Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Япо́нская мо́ва (саманазва: 日本語, にほんご, にっぽんご, ) — мова японцаў і фактычна дзяржаўная мова Японіі, са спрэчным сістэматычным становішчам сярод іншых моў. Родная мова для 122 млн чалавек (9-е месца ў свеце), свабодна валодаюць — каля 140 млн чалавек. Пашыраная пераважна ў Японіі, а таксама ў асяроддзі японскіх эмігрантаў.
| Японская мова | |
|---|---|
 | |
| Саманазва | 日本語 |
| Краіны | Японія, ЗША, Бразілія, Гуам, Тайвань, Перу, Аўстралія |
| Рэгіёны | Далёкі Усход, Паўднёвая Амерыка, Аўстралія і Акіянія |
| Афіцыйны статус |
 Палау (у штаце Ангаур) |
| Арганізацыя, якая рэгулюе | Афіцыйнага рэгулятара няма (фактычна Агенцтва па культуры пры Міністэрстве адукацыі і культуры) |
| Агульная колькасць носьбітаў | 122 млн. |
| 9 | |
| Статус | у бяспецы[d] |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| Алтайскія мовы (гіпатэтычна)
| |
| Пісьменнасць | кандзі, кана (катакана, хірагана) |
| Моўныя коды | |
| (ДАСТ 7.75–97) | япо 870 |
| (ISO 639-1) | ja |
| (ISO 639-2) | jpn |
| (ISO 639-3) | jpn |
| jpn | |
| Ethnologue | jpn |
| Linguasphere | 45-CAA |
| ABS ASCL | 72 і 7201 |
| IETF | ja |
| Glottolog | nucl1643 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Першыя пісьмовыя сведчанні існавання японскай мовы датуюцца VIII стагоддзем. Японская мова запісваецца трыма графічнымі сістэмамі — дзвюма складовымі азбукамі кана (хірагана і катакана) і спрошчанымі пасля 1946 года кітайскімі іерогліфамі. Хірагана выкарыстоўваецца для дапісання марфем ва ўласна японскіх ці даўно запазычаных словах, аснова ці нейкая частка якіх запісаная іерогліфамі, альбо для запісу слоў, якія больш не запісваюцца іерогліфамі (пасля рэформы ці з нейкіх іншых прычын). Катакана выкарыстоўваецца да запісу запазычанняў і выклічнікаў. Існуе таксама лацінізаваны алфавіт рамадзі для перадачы японскіх фанем.
Слоўнік японскай мовы налічвае больш за мільён слоў. На японскую лексіку ў значнай ступені паўплывала кітайская мова. Пасля другой сусветнай вайны мае месца актыўнае запазычанне англійскіх слоў.
Нацумэ Сосэкі з'яўляецца адным з аўтараў, якія сфарміравалі сучасную літаратурную японскую мову. У 1946 годзе была праведзена рэформа іерагліфікі ў мэтах яе спрашчэння. Быў таксама складзены спіс найчасцей ужываных іерогліфаў, а іерогліфы, якія ў яго не ўвайшлі, пачалі выкарыстоўваюцца вельмі рэдка. У выніку таго, што ў Кітаі падобная рэформа таксама была асобна праведзена пасля Другой сусветнай вайны, сёння японская іерагліфіка і кітайская іерагліфіка КНР адрозніваюцца, а кітайцы дыяспары ў Паўднёва-Усходняй Азіі і кітайская дзяржава на Тайвані засталіся пры старых варыянтах напісання.
Паводле граматычнага строю, мова аглюцінатыўная з пераважна выражэннем граматычных значэнняў.
На поўдні Японскага архіпелага знаходзіцца пэўная частка ідыёмаў (гл. ), якія могуць лічыцца як асобнымі ад японскай мовамі, так і яе дыялектамі. З імі японская мова ўтварае сям'ю япона-рукюскіх моў. Сувязі сям'і з'яўляюцца нявызначанымі, аднак існуе гіпотэза аб належнасці япона-рукюскае сям'і да алтайскіх моў. Тым не менш, калі разглядаць рукюскія мовы як дыялекты японскае мовы, японская мова становіцца адзінай, а значыць — мовай-ізалятам (мова, якая не ўваходзіць у якую-небудзь моўную галіну, групу ці сям'ю) або непасрэдна ўваходзіць у алтайскую сям'ю моў (гіпатэтычна).
