Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Вялікая Айчынная вайна 1941—1945 (22 чэрвеня 1941 — 9 мая 1945) — прынятая ў савецкай гістарыяграфіі назва вайны Савецкага Саюза супраць нацысцкай Германіі і яе еўрапейскіх саюзнікаў — Венгрыі, Італіі, Румыніі, Славакіі, Фінляндыі,Харватыі; частка Другой сусветнай вайны (1 верасня 1939 — 2 верасня 1945). Працягвалася 1418 дзён.
| Вялікая Айчынная вайна | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Другая сусветная вайна | |||
 Па гадзіннікавай стрэлцы, пачынаючы з левага верхняга вугла — савецкі штурмавік Іл-2 у небе над Берлінам, нямецкі танк «» у Курскай бітве, нямецкія бамбардзіроўшчыкі (зіма 1943—1944), растрэл салдатамі , Вільгельм Кейтэль падпісвае акт капітуляцыі Германіі, савецкія войскі ў бітве за Сталінград | |||
| Дата | 22 чэрвеня 1941 — 8—9 мая 1945 | ||
| Месца | Усходняя і Цэнтральная Еўропа, Далёкі Усход, акваторыі Паўночнага Ледавітага і Атлантычнага акіянаў | ||
| Прычына | Агрэсія Германіі | ||
| Вынік | Перамога СССР, безумоўная капітуляцыя Германіі | ||
| Змены | Крах Трэцяга рэйха, падзел Германіі, утварэнне сацыялістычнага лагера ва Усходняй Еўропе | ||
| Праціўнікі | |||
| |||
| Камандуючыя | |||
| |||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Назва
7 лістапада 1944 года выданы загад Вярхоўнага Галоўнакамандуючага Іосіфа Сталіна пра святкаванне 27-й гадавіны Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі, дзе ўпершыню ўжыта паняцце Вялікая Айчынная вайна. У гэтай сувязі важна адзначыць, што сярод франтавікоў, якія пасля вызвалення Беларусі ваявалі за межамі СССР, трывала ўжываўся паняцце «Другая Айчынная вайна». Паняцце «Вялікая Айчыннай вайна савецкага народа» ўпершыню ўжыта толькі пасля Парада Перамогі ў Маскве.
Напярэдадні вайны
Артыкул вымагае вікіфікацыі. |
Перадумовы
3 сярэдзіны 1930-х гадоў свет пачаў уцягвацца ў новую вайну. Грамадзянская вайна ў Іспаніі, агрэсія Iталіі супраць Эфіопіі, Японіі супраць Кітая, далучэнне да Германіі Аўстрыі, затым Мюнхенская змова, у выніку якой Чэхаславакія знікла з карты Еўропы, — такія трагічныя вехі развязвання Другой сусветнай вайны. Калі ў канцы 1938 года нацысцкая Германія пачала дыпламатычны наступ на Польшчу, стварыўшы данцыгскі крызіс i рыхтуючыся да вайны, урад СССР у сакавіку 1939 года пачаў у Маскве перагаворы з прадстаўнікамі ўрадаў Англіі i Францыі аб заключэнні дагавора аб узаемнай дапамозе. Дэлегацыя СССР прапанавала акрамя заключэння пакта аб узаемнай дапамозе аказаць падтрымку ўсім усходнееўрапейскім краінам, якія мяжуюць з СССР. Такі крок стаў бы эфектыўным пачаткам працэсу стварэння сістэмы міжнароднай бяспекі ў Еўропе i свеце. Польшча адмовілася ад такой прапановы. Падчас перагавораў ваенных місій СССР, Англіі i Францыі аб арганізацыі сумеснай абароны супраць агрэсіі ў Еўропе кіраўнік савецкай дэлегацыі К. Я. Варашылаў 14 жніўня 1939 года пры заключэнні дагавора аб узаемнай дапамозе i ваеннай канвенцыі паставіў умову: прапусціць савецкія войскі праз польскую тэрыторыю, каб яны маглі непасрэдна сутыкнуцца з ворагам, калі ён нападзе на Польшчу, або праз румынскую, калі агрэсар нападзе на Румынію. Гэта прапанова не была прынята. Міністр замежных спраў Польшчы заявіў, што яго ўрад такі дагавор заключаць не збіраецца. Тым часам становішча паблізу мяжы СССР абвастрылася. 22 сакавіка 1939 года гітлераўцы занялі Клайпедскую вобласць. Літва заключыла дагавор з Германіяй. Былі заключаны дагаворы аб ненападзе Германіі з Літвой i Эстоніяй. У летнія месяцы 1938 i 1939 гг. Чырвонай Арміі давялося адбіваць японскую агрэсію ля возера Хасан, ракі Халхін-Гол. У такіх абставінах I. Сталін i В. М. Молатаў самастойна прынялі рашэнне аб заключэнні з Германіяй дагавору аб ненападзе i спынілі перагаворы з Англіяй i Францыяй. 23 жніўня 1939 года ў Маскве В. М. Молатаў i I. Рыбентроп у прысутнасці I. Сталіна падпісалі акт аб ненападзе тэрмінам на 10 гадоў. Да яго быў прыкладзены сакрэтны пратакол, якім размяжоўваліся сферы ўплыву Германіі i СССР. Паводле тэксту пратакола Літва пачаткова была ўключана ў сферу ўплыву Германіі, а Вільня аднесена да Літвы. Заходняя Беларусь i частка Польшчы на ўсход ад р. Нараў, Вісла, Сан, а таксама Фінляндыя, Эстонія, Латвія i Бесарабія ўвайшлі ў сферу ўплыву СССР. Лёс Польшчы аўтары сакрэтнага пратакола дамовіліся вырашыць у парадку дружалюбнай двухбаковай згоды. Ад дэпутатаў Вярхоўнага Савета СССР гэты сакрэтны пратакол быў скрыты.
