Малдо ва рум Moldova краіна ва Усходняй Еўропе Мяжуе з Румыніяй і Украінай Непасрэднага выхаду да мораў не мае Сталіца г

Малдо́ва (рум.: Moldova) — краіна ва Усходняй Еўропе. Мяжуе з Румыніяй і Украінай. Непасрэднага выхаду да мораў не мае. Сталіца — горад Кішынёў. Праз тэрыторыю краіны працякае рака Днестр, на ўсходнім беразе якой знаходзіцца самаабвешчаная Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка. Прыднястроўе займае 12,3 % тэрыторыі Малдовы і не кантралюецца Кішынёвам.

Рэспубліка Малдова
Republica Moldova


Сцяг Малдовы	Герб Малдовы

Гімн: «Limba noastră»

Заснавана

1359

Дата незалежнасці

27 жніўня 1991 (ад СССР)

Афіцыйныя мовы

румынская

Сталіца

Кішынёў

Найбуйнейшыя гарады

Кішынёў, Ціраспаль, Бельцы, Бендэр, Рыбніца, Кахул

Форма кіравання

Парламенцкая рэспубліка

Прэзідэнт

Мая Санду

Плошча
• Усяго
• % воднай паверхні

138-я ў свеце
33.846 км²
1,4

Насельніцтва
• Ацэнка (2017)
• Перапіс (2014)
• Шчыльнасць

3.474.121 чал.
2.998.535 чал.
105 чал./км² (101-я)

ВУП (ППЗ)
• Разам (2018)
• На душу насельніцтва

$21,260 млрд
$6.000

ВУП (намінал)
• Разам (2013)
• На душу насельніцтва

$7,935 млрд
$2.229

ІРЧП (2015)

▲0,699 (сярэдні) (107-ы)

Этнахаронім

Малдаване

Валюта

Малдаўскі лей

Інтэрнэт-дамен

.md

Код ISO (Alpha-2)

MD

Код ISO (Alpha-3)

MDA

Код МАК

MDA

Тэлефонны код

+373

Часавыя паясы

UTC+2

Гісторыя самастойнай Малдовы пачынаецца з XIV ст., калі на карце сярэднявечнай Еўропы паўстала Малдаўскае княства, што неўзабаве трапіла ў залежнасць ад Асманскай імперыі. У 1812 годзе ўсходняя частка княства — тое што сёння стала Малдовай — ўвайшла ў склад Расійскай імперыі пад назвай Бесарабія. Гістарычна, культурна і моўна Малдова цесна звязана з суседняй Румыніяй, у склад якой уваходзіла ў 1918—1940 гг. і падчас Вялікай Айчыннай вайны. У 1944—1991 была адной з 15 рэспублік СССР. У 1992 адбыўся ўзброены канфлікт у Прыднястроўі, у выніку якога рэгіён стаў дэ-факта самастойным.

Незалежная Рэспубліка Малдова — унітарная парламенцая рэспубліка з прэзідэнтам на чале дзяржавы. На поўдні краіны ёсць аўтаномны раён Гагаузія. Малдова з’яўляецца членам СНД, ГУАМ, уваходзіць у Савет Еўропы, СГА, АБСЕ.

Сённяшняя Малдова — найбольш адсталая і бедная краіна Еўропы. Гэта адзіная еўрапейская дзяржава, індэкс чалавечага развіцця якой ацэнены як «сярэдні» (2015). Эканоміка краіны носіць аграрны характкар, хаця ў выніку дэіндустрыялізацыі, што адбылася следам за распадам СССР, пераважае сфера паслуг. Моладзь актыўна мігрыруе ў Расію і краіны Еўрапейскага Саюза. Малдове належыць еўрапейскі турыстычны антырэкорд — краіну наведвае ўсяго каля 11 000 замежных турыстаў штогод.

