Другая сусветная вайна — узброены канфлікт планетарнага маштабу з удзелам дзвюх сусветных ваенна-палітычных кааліцый, які стаў найбуйнейшым у гісторыі чалавецтва (1 верасня 1939 — 2 верасня 1945), але звязаныя канфлікты пачаліся раней. У ёй прымала ўдзел — у тым ліку ўсе буйныя дзяржавы — якія ў канчатковым выніку ўтварылі два супрацьлеглыя : «саюзнікі» (англ.: Allies) і краіны Восі. Гэта была найбуйнейшая вайна ў гісторыі чалавецтва, непасрэдны ўдзел у якой прынялі больш за 100 мільёнаў чалавек з больш чым 30 краін. У стане «татальнай вайны» асноўныя ўдзельнікі кінулі ўсе свае эканамічныя, прамысловыя і навуковыя магчымасці на ваенныя дзеянні, сцёршы грань паміж грамадзянскімі і ваеннымі рэсурсамі. Вайна была адзначана масавай гібеллю грамадзянскага насельніцтва, у тым ліку Халакостам (у выніку якога загінулі каля 11 мільёнаў чалавек) і (у якіх былі забітыя каля мільёна чалавек і якія ўключалі ў сябе ), што прывяло, паводле ацэнак, да агульнай колькасці загінулых . Гэта зрабіла Другую сусветную вайну у гісторыі чалавецтва.
Другая сусветная вайна | |||
---|---|---|---|
| |||
Дата | 1 верасня 1939 — 2 верасня 1945 | ||
Месца | Еўропа, Усходняя і Паўднёва-Усходняя Азія, Паўночная і Заходняя Афрыка, Блізкі Усход, Атлантычны, Індыйскі, Ціхі і Паўночны Ледавіты акіяны, Міжземнамор’е | ||
Прычына | Імкненні многіх дзяржаў; наступствы Версальска-Вашынгтонскай сістэмы; сусветны эканамічны крызіс | ||
Вынік | Перамога антыгітлераўскай кааліцыі. Стварэнне ААН. Забарона і асуджэнне ідэалогій фашызму і нацызму. СССР і ЗША становяцца звышдзяржавамі. Змяншэнне ролі Вялікабрытаніі і Францыі ў сусветнай палітыцы. Раскол свету на два лагеры; пачатак Халоднай вайны. Дэкаланізацыя вялізных каланіяльных імперый | ||
Праціўнікі | |||
| |||
Камандуючыя | |||
| |||
Страты | |||
| |||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
задалася мэтай дамінавання ў Азіі і Ціхім акіяне і ўжо ў 1937 годзе знаходзілася ў стане вайны з Кітайскай Рэспублікай. Але звычайна лічыцца, што 2-я сусветная вайна пачалася 1 верасня 1939 года з уварвання Германіі ў Польшчу і наступнага аб’яўлення Францыяй і Вялікабрытаніяй вайны Германіі. З канца 1939 да пачатку 1941 года, дзякуючы серыі кампаній і , Германія захапіла або кантралявала вялікую частку кантынентальнай Еўропы і сфармавала альянс Восі з Італіяй і Японіяй. На падставе пакта Молатава-Рыбентропа ў жніўні 1939 года Германія і СССР падзялілі і далучылі да сябе тэрыторыі сваіх еўрапейскіх суседзяў: Польшчы, , Фінляндыі і краін Балтыі. Вайна працягвалася, перш за ўсё, паміж краінамі Восі і кааліцыяй Вялікабрытаніі і Брытанскай Садружнасці, і ўключала ў сябе і ўсходнеафрыканскую кампаніі, бітву за Брытанію, кампанію бамбардзіровак «бліц», і працяглую бітву за Атлантыку. У чэрвені 1941 года войскі краін Восі распачалі ўварванне ў СССР, адкрываючы найвялікшы тэатр ваенных дзеянняў у гісторыі, які ўцягнуў вялікую частку ваенных сілаў Восі ў . У снежні 1941 года Японія напала на ЗША і ў Ціхім акіяне і хутка падпарадкавала яго заходнюю частку. Еўрапейская вайна ператварылася ў канфлікт планетарнага маштабу.
Прасоўванне Восі было спынена ў 1942 годзе, калі Японія пацярпела паражэнне ў недалёка ад Гаваяў, а Германія была пераможана ў бітве за Сталінград у СССР, а таксама . У 1943 годзе пасля шэрагу паразаў Германіі на Усходнім фронце, , што прывяло да капітуляцыі Італіі, і перамог саюзнікаў у Ціхім акіяне, краіны Восі страцілі ініцыятыву і пачалі стратэгічнае адступленне на ўсіх франтах. У 1944 годзе заходнія саюзныя войскі здзейснілі ўварванне ў захопленую Германіяй Францыю ў той час, як СССР аднавіў усе свае тэрытарыяльныя страты і пачаў наступленне на тэрыторыю Германіі і яе саюзнікаў. Цягам 1944 і 1945 гадоў Японія панесла буйныя страты ў мацерыковай Азіі, у і , а саюзнікі знішчылі і авалодалі ключавымі выспамі ў заходняй частцы Ціхага акіяна.
Вайна ў Еўропе скончылася ўварваннем заходніх саюзнікаў і СССР у Германію, якое прывяло да ўзяцця Берліна войскамі СССР і Польшчы і наступнай безумоўнай капітуляцыі Германіі . Пасля апублікавання Патсдамскай дэкларацыі 26 ліпеня 1945 года і адмовы Японіі капітуляваць на яе ўмовах ЗША на японскія гарады Хірасіму і Нагасікі 6 і 9 жніўня адпаведна. Пасля аб’яўлення СССР вайны Японіі і ўварвання ў Маньчжурыю і з улікам , а таксама магчымасці іншых атамных бамбардзіровак 15 жніўня 1945 года. Такім чынам, скончылася вайна ў Азіі, замацаваўшы агульную перамогу саюзнікаў у вайне.
Другая сусветная вайна змяніла палітычную расстаноўку і сацыяльную структуру свету. Дзеля садзейнічання развіццю міжнароднага супрацоўніцтва і прадухілення будучых канфліктаў была створана Арганізацыя Аб’яднаных Нацый (ААН). Вялікія дзяржавы-пераможцы — ЗША, Вялікабрытанія, Францыя, СССР і Кітай — сталі Савета Бяспекі ААН. ЗША і СССР сталі канкуруючымі звышдзяржавамі і праціўнікамі ў халоднай вайне, якая доўжылася на працягу наступных 46 гадоў. Між тым сусветны ўплыў еўрапейскіх дзяржаў саслабеў разам з пачаткам дэкаланізацыі і .
Храналогія
Пачаткам вайны ў Еўропе звычайна лічыцца 1 верасня 1939 года — напад Нацысцкай Германіі на Польшчу; Вялікабрытанія і Францыя абвясцілі Германіі вайну праз два дні. Датамі пачатку вайны ў Ціхім акіяне часам называюць пачатак Другой япона-кітайскай вайны 7 ліпеня 1937 года і нават японскую інтэрвенцыю ў Маньчжурыю 19 верасня 1931 года.
Адзін з вядучых брытанскіх гісторыкаў Алан Тэйлар лічыў, што япона-кітайская вайна і вайна ў Еўропе і яе калоніях праходзілі адначасова, і зліліся ў адну ў 1941 годзе. Іншыя даты пачатку Другой сусветнай вайны часам уключаюць 3 кастрычніка 1935 года. Брытанскі гісторык разглядае пачатак Другой сусветнай вайны як паміж Японіяй і войскамі Манголіі і СССР, якія адбываліся з мая па верасень 1939 года.
Дата заканчэння вайны таксама дакладна не ўзгоднена. Апроч самай распаўсюджанай версіі, якой з’яўлецца дата фармальнай капітуляцыі Японіі (2 верасня 1945 года), шырока разглядаецца дзень падпісання 14 жніўня 1945 года. У 1951 годзе быў падпісаны , які афіцыйна вызначыў прававы статус пераможаных краін, а таксама кампенсацыі, якія выплачваліся саюзным ваеннапалонным, якія сталі ахвярамі зверстваў. 1990 года дазволіў уз’яднацца Усходняй і Заходняй Германіям, а таксама вырашыў іншыя пасляваенныя пытанні.
Удзельнікі
Колькасць дзяржаў-удзельніц змянялася на працягу вайны. Некаторыя з іх вялі актыўныя баявыя дзеянні, другія дапамагалі сваім саюзнікам пастаўкамі зброі, матэрыялаў і харчавання. Астатнія ж удзельнічалі ў вайне толькі намінальна.
У антыгітлераўскую кааліцыю ўваходзілі: Польшча, Вялікабрытанія, Францыя (з 1939 года), СССР, ЗША (з 1941), Кітай, Аўстралія, Канада, Югаславія, Нідэрланды, Нарвегія, Новая Зеландыя, Паўднёва-Афрыканскі Саюз, Чэхаславакія, Бельгія, Грэцыя, Эфіопія, Данія, Бразілія, Мексіка, Манголія, Люксембург, Непал, Панама, Аргенціна, Чылі, Куба, Перу, Гватэмала, Калумбія, Коста-Рыка, Дамініканская рэспубліка, Албанія, Гандурас, Сальвадор, Гаіці, Парагвай, Эквадор, Сан-Марына, Турцыя, Уругвай, Венесуэла, Ліван, Саудаўская Аравія, Нікарагуа, Ліберыя, Балівія. У ходзе вайны да іх далучыліся некаторыя дзяржавы, якія выйшлі з нацысцкага блоку: Іран, Ірак (з 1941 года), Італія (з 1943), Румынія (з 1944), Балгарыя (з 1944), Фінляндыя (у 1945).