На другі дзень пасля ратыфікацыі дагавору Вярхоўным Саветам СССР, 1 верасня 1939 года, германскія войскі без абвяшчэння вайны напалі на Польшчу. 3 верасня Францыя i Англія аб’явілі вайну Германіі. Пачалася другая сусветная вайна. Мужнае супраціўленне польскай арміі ля Вестэрплятэ, Гдыні, Модліна, Варшавы не змагло процістаяць арміі гітлераўскага рэйха. Польскі ўрад i камандаванне не змаглі арганізаваць эфектыўную абарону i на трэці тыдзень пасля пачатку вайны пакінулі краіну. Праз два тыдні нямецкія войскі акупіравалі ўсю Польшчу, а 14 верасня Брэст.
Дамова аб дружбе i межах
28 верасня 1939 г. у Маскве быў падпісаны дагавор паміж СССР i Германіяй аб дружбе i межах, па якім устанаўлівалася новая заходняя мяжа Савецкага Саюза па так званай «лініі Керзана». У сакрэтным дадатковым пратаколе была запісана дамоўленасць аб уваходзе тэрыторыі Літвы ў сферу ўплыву СССР у абмен на Люблінскае i частку Варшаўскага ваяводстваў, якія ўвайшлі ў сферу ўплыву Германіі. 7 кастрычніка 1939 г. па рашэнні ўрада СССР Літве былі перададзены Вільня i Віленскае ваяводства, а летам 1940 г. — Свянцянскі i Гадуцішкаўскі раёны, частка Астравецкага, Ашмянскага, Пастаўскага i Свірскага раёнаў.
Пакт аб ненападзе i дагавор аб дружбе i межах паміж Германіяй i СССР, сакрэтныя пратаколы да якога падлягалі хуткай ратыфікацыі, абвяшчалі неабмежаваны нейтралітэт у выпадку вайны з трэцяй дзяржавай, падзялілі Еўропу на сферы ўплыву паміж Германіяй i СССР, «развязалі рукі» Германіі для пачатку адкрытых ваенных дзеянняў у Еўропе.
Далучэнне Заходняй Беларусі
Нацысцкая Германія напала на Польшчу 1 верасня 1939 г. Нямецкае кіраўніцтва падштурхоўвала савецкі бок хутчэй выступіць супраць Польшчы, каб ускласці адказнасць за вайну i на СССР. Але Сталін, каб стварыць уражанне нейтралітэту, адцягваў выступленне. Толькі 17 верасня 1939 г., калі польская армія ў цэлым была разбіта, Савецкі ўрад аддаў распараджэнне камандаванню Чырвонай Арміі перайсці граніцу i ўзяць пад сваю абарону жыццё i маёмасць насельніцтва Заходняй Украіны i Заходняй Беларусі. Чырвоная Армія прасоўвалася хутка. Месцамі ёй дапамагала насельніцтва, дзейнічалі партызанскія групы. Пераважная большасць польскіх войскаў здавалася без бою. Падчас паходу ў Заходнюю Украіну i Заходнюю Беларусь загінула 737 i было паранена 1862 салдаты i афіцэры Чырвонай Арміі. Да 25 верасня Заходняя Беларусь была поўнасцю занята Чырвонай Арміяй. Ужо 22 верасня генерал Гудэрыян i камбрыг Крывашэін на галоўнай вуліцы Брэста прынялі парад германскіх i савецкіх войскаў, затым савецкія войскі былі адведзены за Буг. Падобныя парады адбыліся ў Львове i Пінску.
Галоўнакамандуючы Войска Польскага Э. Рыдз-Сміглы 17 верасня 1939 г. у час пачатку вызваленчага паходу Чырвонай Арміі ў Заходняй Беларусі загадаў сваім падначаленым: ухіляцца ад узброеных сутычак з Чырвонай Арміяй; аказваць супраціўленне ў выпадку адкрытага нападу Чырвонай Арміі; аказваць супраціўленне ў выпадку спроб раззбраення Чырвонай Арміяй.
Пачатак вайны
22 чэрвеня 1941 года а 4:15 (3:15 па маскоўскім часе) раніцы нацысцкая Германія напала на Савецкі Саюз.
У гэты ж дзень на базе Заходняй асобай ваеннай акругі быў створаны Заходні фронт. У яго склад увайшлі 3, 4, 10, 13-я арміі. З першых дзён вайны войскі Заходняга фронту прынялі на сябе ўдар перавышаючых сіл ворага. Яны вялі цяжкія абарончыя баі ў Беларусі (абарона Брэсцкай крэпасці, Брэста, Мінска, Магілёва, Віцебска, Гомеля), наносілі контрудары пад Гроднам, Віцебскам і інш., удзельнічалі ў Смаленскай бітве, абарончых аперацыях на подступах да Масквы, у контрнаступленні пад Масквой.
Акупацыйны рэжым
Адміністрацыйны падзел
Паўночна-заходнія раёны Брэсцкай вобласці i Беластоцкую вобласць з гарадамі Гродна i Ваўкавыскам акупанты далучылі да Усходняй Прусіі: паўднёвыя раёны Брэсцкай, Пінскай, Палескай i Гомельскай абласцей па лініі 20 км на поўнач ад чыгуначнай лініі Брэст-Гомель адышлі да рэйхскамісарыята «Украіна»: паўночна-заходнія раёны Вілейскай вобласці ўключылі ў генеральную акругу Літвы, Віцебскую, Магілёўскую, большую частку Гомельскай i ўсходнія раёны Мінскай абласцей перадалі ў зону аператыўнага тылу групы армій «Цэнтр». У склад генеральнай акругі Беларусі ўвайшлі Баранавіцкая, частка Вілейскай, Мінскай, Брэсцкай, Пінскай i Палескай абласцей, што складала 1/3 даваеннай тэрыторыі БССР, Гэта тэрыторыя была ўключана ў склад рэйхскамісарыята «Остланд» i падзелена на 10 акруг: Баранавіцкую, Барысаўскую, Вілейскую, Ганцавіцкую, Глыбоцкую, Лідскую, Мінскую, Навагрудскую, Слонімскую, Слуцкую. Да верасня 1941 г. тэрыторыя Беларусі была падпарадкавана ваеннай адміністрацыі, яе кіраванне захавалася пазней на значнай частцы Усходняй i Цэнтральнай Беларусі.
