Найробі

Найробі (англ.: і суахілі: Nairobi) — сталіца Кеніі, а таксама адміністрацыйны цэнтр вобласці . Адзін з найбуйнейшых гарадоў Афрыкі. Назва «Найробі» паходзіць з Enkare Nyirobi, што перакладаецца як «месца прахалодных водаў». Тым не менш, горад вядомы як «зялёны горад пад сонцам», вакол гораду месцяцца шматлікія прыгарады. Жыхароў Найробі называюць найрабійцамі.

Горад Найробі Nairobi Герб Сцяг Краіна  Кенія Каардынаты 1°17′ пд. ш. 36°49′ у. д.^HGЯO Заснаваны 1899 Плошча 696 км² Вышыня цэнтра 1 661 м Насельніцтва 3 138 295 чалавек (2009) Шчыльнасць 4509 чал./км² Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 020 Афіцыйны сайт nairobicity.org (англ.) Найробі на карце Кеніі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Горад быў заснаваны ў 1899 годзе ў якасці дэпо для чыгункі, якая злучала Мамбасу і Уганду, горад хутка рос, а ў 1907 годзе стаў сталіцай і ў рэшце рэшт сталіцай незалежнай рэспублікі Кенія ў 1963 годзе. Падчас каланіяльнага перыяду Найробі быў цэнтрам вытворчасці кавы, гарбаты і . Горад размешчаны на рацэ , на поўдні краіны, і мае вышыню 1795 м над узроўнем мора.

Найробі з'яўляецца самым густанаселеным горадам ва Усходняй Афрыцы, колькасць насельніцтва складае каля 3 млн чалавек. Паводле дадзеных перапісу 2009 года, у адміністрацыйным раёне Найробі жыло 3 138 295 чалавек на тэрыторыі ў 696 км². Найробі ў цяперашні час з'яўляецца 12-м па велічыні горадам у Афрыцы, калі ўлічваць насельніцтва яго прыгарадаў. Найробі адзін з самых вядомых палітычных і фінансавых цэнтраў Афрыкі. Горад з'яўляецца домам для тысяч кенійскіх прадпрыемстваў і звыш за 100 буйных міжнародных кампаній і арганізацый, у тым ліку тут знаходзіцца офіс (ЮНЭП) і галоўная каардынуючая штаб-кватэра ААН па Афрыцы і Блізкім Усходзе. Развітыя харчовая, тэкстыльная, гарбарна-абутковая, хімічная, папяровая, шкляная, металургічная, металаапрацоўчая, цэментавая і шынная прамысловасць. (NSE) з'яўляецца адной з найстарэйшых і найбуйнейшых у Афрыцы.

Гісторыя

Фотаздымак Найробі са спадарожніка

Раней на месцы сучаснага горада размяшчаліся незаселеныя балоты. У 1899 годзе тут была пабудавана станцыя забеспячэння ўгандскай чыгункі, якая неўзабаве стала яе штаб-кватэрай. Назву горад атрымаў, дзякуючы назве вадаёма. У 1900 годзе горад быў цалкам перабудаваны пасля ўспышкі , з-за якой стары горад прыйшлося цалкам спаліць.

Падставай для выбару месца будаўніцтва станцыі Найробі стала яе размяшчэнне пасярэдзіне паміж гарадамі Мамбаса і Кампала. Акрамя таго, тут была багатая сетка рэк, якая дапамагала забяспечваць паселішча вадой, а вышыня над узроўнем мора рабіла гэту мясцовасць досыць прахалоднай для камфортнага пражывання. Больш за тое, на вышыні 1661 м над узроўнем мора тэмпература паветра занадта нізкая за тую, якая неабходна дзеля выжывання .

