Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Метр (фр.: metre ад грэч. métron — мера) — адзінка вымярэння адлегласці ў метрычнай сістэме мер і Міжнароднай сістэме адзінак вымярэння СІ. Скарочанае пазначэнне: бел.: м, міжн.: m.
| Метр | |
|---|---|
 Міжнародны эталон метра, які выкарыстоўваўся з 1889 па 1960 гады | |
| Абазначэнне адзінкі | m[…], m, m, m, m, m, m, m, m, м, מ', م, م, 公尺, মি, متر, м, മീ., m, м, м, 米, م, மீ, μ, м, m, 米, ㍍, м, м, m, m, m, 公尺, m, м і m |
| Calculated from | скорасць святла і секунда |
| Пераўтварэнні да асноўнай адзінкі СІ | 1 м |
| Пераўтварэнне ў іншыя адзінкі вымярэння | 1 м, 1 м і 0,001 км |
| Фізічная велічыня | даўжыня, адлегласць, радыус-вектар, diffusion coefficient for fluence rate[d], proper length[d], дыяметр, вышыня, шырыня[d], радыус, перамяшчэнне і thickness[d] |
| Subdivision of this unit | дэцыметр |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Метр роўны адлегласці, якую праходзіць святло ў вакууме за прамежак часу, роўны 1/299 792 458секунды.
Гісторыя
Метр быў упершыню ўведзены ў Францыі ў XVII ст. і меў першапачаткова два розныя азначэнні:
- як даўжыня маятніка з паўперыядам гайдання на шыраце 45°, роўным 1 c (у сучасных адзінках гэтая даўжыня роўная прыкладна 0,981 м).
- як адна саракамільённая частка Парыжскага мерыдыяна (гэта значыць адна дзесяцімільённая частка адлегласці ад паўночнага полюсу да экватара па паверхні геоіда на даўгаце Парыжа).
Першапачаткова за аснову было прынята першае азначэнне (8 мая 1790, Французскі Нацыянальны сход). Аднак паскарэнне свабоднага падзення залежыць ад шыраты і, такім чынам, маятнікавы эталон не досыць дакладны, Французская Акадэмія навук у 1791 прапанавала Нацыянальнаму сходу вызначыць метр праз даўжыню мерыдыяна. 30 сакавіка 1791 гэтая прапанова была прынята. 7 красавіка 1795 Нацыянальны Канвент прыняў закон аб увядзенні метрычнай сістэмы ў Францыі і даручыў камісіі, у якую ўваходзілі Кулон, Лагранж, Лавуазье, Лаплас і іншыя навукоўцы, выканаць работы па эксперыментальным вызначэнні адзінак даўжыні і масы. Першы прататып эталона метра быў выраблены з латуні ў 1795 годзе. Варта адзначыць, што адзінка вымярэння масы (кілаграм, азначэнне якога было заснавана на масе 1 дм³ вады), таксама была прывязана да азначэння метра.
У 1799 са сплаву 90 % плаціны і 10 % ірыдыю быў выраблены эталон метра, даўжыня якога адпавядала адной саракамільённай частцы Парыжскага мерыдыяна. Пасля, аднак, высветлілася, што з-за няправільнага ўліку полюснай сціснутасці Зямлі эталон аказаўся карацейшы на 0,2 мм; такім чынам, даўжыня мерыдыяна толькі прыблізна роўная 40 000 км.
У час кіравання Напалеона метрычная сістэма распаўсюдзілася па ўсёй Еўропе. Толькі ў Вялікабрытаніі, якая не была заваявана Напалеонам, засталіся традыцыйныя меры даўжыні: цаля, фут і ярд.
У 1889 быў выраблены больш дакладны міжнародны эталон метра са сплаву плаціны і ірыдыю з папярочным сячэннем у выглядзе літары «X». Яго копіі былі перададзеныя на захоўванне ў краіны, у якіх метр быў прызнаны ў якасці стандартнай адзінкі даўжыні. Гэты эталон усё яшчэ захоўваецца ў Міжнародным бюро мер і ваг, хоць больш па сваім першапачатковым прызначэнні не выкарыстоўваецца.
З 1960 было вырашана адмовіцца ад выкарыстання вырабленага людзьмі прадмета ў якасці эталона метра, і з гэтага часу па 1983 метр вызначаўся як лік 1 650 763,73, памножаны на даўжыню хвалі аранжавай лініі (6 056 A*) спектра выпраменьвання ізатопам крыптона-86 у вакууме.
Сучаснае азначэнне метра ў тэрмінах часу і скорасці святла было ўведзена ў 1983 годзе:
- Метр — гэта даўжыня шляху, які праходзіць святло ў вакууме за (1 / 299 792 458) секунды.