Акупацыйныя органы ўлады i самакіравання
Акупацыйныя органы ўлады i самакіравання на тэрыторыі Беларусі ў часы Вялікай Айчыннай вайны:
- Генеральны камісарыят Беларусі;
- акругі (гебіты; на чале — гебіткамісар);
- управы (гарадскія, раённыя, павятовыя — бургамістр);
- валасныя ўправы (валасны старшыня);
- вёскі(стараста, солтыс, войт).
Генеральны камісар Беларусі да верасня 1943 г. — Вільгельм Кубэ. Забіты падчас аперацыі рэалізаванай беларускімі партызанамі i падпольшчыкамі 22 верасня 1943 г. Забойства Генеральнага камісара Беларусі Вільгельма Кубэ 22 верасня 1943 г. ажыццявілі па заданні камандавання партызанскага атрада «Дзімы»: Алена Мазанік, Ніна Траян i Марыя Осіпава. Генеральны камісар Беларусі пасля верасня 1943 г. — А. Готберг.
Калабаранты
Партызанскі падпольны рух
Канец вайны
Тэрыторыя Беларусі была вызвалена ў 1943-44 гг.
4 красавіка 1944 г. Заходні фронт быў перайменаваны ў 3-і Беларускі, яго левае крыло — у 2-і Беларускі, 3-м Беларускім фронтам камандавалі генерал арміі Чарняхоўскі І. Д. (красавік 1944 г. — люты 1945 г.), Маршал Савецкага Саюза Васілеўскі А. М. (люты — красавік 1945 г.), генерал арміі Баграмян І. Х. (красавік — жнівень 1945 г.). Войскі 3-га Беларускага фронту ўдзельнічалі ў аперацыях «Баграціён» і ва Усходне-Прускай.
Вынікі вайны
Падчас Вялікай Айчыннай вайны на тэрыторыі Беларусі была разбурана 209 гарадоў, у тым ліку амаль поўнасцю Мінск, у якім захавалася толькі 4—5 буйных будынкаў (гэта было прычынай прапаноў аб пераносе сталіцы ў Магілёў). Была разбурана і спалена каля 9200 вёсак[крыніца?] (628 — з жыхарамі). Знішчана 10338 прамысловых прадпрыемстваў і амаль усе электрастанцыі. Транспарт таксама знаходзіўся ў заняпадзе. Пасля Рэйкавай вайны былі знішчаны амаль усе чыгуначныя шляхі.
Паводле апошніх падлікаў, Беларусь згубіла трэць свайго насельніцтва. Х. Герлах падлічыў, што падчас вайны загінула ад 1,6 да 1,7 млн чал. БССР з агульнай колькасці насельніцтва 9 млн, з якіх: 700 тыс. палонных, ад 500 да 550 тыс. яўрэяў, 345 тыс. ахвяр антыпартызанскіх аперацый і 100 тыс. прадстаўнікоў інш. этнічных груп. Сюды неабходна дадаць ад 550 да 600 тыс. жыхароў БССР, якія загінулі на фронце. Такім чынам, агульная колькасць ахвяр складае ад 2,3 да 2,4 млн чал. Пры падобным падліку палонныя, якія не ўваходзілі ў склад насельніцтва Беларусі, улічваюцца як насельніцтва, што прыводзіць да двайнога падліку — на тэрыторыі іх нараджэння і на тэрыторыі іх гібелі.
Міфалагізацыя вайны
Пасля заканчэння вайны, большасць былых партызан паступова ператварыліся ў кіруючы клас СССР — клас тэхнакратаў, які захоўваў уладу да свайго натуральнага скону напярэдадні распаду СССР. На працягу практычна 40-гадовага перыяду кіравання, гэты клас стварыў шэраг міфаў пра савецкі партызанскі рух, якія шматгадова забіваліся ў свядомасць грамадзян, і паступова ператвараліся ў нацыянальныя міфы.
Цягам 25 гадоў — ад моманту, калі Леанід Брэжнеў стаў генеральным сакратаром кампартыі, і да канца 1980-х гг., якія завяршыліся распадам савецкай сістэмы, партыя стварыла сапраўдны культ Вялікай Айчыннай вайны, са сваімі святымі, недатыкальнымі рэліквіямі, трывалым ваенным метанаратывам… і тысячамі ваенных мемарыялаў. Падобна да таго, што 20 млн грамадзян Савецкага Саюза, якія, паводле брэжнеўскага рэжыму, загінулі падчас Вялікай Айчыннай вайны, сімвалізуюць ачышчальную ахвяру, праз якую савецкая дзяржава мусіць прэтэндаваць на выключнае месца ў сусветнай гісторыі.
Аляксей Літвін сцвярджае, што той факт, што беларускі нацыяналістыч рух падчас вайны супрацоўнічаў з нацыстамі, дазволіў савецкай «партызанскай» тэхнакратыі дыскрэдытаваць «ідэю беларускага адраджэння, дзяржаўнасці і войска як падмуркаў незалежнай дзяржавы». Такім чынам, яны прывязвалі беларускі нацыянальны рух да здрады і фашызму. Так, «змаганне супраць фашыстаў парадаксальным чынам ператварылася ў барацьбу з беларускай нацыянальнай ідэяй, беларускай дзяржаўнасцю і войскам» .