Этымалогія

Назва «Малдова» паходзіць ад ракі Малдова; даліна гэтай ракі была палітычным цэнтрам у момант заснавання Малдаўскага княства ў 1359 годзе. Паходжанне назвы ракі застаецца невядомым. Храніст Дзімітр Кантэмір распавядае такую гісторыю: калі прынц Драга паляваў тура, яго знясілены пагоняю ганчак Молда патануў у рацэ, адсюль і назва. У складзе СССР краіна называлася «Малдавіяй», гэтая назва дасюль пераважае ў рускамоўнай літаратуры і публіцыстыцы.

Геаграфічнае становішча

Малдова знаходзіцца ва Усходняй Еўропе і не мае прамога выхаду да мора, што даволі тыпова для еўрапейскіх дзяржаў такіх памераў. Пры гэтым краіна геаграфічна належыць да прычарнаморскага рэгіёну. Рэкі Днестр (непасрэдна) і Прут (праз Дунай) звязваюць краіну з Чорным морам. У Малдовы ёсць невялічкі выхад непасрэдна да Дунаю (працягласць берагавой лініі — 600 м).

Малдова займае большую частку міжрэчча Днястра і Прута а таксама вузкую паласу левабярэжжа Днястра ў яго сярэднім і ніжнім цячэнні. На захадзе мяжуе з Румыніяй, усе 450 км мяжы праходзяць па рацэ Прут. На ўсход ад Малдовы ляжыць Украіна. Даволі значны паўночны адрэзак 940-кіламетровай мяжы з ёй прыходзіцца на Днестр. Тэрыторыя Малдовы на ўсход ад Днястра — непрызнанае Прыднястроўе, якое займае 12,3 % ад плошчы краіны.

Малдова ляжыць у другім часавым поясе.

Геаграфія

Малдова размешчана на крайнім паўднёвым захадзе Усходне-Еўрапейскай раўніны. Паверхня большай часткі Малдовы прадстаўляе сабой узгорыстую раўніну, раздзеленую рачнымі далінамі. Яе заходняя найвышэйшая частка вядомая пад назвай Кодры. На поўначы тэрыторыя ўздымаецца ў выглядзе вапняковай грады . Сярэдняя вышыня краіны над узроўнем мора — 147 м, максімальная — 429,5 м (гара Баланешты ў Кодрах). Паўднёва-ўсходняя Малдова — аднастайна плоская нізіна. Карысныя выкапні, на якія Малдова не вельмі багатая, прадстаўлены пераважна будаўнічымі матэрыяламі: вапнякі, гіпс, гліны, шкляны пясок, гравій; маюцца невялікія радовішчы нафты і газу.

Пячора Эміл Ракавіцэ

Клімат умерана кантынентальны. Зіма мяккая, кароткая, лета цёплае, працяглае. Сярэдняя тэмпература студзеня −4 °C, ліпеня 21 °C. Абсалютны мінімум −36 °C, максімум 42 °C. Сярэдняя гадавая колькасць ападкаў вагаецца ў межах 380—550 мм, памяншаючыся з поўначы на поўдзень, дзе адчуваецца дэфіцыт вільгаці. Асабліва нізкая забяспечаннасць ападкамі ў летні перыяд. Частыя засухі, якія шкодзяць сельскай гаспадарцы. Тым не менш, Малдова валодае выдатнымі агракліматычнымі рэсурсамі.

Буйнейшыя рэкі краіны — памежныя Прут і Днестр, што цякуць у глыбокіх далінах, на некаторых участках утвараючы каньёны. Большая частка краіны адносіцца да басейна Днястра, яго буйнейшыя правыя прытокі: Рэут, Ікель. Многія прытокі Днястра і Прута ў засушлівы летні перыяд перасыхаюць у нізоўях. Малдове належыць каля паўкіламетра берага Дуная з вёскай Джурджулешты — адзіным дунайскім портам краіны. Рака Ялпуг цячэ на поўдзень і ўпадае ў адзін з дунайскіх ліманаў.

