3 adkryli amerykanskiya fiziki Duglas D Osherof Devid M Li i Robert K Rychardson Nobeleyskaya premiya pa fizicy 1996 U 2004 godze z yavilisya zvestki ab adkrycci zvyshcyakuchasci cvyordaga geliya adnak interpretacyya getaj z yavy ne da kanca zrazumela AtrymanneU cyaperashni chas gelij vydzyalyayuc z pryrodnyh gelijzmyashchalnyh gazay karystayuchysya metadam glybokaga ahalodzhvannya gelij zvadkoyvaecca cyazhej usih astatnih gazay Radovishchy takih gazay znahodzyacca y Rasii ZShA Kanadze Kitai Alzhyry Polshchy i Katary Gelij znahodzicca taksama y nekatoryh mineralah i insh pry getym z 1 kg minerala pry nagravanni mozhna atrymac da 10 l geliya Ulascivasci gazavaj fazy i plazmy geliyaGelij najmensh himichna aktyyny element vosmaj grupy peryyadychnaj sistemy elementay Bolshasc zluchennyay geliya isnuyuc tolki y gazavaj faze y vyglyadze tak zvanyh u yakih ustojlivy yzbudzhanyya elektronnyya stany i nyaystojlivy asnoyny stan Gelij utvarae dvuhatamnyya malekuly He2 ftaryd HeF hlaryd HeCl eksimernyya malekuly ytvarayucca pry dzeyanni elektrychnaga razradu abo UF vypramenvannya na sumes geliya i ftoru hloru Pry standartnyh temperatury i cisku gelij pavodzic syabe yak idealny gaz Faktychna pry ysih umovah gelij monaatamny Gelij mae nevyalikuyu malekulyarnuyu masu tamu yamu ylasciva bolshaya ceplapravodnasc chym u inshyh gazay akramya vadaroda i yago ydzelnaya ceplayomistasc nadzvychaj vysokaya Gelij taksama mensh rastvaralny y vadze chym inshyya gazy Hutkasc yago dyfuzii skroz cvyordyya materyyaly y try razy vyshej chym u pavetra i pryblizna na 65 vyshej chym u vadaroda Pryblizny dyyametr malekuly He2 0 20 nm Kaeficyent pralamlennya geliya blizhej da adzinki chym u inshyh gazay Gety gaz mae admoyny pry narmalnaj temperatury asyaroddzya geta znachyc nagravaecca kali yamu dayuc magchymasc svabodna rasshyracca y ab yome Tolki nizhej temperatury inversii Dzhoylya Tomsana pryblizna 40K pry narmalnym cisku yon astyvae y chas svabodnaga rasshyrennya Paslya ahalodzhvannya nizhej getaj temperatury gelij mozha byc peratvorany y vadkasc pry rasshyralnym ahalodzhvanni Takoe ahalodzhvanne pravodzicca pry dapamoze U Susvece gelij peravazhna sustrakaecca y vyglyadze plazmy U plazme elektrony i pratony ne zvyazany pamizh saboj u vyniku chago plazma mae vysokuyu elektrapravodnasc navat kali gaz tolki chastkova ianizavany Na zarazhanyya chascicy mocna yzdzejnichayuc magnitnae i elektrychnae pali Napryklad u sonechnym vetry razam z ianizavanym vadarodam yany yzdzejnichayuc z magnitasferaj Zyamli shto z yaylyaecca prychynaj paynochnaga zzyannya Ulascivasci kandensavanyh fazCvyordy gelij zdabyvaecca tolki pad vysokim ciskam Byaskolernae amal nyabachnae cvyordae rechyva lyogka sciskaecca pad vysokim ciskam yano mozha pamenshycca y ab yome na 30 U adroznenni ad inshyh elementay gelij zastaecca vadkim pry temperaturah blizkih da absalyutnaga nulya pry narmalnym cisku geta z yaylyaecca efektam kvantavaj mehaniki nulyavy punkt temperatury zanadta vysoki dlya zamyarzannya Cvyordy gelij patrabue temperaturu 1 1 5K kalya 272 S i cisk 2 5MRa Cvyordy gelij mae krystalichnuyu strukturu Cvyordy gelij mae shchylnasc 214 0 006kg m 1 15K 66 atmasfer Pry temperaturah pamizh 1 8K i 1 5K cvyordy gelij mae adnolkavuyu shchylnasc Geta mozha svedchyc ab tym shto pry temperatury 0K i pad ciskam 25 atmasfer minimalny cisk dlya isnavannya cvyordaga geliya yon mae shchylnasc 187 9g m VykarystanneGelij vykarystoyvayuc dlya stvarennya inertnaj i ahoynaj atmasfery pry vyroshchvanni kremnievyh i germanievyh kryshtalyoy u tytanavyh i cyrkonievyh vyrabah u yakasci atmasfery dlya ahovy gistarychnyh dakumentay pry zvarcy rezcy i playcy metalay yakiya lyogka zabrudzhvayucca pavetram pry perakachcy raketnaga paliva u yakasci ahalodzhvayuchaj vadkasci y nekatoryh yadzernyh reaktarah dlya zapaynennya dyryzhablyay i aerastatay u getyh metah ne vykarystoyvayuc vadarod z za yago vybuhanebyaspechnasci u yakasci kampanenta aktyynaga asyaroddzya gelij neonavyh lazeray Gelij 3 vykarystoyvaecca dlya zapaynennya gazavyh nejtronnyh detektaray yak rabochae cela gelievyh cechashukalnikay Vadki gelij samaya halodnaya vadkasc na Zyamli shto dazvalyae vykarystoyvac yago dlya ahalodzhvannya metalay da zvyshnizkih temperatur z metaj prydannya im yakascej zvyshpravodnasci Gelij drenna rastvaraecca y vadze yakaya z yaylyaecca asnoynaj chastkaj kryvi chalaveka tamu yago vykarystoyvayuc yak chastku gazavaj sumyasi yakuyu padayuc dlya dyhannya vadalazam shto dazvalyae praduhilic KrynicyKonarev B N Lyuboznatelnym o himii Neorganicheskaya himiya 2 e izd M Himiya 1984 S 87 224 s 65 000 ekz rusk