У 1905 годзе Найробі стаў сталіцай , замяніўшы Мамбасу. Горад стаў расці за кошт адміністрацыі і турыстаў, якія прыязджалі ў Кенію на паляванне. Брытанцы выкарыстоўвалі Найробі як зыходны пункт для даследавання рэгіёна. Усё гэта падштурхнула каланіяльны ўрад да таго, каб пабудаваць у горадзе некалькі ўражвальных атэляў, большасць з пастаяльцаў якіх былі паляўнічыя. Пад кіраваннем Брытаніі Найробі працягваў расці, мноства брытанцаў сялілася ў прыгарадзе. У 1919 годзе горад стаў муніцыпалітэтам.

Працягваючыся рост тэрыторыі горада, аднак, выклікаў гнеў народаў масаі і , якія раней валодалі гэтымі землямі. Па заканчэнні Другой сусветнай вайны гэтыя спрэчкі перараслі ў паўстанне . За ўдзел у паўстанні быў арыштаваны і заключаны ў турму Джома Кеніята, будучы прэзідэнт Кеніі, хоць не было ніякіх сведчанняў, якія злучалі бы яго з паўстаннем. У выніку ў 1963 годзе Кенія атрымала незалежнасць ад Брытаніі, а Найробі стаў сталіцай новай рэспублікі. Пасля атрымання незалежнасці Найробі стаў хутка расці, што вылілася ў празмерную нагрузку на гарадскую інфраструктуру. У горадзе часцяком здараюцца адключэнні электрычнасці і вады, аднак у апошнія гады больш рацыянальнае гарадское планаванне дапамагло часткова справіцца з гэтымі праблемамі. У 1998 годзе ў Найробі пасольства ЗША падвергнулася нападу тэрарыстаў Аль-Каіды, у выніку якой загінула звыш за 200 чалавек. На гэтым месцы быў узведзены мемарыял.

Геаграфія

Від на цэнтральны раён

Найробі размешчаны паміж гарадамі Кампала і Мамбаса. Паколькі горад размешчаны непадалёк ад усходняга края рыфтавай даліны, перыядычна здараюцца невялікія землетрасенні і падземныя штуршкі. Пагоркі Нгонг, размешчаныя на захадзе ад горада, з'яўляюцца самай высокай кропкай паблізу Найробі. На поўначы ад горада ўзвышаецца гара Кенія, а на паўднёвым усходзе — Кіліманджара. Абедзве гары ў ясны дзень можна ўбачыць з Найробі. Рака і яе прытокі перасякаюць вобласць Найробі. На поўначы горада размешчаны лес Карура, за захаванне якога змагалася нобелеўскі лаўрэат міру Вангары Маатаі, калі прасоўваліся планы на забудаванне гэтай мясцовасці дамамі і іншай інфраструктурай.

Заходні прыгарад Найробі цягнецца ад Нацыянальнага шпіталя Кеньята на поўдні да штаб-кватэры ААН і Джыгіры на поўначы, займаючы адлегласць каля 20 кіламетраў. Цэнтрам горада лічыцца плошча Прысаднік Сіці, размешчаны ў Цэнтральным бізнесовым раёне. Плошча акружаная будынкамі парламента Кеніі, , будынкам гарадской рады, гарадскім судом і канферэнц-цэнтрам Кеньята.

Клімат

Дзякуючы вышыні ў 1795 метраў над узроўнем мора, у Найробі пераважае ўмераны клімат, практычна адсутнічае спякота звыш 30 градусаў і ў той жа час надвор'е амаль раўнамернае на працягу ўсяго года. Самы халодны месяц — ліпень, самы цёплы — люты. Маецца два вільготных сезону, якія выразна выяўлены ў сакавіку—маі і сухі ў ліпені—жніўні. Самая нізкая зарэгістраваная тэмпература склала 5 °C. Тут бываюць даволі прахалодныя вечары, асабліва ў чэрвені і ліпені, калі тэмпература можа апускацца да 10 °C. Самым сонечным і цёплым часам года з'яўляецца перыяд са снежня па сакавік. Для гэтага перыяду сярэдняя тэмпература максімальная і складае 24 °C.