Савецкая ўлада выкарыстала вайну не толькі для таго, каб легітымізаваць уладу былой партызанскай эліты, але і для дыскрэдытацыі варожых савецкай уладзе нацыяналістаў. Маніпулюючы міфамі мінулага, савецкі ўрад вызначаў, хто належаў да савецкай сям’і народаў, а хто не. Прэзідэнт Беларусі А. Лукашэнка, працягнуў гэтую практыку і фактычна прыраўнаў нацыяналістычную апазіцыю да здраднікаў, фашыстаў і агентаў Захаду, аб чым сведчаць яго шматлікія і рознабаковыя інтэрв’ю і выступленні.
Так сталася, што вайна наклала свой адбітак на ўсё. Як напісаў Амір Вейнэр: праз пастаянны, руцінны абрад ушанавання памяці пра вайну, тыя, хто ваяваў, працягваюць перажываць вайну праз дзесяцігоддзі пасля яе заканчэння, а тыя, хто нарадзіўся пасля вайны, дэ-факта ўдзельнічаюць у рытуале. Згадкі пра вайну ўплеценыя ў кожную сферу жыцця простага чалавека. Ад пачатковай школы і да самага дарослага жыцця, праз цырымонію атрымання пашпарта і прыняцця прысягі ў савецкай арміі, падчас шлюбу і святаў, якія шануюць старэйшае пакаленне, — ва ўсім ў пэўнай форме прысутнічала вайна… не кажучы пра незлічоныя сустрэчы з ветэранамі фронту і партызанамі, якія ідэалізавалі вайну ў вачах маладога пакалення. Жывое ўвасабленне міфа размывала розніцу паміж асабістым досведам і памяццю, удзельнікамі вайны і наступнымі пакаленнямі.
На сённяшні дзень Вялікая Айчынная вайна стала цэнтральнай міфалагемай пасляваеннага грамадства былога Савецкага Саюза. Ушанаванне перамогі ў вайне застаецца значнай падзеяй для ўсіх урадаў і праўрадавых палітычна-грамадскіх структур.
Гл. таксама
- Рэспубліка Зуева
- Бітва за Днепр
Зноскі
- У Фінляндыі лічаць свой удзел у вайне супраць СССР (1941—1944) асобнай вайной, скіраванай на выпраўленне несправядлівасцей, прычыненых Фінляндыі Савецкім Саюзам у выніку савецка-фінскай вайны (1939—1940).
- Приказ Верховного Главнокомандующего № 220 от 7 ноября 1944 г. // Сталин, И. О Великой Отечественной войне Советского Союза: [Доклады, речи, выступления и приказы]. — Л.: Государственной издательство политической литературы, типография «Печатный двор», 1944. — 459 с. — С. 158.
- Приказ Верховного Главнокомандующего по войскам Красной Армии и Военно-морскому флоту СССР № 371 от 22 июля 1945 г. // Сталин, И. О Великой Отечественной войне Советского Союза: [Доклады, речи, выступления и приказы]. — М.: Госполитиздат, 1952. — 208 с. — С. 199.
- Gerlach, Ch. Kalkulierte Morde: Die deutsche Wirtschafts- und Vernichtungspolitik in Weißrußland, 1941―1944 / Christian Gerlach. — Hamburg: Hamburger Edition, 1999. — 1232 s. — S. 1158—1159. — ISBN 3-930908-54-9.
- Tumarkin, N. The living & the dead: the rise and fall of the cult of World War II in Russia / Nina Tumarkin. — New York, NY: Basic Books, 1994. — X, 242 p., [8] p. of plates: ill. — P. 134—135. — ISBN 0465071597.
- Літвін, А. Акупацыя Беларусі (1941—1944): Пытанні супраціву і калабарацыі / Аляксей Літвін. — Мн.: Беларускі кнігазбор, 2000. — 287, [1] с. — С. 166. — ISBN 985-6318-87-4.
- Weiner, A. Making sense of war: the Second World War and the fate of the Bolshevik Revolution / Amir Weiner. — Princeton: Princeton University Press, 2001. — XV, 416 p.: ill., maps. — P. 343—344. — ISBN 978-0-691-05702-6.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вялікая Айчынная вайна- Беларусь у Другой сусветнай вайне
- Вялікая Айчынная вайна на тэрыторыі Беларусі Архівавана 5 лістапада 2010.