З гэтага азначэння атрымліваем, што ў сістэме СІ скорасць святла ў вакууме прынята роўнай у дакладнасці 299 792 458 м/с. Такім чынам, азначэнне метра, як і два стагоддзі назад, ізноў прывязана да секунды, але на гэты раз з дапамогай універсальнай сусветнай канстанты.
Кратныя і дробныя адзінкі
Дзесятковыя кратныя і дробныя адзінкі даўжыні ўтвараюцца з дапамогай стандартных прыставак СІ. Існуюць таксама пазасістэмныя адзінкі вымярэння: мікрон, роўны 1 мкм, і ангстрэм (A*), роўны 0,1 нм, але іх ужыванне не рэкамендуецца.
| Кратныя | Дробныя | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| парадак | назва | абазначэнне | парадак | назва | абазначэнне | ||
| 101 м | дэкаметр | дам | dam | 10−1 м | дэцыметр | дм | dm |
| 10² м | гектаметр | гм | hm | 10−2 м | сантыметр | см | cm |
| 10³ м | кіламетр | км | km | 10−3 м | міліметр | мм | mm |
| 106 м | мегаметр | Мм | Mm | 10−6 м | мікраметр | мкм | µm |
| 109 м | гігаметр | Гм | Gm | 10−9 м | нанаметр | нм | nm |
| 1012 м | тэраметр | Тм | Tm | 10−12 м | пікаметр | пм | pm |
| 1015 м | петаметр | Пм | Pm | 10−15 м | фемтаметр | фм | fm |
| 1018 м | экзаметр | Эм | Em | 10−18 м | атаметр | ам | am |
| 1021 м | зетаметр | Зм | Zm | 10−21 м | зептаметр | зм | zm |
| 1024 м | ётаметр | Ім | Ym | 10−24 м | ёктаметр | ім | ym |
Цікавыя факты
У камп’ютарным жаргоне «метр» можа азначаць мегабайт.
Зноскі
- 6.5.2 // Quantities and units—Part 1: General — 1 — ISO, 2009. — P. 17. — 41 p.
- 3-1.a // Quantities and units—Part 3: Space and time — 1 — ISO, 2006. — 19 p.
- Optimot — 2007.
- SI A concise summary of the International System of Units, SI — 2019.
- Thompson E. A., Thompson E. A., Taylor B. N. Guide for the use of the International System of Units (SI) — 2008. — С. 77. — doi:10.6028/NIST.SP.811E2008
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Metr fr metre ad grech metron mera adzinka vymyarennya adleglasci y metrychnaj sisteme mer i Mizhnarodnaj sisteme adzinak vymyarennya SI Skarochanae paznachenne bel m mizhn m MetrMizhnarodny etalon metra yaki vykarystoyvaysya z 1889 pa 1960 gadyAbaznachenne adzinkim m m m m m m m m m מ م م 公尺 ম متر m മ m m m 米 م ம m m m 米 m m m m m 公尺 m m i mCalculated fromskorasc svyatla i sekundaPeraytvarenni da asnoynaj adzinki SI1 mPeraytvarenne y inshyya adzinki vymyarennya1 m 1 m i 0 001 kmFizichnaya velichynyadayzhynya adleglasc radyus vektar diffusion coefficient for fluence rate d proper length d dyyametr vyshynya shyrynya d radyus peramyashchenne i thickness d Subdivision of this unitdecymetr Medyyafajly na Vikishovishchy Metr royny adleglasci yakuyu prahodzic svyatlo y vakuume za pramezhak chasu royny 1 299 792 458sekundy GistoryyaMetr byy upershynyu yvedzeny y Francyi y XVII st i mey pershapachatkova dva roznyya aznachenni yak dayzhynya mayatnika z payperyyadam gajdannya na shyrace 45 roynym 1 c u suchasnyh adzinkah getaya dayzhynya roynaya prykladna 0 981 m yak adna sarakamilyonnaya chastka Paryzhskaga merydyyana geta znachyc adna dzesyacimilyonnaya chastka adleglasci ad paynochnaga polyusu da ekvatara pa paverhni geoida na daygace Paryzha Pershapachatkova za asnovu bylo prynyata pershae aznachenne 8 maya 1790 Francuzski Nacyyanalny shod Adnak paskarenne svabodnaga padzennya zalezhyc ad shyraty i takim chynam mayatnikavy etalon ne dosyc dakladny Francuzskaya Akademiya navuk u 1791 prapanavala Nacyyanalnamu shodu vyznachyc metr praz dayzhynyu merydyyana 30 sakavika 1791 getaya prapanova byla prynyata 7 krasavika 1795 Nacyyanalny Kanvent prynyay zakon ab uvyadzenni metrychnaj sistemy y Francyi i daruchyy kamisii u yakuyu yvahodzili Kulon