Ёсць два сезону дажджоў, але дажджы звычайна ўмераныя. Самы хмарны час года надыходзіць адразу пасля першага сезона дажджоў, і да верасня тут стаіць даволі вільготнае надвор'е. Паколькі Найробі размешчаны даволі блізка да экватара, адрозненні паміж сезонамі і часам усходу і заходу вельмі малыя.

Клімат Найробі
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдні максімум, °C	24,5	25,6	25,6	24,1	22,6	21,5	20,6	21,4	23,7	24,7	23,1	23,4	23,4
Сярэдняя тэмпература, °C	18,0	18,6	19,4	19,1	17,9	16,3	15,4	15,8	17,1	18,6	18,1	18,0	17,7
Сярэдні мінімум, °C	11,5	11,6	13,1	14,0	13,2	11,0	10,1	10,2	10,5	12,5	13,1	12,6	12,0
Норма ападкаў, мм	58,3	49,8	92,2	242,3	189,5	38,6	17,6	24,0	31,2	60,8	149,6	107,6	1 058,5
Крыніца: WorldWeather.org,[1]

Эканоміка

У Найробі размяшчаецца (NSE), якая займае 4-е месца ў Афрыцы паводле аб'ёмаў таргоў і 5-е паводле адносін капіталізацыі рынку да ВУП. NSE была створана як замежнае прадстаўніцтва Лонданскай фондавай біржы ў 1953 годзе. Таксама ў Найробі размешчаны рэгіянальныя прадстаўніцтвы некаторых міжнародных кампаній і арганізацый. Так на працягу 2007 года General Electric, , Google, Coca-Cola, і Cisco Systems перанеслі свае афрыканскія штаб-кватэры ў Найробі. Акрамя таго, штаб-кватэры многіх буйных афрыканскіх кампаній размешчаны ў Найробі.

У горадзе вырабляюцца розныя тавары, такія як адзенне, тэкстыль, будаўнічыя матэрыялы, харчовыя прадукты і напоі, цыгарэты. Тут размешчаны заводы некаторых міжнародных кампаній, як , General Motors, , Coca-Cola.

Турызм

Хоць турыстычная галіна ў Найробі не вельмі моцна развіта, у ім ёсць славутасці, папулярныя ў гасцей горада. У першую чаргу, гэта Нацыянальны Парк Найробі. Яго ўнікальнасць заключаецца ў яго непасрэднай блізкасці да мегаполісу такога памеру. У Нацыянальным Парку Найробі знаходзяць прыстанак больш за 400 відаў жывёл і птушак, уключаючы львоў і жырафаў. Пешыя прагулкі-сафары ў парку карыстаюцца вялікай папулярнасцю ў турыстаў.

У Найробі размешчаны некалькі музеяў. Самы вялікі з іх — Нацыянальны музей Кеніі, у якім захоўваюцца астанкі хлопчыка homo erectus. Іншыя папулярныя музеі — Чыгуначны музей Найробі і музей Карэн Блікса.

Найробі часам называюць сусветнай сталіцай сафары. Многія гасцініцы горада спецыяльна арыентаваны на аматараў менавіта гэтай забавы. У горадзе даволі шмат пяцізоркавых гатэляў: Найробі Серэна, лайка Рэйгенсі (раней Гранд-Рэйгенсі), Уіндар (Карэн), Холідэй Ін, Іст-Афрыкан Сафары Клуб (Ліліян Тауэрс), Стэнлі Хацеў, Сафары Парк энд Казіно, Інтэркантыненталь, Панара Хацеў, Хілтан і Нарфолк Хацеў.

Акрамя таго, у Найробі размешчаны самы вялікі каток у Афрыцы — Солар Айс Рынке. Каток быў адкрыты ў 2005 годзе, мае плошчу каля 1400 м² і месціць да 200 наведвальнікаў. Найбуйнейшымі рознічнымі гандлёвымі сеткамі горада з'яўляюцца Nakumatt, Uchumi і Tuskys.