З іншага боку ў вайне ўдзельнічалі краіны нацысцкага блока: Германія, Італія (да 1943 года), Японія, Фінляндыя (да 1944), Балгарыя, Румынія (да 1944), Ірак (да 1941), , Славакія, Тайланд, Маньчжоу-Го, Харватыя, а таксама (да 1941 года) Іран, які не ўваходзіў у нацысцкі блок. На тэрыторыі акупаваных краін ствараліся марыянетачныя дзяржавы, якія па сваім сэнсе не з’яўляліся паўнавартаснымі ўдзельнікамі вайны і далучаліся да фашысцкай кааліцыі: Вішысцкая Францыя, Грэчаская дзяржава, Італьянская сацыяльная рэспубліка, Венгерская дзяржава, Сербія, , , Македонія, Мэнцзян, Бірма, , В’етнам, Камбоджа, Лаос.
На боку Германіі і Японіі змагалася таксама мноства калабарацыянісцкіх войскаў, створаных з грамадзян краін-праціўнікаў: РВА, замежныя дывізіі СС (руская, украінская, эстонская, 2 латышскія, нарвежска-дацкая, 2 галандскія, 2 бельгійскія, 2 баснійскія, франузская, албанская), шэраг замежных легіёнаў і іншыя фарміраванні. Таксама ва ўзброеных сілах краін нацысцкага блока змагаліся добраахвотныя фарміраванні дзяржаў, якія фармальна заставаліся нейтральнымі: Іспаніі (Блакітная дывізія), Швецыі і Партугаліі.
Прычыны вайны
Перадумовы Другой сусветнай вайны непасрэдна выцякаюць з г. зв. — міравога парадку, які склаўся пасля заканчэння Першай сусветнай вайны. Галоўныя пераможцы (Францыя, Вялікабрытанія, ЗША) не здолелі стварыць новую сістэму светаўпарадкавання ўстойлівай — пераможаныя былі максімальна прыніжаныя, дзве ключавыя дзяржавы-супраціўнікі (Аўстра-Венгрыя і Асманская імперыя) падзеленыя. Германія была пазбаўлена магчымасці паўнавартасна ўдзельнічаць у міжнародных справах, абмежаваная ў стварэнні паўнавартасных узброеных сіл і абкладзеная значнай , але не была падзелена.
Пасля таго як 7 мая 1919 года сталі вядомыя ўмовы мірнага дагавора ў Версалі, на наступны ж дзень прэзідэнт Эберт заявіў, што гэтыя ўмовы і рэпарацыі, якія ў іх агавораныя, не могуць быць выкананыя нямецкім народам нават пры крайнім напружанні сіл. Ён падкрэсліў, што на такіх умовах немагчыма забеспечыць захаванне працяглага міру ў Еўропе на базе супрацоўніцтва паміж народамі, і што новая кравапралітная вайна стане непазбежнай. Між тым у стане краін-пераможцаў таксама не было адзінага погляду на пасляваеннае ўпарадкаванне. Італьянскі прэм’ер міністр дэманстратыўна пакінуў Парыжскую канферэнцыю пасля адмовы іншых пераможцаў задаволіць усе тэрытарыяльныя прэтэнзіі Італіі, а Кангрэс ЗША адмовіўся ратыфікаваць пагадненне аб стварэнні Лігі Нацый — новага міжнароднага органа, які павінен быў вырашаць міжнародныя спрэчкі.
Пры гэтым перад пераможцамі паўстала складаная дваякая задача — ліквідаваць пагрозу з боку Германіі і новую небяспеку — распаўсюджванне камунізму з Савецкай Расіі. Выхад быў знойдзены ў стварэнні буферных дзяржаў — былі ўзаконены распад Аўстра-Венгрыі, незалежнасць Венгрыі, стварэнне Чэхаславакіі. Было прызнана ўзнаўленне Польшчы (яе незалежнасць, па іроніі лёсу, была абвешчана яшчэ ў 1916 годзе нямецкімі акупантамі), якой былі перададзены некаторыя ўсходнегерманскія землі і выдзелены «калідор» да Балтыйскага мора. Былі прызнаныя прыбалтыйскія дзяржавы, якія аддзяліліся ад Расіі. У той жа час Віленскі край, большасць насельніцтва ў якім складалі беларусы і палякі, першапачаткова перададзены Літве, у выніку апынуўся ў складзе Польшчы, а нямецкі Мемельскі край, наадварот адышоў да Літвы. Румынія атрымала Трансільванію — рэгіён, населены пераважна венграмі. Яшчэ адзін венгерскі рэгіён — Ваяводзіна — апынуўся ў складзе новаўтворанага Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў — будучай Югаславіі. Такім чынам, была створана крыніца пастаяннага напружання для Германіі на ўсходзе і бальшавісцкай Расіі на захадзе. Расія была наогул выключаная з Версальскага працэсу. Заходнія краіны лічылі бальшавікоў часовым, нелегітымным і да таго ж варожым урадам, і не збіраліся надаваць ім дадатковую легітымнасць, запрашаючы ў Парыж. «Белыя» ж на працягу канферэнцыі цярпелі паражэнні ад «чырвоных», пры гэтым моцна залежалі ад замежнай дапамогі і не ўяўлялі сабой выразнага суб’екта. Акрамя таго, Расія з-за заключэння сепаратнага міру лічылася краінай, якая прайграла вайну. Турцыя была пазбаўлена тэрыторый за межамі Малой Азі, а ў ходзе канферэнцыі ледзь не згубіла дзяржаўнасць. У выніку атрымалася, што ледзь не ўсе краіны Усходняй Еўропы маюць прэтэнзіі адна да адной. Таксама па-за межамі канферэнцыі засталася сітуацыя ў Азіі — японскія захады на кіраванне Кітаем, які ў той час стаяў на шляху бязладдзя і хаосу.
Увогуле, пытанне пра прычыны Другой сусветнай вайны з’яўляецца ў гістарычнай навуцы досыць дыскусійным і неадназным. Але большасць даследчыкаў вылучаюць наступныя прычыны:
- Версальска-Вашынгтонская сістэма, якая ўстанавіла несправядлівыя межы, што ігнаравалі этнічны прынцып, і такую ж несправядлівую сістэму эканамічных і палітычных узаемаадносін;
- падрыхтоўка СССР да ;
- неэфектыўнасць Лігі Нацый;
- фашысцкія і мілітарысцкія дзяржавы на чале з Германіяй, Італіяй і Японіяй былі незадаволены склаўшымся сусветным парадкам і праглі новага перадзелу свету, каб захапіць новыя калоніі, крыніцы сыравіны і рынкі збыту, якія знаходзіліся пераважна пад кантролем Вялікабрытаніі, Францыі і ЗША;
- абвастрэнне супярэчнасцей паміж вялікімі дзяржавамі пасля пачатку сусветнага эканамічнага крызісу;
- «» агрэсараў, якую праводзілі Вялікабрытанія і Францыя, спадзяючыся, што сваімі ўчынкамі яны задаволяць іх апетыты.;
Перадумовы
Першая сусветная вайна, пасля паражэння Цэнтральных дзяржаў (Аўстра-Венгрыі, Германіі і Асманскай імперыі) і захопу ўлады ў Расіі (бальшавікамі) ў 1917 годзе, карэнным чынам змяніла дыпламатычную і палітычную сітуацыю ў Еўразіі і Афрыцы. Да таго ж поспехі сіл аб’яднанай Антанты (Вялікабрытанія, Францыя, ЗША, Італія, Сербія і Румынія) і стварэнне новых дзяржаў пасля распаду Аўстра-Венгрыі і Расійскай імперыі прывялі да фундаментальных змен на карце Усходняй Еўропы. У пасляваенны перыяд распачаўся значны рост хваляванняў у Еўропе, асабліва на глебе ірэдэнтысцкага і нацыяналізму і класавай барацьбы. Асаблівую моц ірэдэнтызм і рэваншызм набылі ў Германіі як галоўнай прайграўшай краіне. Згодна з умовамі Версальскага дагавора Германія згубіла 13 % еўрапейскай тэрыторыі, ды ўсе анексіі, зробленыя падчас вайны. Да таго ж на яе былі накладзены значныя рэпарацыі і абмежаванні на памер і баяздольнасць узброеных сіл. Грамадзянская вайна ў Расіі прывяла да стварэння першай камуністычнай дзяржавы — СССР. Пасля смерці Леніна ў 1924 годзе і прыходу да ўлады Сталіна дзяржава ўзяла курс на паскораныя індустрыялізацыю і мілітарызацыю.