Паўночная частка Малдовы належыць да лесастэпавай зоны, цэнтральная і паўднёвая — да стэпавай. Глебы пераважна чарназёмныя (75 %). Большая частка тэрыторыі Малдовы ўзараная. Карэнная стэпавая расліннасць захавалася толькі на невялікіх участках. Лясы займаюць 6 % тэрыторыі, захаваліся яны пераважна ў Кодрах. Лясное покрыва схілаў прадстаўленае пераважна грабамі і дубамі. Сустракаюцца таксама спадарожныя пароды — ліпа, ясень, клён, бук, рабіна, дзікая груша, дзікая чарэшня, кізіл.

У Малдове створана некалькі прыродных запаведнікаў: Кодры, Плаюл Фагулуй, Ягорлык; і нацыянальны парк Архей

Прыродныя раёны:

Паўночна-малдаўскі лесастэпавы,
Цэнтральна-малдаўскі лясны (Кодры),
Паўднёва-малдаўскі стэпавы.

Гісторыя

Тэрыторыя Малдаўскага княства на сучаснай карце

Першыя сляды чалавека на малдаўскай зямлі надзіва старажытныя. Менавіта тут знойдзена першае ў Еўропе каменнае збудаванне — «каменная выкладка» ў поймавых адкладах палеа-Днястра ўзростам каля 1 млн гадоў. Такога ж узросту і стаянка Байракі на месцы сучаснага горада Дубасары. На мяжы 5-4 тыс. да н.э. тут узнікла і развівалая на працягу 2000 гадоў Трыпольская культура. У гэты час адбыўся пераход да аселага земляробчага ладу жыцця.

Да XIV стагоддзя тэрыторыя сучаснай Малдовы была часткай уладанняў розных племянных саюзаў (гета-дакі, готы, анты) і дзяржаўных утварэнняў (Русь, Галіцкае княства, Залатая Арда). Гісторыя самастойнай Малдовы пачынаецца з XIV ст., калі на карце сярэднявечнай Еўропы паўстала Малдаўскае княства. У 1340-х да Днястра пашырылася Венгрыя і стварыла тут сваю марку, што кіравалася намеснікамі. Адзін з намеснікаў, Багдан, пасварыўся з венгерскім каралём і ў 1359 абвясціў самастойнасць Малдаўскага княства. Праз 6 гадоў Венгрыя прызнае княства. Да таго часу адносяцца беспаспяховыя спробы насадзіць на гэтых землях каталіцтва. У другой палове XV ст. пры Стэфане ІІІ Вялікім княства дасягае свай росквіту і максімальнага тэрытарыяльнага пашырэння і тады ж адзінае ў Еўропе паспяхова змагаецца з магутнай Асманскай імперыяй. Пасля смерці гаспадара Стэфана ў 1504 годзе княства вельмі хутка трапляе ў залежнасць ад туркаў.

У канцы XVIII стагоддзя Расійская імперыя ў выніку руска-турэцкай вайны анексавала левабярэжжа Днястра, у 1812 — Бесарабію, тэрыторыяю, якая і стала асновай для будучай Малдовы. У 1856 пасля паразы ў Крымскай вайне Расія вымушана была перадаць Малдове паўднёвую Бесарабію (праз тры гады яны разам ўвайшлі ў склад нованароджанай Румыніі), але ў 1878 паводле Берлінскага міру паўднёвая Бесарабія была вернута ў склад Расійскай імперыі.

У 1917 годзе ў Бесарабіі была абвешчана Малдаўская Дэмакратычная Рэспубліка. У 1918 яна дабраахвотна ўвайшла ў склад Румыніі. З такім развіццём падзей не згадзіўся Савецкі Саюз і ў 1924 годзе на тэрыторыі Украінскай ССР, на левым беразе Днястра ў раёнах са значнай доляй малдаўскага насельніцтва была створана Малдаўская АССР. У 1940 годзе ў выніку падпісання Пакта Молатава-Рыбентропа Румынія была вымушана саступіць Бесарабію СССР. На большай частцы Бесарабіі разам з заходняй паласой Малдаўскай АССР была ўтворана Малдаўская ССР. Падчас Вялікай Айчыннай вайны Малдова была акупавана ў 1941—1944 гадах нямецкімі і румынскімі войскамі. Румынскай адміністрацыяй тут было створана Губернатарства Бесарабія. У канцэнтрацыйных лагерах на малдаўскай зямлі загінула каля 120 тыс. чалавек, у тым ліку 90 тыс. яўрэяў. 24 жніўня 1944, у выніку Яска-Кішынёўскай аперацыі, тэрыторыя Бесарабіі была зноў занята савецкімі войскамі.