Транспарт

Грузавы тэрмінал міжнароднага аэрапорту Джома Кеніята

Аэрапорты

Большая частка авіяцыйных перавозак у Найробі адбываецца праз міжнародны аэрапорт , найбуйнейшы і самы загружаны аэрапорт ва ўсходняй і цэнтральнай Афрыцы. У 2008 годзе праз яго прайшло больш за 4,9 млн пасажыраў. Ён з'яўляецца асноўным перасаджвальным вузлом для пасажыраў, якія ляцяць у невялікія гарады ўсходняй і цэнтральнай Афрыкі. Аэрапорт Джома Кеніята размешчаны за 20 км ад бізнесовага цэнтра Найробі. Ён прымае прамыя рэйсы з Еўропы і Азіі. У цяперашні час разглядаецца праект па пашырэнні аэрапорта для магчымасці абслугоўвання нарастальнага пасажырапатоку.

Да поўдня ад Найробі размешчаны яшчэ адзін аэрапорт — . Ён абслугоўвае ў асноўным невялікія самалёты ўнутраных рэйсаў Кеніі, аднак ёсць рэйсы і ў іншыя ўсходнеафрыканскія краіны. Аэрапорт першапачаткова быў пасадачнай паласой да з'яўлення рэактыўных самалётаў. У 1930-х і 1940-х ён абслугоўваў брытанскія пасажырскія і паштовыя рэйсы з Саўтгемптана ў Кейптаўн. Праз яго лёталі гідрасамалёты з Вялікабрытаніі ў . У цяперашні час тут размешчана ваенная база.

Матату

Найбольш распаўсюджаным відам транспарту ў Найробі з'яўляецца . Гэтае слова літаральна азначае «трыццаць цэнтаў за паездку», аднак зараз кошт значна вышэйшы. Матату ўяўляюць сабой прыватныя змяшчальнасцю ад чатырнаццаці да дваццаці чатырох чалавек. Такія аўтобусы перавозяць пасажыраў як па гарадскіх, гэтак і па міжгародніх маршрутах. Самай прыкметнай асаблівасцю матату з'яўляецца іх экстравагантная афарбоўка. Уладальнікі часцяком упрыгожваюць свой аўтобус эмблемай улюбёнай футбольнай каманды ці партрэтам артыста, а ў апошні час з'явіліся нават матату з выявай Барака Абамы. У большасці матату ёсць аўдыёсістэмы і тэлевізары дзеля прыцягнення пасажыраў, паколькі канкурэнцыя сярод кіроўцаў вельмі высокая.

Як вынік жорсткай канкурэнцыі і недастатковага рэгулявання, кіроўцы матату імкнуліся павялічваць прыбытак за кошт павелічэння хуткасці перавозак, з-за чаго ў Найробі адбывалася вялікая колькасць аварый з іх удзелам. Дзеля забеспячэння бяспекі, у 2004 годзе ўрад прыняў закон, які абавязвае абсталяваць усе матату рамянямі бяспекі, а таксама абмяжоўвае хуткасць яго перамяшчэння да 80 км/гадзіна. Акрамя таго, на ўсе матату неабходна было нанесці гарызантальную жоўтую паласу. Спачатку гэта выклікала шмат пратэстаў з боку аператараў, аднак пад ціскам урада і грамадскасці ім прыйшлося змірыцца з новымі патрабаваннямі.

Аўтобусы

Аўтобусы заваёўваюць усё большую папулярнасць у Найробі. У цяперашні час у горадзе працуюць тры аўтобусныя кампаніі: традыцыйная Kenya Bus Service (KBS) і новыя прыватныя аператары Citi Hoppa і Double M. Аўтобусы Citi Hoppa можна адрозніць па зялёным колеры, аўтобусы Double M афарбаваныя ў фіялетавы, а KBS маюць блакітную афарбоўку. Іншыя невялікія кампаніі арганізоўваюць рэгулярнвя міжгароднія аўтобусныя зносіны.