Германская імперыя падчас Лістападаўскай рэвалюцыі была ліквідавана, краіна перайшла да рэжыму парламенцкай дэмакратыі вядомага як Веймарская рэспубліка. У міжваенны час асноўныя ўнутраныя грамадзянскія канфлікты адбываліся ў Германіі з удзелам нацыяналістаў і рэакцыянераў з аднаго боку, і камуністаў і ўмераных дэмакратаў — з іншага. Па гэтым жа сцэнарыі адбываліся падзеі і ў Італіі. Хоць Італія як удзельнік Антанты і зрабіла некаторыя тэрытарыяльныя набыткі, італьянскія нацыяналісты былі абураны тым, што ўмовы , па якому краіна згадзілася ўступіць і Першую сусветную вайну, не былі выкананы пасля яе заканчэння. З 1922 па 1925 год італьянскія фашысты пад кіраўніцтвам Беніта Мусаліні захапілі ўладу ў Італіі і стварылі нацыяналістычны, таталітарны і рэжым. Ён скасаваў прадстаўнічую дэмакратыю, пачаў рэпрэсіі супраць палітычных сіл, якія падтрымлівалі класавую барацьбу і лібералізм, і звярнуўся да агрэсіўнай знешняй палітыкі, накіраванай на пераўтварэнне Італіі ў сусветную сілу і стварэнне «Новай Рымскай імперыі». Нацысцкая партыя на чале з Адольфам Гітлерам дамагалася стварэння такога ж фашысцкага ўрада ў Германіі. З пачаткам Вялікай дэпрэсіі, якая асабліва моцна закранула Германію, падтрымка нацыстаў у грамадстве пачала хутка расці, у выніку чаго ў 1933 годзе Гітлер быў прызначаны кіраўніком урада — канцлерам Германіі. Пасля зладжанай правакацыі — падпалу Рэйхстага, нацысты здолелі ліквідаваць усе апазіцыйныя сілы і стварыць таталітарную аднапартыйную сістэму.
Партыя Гаміньдан у Кітаі арганізавала аб’яднальную кампанію супраць г. зв. і фактычна аб’яднала Кітай у сярэдзіне 1920-х гадоў, але разрыў саюза з камуністамі выклікаў пачатак грамадзянскай вайны ў 1927 годзе. У 1931 годзе Японія, якая працягвала хуткую мілітарызацыю і доўгі час шукала падстаў для пашырэння свайго ўплыву ў Кітаі як першага кроку да рэалізацыі права на панаванне ў Азіі, выкарыстала Мукдэнскі інцыдэнт як апраўданне ўварвання ў Маньчжурыю, дзе стварыла марыянетачную дзяржаву Маньчжоу-Го. Занадта слабы для супраціву Японіі, Кітай папрасіў дапамогі ў Лігі Нацый. Японія выйшла з Лігі Нацый пасля яе за ўварванне ў Маньчжурыю. паміж дзвюма краінамі быў падпісаны ў 1933 годзе, але і пасля гэтага асобныя антыяпонскія фарміраванні працягвалі супраціў у Маньчжурыі і Унутранай Манголіі.
Гітлер, пасля няўдалай спробы захопу ўлады ў 1923 годзе і некалькіх гадоў турэмнага зняволення, у 1933 годзе стаў германскім канцлерам. Ён ліквідаваў дэмакратыю, падтрымаў радыкальны, расава матываваны перагляд сусветнага парадку — г. зв. «Новы парадак», і ў хуткім часе пачаў масіраваную кампанію па пераўзбраенні Германіі. У той жа час Францыя, спадзяючыся на дапамогу Італіі ў справе памяншэння пагрозы з боку Германіі, падпісвае з ёй і, тым самым, развязвае рукі італьянскім мілітарыстам, які праз некалькі месяцаў . Сітуацыя яшчэ больш пагоршылася ў пачатку 1935 года, калі ў выніку плебісцыту тэрыторыя Саарскага басейна была вернутая ў склад Германіі. Амаль адразу пасля гэтага Гітлер канчаткова перастаў зважаць увагу на ўмовы Версальскага дагавора, паскараючы ўласную праграму пераўзбраення і ўвядзення воінскай павіннасці.
Спадзяючыся стрымаць Германію, Злучанае Каралеўства, Францыя і Італія ствараюць «». Савецкі Саюз, занепакоены памкненнямі Германіі да , падпісаў , які, аднак, для пачатку свайго дзеяння павінен быў быць ухвалены Лігай Нацый і з’яўляўся па сутнасці дэкларатыўным. У той жа час, у чэрвені 1935 года, Злучанае Каралеўства заключыла з Германіяй , якое фактычна ліквідавала абмежаванні, накладзеныя на флот Германіі згодна з умовамі Версальскага дагавора. Злучаныя Штаты, устрывожаныя ростам напружанасці ў Еўропе, ратыфікуюць серыю , накіраваных на прадухіленне ўцягвання ЗША ў замежныя канфлікты. У кастрычніку 1935 года Італія ўварвалася ў Эфіопію; Германія стала адзінай з асноўных еўрапейскіх краін, якая падтрымала ўварванне. Пасля гэтага Італія зняла свае пярэчанні па намерах Гітлера па паглынанню Аўстрыі.
Гітлер кінуў выклік версальскім і дамовам, пачаўшы ў сакавіку 1936 года, і паспяхова перамог, атрымаўшы ў адказ толькі нязначныя пратэсты. Калі ў ліпені ўспыхнула грамадзянская вайна ў Іспаніі, Гітлер і Мусаліні падтрымалі барацьбу нацыяналістычных сіл на чале з генералісімусам Франсіска Франка (франкістаў) супраць , якая падтрымлівалася СССР. Абедзве стараны выкарыстоўвалі канфлікт для тэсціравання новых узбраенняў і метадаў вядзення вайны. У пачатку 1939 года нацыяналісты перамаглі ў вайне і ў краіне ўсталявалася дыктатура Франка. Нарастанне напружанасці прывяло да некалькіх спроб па кансалідацыі сіл. У кастрычніку 1936 года Германія і Італія стварылі «Вось Рым-Берлін». Месяцам пазней Германія і Японія падпісалі Антыкамінтэрнаўскі пакт, да якога ў 1937 годзе далучылася Італія. У Кітаі пасля Гаміньдан і камуністы дамовіліся аб узаемным спыненні агню, каб выступіць супраць Японіі .
З 1938 года падзеі пачынаюць развівацца ўсё хутчэй. 12-13 сакавіка Германія з маўклівай згоды Лігі Нацый анексіруе Аўстрыю. Пасля першай няўдалай спробы ў сакавіку далучыць да Германіі Судэцкую вобласць Чэхаславікіі, населеную пераважна немцамі, у верасні Гітлер праводзіць паспяховую анексію, заканадаўча аформленую Мюнхенскага дагавора. Гэта стала пачаткам канца для Чэхаславакіі: 30 верасня Польшча акупіравала Цешынскую вобласць, пад германскім ціскам чэхаславацкі ўрад быў вымушаны даць аўтаномію Славакіі і Падкарпацкай Русі, якія ў сакавіку 1939 года абвясцілі сваю незалежнасць, 30 лістапада згодна з умовамі Першага Венскага арбітражу да Венгрыі адышлі паўднёвыя раёны Славакіі і Падкарпацкай русі, а 14 сакавіка 1939 года Чэхія, вымушаная прыняць умовы ўльтыматума, згадзілася на акупацыю Германіяй; на яе тэрыторыі быў створаны пратэктарат Багеміі і Маравіі. Мюнхенскі дагавор стала кульмінацыяй англійскай «», якая дазволіла Гітлеру значна ўзмацніць Германію і беспакарана захапіць значную частку Еўропы. Адзінай буйной еўрапейскай краінай, якая выказала пратэст супраць расчлянення Чэхаславакіі і яе фактычнай анексіі, стаў СССР.
Японія, якая здаўна планіравала анексію Далёкага Усходу, вымушаная была адмовіцца ад сваіх планаў пасля паражэння ў пагранічных сутыкненнях з савецкімі войскамі каля возера Хасан (ліпень-жнівень 1938 года) і на Халхін-Голе (вясна-восень 1939 года). Японцы пераканаліся, што не ў стане весці паўнамаштабную вайну з СССР. У сакавіку 1939 года Германія анексіруе Мемельскі край Літвы, а яшчэ ў кастрычніку 1938 года Германія запатрабавала ўключэння вольнага горада Данцыга ў склад Рэйха і стварэння да яго сухапутнага калідора па тэрыторыі Польшчы, што апошняя катэгарычна адхіліла. Стала зразумела, што вайна Германіі з Польшчай непазбежная і з’яўляецца толькі пытаннем часу.
Адчуваючы нарастаючую пагрозу з боку Германіі, паспрабаваў стварыць траісты саюз з Англіяй і Францыяй, які б, да таго ж, прадугледжваў гарантыі для малых краін Еўропы, але правал прывёў да падпісання 23 жніўня 1939 года паміж Германіяй і СССР пакта аб ненападзе, які да таго ж, прадугледжваў падпісанне сакрэтных пратаколаў аб размежаванні сфер уплыву ва Усходняй Еўропе. Ліквідаваўшы пагрозу з боку Савецкага Саюза, 1 верасня 1939 года Германія напала на Польшчу.
Кароткі агляд
Пачаткам вайны ў Еўропе стаў напад гітлераўскай Германіі 1 верасня 1939 года без папярэдняга аб’яўлення вайны на Польшчу, на Ціхім акіяне — японскай арміі на амерыканскую базу 7 снежня 1941 года. Некаторыя даследчыкі кропкай адліку Другой сусветнай вайны ў Азіі называюць пачатак Другой япона-кітайскай вайны 7 ліпеня 1937 года. Вайна скончылася 8 мая 1945 года ў Еўропе і 2 верасня 1945 года ў Азіі падпісаннем капітуляцыі адпаведна Германіі і Японіі.