Lagranzh Lavuaze Laplas i inshyya navukoycy vykanac raboty pa eksperymentalnym vyznachenni adzinak dayzhyni i masy Pershy pratatyp etalona metra byy vyrableny z latuni y 1795 godze Varta adznachyc shto adzinka vymyarennya masy kilagram aznachenne yakoga bylo zasnavana na mase 1 dm vady taksama byla pryvyazana da aznachennya metra U 1799 sa splavu 90 placiny i 10 irydyyu byy vyrableny etalon metra dayzhynya yakoga adpavyadala adnoj sarakamilyonnaj chastcy Paryzhskaga merydyyana Paslya adnak vysvetlilasya shto z za nyapravilnaga yliku polyusnaj scisnutasci Zyamli etalon akazaysya karacejshy na 0 2 mm takim chynam dayzhynya merydyyana tolki pryblizna roynaya 40 000 km U chas kiravannya Napaleona metrychnaya sistema raspaysyudzilasya pa ysyoj Eyrope Tolki y Vyalikabrytanii yakaya ne byla zavayavana Napaleonam zastalisya tradycyjnyya mery dayzhyni calya fut i yard U 1889 byy vyrableny bolsh dakladny mizhnarodny etalon metra sa splavu placiny i irydyyu z papyarochnym syachennem u vyglyadze litary X Yago kopii byli peradadzenyya na zahoyvanne y krainy u yakih metr byy pryznany y yakasci standartnaj adzinki dayzhyni Gety etalon usyo yashche zahoyvaecca y Mizhnarodnym byuro mer i vag hoc bolsh pa svaim pershapachatkovym pryznachenni ne vykarystoyvaecca Z 1960 bylo vyrashana admovicca ad vykarystannya vyrablenaga lyudzmi pradmeta y yakasci etalona metra i z getaga chasu pa 1983 metr vyznachaysya yak lik 1 650 763 73 pamnozhany na dayzhynyu hvali aranzhavaj linii 6 056 A spektra vypramenvannya izatopam kryptona 86 u vakuume Suchasnae aznachenne metra y terminah chasu i skorasci svyatla bylo yvedzena y 1983 godze Metr geta dayzhynya shlyahu yaki prahodzic svyatlo y vakuume za 1 299 792 458 sekundy Z getaga aznachennya atrymlivaem shto y sisteme SI skorasc svyatla y vakuume prynyata roynaj u dakladnasci 299 792 458 m s Takim chynam aznachenne metra yak i dva stagoddzi nazad iznoy pryvyazana da sekundy ale na gety raz z dapamogaj universalnaj susvetnaj kanstanty Kratnyya i drobnyya adzinkiDzesyatkovyya kratnyya i drobnyya adzinki dayzhyni ytvarayucca z dapamogaj standartnyh prystavak SI Isnuyuc taksama pazasistemnyya adzinki vymyarennya mikron royny 1 mkm i angstrem A royny 0 1 nm ale ih uzhyvanne ne rekamenduecca Kratnyya Drobnyyaparadak nazva abaznachenne paradak nazva abaznachenne101 m dekametr dam dam 10 1 m decymetr dm dm10 m gektametr gm hm 10 2 m santymetr sm cm10 m kilametr km km 10 3 m milimetr mm mm106 m megametr Mm Mm 10 6 m mikrametr mkm µm109 m gigametr Gm Gm 10 9 m nanametr nm nm1012 m terametr Tm Tm 10 12 m pikametr pm pm1015 m petametr Pm Pm 10 15 m femtametr fm fm1018 m ekzametr Em Em 10 18 m atametr am am1021 m zetametr Zm Zm 10 21 m zeptametr zm zm1024 m yotametr Im Ym 10 24 m yoktametr im ymCikavyya faktyU kamp yutarnym zhargone metr mozha aznachac megabajt Znoski6 5 2 Quantities and units Part 1 General 1 ISO 2009 P 17 41 p lt a href https wikidata org wiki Track Q15028 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q26711930 gt lt a gt 3 1 a Quantities and units Part 3 Space and time 1 ISO 2006 19 p lt a href https wikidata org wiki Track Q15028 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q26711932 gt lt a gt Optimot 2007 lt a href https wikidata org wiki Track Q11696731 gt lt a gt SI A concise summary of the International System of Units SI 2019 lt a href https wikidata org wiki Track Q68977959 gt lt a gt Thompson E A Thompson E A Taylor B N Guide for the use of the International System of Units SI 2008 S 77 doi 10 6028 NIST SP 811E2008 lt a href https wikidata org wiki Track Q56674038 gt lt a gt