Чыгунка

Найробі быў заснаваны як чыгуначная станцыя, а штаб-кватэра кенійскай чыгункі дагэтуль размешчана ў горадзе, непадалёк ад цэнтра. Лінія, якая праходзіць праз Найробі, злучае Мамбаса і Кампалу. У асноўным, яна выкарыстоўваецца для грузавых перавозак, аднак па ёй таксама курсіруюць начныя пасажырскія цягнікі. Вялікая колькасць рабочых даязджаюць да працы ў цэнтры горада на цягніках з прыгарада, аднак у горадзе не маецца , трамвайных ліній і метрапалітэна.

Таксі

Паслугі таксі даступныя практычна ў любой частцы горада. Паездкі ў таксі даражэй, чым на аўтобусе ці матату, але больш бяспечныя і камфортныя. Часцей за ўсё таксі чакаюць кліентаў ля атэляў, на стаянках таксі, а таксама ў цэнтры горада і каля вялікіх гандлёвых цэнтраў.

Злачыннасць

Ад паўмільёна да мільёна людзей пражываюць у раёне , самых вялікіх і бедных у Афрыцы, якая ўзніка ў 1920 гадах як пасёлак для нубійскіх салдат. Злачыннасць у горадзе ўсё больш узрастае, і цяпер Найробі з'яўляецца адным з самых небяспечных гарадоў. У 2001 годзе камісія ААН прысвоіла гораду «статус С», прылічыўшы яго да самых злачынных гарадоў свету. У горадзе быў адзначы высокі ўзровень узброеных рабаўнікоў, разбойнікаў і згоншчыкаў машынаў.

Злачыннасць павысілася таму, што шматлікія сельскія жыхары ад неўладкаванасці сталі імкнуцца ў сталіцу, дзе не знаходзілі сабе грошай, занятку і пражытка, і ім нічога не заставалася рабіць як папаўняць трушчобы. Дамы і кварталы гораду наймаюць ахоўнікаў, якія працуюць днём і ноччу. Турыстам не раіцца паказваць каштоўныя прадметы і хадзіць па цэнтральнай частцы гораду ў цёмны час. Тэрарызм праявіў сябе ў горадзе ў 1998 годзе, пасля чаго паток турыстаў рэзка паменшыўся.

Адукацыя

Вышэйшая адукацыя

У горадзе працуе некалькі ўніверсітэтаў, уключаючы Універсітэт Найробі, Універсітэт Кеніята і шэраг іншых.

Культура

Музеі Найробі

• Нацыянальны музей Кеніі
• Чыгуначны музей Найробі

Тэатры Найробі

• Нацыянальны тэатр Кеніі

Паркі і сады

У Найробі ёсць шмат паркаў і плошчаў. Вялікая частка горада засаджана дрэвамі. Самы вядомы парк Найробі — Ухуру. Ён мяжуе з цэнтральным дзелавым раёнам і Апер Хіл. Парк Ухуру (Свабода) з'яўляецца месцам правядзення публічных выступленняў, набажэнстваў і мітынгаў. Былы прэзідэнт Кеніі Даніэль арап Моі хацеў пабудаваць на месцы парку 62-павярховы будынак для сваёй партыі, але, дзякуючы намаганням актывісткі Вангары Маатаі, лаўрэата Нобелеўскай прэміі міру 2004 года, парк быў выратаваны.

Цэнтральны парк прылягае да парку Ухуру, і ў ім размешчаны мемарыял у гонар Джома Кеніята, першага прэзідэнта Кеніі. Таксама ў горадзе размешчаныя сады Джавані, Сіці парк, дэндрарый Найробі.