- Беларусь у сусветных войнах — артыкулы з часопісу «Беларускі Гістарычны Агляд» Архівавана 11 чэрвеня 2011.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Vyalikaya Ajchynnaya vajna 1941 1945 22 chervenya 1941 9 maya 1945 prynyataya y saveckaj gistaryyagrafii nazva vajny Saveckaga Sayuza suprac nacysckaj Germanii i yae eyrapejskih sayuznikay Vengryi Italii Rumynii Slavakii Finlyandyi Harvatyi chastka Drugoj susvetnaj vajny 1 verasnya 1939 2 verasnya 1945 Pracyagvalasya 1418 dzyon Vyalikaya Ajchynnaya vajnaAsnoyny kanflikt Drugaya susvetnaya vajnaPa gadzinnikavaj strelcy pachynayuchy z levaga verhnyaga vugla savecki shturmavik Il 2 u nebe nad Berlinam nyamecki tank u Kurskaj bitve nyameckiya bambardziroyshchyki zima 1943 1944 rastrel saldatami Vilgelm Kejtel padpisvae akt kapitulyacyi Germanii saveckiya vojski y bitve za StalingradData 22 chervenya 1941 8 9 maya 1945Mesca Ushodnyaya i Centralnaya Eyropa Dalyoki Ushod akvatoryi Paynochnaga Ledavitaga i Atlantychnaga akiyanayPrychyna Agresiya GermaniiVynik Peramoga SSSR bezumoynaya kapitulyacyya GermaniiZmeny Krah Trecyaga rejha padzel Germanii utvarenne sacyyalistychnaga lagera va Ushodnyaj EyropePraciynikiSavecki Sayuz Tuva da 1944 Polshcha z 21 chervenya 1944 z kastrychnika 1944 Polshcha da 19 studzenya 1945 Chehaslavakiya NVAYu Zmagarnaya Francyya z 25 listapada 1942 Finlyandyya z 19 verasnya 1944 Rumyniya z 23 zhniynya 1944 Balgaryya c 28 kastrychnika 1944 Germaniya Slavakiya Harvatyya Vengryya z 17 kastrychnika 1944 Vengryya da 15 kastrychnika 1944 Italiya da lyutaga 1943 Finlyandyya da 19 verasnya 1944 Rumyniya da 23 zhniynya 1944 Balgaryya z 5 verasnya pa 28 kastrychnika 1944 Ispaniya da kastrychnika 1943 KamanduyuchyyaIosif Stalin Georgij Zhukay Barys Shapashnikay Alyaksandr Vasileyski Kanstancin Rakasoyski Ivan Koney Alyaksej Antonay Ivan Bagramyan Syamyon Budzyonny Kliment Varashylay Leanid Govaray Andrej Yaromenka Mihail Kirpanos Radzivon Malinoyski Kiryl Merackoy Ivan Pyatroy Markiyan Papoy Syamyon Cimashenka Ivan Cyuleney Fyodar Talbuhin Ivan Charnyahoyski Mihal Zhymerski Enver Hodzha Lyudvik Svobada Iosip Broz Cita Karl Gustay Emil Manergejm Mihaj I Adolf Gitler Fedar fon Bok Ernst Bush Gejnc Guderyyan German Geryng Evald fon Klejst Gyunter fon Klyuge Georg fon Kyuhler Vilgelm fon Leeb Vilgelm List Eryh fon Manshtejn Valter Model Frydryh Paylyus Valter fon Rejhenau Gerd fon Rundshtet Ferdynand Shorner Erhard Raus Iozef Cisa Ante Pavelich Benita Musalini Karl Manergejm Ion Antanesku Miklash Horci Ferenc Salashy Medyyafajly na VikishovishchyAsnoyny artykul Drugaya susvetnaya vajna Gl taksama Ushodneeyrapejski teatr vaennyh dzeyannyay Drugoj susvetnaj vajny U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Ajchynnaya vajna Nazva7 listapada 1944 goda vydany zagad Vyarhoynaga Galoynakamanduyuchaga Iosifa Stalina pra svyatkavanne 27 j gadaviny Vyalikaj Kastrychnickaj sacyyalistychnaj revalyucyi dze ypershynyu yzhyta panyacce Vyalikaya Ajchynnaya vajna U getaj suvyazi vazhna adznachyc shto syarod frantavikoy yakiya paslya vyzvalennya Belarusi vayavali za mezhami SSSR tryvala yzhyvaysya panyacce Drugaya Ajchynnaya vajna Panyacce Vyalikaya Ajchynnaj vajna saveckaga naroda ypershynyu yzhyta tolki paslya Parada Peramogi y Maskve Napyaredadni vajnyArtykul vymagae vikifikacyi Nyama abo zamala spasylak na inshyya artykuly tady yak gipertekstavasc peravaga Vikipedyi Peradumovy 3 syaredziny 1930 h gadoy svet pachay ucyagvacca y novuyu vajnu Gramadzyanskaya vajna y Ispanii agresiya Italii suprac Efiopii Yaponii suprac Kitaya daluchenne da Germanii Aystryi zatym Myunhenskaya zmova u vyniku yakoj Chehaslavakiya znikla z karty Eyropy takiya tragichnyya vehi razvyazvannya Drugoj susvetnaj vajny Kali y kancy 1938 goda nacysckaya Germaniya pachala dyplamatychny nastup na Polshchu stvaryyshy dancygski kryzis i ryhtuyuchysya da vajny urad SSSR u sakaviku 1939 goda pachay u Maskve peragavory z pradstaynikami yraday Anglii i Francyi ab zaklyuchenni dagavora ab uzaemnaj dapamoze Delegacyya SSSR prapanavala akramya zaklyuchennya pakta ab uzaemnaj dapamoze akazac padtrymku ysim ushodneeyrapejskim krainam yakiya myazhuyuc z SSSR Taki krok stay by efektyynym pachatkam pracesu stvarennya sistemy mizhnarodnaj byaspeki y Eyrope i svece Polshcha admovilasya ad takoj prapanovy Padchas peragavoray vaennyh misij SSSR Anglii i Francyi ab arganizacyi sumesnaj abarony suprac agresii y Eyrope kiraynik saveckaj delegacyi K Ya Varashylay 14 zhniynya 1939 goda pry zaklyuchenni dagavora ab uzaemnaj dapamoze i vaennaj kanvencyi pastaviy umovu prapuscic saveckiya vojski praz polskuyu