Дыялекты
Дзякуючы геаграфічным асаблівасцям Японіі (мноства ізаляваных астравоў, высокія горныя хрыбты) існуе больш за дзясятак дыялектаў мовы. Яны адрозніваюцца па слоўнікавым запасе, марфалогіі, ужыванні службовых часцін, а ў некаторых выпадках — і па вымаўленні. Сярод распаўсюджаных дыялектаў можна вылучыць кансай-бэн (яп.: 关西弁), тохоку-бэн (яп.: 东北弁) і канто-бэн (яп.: 关东弁), дыялект Токіа і наваколля. Носьбіты розных далёкіх дыялектаў часта не разумеюць адзін аднаго, хоць кожны японец ведае літаратурную японскую мову. Найбольшыя моўныя адрозненні існуюць паміж паўднёвымі (астравы Рукю), і паўночнымі раёнамі Японіі. Асноўная тэрыторыя дзеліцца на заходнюю і ўсходнюю групы. На аснове такійскага дыялекту была створана «агульная мова» (яп.: 共通語 кё:цу:го). Стандартызаваны дыялект з 1886 года стаў вывучацца ў навучальных установах. Згладжванне дыялектычных асаблівасцей таксама звязана з актыўным выкарыстаннем агульных дыялектаў у СМІ.
Фанетыка
Зычныя
Асаблівасцю японскай мовы з'яўляецца тое, што за зычным, як правіла, павінен ісці галосны. Так, словы ў японскай мове не могуць пачынацца збегам зычных, а паміж галоснымі са спалучэнняў зычных могуць стаяць толькі падвоеныя зычныя (гемінаты) і спалучэнні з першым насавым, а ў канцы слова акрамя галосных можа быць толькі насавы зычны.
| білабілярны | альвеалярны | рэтрафлексны | альвеалярна-палатальны | палатальны | велярны | увулярны | гартанны | |
| выбухны | p b | t d | k ɡ | |||||
| насавы | m | n | ŋ | ɴ | ||||
| аднаўдарны | ɽ | |||||||
| фрыкатыўны | ɸ | s z | ɕ ʑ | ç | h | |||
| апраксімант | j | ɰ | ||||||
| афрыкат | ʦ ʣ | ʨ ʥ |
Галосныя
| Хірагана | МФА | Заўвагі |
|---|---|---|
| あ | [a] | Як «а» ў крыніца. |
| い | [i] | Як «і» ў мяккі. Пасля галоснай і ў пачатку слова можа вымаўляцца як «і» |
| う | [ɯ] | Адсутнічае ў беларускай мове, сярэдні гук паміж «ы» і «у». |
| え | [e] | Як «э» ў сэнс. Пасля к, г, м звычайна вымаўляецца як беларускае «е» ў кепскі. |
| お | [o] | Як беларускае «о», але не такі доўгі. |
Гл. таксама
- Стараяпонская мова
- Класічная японская мова
- Сярэднеяпонская мова
Зноскі
- Рэйтынг моў па колькасці носьбітаў // Этналог (англ.)
- Транскрыпцыя паводле МФА
- Японская мова // Беларуская энцыклапедыя: Т. 18. Кн. 1. — С. 294.
- Алпатов В. М. Японский язык // Языки мира: Монгольские языки. Тунгусо-маньчжурские языки. Японский язык. Корейский язык.. — С. 325. (падраздзел 1.2.1)
- Алпатов В. М. Японский язык // Лингвистический энциклопедический словарь. 1990. — С. 625.
Літаратура
- Алпатов В. М. Японский язык // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1990. — С. 625—626.
- Японская мова // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18 (Кн. 1). — С. 294. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0295-4 (Т. 18. Кн. 1).
- Алпатов В. М. Японский язык // Языки мира: Монгольские языки. Тунгусо-маньчжурские языки. Японский язык. Корейский язык.. — М.: Индрик, 1997. — С. 324—360. — ISBN 5-85759-047-7.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Японская мова- Японская мова // Этналог (англ.)
- Урокі японскай мовы (руск.)
- Урокі японскай мовы. NHK World (руск.)