Пасля калектывізацыі і дэпартацыі ў Сібір і Казахстан «небяспечных элементаў» грамадства (кулакоў, калабарацыяністаў), Малдова была адбудавана пры дапамозе саюзных рэспублік, разгорнутыя пры гэтым русіфікацыя і ўкараненне нетутэйшай партыйных вярхоў, у адрозненне ад іншых заходніх рэспублік, ішлі вельмі спакойна.

27 жніўня 1991 абвешчана незалежнасць Рэспублікі Малдова, тады ж была зацверджана афіцыйная назва. У 1992 напружаная палітычная сітуацыя ў зоне Прыднястроўя, якое з 1990 г. увяло рэжым самакіравання, перарасла ва ўзброены канфлікт. Хаця ахвяр і не ўдалося пазбегнуць, баявыя дзеянні былі спынены дзякуючы ўмяшальніцтву Расіі. У выніку сутыкненняў рэгіён на ўсход ад Днястра здолеў абараніць самастойнасць.

Палітыка і дзяржаўны лад

У 1994 была прынята дзеючая Канстытуцыя Малдовы. Згодна з ёй незалежная Рэспубліка Малдова — унітарная дэмакратычная парламенцая рэспубліка з прэзідэнтам на чале дзяржавы.

Заканадаўчы орган — аднапалатны парламент, 101 член якога абіраюцца раз у 4 гады па партыйных спісах. Парламент можа ўносіць змены ў Канстытуцыю большасцю ў дзве траціны галасоў, за выключэннем выпадкаў вайны і нацыянальных надзвычайных сітуацый.

Прэзідэнт Малдовы ў 2000—2016 абіраўся парламентам шляхам патаемнага галасавання, для абрання было неабходна атрымаць больш за 61 голас. Такі спосаб абрання нацыянальнага лідара выклікаў наднаразовыя пратэсты і парламент у рэшце рэшт унёс змяненні ў Канстытуцыю. У 2016 рэспубліка ўпершыню за 20 гадоў абрала прэзідэнта ўсеагульным прамым галасаваннем. Ім стаў Ігар Мікалаевіч Дадон.

Адміністрацыйны падзел

Малдова падзяляецца на 39 адміністрацыйных адзінак першага ўзроўню: 32 раёны, 5 муніцыпіі і 2 аўтаномныя ўтварэнні Гагаузія (Găgăuzia) і Прыднястроўе (Stînga Nistrului). Усяго ў Малдове 60 гарадоў і 917 вёсак.

Частку тэрыторыі краіны займае непрызнаная самаабвешчаная Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка. Тэрыторыі, якія знаходзяцца пад яе кантролем, афіцыйна ўваходзяць у Аўтаномнае тэрытарыяльнае ўтварэнне з асаблівым прававым статусам Прыднястроўе, якая з’яўляецца адной з аўтаномій. Бяспеку на левым беразе Днястра сёння супольна падтрымліваюць узброеныя сілы Расіі, Малдовы, Прыднястроўя і ваенныя назіральнікі ад Украіны.

Паветы Рэспублікі Малдова

Дачыненні з Беларуссю

Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі 19 лістапада 1992 года. 31 кастрычніка 2018 прэм’ер-міністр Малдовы Павел Філіп наведаў Беларусь і сустрэўся з А.Лукашэнкам. Беларускі лідар выразіў упэўненасць, што тавараабарот паміж Беларуссю і Малдовай павялічыцца да паўмільярда долараў.

Насельніцта

Розніца ў амаль што паўмільёна чалавек паміж колькасцю насельніцтва паводле перапісу (2,998 млн) і паводле цякучага ўліку (3,45) тлумачыцца тым, што перапіс насельніцтва ўлічвае таксама членаў сямей, што часова знаходзяцца за мяжой. Перапіс і цякучы ўлік не закранаюць тэрыторыі самаабвешчанай Прыднястроўскай Рэспублікі, дзе пражывае каля паўмільёна чалавек.