Гарады-пабрацімы

•  Parintins^[d], Бразілія
•  Pingxiang^[d], Кітай
•  Дэнвер, ЗША (1975)
•  Калонія Тавар^[d], Венесуэла
•  Куньмін, Кітай
•  Ролі, ЗША (2022)
•  Рыа-дэ-Жанэйра, Бразілія

Крыніцы

1. Not to be Missed: Nairobi 'Green City in the Sun'» (англ.)(недаступная спасылка). Pulse Africa. Архівавана з першакрыніцы 28 красавіка 2007. Праверана 24 студзеня 2015.
2. Nairobi History (англ.). City-Data.com. Архівавана з першакрыніцы 29 мая 2007. Праверана 24 студзеня 2015.
3. Attractions of Nairobi (англ.). alninga.com. Архівавана з першакрыніцы 30 верасня 2007. Праверана 24 студзеня 2015.
4. Найробі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. С.130
5. R. A. Obudho. Nairobi: National capital and regional hub (англ.). United Nations University.
6. Attractions of Nairobi (нявызн.). RCBowen Kenya.
7. Merriam-Webster’s Geographical Dictionary (нявызн.). Merriam-Webster, Inc.
8. Lori Hein. Nairobi by Degrees (нявызн.). Perceptive Travel.
9. Karura: Are We Missing the Trees for the Forest? (нявызн.). The East African. Архівавана з першакрыніцы 10 ліпеня 2001. Праверана 24 студзеня 2015.
10. Nairobi Climate and Weather. World Travels
11. Travel and Visa Information Архівавана 27 верасня 2007.. United Nations
12. Nairobi, Kenya — Sunrise, sunset, dawn and dusk times, table. Gaisma
13. Live Trading commences at Nairobi Stock Exchange (нявызн.)(недаступная спасылка). Millennium Information Technologies. Архівавана з першакрыніцы 3 лістапада 2006. Праверана 24 студзеня 2015.
14. Jim Onyango. General Electric moves Africa’s hub to Nairobi (нявызн.). Business Daily. Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2007. Праверана 24 студзеня 2015.
15. Cisco Inaugurates East African Headquarters in Nairobi (нявызн.)(недаступная спасылка). Press Media Wire. Архівавана з першакрыніцы 11 студзеня 2009. Праверана 24 студзеня 2015.
16. Kenya Wildlife Service – Nairobi National Park (нявызн.)(недаступная спасылка). kws.org. Архівавана з першакрыніцы 11 кастрычніка 2009. Праверана 30 December 2009.
17. BBC NEWS | World | Africa | East Africa’s ice skating first
18. Jomo Kenyatta Intl. Airport (нявызн.). Kenya Airports Authority. Архівавана з першакрыніцы 21 ліпеня 2006. Праверана 24 студзеня 2015.
19. JKIA Voted Best Marketed Airport In Africa Once Again (нявызн.). Kenya Airports Authority. Архівавана з першакрыніцы 18 кастрычніка 2009. Праверана 24 студзеня 2015.
20. «JKIA Airport Expansion Plans». airport-technology.com
21. «How to get around Nairobi». United Nations Offices Nairobi Interns.
22. «Crackdown hits Kenyan commuters». BBC
23. «Living amidst the rubbish of Kenya's slum». BBC News
24. What is Kibera? Архівавана 17 лютага 2012. CSG Kibera
25. «U.N. Starts Crime Study in Kenya's Capital». Xinhua News Agency
26. Travel Blackboard. Nairobi (нявызн.) (html). etravelblackboard.com. Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 25 чэрвеня 2007.
27. The Standard. Kenyans must have a sustained campaign against land grabbing (нявызн.) (html)(недаступная спасылка). eastandard.net. Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2015. Праверана 25 чэрвеня 2007.
28. Nairobi City and the city of Raleigh, North Carolina ink twining agreement Праверана 1 лістапада 2023.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Найробі
• Nairobi City — афіцыйны сайт Найробі Архівавана 8 мая 2007.
• Magical Kenya review of Nairobi Архівавана 14 кастрычніка 2008.
• Nairobi Stock Exchange
• Nairobi.com
• All Schools in Nairobi
• National Geographic Feature about Nairobi