terytoryyu kab yany magli nepasredna sutyknucca z voragam kali yon napadze na Polshchu abo praz rumynskuyu kali agresar napadze na Rumyniyu Geta prapanova ne byla prynyata Ministr zamezhnyh spray Polshchy zayaviy shto yago yrad taki dagavor zaklyuchac ne zbiraecca Tym chasam stanovishcha pablizu myazhy SSSR abvastrylasya 22 sakavika 1939 goda gitleraycy zanyali Klajpedskuyu voblasc Litva zaklyuchyla dagavor z Germaniyaj Byli zaklyuchany dagavory ab nenapadze Germanii z Litvoj i Estoniyaj U letniya mesyacy 1938 i 1939 gg Chyrvonaj Armii davyalosya adbivac yaponskuyu agresiyu lya vozera Hasan raki Halhin Gol U takih abstavinah I Stalin i V M Molatay samastojna prynyali rashenne ab zaklyuchenni z Germaniyaj dagavoru ab nenapadze i spynili peragavory z Angliyaj i Francyyaj 23 zhniynya 1939 goda y Maskve V M Molatay i I Rybentrop u prysutnasci I Stalina padpisali akt ab nenapadze terminam na 10 gadoy Da yago byy prykladzeny sakretny pratakol yakim razmyazhoyvalisya sfery yplyvu Germanii i SSSR Pavodle tekstu pratakola Litva pachatkova byla yklyuchana y sferu yplyvu Germanii a Vilnya adnesena da Litvy Zahodnyaya Belarus i chastka Polshchy na yshod ad r Naray Visla San a taksama Finlyandyya Estoniya Latviya i Besarabiya yvajshli y sferu yplyvu SSSR Lyos Polshchy aytary sakretnaga pratakola damovilisya vyrashyc u paradku druzhalyubnaj dvuhbakovaj zgody Ad deputatay Vyarhoynaga Saveta SSSR gety sakretny pratakol byy skryty Na drugi dzen paslya ratyfikacyi dagavoru Vyarhoynym Savetam SSSR 1 verasnya 1939 goda germanskiya vojski bez abvyashchennya vajny napali na Polshchu 3 verasnya Francyya i Angliya ab yavili vajnu Germanii Pachalasya drugaya susvetnaya vajna Muzhnae supraciylenne polskaj armii lya Vesterplyate Gdyni Modlina Varshavy ne zmaglo procistayac armii gitlerayskaga rejha Polski yrad i kamandavanne ne zmagli arganizavac efektyynuyu abaronu i na treci tydzen paslya pachatku vajny pakinuli krainu Praz dva tydni nyameckiya vojski akupiravali ysyu Polshchu a 14 verasnya Brest Damova ab druzhbe i mezhah 28 verasnya 1939 g u Maskve byy padpisany dagavor pamizh SSSR i Germaniyaj ab druzhbe i mezhah pa yakim ustanaylivalasya novaya zahodnyaya myazha Saveckaga Sayuza pa tak zvanaj linii Kerzana U sakretnym dadatkovym pratakole byla zapisana damoylenasc ab uvahodze terytoryi Litvy y sferu yplyvu SSSR u abmen na Lyublinskae i chastku Varshayskaga vayavodstvay yakiya yvajshli y sferu yplyvu Germanii 7 kastrychnika 1939 g pa rashenni yrada SSSR Litve byli peradadzeny Vilnya i Vilenskae vayavodstva a letam 1940 g Svyancyanski i Gaducishkayski rayony chastka Astraveckaga Ashmyanskaga Pastayskaga i Svirskaga rayonay Pakt ab nenapadze i dagavor ab druzhbe i mezhah pamizh Germaniyaj i SSSR sakretnyya pratakoly da yakoga padlyagali hutkaj ratyfikacyi abvyashchali neabmezhavany nejtralitet u vypadku vajny z trecyaj dzyarzhavaj padzyalili Eyropu na sfery yplyvu pamizh Germaniyaj i SSSR razvyazali ruki Germanii dlya pachatku adkrytyh vaennyh dzeyannyay u Eyrope Daluchenne Zahodnyaj Belarusi Asnoynyya artykuly Uz yadnanne Zahodnyaj Belarusi z BSSR i Pahod Chyrvonaj Armii y Zahodnyuyu Belarus i Ukrainu 1939 Nacysckaya Germaniya napala na Polshchu 1 verasnya 1939 g Nyameckae kiraynictva padshturhoyvala savecki bok hutchej vystupic suprac Polshchy kab usklasci adkaznasc za vajnu i na SSSR Ale Stalin kab stvaryc urazhanne nejtralitetu adcyagvay vystuplenne Tolki 17 verasnya 1939 g kali polskaya armiya y celym byla razbita Savecki yrad adday rasparadzhenne kamandavannyu Chyrvonaj Armii perajsci granicu i yzyac pad svayu abaronu zhyccyo i mayomasc naselnictva Zahodnyaj Ukrainy i Zahodnyaj Belarusi Chyrvonaya Armiya prasoyvalasya hutka Mescami yoj dapamagala naselnictva dzejnichali partyzanskiya grupy Peravazhnaya bolshasc polskih vojskay zdavalasya bez boyu Padchas pahodu y Zahodnyuyu Ukrainu i Zahodnyuyu Belarus zaginula 737 i bylo paranena 1862 saldaty i aficery Chyrvonaj Armii Da 25 verasnya Zahodnyaya Belarus byla poynascyu zanyata Chyrvonaj Armiyaj Uzho 22 verasnya general Guderyyan i kambryg Kryvashein na galoynaj vulicy Bresta prynyali parad germanskih i saveckih vojskay zatym saveckiya vojski byli advedzeny za Bug Padobnyya parady adbylisya y Lvove i Pinsku Galoynakamanduyuchy Vojska Polskaga E Rydz Smigly 17 verasnya 1939 g u chas pachatku vyzvalenchaga pahodu Chyrvonaj Armii y Zahodnyaj Belarusi zagaday svaim padnachalenym uhilyacca ad uzbroenyh sutychak z Chyrvonaj Armiyaj akazvac supraciylenne y vypadku adkrytaga napadu Chyrvonaj Armii akazvac supraciylenne y vypadku sprob razzbraennya Chyrvonaj Armiyaj Pachatak vajnyAsnoynyya