Ініцыятарам вайны стала так званая «Вось» — Германія, Італія і Японія, якія ставілі перад сабой мэту захопу тэрыторый суседніх краін і іх падпарадкаванне ўласным інтарэсам. Асноўным іх ваенным супраціўнікам на пачатковым этапе канфлікту з’яўляліся Францыя, Вялікабрытанія і Рэспубліка Кітай. Савецкі Саюз з свайго боку пачаў рабіць першыя крокі да шырокасштабнай экспансіі на захад, падрыхтоўкай да якой стала падпісанне пакта паміж Сталінам і Гітлерам, больш вядомага пад назвай Пакт Молатава-Рыбентропа: у верасні 1939 года СССР анексіруе ўсходнюю Польшчу, у сакавіку 1940 года — частку Фінляндыі і затым у красавіку 1940 года — краіны Прыбалтыкі (Літву, Латвію і Эстонію), а таксама частку Румыніі (Бесарабія і Букавіна). Пасля заканчэння «зімняй вайны» ў Фінляндыі ў сакавіку 1940 года, анексіі краін Прыбалтыкі і румынскіх тэрыторый галоўныя ваенныя мэты і тэрытарыяльныя амбіцыі Савецкага Саюза на той час былі задаволены і ваенныя дзеянні з боку СССР былі спынены. Пасля парушэння дасягнутага Гітлерам і Сталінам пагаднення з боку Германіі — пачатку Вялікай Айчыннай вайны, у далейшае развіццё ваенных дзеянняў уцягваецца і Савецкі Саюз. Апошні з буйных удзельнікаў — ЗША — уступіў у вайну пасля нападзення на яго Японіі.
У Другой сусветнай вайны загінула ад . З боку краін Восі канфлікт вызначаўся развітой расісцкай ідэалогіяй, што выклікала неверагодную колькасць ваенных злачынстваў і жорсткае, гвалтоўнае і пераважна сістэматычнае вынішчэнне грамадзянскага насельніцтва. Адной з прычын значнага павелічэння колькасці ахвяр сярод грамадзянскага насельніцтва ў параўнанні з Першай сусветнай вайной стала акрамя таго дынамічнае развіццё ваенна-прамысловага комплексу. Развіццё ваеннай прамысловасці дазваляла шырокамасштабныя бамбардзіроўкі цэлых жылых кварталаў гарадоў Еўропы і Азіі, асабліва ў апошнія гады вайны.
Першы перыяд вайны (1939—1941)
Уварванне ў Польшчу
23 мая 1939 года ў кабінеце Гітлера ў прысутнасці шэрагу вышэйшых афіцэраў адбылася нарада. Было адзначана, што польская праблема цесна звязана з непазбежным канфліктам з Англіяй і Францыяй, хуткая перамога над якімі будзе праблематычнай. Пры гэтым Польшча наўрад ці зможа выконваць ролю бар’ера супраць бальшавікоў. На той час у сферы знешняй палітыкі Германіі прыярытэтнымі задачамі былі пашырэнне жыццёвай прасторы на Усход, забеспячэнне харчаваннем насельніцтвам і ліквідацыя пагрозы з Усходу.
31 жніўня нямецкія медыі паведамілі аб войска польскага на ў . На самой справе гэта былі пераапрануты ў польскую форму эсэсаўцы на чале з Ота Скарцэні, якія правакавалі Польшчу на вайну. 1 верасня ў 4 гадзіны 45 хвілін у Данцыг прыбыў з сяброўскім візітам і з натхненнем сустрэчы з мясцовым насельніцтвам нямецкі вучэбны карабель — састарэлы браняносец «Шлезвіг-Гольштэйн», які неўзабаве адкрыў агонь па польскім умацаванням на . Узброеныя сілы Германіі ўрываюцца ў Польшчу. У баявых дзеяннях на баку Вермахта прымаюць удзел войскі Славакіі. У той жа дзень у Рэйхстагу Гітлер выступае ў ваенным мундзіры. Галоўнай прычынай вайны ён называе інцыдэнт у Глейвіцах, пры гэтым ён старанна пазбягае тэрміна «вайна», асцерагаючыся ўступлення ў канфлікт Англіі і Францыі, якія далі Польшчы адпаведныя гарантыі. У выдадзеным ім загадзе гаварылася толькі аб «актыўнай абароне» супраць польскай агрэсіі.
Мусаліні прапанаваў склікаць канферэнцыю дзеля мірнага вырашэння польскага пытання, што сустрэла падтрымку з боку заходніх дзяржаў, але Гітлер адмовіўся, заявіўшы, што нядобра прадстаўляць атрыманым дыпламатыяй тое, што заваявана зброяй. 1 верасня ў Савецкім Саюзе была ўведзена ўсеагульная ваенная павіннасць. Пры гэтым узрост вылучэння ў войска быў зніжаны з 21 да 19 гадоў, а для некаторых катэгорый — да 18 гадоў. Закон неадкладна ўступіў у сілу і ў кароткі час колькасны склад войска дасягнуў 5 мільёнаў чалавек, што склала каля 3 % насельніцтва.
Гітлер і яго набліжэнне да апошняга дня спадзяваліся, што саюзнікі не вырашацца ўступіць у вайну і справа скончыцца другім Мюнхенам. Галоўны перакладчык міністэрства замежных спраў Германіі апісваў стан шоку, у які прыйшоў Гітлер, калі пасол Брытаніі, з’явіўшыся ў Рэйхсканцылярыі а 9 гадзіне раніцы 3 верасня, перадаў ультыматум свайго ўрада з патрабаваннем адвесці войскі з польскай тэрыторыі на зыходныя пазіцыі. Толькі прысутны пры гэтым Герынг здолеў вымавіць: «Калі мы прайграем гэту вайну, то нам застанецца спадзявацца толькі на ласку Божую». У той дзень Англія, а праз пару гадзін і Францыя абвясцілі вайну Германіі. Да іх далучыліся таксама Аўстралія і Новая Зеландыя. На працягу некалькіх дзён да іх далучаюцца Канада, Ньюфаўндленд, Паўднёва-Афрыканскі Саюз і Непал.
3 верасня ў горадзе ва ўсходняй Прусіі Быдгашч (былы Бромберг), які паводле Версальскага дагавора перайшоў да Польшчы, адбылося масавае забойства па нацыянальнай прыкмеце — . У горадзе, насельніцтва якога на 3/4 складалася з немцаў, было забіта некалькі сотняў чалавек грамадзянскага насельніцтва нямецкага паходжання. Іхняя колькасць вар’іравалася ад адной да трох сотняў загінулых — паводле польскай версіі, і ад адной да пяці тысяч — паводле версіі нямецкага боку. Таксама па-рознаму трактаваліся чыннікі гвалту. Польскі бок настойваў на тым, што частка забітых польскіх грамадзян нямецкага паходжання стала ахвярай ваенных удараў па горадзе, а іншая частка апынулася «пятай калонай» і пачала страляць у спіну польскім салдатам — і тым самым, дэ-факта, стаўшы з адпаведнай рэакцыяй польскага насельніцтва і ваенных. Нямецкі бок прытрымліваўся пункт гледжання, што ўсе загінулыя былі выключна мірнымі грамадзянамі, цалкам лаяльнымі да польскай дзяржавы. Міністэрства прапаганды Гебельса выкарыстоўвала гэту трагічную гісторыю дзеля ўзмацнення антыпольскіх настрояў у Германіі і апраўдання вайны супраць Польшчы.
Наступ нямецкіх войскаў развіваўся па плане. Польскія войскі апынуліся слабой ваеннай сілай у параўнанні з узгоднена дзеючымі танкавымі злучэннямі і люфтвафэ. Аднак на Заходнім фронце саюзныя англа-французскія войскі не прымалі ніякіх актыўных дзеянняў, распачаўшы гэтым самым чынам гэтак званую Дзіўную вайну. Толькі на моры вайна пачалася адразу ж: 3 верасня нямецкая падводная лодка без папярэджання нападае на англійскі пасажырскі лайнер «Атэнія». 5 верасня ЗША і Японія абвясцілі аб сваім нейтралітэце ў еўрапейскай вайне. У Польшчы за першы тыдзень баёў нямецкія войскі ў некалькіх месцах рассяклі польскі фронт і часткова занялі Мазовію, заходнюю Прусію, Верхнесілезскі прамысловы раён і заходнюю Галіцыю. Да 9 верасня немцы здолелі зламаць польскі супраціўленне па ўсёй лініі фронту і падысці да Варшавы. 10 верасня польскі галоўнакамандуючы Эдвард Рыдз-Сміглы аддаў загад аб агульным адступленні ў паўднёва-ўсходнюю Польшчу, але асноўная частка яго войскаў, не здолеўшы адысці за Віслу, аказваецца ў апанаванні. Да сярэдзіны верасня, так і не атрымаўшы падтрымкі з захаду, узброеныя сілы Польшчы перастаюць існаваць як адзінае цэлае; захоўваюцца толькі лакальныя цэнтры супраціўлення.
14 верасня актывізаваліся савецкія войскі, 19-й танкавы корпус Гудэрыяна кідком з усходняй Прусіі захапіў Брэст, але польскія войскі пад камандаваннем генерала Плісоўскага яшчэ на працягу некалькіх сутак абаранялі Брэсцкую крэпасць. У ноч на 17 верасня яе абаронцы ў арганізаваным парадку пакідаюць форт і адыходзяць за Заходні Буг. 16 верасня пасольствару Польшчы ў СССР было заяўлена, што, паколькі польская дзяржава і яго ўрад перасталі існаваць, Савецкі Саюз бярэ пад сваю абарону жыццё і маёмасць насельніцтва Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі. 17 верасня ў 6 гадзін раніцы савецкія войскі дзвюма ваенным групамі пераходзяць дзяржаўную мяжу. Гэтым жа днём Молатаў паслаў пасольствару Германіі ў СССР віншаванне з нагоды «бліскучага поспеху вермахта». Увечары таго ж дня польскі ўрад і вярхоўнае камандаванне збегла ў Румынію.