- Матэрыялы па японскай мовеАрхівавана 7 жніўня 2012. (англ.)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Yapo nskaya mo va samanazva 日本語 にほんご にっぽんご mova yaponcay i faktychna dzyarzhaynaya mova Yaponii sa sprechnym sistematychnym stanovishcham syarod inshyh moy Rodnaya mova dlya 122 mln chalavek 9 e mesca y svece svabodna valodayuc kalya 140 mln chalavek Pashyranaya peravazhna y Yaponii a taksama y asyaroddzi yaponskih emigrantay Yaponskaya movaSamanazva 日本語Krainy Yaponiya ZShA Braziliya Guam Tajvan Peru AystraliyaRegiyony Dalyoki Ushod Paydnyovaya Ameryka Aystraliya i AkiyaniyaAficyjny status Yaponiya de fakta Palau u shtace Angaur Arganizacyya yakaya regulyue Aficyjnaga regulyatara nyama faktychna Agenctva pa kultury pry Ministerstve adukacyi i kultury Agulnaya kolkasc nosbitay 122 mln 9Status u byaspecy d KlasifikacyyaKategoryya Movy EyraziiAltajskiya movy gipatetychna Yapona rukyuskiya movyYaponskaya mova dd Daynejshyya formy Suchasnaya yaponskaya mova dd dd dd Pismennasc kandzi kana katakana hiragana Moynyya kodyDAST 7 75 97 yapo 870ISO 639 1 jaISO 639 2 jpnISO 639 3 jpnjpnEthnologue jpnLinguasphere 45 CAAABS ASCL 72 i 7201IETF jaGlottolog nucl1643Vikipedyya na getaj move Pershyya pismovyya svedchanni isnavannya yaponskaj movy datuyucca VIII stagoddzem Yaponskaya mova zapisvaecca tryma grafichnymi sistemami dzvyuma skladovymi azbukami kana hiragana i katakana i sproshchanymi paslya 1946 goda kitajskimi ieroglifami Hiragana vykarystoyvaecca dlya dapisannya marfem va ylasna yaponskih ci dayno zapazychanyh slovah asnova ci nejkaya chastka yakih zapisanaya ieroglifami albo dlya zapisu sloy yakiya bolsh ne zapisvayucca ieroglifami paslya reformy ci z nejkih inshyh prychyn Katakana vykarystoyvaecca da zapisu zapazychannyay i vyklichnikay Isnue taksama lacinizavany alfavit ramadzi dlya peradachy yaponskih fanem Sloynik yaponskaj movy nalichvae bolsh za milyon sloy Na yaponskuyu leksiku y znachnaj stupeni payplyvala kitajskaya mova Paslya drugoj susvetnaj vajny mae mesca aktyynae zapazychanne anglijskih sloy Nacume Soseki z yaylyaecca adnym z aytaray yakiya sfarmiravali suchasnuyu litaraturnuyu yaponskuyu movu U 1946 godze byla pravedzena reforma ieraglifiki y metah yae sprashchennya Byy taksama skladzeny spis najchascej uzhyvanyh ieroglifay a ieroglify yakiya y yago ne yvajshli pachali vykarystoyvayucca velmi redka U vyniku tago shto y Kitai padobnaya reforma taksama byla asobna pravedzena paslya Drugoj susvetnaj vajny syonnya yaponskaya ieraglifika i kitajskaya ieraglifika KNR adroznivayucca a kitajcy dyyaspary y Paydnyova Ushodnyaj Azii i kitajskaya dzyarzhava na Tajvani zastalisya pry staryh varyyantah napisannya Pavodle gramatychnaga stroyu mova aglyucinatyynaya z peravazhna vyrazhennem gramatychnyh znachennyay Na poydni Yaponskaga arhipelaga znahodzicca peynaya chastka idyyomay gl yakiya moguc lichycca yak asobnymi ad yaponskaj movami tak i yae dyyalektami Z imi yaponskaya mova ytvarae syam yu yapona rukyuskih moy Suvyazi syam i z yaylyayucca nyavyznachanymi adnak isnue gipoteza ab nalezhnasci yapona rukyuskae syam i da altajskih moy Tym ne mensh kali razglyadac rukyuskiya movy yak dyyalekty yaponskae movy yaponskaya mova stanovicca adzinaj a znachyc movaj izalyatam mova yakaya ne yvahodzic u yakuyu nebudz moynuyu