artykuly Plan Barbarosa i Abaronchaya aperacyya na Belarusi 1941 22 chervenya 1941 goda a 4 15 3 15 pa maskoyskim chase ranicy nacysckaya Germaniya napa la na Savecki Sayuz U gety zh dzen na baze Zahodnyaj asobaj vaennaj akrugi byy stvorany Zahodni front U yago sklad uvajshli 3 4 10 13 ya armii Z pershyh dzyon vajny vojski Zahodnyaga frontu prynyali na syabe ydar peravyshayuchyh sil voraga Yany vyali cyazhkiya abaronchyya bai y Belarusi abarona Bresckaj krepasci Bresta Minska Magilyova Vicebska Gomelya nanosili kontrudary pad Grodnam Vicebskam i insh udzelnichali y Smalenskaj bitve abaronchyh aperacyyah na podstupah da Maskvy u kontrnastuplenni pad Maskvoj Akupacyjny rezhymAsnoyny artykul Nyameckaya akupacyya Belarusi 1941 1944 Administracyjny padzel Paynochna zahodniya rayony Bresckaj voblasci i Belastockuyu voblasc z garadami Grodna i Vaykavyskam akupanty daluchyli da Ushodnyaj Prusii paydnyovyya rayony Bresckaj Pinskaj Paleskaj i Gomelskaj ablascej pa linii 20 km na poynach ad chygunachnaj linii Brest Gomel adyshli da rejhskamisaryyata Ukraina paynochna zahodniya rayony Vilejskaj voblasci yklyuchyli y generalnuyu akrugu Litvy Vicebskuyu Magilyoyskuyu bolshuyu chastku Gomelskaj i yshodniya rayony Minskaj ablascej peradali y zonu aperatyynaga tylu grupy armij Centr U sklad generalnaj akrugi Belarusi yvajshli Baranavickaya chastka Vilejskaj Minskaj Bresckaj Pinskaj i Paleskaj ablascej shto skladala 1 3 davaennaj terytoryi BSSR Geta terytoryya byla yklyuchana y sklad rejhskamisaryyata Ostland i padzelena na 10 akrug Baranavickuyu Barysayskuyu Vilejskuyu Gancavickuyu Glybockuyu Lidskuyu Minskuyu Navagrudskuyu Slonimskuyu Sluckuyu Da verasnya 1941 g terytoryya Belarusi byla padparadkavana vaennaj administracyi yae kiravanne zahavalasya paznej na znachnaj chastcy Ushodnyaj i Centralnaj Belarusi Akupacyjnyya organy ylady i samakiravannya Akupacyjnyya organy ylady i samakiravannya na terytoryi Belarusi y chasy Vyalikaj Ajchynnaj vajny Generalny kamisaryyat Belarusi akrugi gebity na chale gebitkamisar upravy garadskiya rayonnyya pavyatovyya burgamistr valasnyya ypravy valasny starshynya vyoski starasta soltys vojt Generalny kamisar Belarusi da verasnya 1943 g Vilgelm Kube Zabity padchas aperacyi realizavanaj belaruskimi partyzanami i padpolshchykami 22 verasnya 1943 g Zabojstva Generalnaga kamisara Belarusi Vilgelma Kube 22 verasnya 1943 g azhyccyavili pa zadanni kamandavannya partyzanskaga atrada Dzimy Alena Mazanik Nina Trayan i Maryya Osipava Generalny kamisar Belarusi paslya verasnya 1943 g A Gotberg KalabarantyAsnoyny artykul Ruski kalabaracyyanizm u Drugoj susvetnaj vajnePartyzanski padpolny ruhAsnoyny artykul Savecki partyzanski ruh 1941 1944Kanec vajnyAsnoyny artykul Aperacyya Bagraciyon Terytoryya Belarusi byla vyzvalena y 1943 44 gg 4 krasavika 1944 g Zahodni front byy perajmenavany y 3 i Belaruski yago levae krylo u 2 i Belaruski 3 m Belaruskim frontam kamandavali general armii Charnyahoyski I D krasavik 1944 g lyuty 1945 g Marshal Saveckaga Sayuza Vasileyski A M lyuty krasavik 1945 g general armii Bagramyan I H krasavik zhniven 1945 g Vojski 3 ga Belaruskaga frontu ydzelnichali y aperacyyah Bagraciyon i va Ushodne Pruskaj Vyniki vajnyPadchas Vyalikaj Ajchynnaj vajny na terytoryi Belarusi byla razburana 209 garadoy u tym liku amal poynascyu Minsk u yakim zahavalasya tolki 4 5 bujnyh budynkay geta bylo prychynaj prapanoy ab peranose stalicy y Magilyoy Byla razburana i spalena kalya 9200 vyosak krynica 628 z zhyharami Znishchana 10338 pramyslovyh pradpryemstvay i amal use elektrastancyi Transpart taksama znahodziysya y zanyapadze Paslya Rejkavaj vajny byli znishchany amal use chygunachnyya shlyahi Pavodle aposhnih padlikay Belarus zgubila trec svajgo naselnictva H Gerlah padlichyy shto padchas vajny zaginula ad 1 6 da 1 7 mln chal BSSR z agulnaj kolkasci naselnictva 9 mln z yakih 700 tys palonnyh ad 500 da 550 tys yayreyay 345 tys ahvyar antypartyzanskih aperacyj i 100 tys pradstaynikoy insh etnichnyh grup Syudy neabhodna dadac ad 550 da 600 tys zhyharoy BSSR yakiya zaginuli na fronce Takim chynam agulnaya kolkasc ahvyar skladae ad 2 3 da 2 4 mln chal Pry padobnym padliku palonnyya yakiya ne yvahodzili y sklad naselnictva Belarusi ulichvayucca yak naselnictva shto pryvodzic da dvajnoga padliku na terytoryi ih naradzhennya i na terytoryi ih gibeli Mifalagizacyya vajnyPaslya zakanchennya vajny bolshasc bylyh partyzan pastupova peratvarylisya y kiruyuchy klas SSSR klas tehnakratay yaki zahoyvay uladu da svajgo naturalnaga skonu napyaredadni raspadu SSSR Na pracyagu praktychna 40 gadovaga peryyadu kiravannya gety