28 верасня немцы занялі Варшаву. У гэты ж дзень у Маскве быў падпісаны паміж СССР і Германіяй, які ўсталяваў лінію размежавання паміж нямецкімі і савецкімі войскамі на тэрыторыі былой Польшчы прыкладна па «лініі Керзона». 6 кастрычніка капітулююць апошнія падраздзяленні польскай арміі. Частка заходніх польскіх земляў пераходзіць у склад Трэцяга рэйха. Гэтыя землі падлягалі так званай «германізацыі». Польскае і яўрэйскае насельніцтва дэпартуюць адсюль у цэнтральныя раёны Польшчы, дзе ствараецца . Праводзяцца масавыя рэпрэсіі супраць польскага народа. Самым цяжкім становіцца становішча яўрэяў, якіх сагналі ў гета.
Тэрыторыі, якія адышлі ў зону ўплыву СССР, былі ўключаны ў склад Украінскай ССР, Беларускай ССР і незалежнай на той момант Літвы. На тэрыторыях, далучанных да СССР, усталявалася Савецкая ўлада, праводзіліся сацыялістычныя пераўтварэнні (нацыяналізацыя прамысловасці, калектывізацыя сялянства), што суправаджаецца масавымі дэпартацыямі і рэпрэсіямі прадстаўнікоў буржуазіі, памешчыцтва, заможных сялян, часткі інтэлігенцыі.
6 кастрычніка 1939 года, пасля заканчэння ўсіх ваенных дзеянняў, Гітлер выступіў з прапановай аб скліканні мірнай канферэнцыі пры ўдзеле ўсіх найбуйнейшых дзяржаў дзеля ўрэгулявання наяўных супярэчнасцей. Францыя і Вялікабрытанія заявілі, што пагадзяцца на канферэнцыю, толькі калі немцы неадкладна выведуць свае войскі з Польшчы і Чэхіі і вернуць гэтым краінам незалежнасць. Германія адхіліла гэтыя ўмовы, і ў выніку мірная канферэнцыя так і не адбылася.
Бітва за Атлантыку
Савецка-фінская вайна
У ходзе савецка-фінскіх перамоў 1938—1939 гадоў СССР спрабуе дамагчыся ад Фінляндыі саступкі часткі Карэльскага перашыека, а таксама перадачы ў арэнду некалькіх астравоў і часткі паўвострава пад ваенныя базы. Фінляндыя, не жадаючы саступаць тэрыторыю і прымаць на сябе абавязнасці ваеннага характару, настойвала на заключэнні гандлёвага пагаднення і згоды на рэмілітарызацыю Аландскіх астравоў.
30 лістапада 1939 года СССР урываецца ў Фінляндыю. 14 снежня за развязванне вайны СССР быў выключаны з Лігі Нацый. Са снежня па люты савецкія войскі ў складзе 15 савецкіх стралковых дывізій прадпрымалі мноства спробаў прарваць «», якую абаранялі 15 пяхотных дывізій фінаў. Катастрофай у сканчваецца спроба разрэзаць тэрыторыю Фінляндыі і выйсці на Оўлу.
У далейшым ішло бесперапыннае нарошчванне сіл Чырвонай Арміі на ўсіх напрамках. Вялікабрытанія і Францыя прымаюць рашэнне падрыхтаваць дэсант на Скандынаўскую паўвостраў, каб не дапусціць захопу Германіяй радовішчаў шведскай жалезнай руды і адначасова забяспечыць шляхі будучага перакідання сваіх войскаў на дапамогу Фінляндыі. Аднак Швецыя і Нарвегія, імкнучыся захаваць нейтралітэт, катэгарычна адмаўляюцца прыняць на сваёй тэрыторыі англа-французскія войскі.
Напачатку сакавіка 1940 года савецкія войскі прарвалі «лінію Манергейма» і захапілі Выбарг. 13 сакавіка 1940 года ў Маскве быў падпісаны мірны дагавор паміж Фінляндыяй і СССР, па якім былі задаволены ўсе савецкія патрабаванні: мяжа на Карэльскім перашыеку ў раёне Ленінграда была адсунута на паўночны захад з 32 да 150 кіламетраў, да СССР адышоў шэраг астравоў у Фінскім заліве.
За час савецка-фінскай вайны фінамі быў вынайдзены «Кактэйль Молатава».
Еўрапейскі бліцкрыг
У канцы 1939—пачатку 1940 у кіравальных колах Вялікабрытаніі і Францыі існавала думка, што вайну можна выйграць, не пачынаючы шырокамаштабных ваенных дзеянняў, а толькі трымаючы эканамічную Германіі. Меркавалася, што час працуе супраць Германіі. Аднак, з аднаго боку, саюзніцкія ацэнкі магчымасцей Германіі былі моцна заніжаныя, з іншага, эмбарга парушалі Італія і СССР (якія ў той час фармальна не былі «ў стане вайны»).
Распрацоўваліся і сілавыя варыянты блакады. Напрыклад, каб адрэзаць Германію ад паставак высокаякаснай шведскай жалезнай руды, Чэрчыль (у той час яшчэ не прэм’ер-міністр) прапаноўваў паслаць брытанскі флот у Балтыйскае мора (аперацыя «Катрын» ), потым прапанаваў мінную блакаду або захоп порту Нарвік нейтральнай Нарвегіі (але гэты праект быў адхілены кабінетам міністраў ). Французы прапаноўвалі «пазбавіць Германію каўказскай нафты» і адначасна аслабіць Савецкі Саюз, разбамбіўшы нафтаздабыўныя комплексы Баку. Гэты праект быў цалкам нерэальным, бо не ўлічваў шэрагу ваенна-тэхнічных фактараў, і скончыўся адзінкавым пралётам французскага самалёта-разведніка.
У гэты ж час Брытанія несла страты ў марскім гандлёвым абароце ад дзеянняў нямецкіх ваенна-марскіх сіл, быў страчаны шэраг баявых караблёў. Магчымасці актыўных ваенных дзеянняў, якія разглядаліся ў гэты перыяд, былі пераважна перыферыйнага плану, напрыклад, меркаваныя кампанія саюзнікаў (Брытанія з Егіпту, Францыя з Сірыі) супраць Італіі, або фронт балканскіх дзяржаў (Турцыя, Грэцыя, Румынія, Югаславія) супраць Германіі («паход на Вену сотні балканскіх дывізій»), або план высылкі экспедыцыйнага корпуса ў Фінляндыю ў час (што рэальна цягнула б за сабой парушэнне нейтралітэту Нарвегіі і Швецыі, і нават ваенныя дзеянні з імі).
Кіраўніцтва Германіі ў пачатку вайны лічылі нейтралітэт Нарвегіі і Швецыі карысным для сябе, і былі ўстрывожаны магчымасцю ўмяшальніцтва саюзнікаў у Фінляндыю і Нарвегію. Гітлер загадаў распрацаваць захоп Нарвегіі і Даніі 1 сакавіка 1940. Тым часам, пасля змены французскага на на чале з , і пасля страты саюзнікамі прэстыжу з-за іх заяўленага, але няздзейсненага ўмяшальніцтва ў Польшчы, быў актывізаваны план саюзніцкага ўмяшальніцтва ў Нарвегію. Мініраванне нарвежскіх водаў пачалося 8 красавіка 1940, і быў падрыхтаваны саюзніцкі экспедыцыйны корпус, для магчымай абароны супраць нямецкай арміі. Аднак, нямецкае камандаванне апярэдзіла дзеянні саюзнікаў «на 24 гадзіны», і брытанскі ўрад Н. Чэмберлена пайшоў у адстаўку, а прэм’ер-міністрам стаў У. Чэрчыль.
9 красавіка 1940 года Германія ўрываецца ў Данію і Нарвегію. У Даніі немцы марскім і паветраным дэсантамі безьперашкодна займаюць усе найважнейшыя гарады і за некалькі гадзін знішчаюць дацкую авіяцыю. Пад пагрозай бамбардзіровак грамадзянскага насельніцтва дацкі кароль Крысціян X вымушаны быў падпісаць капітуляцыю і аддаць загад арміі аб здачы зброі.
У Нарвегіі немцы 9—10 красавіка захопліваюць галоўныя нарвежскія парты Осла, Тронхейм, Берген, Нарвік. 14 красавіка англа-французскі дэсант высадзіўся пад Нарвікам, 16 красавіка — у , 17 красавіка — у . 19 красавіка саюзнікі разгортваюць наступ на Тронхейм, але церпяць няўдачу і ў пачатку мая вымушаны вывесці свае сілы з цэнтральнай Нарвегіі. Пасля шэрагу баёў за Нарвік саюзнікі ў пачатку чэрвеня таксама эвакуіруюцца з паўночнай частцы краіны. 10 чэрвеня 1940 года капітулююць апошнія часці нарвежскай арміі. Нарвегія аказваецца пад кіраваннем нямецкай акупацыйнай адміністрацыі (), у той час калі Данія, абвешчаная нямецкім пратэктаратам, змагла захаваць частковую самастойнасць ва ўнутраных справах.
Пасля акупацыі Даніі брытанскія і амерыканскія войскі, каб не дапусціць уварванне Германіі на дацкія некантынентальныя ўладанні, акупавалі яе заморскія тэрыторыі, якія маюць важнае стратэгічнае значэнне — Фарэрскія астравы, Ісландыю і Грэнландыю.