Ужо трэцяе дзесяцігоддзе насельніцтва Малдовы, як і ў астатніх постсавеціх краінах Усходняй Еўропы, змяншаецца хуткімі тэмпамі. Перапіс 2014 налічыў жыхароў Малдовы на 11,3 % менш за папярэдні, 2004 года. У 1991 у Малдаўскай ССР жыло каля 4,36 млн чалавек, сёння, наяўнае насельніцтва Малдовы і Прыднястроўе складзенае разам не дацягвае і 3,5 млн. Асноўная прычына дэпапуляцыі — вялікі міграцыйны адток насельніцтва: у 2017 годзе натуральнае змяншэнне склала −1 чалавек на 1000, міграцыйнае — −9 чалавек на 1000. З’язджаюць кваліфікаваныя кадры, у першую чаргу, моладзь: складаная эканамічная сітуацыя ў краіне не дазваляе яе жыхарам знайсці працу. Малдаўская Служба інфармацыі і бяспекі падлічыла, што 600 тысяч да аднаго мільёна малдаўскіх грамадзян (амаль 25 % насельніцтва) працуюць за мяжой.

Этнахаронім «малдаване» гістарычна адносіўся да жыхароў Малдаўскага княства. Пасля таго, як княства аказалася падзеленым паміж Расіяй, Румыніяй і Аўстрыяй (Букавіна), менавіта жыхары расійскай Бесарабіі працягвалі называць сябе малдаванамі (сельскія ў большай ступені, чым адукаваныя гарадскія). Сёння малдаване складаюць 75,1 % насельніцтва краіны (перапіс 2014 на кантралюемай Кішынёвам тэрыторыі), 6,6 % — украінцы (у 2004 — 8,3 %). З 2,5 да 7 % з часу папярэдняга перапісу павялічылася колькасць асоб з румынскай самаідэнтыфікацыяй. Доля рускіх склала 4,1 %, і ў параўнанні з 2004 яна зменшылася на 1,9 %. Такім чынам, славянскі субстрат паступова выцясняецца раманскім. На поўдні краіны ў аўтаномнай вобласці пражывае цюркамоўны народ гагаузы, іх у Малдове 4,6 %. Дзве траціны малдаван называюць сваю родную мову малдаўскай, трэцяя частка — румынскай. Руская з’яўляецца роднай для 9,5 %, гагаузская — 4,2 %. Малдова — традыцыйна праваслаўная краіна: 96,8 % насельніцтва назвалі сябе праваслаўнымі, яшчэ каля 2 % адносяцца да пратэстанцкіх дэнамінацый.

Малдова, нягледзячы на дэпапуляцыю, застаецца адной з найбольш густанаселеных дзяржаў былога СССР, у першую чаргу, дзякуючы высокай шчыльнасці сельскага насельніцтва, раўнамерна размеркаванага па тэрыторыі краіны. Больш за палову насельніцтва краіны дагэтуль складаюць сельскія жыхары — 2034,1 тыс. чалавек, або 57,3 %, у гарадскіх паселішчах пражываюць 1516, 8 тыс. чалавек ці 42,7 %.. Буйнейшы горад — сталічны Кішынёў (каля 650 тыс.), за ім ідуць Ціраспаль* (148 тыс.), Бэлць (або Бельцы, 144 тыс.), Бендэры* (93 тыс.), Рыбніца* (50 тыс.). Пазначаныя зорачкай гарады знаходзяцца ў непрызнаным Прыднястроўі, якое можна разглядаць як адносна высокаўрбанізаванае. У Малдове ж толькі ў двух агламерацыях насельніцтва перавышае 50 тыс. чал.