klas stvaryy sherag mifay pra savecki partyzanski ruh yakiya shmatgadova zabivalisya y svyadomasc gramadzyan i pastupova peratvaralisya y nacyyanalnyya mify Cyagam 25 gadoy ad momantu kali Leanid Brezhney stay generalnym sakratarom kampartyi i da kanca 1980 h gg yakiya zavyarshylisya raspadam saveckaj sistemy partyya stvaryla sapraydny kult Vyalikaj Ajchynnaj vajny sa svaimi svyatymi nedatykalnymi relikviyami tryvalym vaennym metanaratyvam i tysyachami vaennyh memaryyalay Padobna da tago shto 20 mln gramadzyan Saveckaga Sayuza yakiya pavodle brezhneyskaga rezhymu zaginuli padchas Vyalikaj Ajchynnaj vajny simvalizuyuc achyshchalnuyu ahvyaru praz yakuyu saveckaya dzyarzhava music pretendavac na vyklyuchnae mesca y susvetnaj gistoryi Alyaksej Litvin scvyardzhae shto toj fakt shto belaruski nacyyanalistych ruh padchas vajny supracoynichay z nacystami dazvoliy saveckaj partyzanskaj tehnakratyi dyskredytavac ideyu belaruskaga adradzhennya dzyarzhaynasci i vojska yak padmurkay nezalezhnaj dzyarzhavy Takim chynam yany pryvyazvali belaruski nacyyanalny ruh da zdrady i fashyzmu Tak zmaganne suprac fashystay paradaksalnym chynam peratvarylasya y baracbu z belaruskaj nacyyanalnaj ideyaj belaruskaj dzyarzhaynascyu i vojskam Saveckaya ylada vykarystala vajnu ne tolki dlya tago kab legitymizavac uladu byloj partyzanskaj elity ale i dlya dyskredytacyi varozhyh saveckaj uladze nacyyanalistay Manipulyuyuchy mifami minulaga savecki yrad vyznachay hto nalezhay da saveckaj syam i naroday a hto ne Prezident Belarusi A Lukashenka pracyagnuy getuyu praktyku i faktychna pryraynay nacyyanalistychnuyu apazicyyu da zdradnikay fashystay i agentay Zahadu ab chym svedchac yago shmatlikiya i roznabakovyya interv yu i vystuplenni Tak stalasya shto vajna naklala svoj adbitak na ysyo Yak napisay Amir Vejner praz pastayanny rucinny abrad ushanavannya pamyaci pra vajnu tyya hto vayavay pracyagvayuc perazhyvac vajnu praz dzesyacigoddzi paslya yae zakanchennya a tyya hto naradziysya paslya vajny de fakta ydzelnichayuc u rytuale Zgadki pra vajnu yplecenyya y kozhnuyu sferu zhyccya prostaga chalaveka Ad pachatkovaj shkoly i da samaga daroslaga zhyccya praz cyrymoniyu atrymannya pashparta i prynyaccya prysyagi y saveckaj armii padchas shlyubu i svyatay yakiya shanuyuc starejshae pakalenne va ysim y peynaj forme prysutnichala vajna ne kazhuchy pra nezlichonyya sustrechy z veteranami frontu i partyzanami yakiya idealizavali vajnu y vachah maladoga pakalennya Zhyvoe yvasablenne mifa razmyvala roznicu pamizh asabistym dosvedam i pamyaccyu udzelnikami vajny i nastupnymi pakalennyami Na syonnyashni dzen Vyalikaya Ajchynnaya vajna stala centralnaj mifalagemaj paslyavaennaga gramadstva byloga Saveckaga Sayuza Ushanavanne peramogi y vajne zastaecca znachnaj padzeyaj dlya ysih uraday i prayradavyh palitychna gramadskih struktur Gl taksamaRespublika Zueva Bitva za DneprZnoskiU Finlyandyi lichac svoj udzel u vajne suprac SSSR 1941 1944 asobnaj vajnoj skiravanaj na vypraylenne nespravyadlivascej prychynenyh Finlyandyi Saveckim Sayuzam u vyniku savecka finskaj vajny 1939 1940 Prikaz Verhovnogo Glavnokomanduyushego 220 ot 7 noyabrya 1944 g Stalin I O Velikoj Otechestvennoj vojne Sovetskogo Soyuza Doklady rechi vystupleniya i prikazy L Gosudarstvennoj izdatelstvo politicheskoj literatury tipografiya Pechatnyj dvor 1944 459 s S 158 Prikaz Verhovnogo Glavnokomanduyushego po vojskam Krasnoj Armii i Voenno morskomu flotu SSSR 371 ot 22 iyulya 1945 g Stalin I O Velikoj Otechestvennoj vojne Sovetskogo Soyuza Doklady rechi vystupleniya i prikazy M Gospolitizdat 1952 208 s S 199 Gerlach Ch Kalkulierte Morde Die deutsche Wirtschafts und Vernichtungspolitik in Weissrussland 1941 1944 Christian Gerlach Hamburg Hamburger Edition 1999 1232 s S 1158 1159 ISBN 3 930908 54 9 Tumarkin N The living amp the dead the rise and fall of the cult of World War II in Russia Nina Tumarkin New York NY Basic Books 1994 X 242 p 8 p of plates ill P 134 135 ISBN 0465071597 Litvin A Akupacyya Belarusi 1941 1944 Pytanni supracivu i kalabaracyi Alyaksej Litvin Mn Belaruski knigazbor 2000 287 1 s S 166 ISBN 985 6318 87 4 Weiner A Making sense of war the Second World War and the fate of the Bolshevik Revolution Amir Weiner Princeton Princeton University Press 2001 XV 416 p ill maps P 343 344 ISBN 978 0 691 05702 6 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Vyalikaya Ajchynnaya vajna Belarus u Drugoj susvetnaj vajne Vyalikaya Ajchynnaya vajna na terytoryi Belarusi Arhivavana 5 listapada 2010 Belarus u susvetnyh vojnah artykuly z chasopisu Belaruski Gistarychny Aglyad Arhivavana 11 chervenya 2011