выношвала план акупацыі Францыі, Бельгіі, і яшчэ ў кастрычніку 1939. Задачай германскіх войскаў з’яўлялася разгром значнай часткі саюзніцкіх армій і захоп тэрыторыі Нідэрландаў, Бельгіі, Люксембурга і паўночнай Францыі, што павінна было забяспечыць правядзенне паспяховых паветраных і марскіх аперацый супраць Вялікабрытаніі, а таксама стварыць шырокую ахоўную зону для Рурскай вобласці. Гэты план нагадваў план графа А. фон Шліфена часоў Першай сусветнай вайны. Спачатку планавала ажыцявіць план 12 лістапада 1939, але потым дата была перанесена на студзень 1940. Саюзнікі меркавалі, што Германія захопіць Бельгію, так як лабавая атака на французскія прыгранічныя ўмацавання Мажыно была нерэальная. Французы, якія панеслі найцяжэйшыя страты ў Першай сусветнай вайне, не хацелі, каб на іх зямлі разгарнуліся новыя кровапралітныя бітвы. Таму было вырашана, што абарончыя баі павінны весціся ўздоўж ўмацаванняў «лініі Мажыно». Але не ўсе военачальнікі былі задаволены планам ОКХ, у т.л. і сам А. Гітлер. Таму, начальнікам штаба групы армій «А» Э. фон Манштэйнам былі зроблены некаторыя значныя змены: наступ праз Ардэны.
10 мая 1940 года нацысцкая Германія сіламі 135 дывізій урываецца ў Бельгію, Нідэрланды і Люксембург. 1-я група саюзных армій высоўваецца на тэрыторыю Бельгіі, але яны не паспяваюць на дапамогу Нідэрландам, паколькі нямецкая група армій «В» ажыццяўляе імклівы кідок у паўднёвую частку краіны і ўжо 12 мая захоплівае Ротэрдам. 15 мая Нідэрланды капітулююць. Д. Я. дэ Гера і каралеўская сям’я выехалі ў Вялікабрытанію. Лічылася, што ў адплату за нечаканы для немцаў упарты супраціўленне нідэрландцаў, Гітлер ужо пасля падпісання акта аб капітуляцыі загадаў падвергнуць бамбаванням Ротэрдам, што не было выклікана ваеннай неабходнасцю і прывяло да велізарных разбурэнняў і ахвяр сярод мірнага насельніцтва. На Нюрнбергскім працэсе высветлілася, што бамбардзіроўка Ротэрдама адбывалася 14 мая, а ўрад Нідэрландаў капітуляваў толькі пасля бамбардзіроўкі і пагрозы бамбардзіровак Амстэрдама і Гаагі.
У Бельгіі нямецкія дэсантнікі 10 мая захапілі масты праз Альберт-канал, што дало магчымасць буйным нямецкім танкавым сілам фарсіраваць яго да падыходу саюзнікаў і выйсці на бельгійскую раўніну. 17 мая капітулюваў Брусель.
Але галоўны ўдар нанесла група армій «А». Акупаваўшы 10 мая Люксембург, тры танкавых дывізіі Гудэрыяна перасяклі паўднёвыя Ардэны і 14 мая пераправіліся праз раку Маас з захаду ад Седана. Адначасова танкавы корпус Г. Гота прарываецца праз цяжкапраходныя для цяжкай тэхнікі паўночныя Ардэны і 13 мая фарсіруе раку Маас на поўнач ад . Нямецкая танкавая армада накіроўваецца на захад. Запозненыя атакі французаў, для якіх прарыў немцаў праз Ардэны аказваецца поўнай нечаканасцю, не ў стане стрымаць яе. Фартыфікацыйныя ўмацаванні, на якія ўскладаліся вялікія спадзяванні, . 16 мая часці Гудэрыяна дасягаюць Уазы; 20 мая яны выходзяць да ўзбярэжжа Па-дэ-Кале недалёка ад і паварочваюць на поўнач у тыл саюзным войскам. 28 англа-франка-бельгійскіх дывізій аказваюцца ў апанаванні.
Спроба французскага камандавання арганізаваць 21—23 мая контрудар у Араса магла б быць паспяховай, але Гудэрыян коштам амаль цалкам знішчанага танкавага батальёна спыняе яе. 22 мая Гудэрыян адразае саюзнікам шляхі адступлення да Булоні, 23 мая — да Кале і выходзіць да ў 10 кіламетрох ад Дзюнкерка, апошняга порта, праз які англа-французскія войскі маглі эвакуіравацца, аднак 24 мая ён вымушаны спыніць наступ на двое сутак па цяжкавытлумачальным асабістым загадзе Гітлера («Цуд пад Дзюнкеркам», па іншай версіі, прычынай прыпынку быў не загад Гітлера, а ўваход танкаў у зону дзеяння карабельнай артылерыі англійскага флоту, якая магла расстрэльваць немцаў практычна беспакарана). Перапынак дазволіў саюзнікам умацаваць абарону Дзюнкерка і пачаць па эвакуацыі сваіх сіл морам. 26 мая нямецкія войскі прарываюць бельгійскі фронт у Заходняй Фландрыі, і 28 мая Бельгія насуперак патрабаванням саюзнікам капітулюе. выехаў у Францыю, потым у Вялікабрытанію; а кароль Леапольд III застаўся ў краіне ў якасці ваеннапалоннага. У той жа дзень у раёне Ліль немцы атачаюць буйную французскую групоўку, якая здаецца 31 мая. Частка французскіх войскаў і амаль уся англійская армія (224 тыс.) былі вывезены на брытанскіх караблях праз Дзюнкерк. Немцы захопліваюць усю брытанскую і французскую артылерыю і бронітэхніку, транспартныя сродкі, кінутыя саюзнікамі пры адступленні. Пасля Дзюнкерка Вялікабрытанія апынулася практычна бяззбройнай, нягледзячы на тое, што захавала асабісты склад арміі. Аднак некаторыя замежныя гісторыкі схільныя да думкі, што менавіта пад Дзюнкеркам Германія прайграла вайну. Французы лічылі, што Вялікабрытанія прыкладае мала намаганняў да абароны Францыі, напр., ашчаджае свае паветраныя сілы і экспедыцыйны корпус. Брытанцы лічылі, што важней працягваць вайну, а дзеля гэтага трэба захаваць сілы.
5 чэрвеня нямецкія войскі пачалі наступ на ўчастку Лан — . Спробы французскага камандавання спешна закрыць пралом у абароне непадрыхтаванымі дывізіямі не маюць плёну. Французы прайграюць адну бітва за адной. Абарона французаў распадаецца, і камандаванне спешна адводзіць войскі на поўдзень.
10 чэрвеня Італія аб’яўляе вайну Вялікабрытаніі і Францыі. Італьянскія войскі ўрываюцца ў паўднёвыя раёны Францыі, аднак далёка прасунуцца не змаглі. У той жа дзень французскі ўрад эвакуіруецца з Парыжу. 11 чэрвеня немцы перапраўляюцца праз Марна ў . У. Чэрчыль, Эдуард Вуд, 1-ы граф Галіфакс і у апошні раз, і безвынікова, сустракаліся з 13 чэрвеня 1940 у Туры, спрабуючы дамагчыся пераходу французскага флоту ў брытанскія парты. Апошняя спроба ўтрымаць саюз ад распаду, прапануючы «непарушны саюз дзвюх краін», была зроблена 16 чэрвеня 1940, але французы ад гэтага адмовіліся. 14 чэрвеня нямецкія войскі без бою ўступаюць у Парыж, а праз два дні выходзяць у даліну Роны. 16 чэрвеня маршал Петэн фарміруе , які ўжо ў ноч на 17 чэрвеня звяртаецца да Германіі з просьбай аб перамір’і. 18 чэрвеня французскі генерал Шарль дэ Голь, які збег у Лондан, заклікае французаў працягваць супраціўленне. 21 чэрвеня немцы, не сустракаючы ўжо практычна ніякага супраціўлення, дасягаюць Луары на ўчастку Нант — Тур, у той жа дзень іх танкі займаюць Ліён.
22 чэрвеня ў Камп’ене ў тым жа вагоне, у якім была падпісана капітуляцыя Германіі ў 1918, было падпісана Камп’енскае перамір’е 1940, па якім Францыя згаджалася на акупацыю большай часткі сваёй тэрыторыі, дэмабілізацыю амаль усяго сухапутнага войска і інтэрнаванне ВМФ і авіяцыі. У свабоднай зоне ў выніку дзяржаўнага перавароту 10 ліпеня ўсталёўваецца аўтарытарны рэжым Вішы, які ўзяў курс на цеснае супрацоўніцтва з Германіяй. Нягледзячы на ваенную слабасць Францыі, паражэнне гэтай краіны было настолькі раптоўным і поўным, што не паддавалася ніякаму рацыянальнаму тлумачэнню. Перамір’е не было прызнана часткай палітычных дзеячаў і ваенных. Значнай постаццю сярод іх быў Ш. дэ Голь, які ўцёк у апошні момант у Вялікабрытанію, і адтуль звярнуўся па радыё са зваротам да французаў працягваць барацьбу: «Францыя прайграла бітву, але не вайну». Брытанскі ўрад прызнаў дэ Голя кіраўніком сіл , якая проціпастаўлялася ўраду Вішы.
Галоўнакамандуючы ВМС вішыцкай Францыі Франсуа Дарлан аддаў загад аб адводзе ўсяго французскага флоту да берагоў . Паводле абяцання А. Гітлера, французскі флот заставаўся ў французскіх руках. Але небяспека захопу яго немцамі была рэальнай. У Вялікабрытаніі не ведалі пра дырэктыву ад 24 чэрвеня 1940 Ф. Дарлана на патапленне флоту ў выпадку такой небяспекі, і, відавочна, не сталі б спадзявацца ані на яе, ані на абяцанне А. Гітлера. З-за асцярогі, што ўвесь французскі флот можа патрапіць пад кантроль Германіі і Італіі, 3 ліпеня 1940 года брытанскія ваенна-марскія сілы і авіяцыя ў рамках нанеслі у . Да канца ліпеня брытанцы знішчылі альбо нейтралізавалі амаль увесь французскі флот. Урад вішыцкай Францыі не абвясціў вайны, але разарваў дыпламатычныя зносіны з Вялікабрытаніяй.