Эканоміка

Сучасны стан малдаўскай эканомікі абумоўлены эканамічнымі і палітычнымі наступствамі распаду СССР. Да першых адносяцца страта вытворчых сувязяў і традыцыйных рынкаў збыту, закрыццё доступу да фактычна бясплатных энергарэсурсаў; да другіх — аддзяленне ад краіны прамыслова развітага левага берага Днястра. Цяпер 73 % ВУП краіны ствараецца ў сферы паслуг, але гэта ніяк не азначае постіндустрыяльнага характару эканомікі, справа ў заняпадзе прамысловасці. Што тычыцца сельскай гаспадаркі, яна, безумоўна, таксама не пазбегла крызісу, але менавіта аграрная прадукцыя і харчовая прамысловасць вызначаюць твар Малдовы ў сусветнай гаспадарцы. Малдову можна назваць адзінай аграрнай дзяржавай на еўрапейскім кантыненце, што гучыць, хутчэй, як антыкамплімент. ВУП на душу насельніцтва ў 2018 складае 6000 долараў і гэта апошняе месца ў Еўропе. 14-15 % ВУП ствараюць грашовыя пераводы з-за мяжы. Эканоміка Малдовы знаходзіцца ў моцнай залежнасці ад Расіі, у першую чаргу гаворка ідзе аб цэнах на газ, у другую — аб забаронах на імпарт віна.

Зрэшты, ліберальныя рэформы 1990-х прывялі і да станоўчых зрухаў: развіваецца прыватны бізнес, ВУП краіны даволі стабільна расце (па 4 % у 2016 і 2017).

Энергетыка Малдовы традыцыйна базуецца на цеплавых электрастанцыях (86 %), гідраўлічныя станцыі на Днястры даюць больш за 12 % элетраэнергіі, на альтэрнатыўныя крыніцы прыходзіцца толькі 1,2 % (2015). У савецкія часы і сёння Малдова была і застаецца вырабніком харчовай прадукцыі шырокага асартыменту і высокай якасці. Па ўсёй СНД вядомыя малдаўскія віны і каньякі, якія вырабляюцца на прадпрыемствах як у вялікіх (Кішынёў), так і малых (Крыкова, Milestii Mici) гарадах і нават вёсках, пладовых кансерваў. У камуне Малыя Мілешты знаходзіцца буйнейшая ў свеце вінатэка з 1,5 млн бутэльткамі. Для ўнутранага рынку вырабляюцца цукар, расліннае масла. Акрамя харчовай прымысловасці, у Малдове, дзякуючы таннай працоўнай сіле, развіваецца швейная і абутковая галіны (пашыў адзення для расійскіх і еўрапейскіх брэндаў). Машынабудаванне і хімічная прамысловасць з часу распаду СССР у заняпадзе. Тым не менш, адзінкавыя прадпрыемствы выпускаюць некаторыя віды прадукцыі, напрыклад, бытавую тэхніку (пральныя машыны, лядоўні). Захавалася вытворчасць сельскагаспадарчых машын.

Багатыя глебы і умерана-кантынентальны клімат (з цёплым летам і мяккай зімой) зрабілі краіну адным з самых прадуктыўных сельскагаспадарчых рэгіёнаў і адным з асноўных пастаўшчыкоў аграрнай прадукцыі ў Паўднёва-Усходняй Еўропе. З зарневых вырошчваюцца пшаніца і кукуруза. З тэхнічных — цукровыя буракі (у лесастэпавай зоне) і сланечнік. Вінаграднікі займаюць 150 тыс. га малдаўскай зямлі. На многіх сямейных фермах вырошчваюцца ўласныя гатункі вінаграду, сакрэты догляду якіх перадаюцца з пакалення ў пакаленне. Значная частка сельскагаспадарчай прадукцыі не перапрацоўваецца ў Малдове, а ідзе на экспарт.