galinu grupu ci syam yu abo nepasredna yvahodzic u altajskuyu syam yu moy gipatetychna DyyalektyAsnoyny artykul Roznica y vymaylenni prastamoynaj zvyazki だ da u roznyh regiyonah Yaponii Dzyakuyuchy geagrafichnym asablivascyam Yaponii mnostva izalyavanyh astravoy vysokiya gornyya hrybty isnue bolsh za dzyasyatak dyyalektay movy Yany adroznivayucca pa sloynikavym zapase marfalogii uzhyvanni sluzhbovyh chascin a y nekatoryh vypadkah i pa vymaylenni Syarod raspaysyudzhanyh dyyalektay mozhna vyluchyc kansaj ben ru yap 关西弁 tohoku ben en yap 东北弁 i kanto ben en yap 关东弁 dyyalekt ru Tokia i navakollya Nosbity roznyh dalyokih dyyalektay chasta ne razumeyuc adzin adnago hoc kozhny yaponec vedae litaraturnuyu yaponskuyu movu Najbolshyya moynyya adroznenni isnuyuc pamizh paydnyovymi astravy Rukyu i paynochnymi rayonami Yaponii Asnoynaya terytoryya dzelicca na zahodnyuyu i yshodnyuyu grupy Na asnove takijskaga dyyalektu byla stvorana agulnaya mova yap 共通語 kyo cu go Standartyzavany dyyalekt z 1886 goda stay vyvuchacca y navuchalnyh ustanovah Zgladzhvanne dyyalektychnyh asablivascej taksama zvyazana z aktyynym vykarystannem agulnyh dyyalektay u SMI FanetykaZychnyya Asablivascyu yaponskaj movy z yaylyaecca toe shto za zychnym yak pravila pavinen isci galosny Tak slovy y yaponskaj move ne moguc pachynacca zbegam zychnyh a pamizh galosnymi sa spaluchennyay zychnyh moguc stayac tolki padvoenyya zychnyya geminaty en i spaluchenni z pershym nasavym ru a y kancy slova akramya galosnyh mozha byc tolki nasavy zychny bilabilyarny alvealyarny retrafleksny alvealyarna palatalny palatalny velyarny uvulyarny gartannyvybuhny p b t d k ɡnasavy m n ŋ ɴadnaydarny ɽfrykatyyny ɸ s z ɕ ʑ c hapraksimant j ɰafrykat ʦ ʣ ʨ ʥ Galosnyya Hiragana MFA Zayvagiあ a Yak a y krynica い i Yak i y myakki Paslya galosnaj i y pachatku slova mozha vymaylyacca yak i う ɯ Adsutnichae y belaruskaj move syaredni guk pamizh y i u え e Yak e y sens Paslya k g m zvychajna vymaylyaecca yak belaruskae e y kepski お o Yak belaruskae o ale ne taki doygi Gl taksamaStarayaponskaya mova ru Klasichnaya yaponskaya mova ru Syaredneyaponskaya mova ruZnoskiRejtyng moy pa kolkasci nosbitay Etnalog angl Transkrypcyya pavodle MFA Yaponskaya mova Belaruskaya encyklapedyya T 18 Kn 1 S 294 Alpatov V M Yaponskij yazyk Yazyki mira Mongolskie yazyki Tunguso manchzhurskie yazyki Yaponskij yazyk Korejskij yazyk S 325 padrazdzel 1 2 1 Alpatov V M Yaponskij yazyk Lingvisticheskij enciklopedicheskij slovar 1990 S 625 LitaraturaAlpatov V M Yaponskij yazyk Lingvisticheskij enciklopedicheskij slovar M Sovetskaya enciklopediya 1990 S 625 626 Yaponskaya mova Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 18 Kn 1 Dadatak Shchytniki YaYa Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2004 T 18 Kn 1 S 294 576 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0295 4 T 18 Kn 1 Alpatov V M Yaponskij yazyk Yazyki mira Mongolskie yazyki Tunguso manchzhurskie yazyki Yaponskij yazyk Korejskij yazyk M Indrik 1997 S 324 360 ISBN 5 85759 047 7 SpasylkiVikipedyya mae razdzel napisany na yaponskaj move Na Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Yaponskaya mova Yaponskaya mova Etnalog angl Uroki yaponskaj movy rusk Uroki yaponskaj movy NHK World rusk Materyyaly pa yaponskaj moveArhivavana 7 zhniynya 2012 angl