Далучэнне Прыбалтыкі і анексія Бесарабіі і Паўночнай Букавіны да СССР
Яшчэ ўвосень 1939 года Эстонія, Латвія і Літва падпісалі з СССР дагаворы пра ўзаемадапамогу, таксама вядомыя як дагаворы пра базы, у адпаведнасці з якімі на тэрыторыі гэтых краін былі размешчаны савецкія ваенныя базы. 17 чэрвеня 1940 года СССР прад’яўляе прыбалтыйскім дзяржавам ультыматум, патрабуючы адстаўкі ўрадаў, фарміраванні замест іх народных урадаў, роспуску парламентаў, правядзенні пазачарговых выбараў і згоды на ўвод дадатковага кантынгенту савецкіх войскаў. У такім становішчы прыбалтыйскія ўрады былі вымушаны прыняць гэтыя патрабаванні. Пры актыўнай падтрымцы з Масквы, у Эстоніі, Латвіі і Літве адначасова адбываюцца дзяржаўныя . Да ўлады прыходзяць камуністычныя, прамаскоўскія ўрады.
Пасля ўводу на тэрыторыю Прыбалтыкі дадатковых часцей Чырвонай Арміі, у сярэдзіне ліпеня 1940 года ў Эстоніі, Латвіі і Літве, ва ўмовах значнай савецкай ваеннай прысутнасці, праводзяцца выбары ў вярхоўныя органы ўлады. Камуністычна настроеныя партыі былі адзінымі партыямі, дапушчанымі да выбараў. У сваіх перадвыбарных праграмах яны ні словы не згадвалі пра планы далучэння да СССР. 21 ліпеня 1940 года зноў абраныя парламенты, у складзе якіх апынулася прасавецкі настроеная большасць, абвяшчаюць стварэнне савецкіх сацыялістычных рэспублік і накіроўваюць Вярхоўным Савеце СССР прашэння пра ўступ у Савецкі Саюз. 3 жніўня Літоўская ССР, 5 жніўня — Латвійская ССР, а 6 жніўня — Эстонская ССР былі прыняты ў склад СССР.
27 чэрвеня 1940 года ўрад СССР накіроўвае румынскаму ўраду дзве ўльтыматыўныя ноты, патрабуючы вяртання Бесарабіі і перадачы СССР Паўночнай Букавіны ў якасці «пакрыцця той велічэзнай шкоды, якая была нанесена Савецкаму Саюзу і насельніцтву Бесарабіі 22-гадовым панаваннем Румыніі ў Бесарабіі». Бесарабія была далучана да Расійскай імперыі ў 1812 годзе пасля перамогі над Турцыяй у Руска-турэцкай вайне 1806—1812 гадоў; у 1918 годзе, скарыстаўшыся грамадзянскай вайной на тэрыторыі былой Расійскай імперыі, Румынія ўвяла войскі на тэрыторыю Бесарабіі, а потым уключыла яе ў свой склад. Букавіна ніколі не ўваходзіла ў склад Расійскай імперыі (гістарычна амаль уся Букавіна, акрамя яе паўднёвай часткі, прыналежалі Русі ў X—XI стагоддзях), але была населена пераважна ўкраінцамі. Румынія, не разлічваючы на падтрымку з боку іншых дзяржаў у выпадку вайны з СССР, была вымушана пагадзіцца на задавальненне гэтых патрабаванняў. 28 чэрвеня Румынія выводзіць свае войскі і адміністрацыю з Бесарабіі і Паўночнай Букавіны, пасля чаго туды ўводзяцца савецкія войскі. 2 жніўня на частцы тэрыторыі Бесарабіі і частцы тэрыторыі былой утворана Малдаўская ССР. Поўдзень Бесарабіі і Паўночная Букавіна былі ўключаны ў склад Украінскай ССР.
Бітва за Брытанію
У канцы мая 1940, пасля прайгранай кампаніі ў Францыі, у брытанскіх вярхах існавала думка (Э. Галіфакс, Н. Чэмберлен) пра магчымасць падпісання міру з Германіяй. Аднак, такія дзеячы, як У. Чэрчыль, , , рашуча выступілі супраць. У сваю чаргу, Германія не спяшалася рабіць рашучых ваенных крокаў супраць Вялікабрытаніі, мяркуючы, што тая, пазбаўленая кантынентальнага саюзніка, выйдзе з барацьбы. Апроч таго, А. Гітлер лічыў самым пажаданым для Германіі мір менавіта з Вялікабрытаніяй, што стварала б буферную зону на захадзе Еўропы, і практычна ліквідавала б ваенную пагрозу Германіі з гэтага боку. А. Гітлер выступіў з прамовай у рэйхстагу 19 ліпеня 1940, заклікаючы Вялікабрытанію да «розуму і здаровага сэнсу», не прапануючы, аднак, умеркаваных умоў, а толькі пагражаючы Брытаніі «бясконцымі пакутамі і няшчасцямі» ў выніку адмовы. Чэрчыль у пачатку жніўня 1940, сфармуляваў патрабаванні Вялікабрытаніі да Германіі — вярнуць усе ваенныя тэрытарыяльныя здабыткі, і даць гарантыі непаўтарэння падобнага, дзеля таго, каб Вялікабрытанія наогул пачала размовы. Мэта Вялікабрытаніі, такім чынам, вызначылася як «безагаворачная капітуляцыя Германіі».
Пасля капітуляцыі Францыі Германія прапануе Вялікабрытаніі скласці мір, аднак атрымлівае адмову. 16 ліпеня 1940 А. Гітлер выдае дырэктыву пра захоп Вялікабрытаніі пад кодавай назвай «Марскі леў». Аднак камандаванне нямецкіх ВМС і сухапутных сіл, спасылаючыся на моц брытанскага флоту і адсутнасць у вермахту досведу дэсантных аперацый, патрабуе ад ВПС спачатку забяспечыць панаванне ў паветры. Са жніўня немцы пачынаюць бамбаванні Вялікабрытаніі з мэтай падарваць яе ваенна-эканамічны патэнцыял, дэмаралізаваць насельніцтва, падрыхтаваць уварванне і ў канчатковым рахунку прымусіць яе да капітуляцыі. Люфтвафэ і ВМС здзяйсняюць сістэматычныя напады на англійскія караблі і канвоі ў Ла-Маншы. З 4 верасня нямецкая авіяцыя прыступае да масіраваных бамбардзіровак англійскіх гарадоў на поўдні краіны: Лондан, Рочэстэр, Бірмінгем, Манчэстэр.
Нягледзячы на тое, што англічане панеслі падчас бамбардзіровак вялікія страты сярод мірнага насельніцтва, ім у сутнасці атрымліваецца выйграць Бітву за Брытанію — Германія вымушана адмовіцца ад правядзення дэсантнай аперацыі. Са снежня актыўнасць германскіх ВПС значна змяншаецца з-за пагаршэлых пагодных умоў. Дамагчыся сваёй галоўнай мэты — вывесці Вялікабрытанію з вайны — немцам так і не атрымалася.
Бітвы ў Афрыцы, Міжземнамор’і і на Балканах
Пасля падзення Францыі ў Міжземнамор’і заставаліся брытанскія флот і армія, якая стаяла ў Егіпце дзеля абароны Суэцкага канала. З шэрагу прычын брытанскія ўлады жадалі ўтрымліваць брытанскую прысутнасць у Міжземнамор’і, не зважаючы на патрэбныя дзеля гэтага траты, і нават ахвяруючы ваеннымі інтарэсамі ў іншых рэгіёнах. Сярод прычын называліся: утрыманне суднаходства праз Міжземнае мора і Суэцкі канал (хоць пасля ўступлення Італіі ў вайну такое суднаходства і так было спынена, да 1943), намер не прапусціць немцаў да нафты Іраку і Ірану (хоць немцы і не мелі намеру такога руху). Больш важлівымі былі надзеі брытанцаў зрабіць сваімі саюзнікамі каланіяльныя ўладанні Францыі ў Заходняй Афрыцы і Турцыю, але і гэтыя надзеі не спраўдзіліся. Нарэшце, брытанцы не жадалі траціць магчымасці ўдару, з цягам часу, у «мяккае чэрава Еўропы» ― Балканы. Пасля таго, як пачатковыя нямецкія планы перадачы Салонікаў ад Грэцыі да Балгарыі былі адкінуты, і пасля таго, як Грэцыя адмовілася ад пасрэдніцтва Германіі ў перагаворах між ёй і Італіяй (снежань 1940), быў укладзены план акупацыі ўсёй Грэцыі. У гэтым Германія разлічвала на дапамогу Балгарыі. Са студзеня 1941 на Балгарыю чыніўся ціск, і краіна ўвайшла ў Траісты пакт. Германскія войскі ўвайшлі на тэрыторыю Балгарыі 1 сакавіка 1941.
Германія, са свайго боку, разглядала магчымасць захопу Гібралтару і Паўночнай Афрыкі, і А. Гітлер спрабаваў далучыць да гэтай кампаніі Франка і (сустрэчы ў Андаі, кастрычнік 1940). Франка адмовіўся, а Петэн быў прыхільнікам гэтай ідэі, разлічваючы на пераход Францыі са стану пераможаных у саюзнікі пераможцаў. Аднак, маючы на ўвазе верагодныя канфлікты з-за дзяльбы тэрыторый, і магчымае ўмяшальніцтва амерыканцаў, якое прывяло б да страты зручнай нейтральнасці Канарскіх і Азорскіх а-воў, такую кампанію адклалі, а пасля нападу на СССР і не разглядалі.