Галоўнымі гандлёвымі партнёрамі Малдовы сёння (2016) з’яўляюцца Румынія (22,5 % экспарту і 19,5 % імпарту) на захадзе і Расія (10 % і 21,3 %) на ўсходзе. На долю Беларусі выпадае 4,6 % і 2,5 % адпаведна. 88 % малдаўскага экспарту прыходзіцца на краіны СНД і ЕС, прычым доля заходніх партнёраў у ХХІ ст стала большай за палову. Аснову экспарту складаюць сельскагаспадарчая сыравіна (цукровыя буракі, насенне сланечніка, пшаніца) і прадукцыя харчовай прамысловасці (вінаградныя віны, пладовыя кансервы). Другой важнай групай экспартных тавараў стала, пацясніўшы чорную металургію, швейная прамысловасць (майкі, паліто, касцюмы). Акрамя Румыніі і Расіі, найбуйнейшымі імпарцёрамі малдаўсіх тавараў з’яўляюцца Італія, Германія і Турцыя.

У малдаўскім імпарце ўздельная вага ўсходніх партнёраў сур’ёзна большае за кошт прыроднага газу і нафтапрадуктаў. Таксама Малдова імпартуе машыны, лекі, прадукты харчавання і інш. За Расіяй і Румыніяй у рэйтынгу пастаўшчыкоў ідуць Украіна, Германія, Турцыя.

Зноскі

Дэкларацыя аб незалежнасці Рэспублікі Малдова — 1991.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6895819"></a>
Hotărârea nr. 36 din 05.12.2013 privind interpretarea articolului 13 alin. (1) din Constituție în corelație cu Preambulul Constituției și Declarația de Independență a Republicii Moldova — 2013.
Кантралюецца непрызнаным Прыднястроўем
http://www.statistica.md/newsview.php?l=ro&idc=30&id=5582
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=48&pr1.y=3&c=921&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=
http://www.travelersdigest.com/7402-ten-least-visited-countries-in-europe/2/ Архівавана 14 кастрычніка 2017.
Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Рэспублікі Малдова Уладзіміра Вароніна // Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 19 лістапада 2007
https://sputnik.by/politics/20181101/1038438798/Moldavskiy-premer-Filip-v-Minske-pervyy-perelet-vstrecha-s-Rumasom-i-plany.html
https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.
https://web.archive.org/web/20110514225142/http://www.outreachworld.org/Files/u_texas/Decision-Activity_Russia.pdf
https://realist.online/news/moldova-spustya-3-goda-obnarodovala-itogi-perepisi-naseleniya-rumyn-7
http://www.statistica.md/newsview.php?l=ru&idc=168&id=5523
https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.
https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.
https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.
http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=135&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Product&year=2016
http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=135&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Partner&tradeDirection=import&year=2016

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).

[_425684061c4220da-1] Дэкларацыя аб незалежнасці Рэспублікі Малдова — 1991.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6895819"></a>

[_f5123a19a88c58b1-2] Hotărârea nr. 36 din 05.12.2013 privind interpretarea articolului 13 alin. (1) din Constituție în corelație cu Preambulul Constituției și Declarația de Independență a Republicii Moldova — 2013.

[cities-3] Кантралюецца непрызнаным Прыднястроўем

[4] ttp://www.statistica.md/newsview.php?l=ro&idc=30&id=5582

[5] ttp://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=48&pr1.y=3&c=921&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=

[6] ttp://www.travelersdigest.com/7402-ten-least-visited-countries-in-europe/2/ Архівавана 14 кастрычніка 2017.

[7] Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Рэспублікі Малдова Уладзіміра Вароніна // Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 19 лістапада 2007

[8] ttps://sputnik.by/politics/20181101/1038438798/Moldavskiy-premer-Filip-v-Minske-pervyy-perelet-vstrecha-s-Rumasom-i-plany.html

[9] ttps://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.

[10] ttps://web.archive.org/web/20110514225142/http://www.outreachworld.org/Files/u_texas/Decision-Activity_Russia.pdf

[11] ttps://realist.online/news/moldova-spustya-3-goda-obnarodovala-itogi-perepisi-naseleniya-rumyn-7

[12] ttp://www.statistica.md/newsview.php?l=ru&idc=168&id=5523

[13] ttps://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.

[14] ttps://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.

[15] ttps://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/md.html Архівавана 5 верасня 2015.

[16] ttp://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=135&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Product&year=2016

[17] ttp://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=135&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Partner&tradeDirection=import&year=2016