Пасля ўступа Італіі ў вайну, італьянскія войскі пачынаюць баявыя дзеянні за кантроль над Міжземнамор’ем, Паўночнай і Усходняй Афрыкай. 11 чэрвеня італьянская авіяцыя наносіць удар па брытанскай ваенна-марской базе на Мальце. 13 чэрвеня італьянцы бамбуюць брытанскія базы ў Кеніі. Напачатку ліпеня італьянскія войскі ўрываюцца з тэрыторыі Эфіопіі і Самалі ў брытанскія калоніі Кенію і Судан, аднак з-за нерашучых дзеянняў далёка прасунуцца ім не атрымліваецца. 3 жніўня 1940 італьянскія войскі ўрываюцца ў Брытанскае Самалі. Карыстаючыся колькаснай перавагай, ім атрымліваецца выцесніць брытанскія і паўднёваафрыканскія войскі праз праліў у брытанскую калонію Адэн.
Пасля капітуляцыі Францыі адміністрацыі некаторых французскіх калоній адмовіліся прызнаць вішыскі ўрад. У Лондане генерал Шарль дэ Голь сфарміраваў рух «Змагарная Францыя», які не прызнаў ганебную капітуляцыю. Брытанскія ўзброеныя сілы разам з атрадамі «Змагарнай Францыі» пачынаюць барацьбу з вішыскімі войскамі за кантроль над калоніямі. Да верасня ім атрымліваецца мірным шляхам усталяваць кантроль практычна над усёй Французскай Экватарыяльнай Афрыкай. 27 кастрычніка ў Бразавіле ўтвораны вышэйшы орган кіравання французскімі тэрыторыямі, занятымі войскамі Дэ Голя, — Рада абароны Імперыі. 24 верасня брытанскія войскі і часці «Змагарнай Францыі» трываюць паражэнне ад вішыскіх войскаў у Сенегале (). Аднак у лістападзе ім атрымліваецца захапіць Габон (Габонская аперацыя).
13 верасня італьянцы ўрываюцца з тэрыторыі Лівіі ў брытанскі Егіпет. Заняўшы 16 верасня , італьянцы спыняюцца, а англічане адыходзяць да . Каб палепшыць сваё становішча ў Афрыцы і Міжземнамор’і, італьянцы вырашаюць захапіць Грэцыю. Пасля адмовы грэчаскага ўрада прапусціць італьянскія войскі на сваю тэрыторыю, 28 кастрычніка 1940 Італія пачынае наступ. Італьянцам атрымліваецца захапіць частку грэчаскай тэрыторыі, аднак да 8 лістапада яны спынены, а 14 лістапада грэчаскае войска пераходзіць у контрнаступленне, цалкам вызваляе тэрыторыю краіны і ўступае ў Албанію.
У лістападзе 1940 года англійская авіяцыя наносіць удар па італьянскім флоце ў Таранта, што вельмі абцяжарвае марскія перавозкі грузаў для італьянскіх войскаў у Паўночную Афрыку. Скарыстаўшыся гэтым, 9 снежня 1940 года англійскія войскі пераходзяць у наступ у Егіпце, у студзені займаюць усю Кірэнаіку і да лютага 1941 года выходзяць у раён .
Напачатку студзеня англічане прадпрымаюць таксама наступ ва Усходняй Афрыцы. Адбіўшы 21 студзеня ў італьянцаў , яны ўрываюцца з Судана ў Эрытрэю, захопліваюць (27 сакавіка), (1 красавіка) і порт (8 красавіка). У лютым брытанскія войскі з Кеніі пранікаюць у Італьянскае Самалі; 25 лютага яны займаюць порт Магадзіша, а затым паварочваюць на поўнач і ўступаюць у Эфіопію. 16 сакавіка англійскі дэсант высаджваецца ў Брытанскім Самалі і неўзабаве наносіць там паражэнне італьянцам. Разам з англійскімі войскамі ў Эфіопію прыбывае зрынуты італьянцамі ў 1936 годзе імператар Хайле Селасіе. Да англічанін далучаюцца шматлікія атрады эфіопскіх партызан. 17 сакавіка брытанскія і эфіопскія войскі займаюць Джыджыгу, 29 сакавіка — , 6 красавіка — сталіцу Эфіопіі Адыс-Абебу. Італьянская каланіяльная імперыя ва Усходняй Афрыцы спыняе існаванне. Рэшткі італьянскіх войскаў працягваюць супраціўленне на тэрыторыі Эфіопіі і Самалі да 27 лістапада 1941 года.
Са студзеня 1941 брытанскі ўрад разглядаў магчымасць ваеннага ўмяшання ў Грэцыю. Такое ўмяшанне было палітычна прывабным для брытанцаў, якія далі Грэцыі ў свой час гарантыі бяспекі, і стваралі тэарэтычныя магчымасці для ажыццяўлення чэрчылеўскага плану балканскай антынямецкай кааліцыі (Турцыя, Грэцыя, Югаславія). Войскі і авіяцыю дзеля высадкі ў Грэцыі брытанцы забралі з Паўночнай Афрыкі, пакідаючы там мінімум сіл, а свой паспяховы наступ у Паўночнай Афрыцы спынілі, не давёўшы да канца (сярэдзіна лютага 1941). Высадка ў Грэцыі пачалася 7 сакавіка 1941. У сакавіку 1941 года ў марской бітве каля астравы Крыт англічане наносяць чарговую паражэнне італьянскаму флоту. 9 сакавіка італьянскія войскі прадпрымаюць новы наступ супраць грэкаў, аднак падчас шасцідзённых бязлітасных баёў яны трымаюць поўную паражэнне і да 26 сакавіка вымушаны адысці на зыходныя пазіцыі. Таксама на Балканах Германія разлічвала на спрыяльны нейтралітэт Югаславіі, якую, пасля моцнага нямецкага дыпламатычнага ціску ў сакавіку 1941, удалося схіліць да ўваходжання ў склад краін Восі (25 сакавіка 1941), і атрымаць магчымасць пропуску войскаў праз яе тэрыторыю, хоць і не праз югаслаўскую чыгунку.
Пацярпеўшы поўную паражэнне на ўсіх франтах, Беніта Мусаліні вымушаны прасіць дапамогі ў А. Гітлера. У лютым 1941 года ў Лівію прыбывае нямецкі экспедыцыйны корпус пад камандаваннем генерала Э. Ромеля. 31 сакавіка 1941 года італа-нямецкія войскі пераходзяць у наступ, адбіваюць у англічанін Кірэнаіку і выходзяць да меж Егіпту, пасля чаго фронт у Паўночнай Афрыцы стабілізуецца да лістапада 1941 года. Ва Усходняй Афрыцы італьянцы былі разбітыя, іх апошнія войскі там здаліся 19 мая 1941. Урад ЗША зняў статус ваеннай зоны з Чырвонага мора, і амерыканскія судны пачалі давозіць грузы да Суэцкага канала. Каб прадухіліць магчымае ўступленне ў вайну Турцыі, брытанскія войскі разам з сіламі Свабоднай Францыі захапілі падкантрольную ўраду Вішы Сірыю (8 чэрвеня―14 ліпеня 1941), устанавілі там саюзніцкі акупацынйы рэжым.
Хутка пасля падпісання Югаславіяй Траістага пакту, югаслаўскія ваенныя, незадаволеныя гэтым, учынілі вайсковы пераварот (27 сакавіка 1941). Новы ўрад выйшаў з пакту. Германскія войскі, якія рыхтаваліся да нападу на СССР, былі павернуты на Югаславію, і Германія пачала сваю балканскую кампанію адначасным нападам на Грэцыю і Югаславію (6 красавіка 1941). Югаслаўскія войскі супраціўляліся да 17 красавіка 1941. Падзенне Югаславіі пагоршыла і стратэгічную сітуацыю ў Грэцыі. Грэчаскія войскі ў Эпіры здаліся 21 красавіка 1941, нямецкія войскі ўступілі ў Афіны 27 красавіка 1941. Брытанскі экспедыцыйны корпус быў эвакуіраваны 26—28 красавіка 1941, значная яго частка ― на востраў Крыт (заняты брытанцам з 1 лістапада 1940).
Пасля падзення Францыі і Галандыі, і ва ўмовах паветрана-марской блакады Вялікабрытаніі, на Далёкім Усходзе стварыўся вакуум улады. Без падтрымкі сваіх засталіся Французскі Індакітай і , брытанскія ўладанні на Малайскім паўвостраве.
Японскія ваенныя і палітычныя ўлады, пастанавіўшы, пра «паўднёвы» кірунак экспансіі, не жадалі, аднак, вайны з ЗША. Пры гэтым, японскае бачанне будучых дзеянняў ЗША разыходзілася з нямецкім, і японцы лічылі, што менавіта іх ваенныя поспехі на Далёкім Усходзе могуць прымусіць ЗША пайсці на пагадненне аб падзеле сфераў уплыву і звярнуць увагу на Атлантыку і Еўропу.
Так, у верасні 1940 японцы вымусілі французскі ўрад Вішы згадзіцца на «ахоўную» акупацыю партоў Французскага Індакітая (у 1941 ― і тэрыторыі), якія былі ў далейшым выкарыстаны японцамі для баявых дзеянняў супраць Паўднёвага Кітая, а з лістападу 1940 ― і для перагрупіроўкі войскаў, прызначаных для ўварвання ў Філіпіны і Галандскую Ост-Індыю.
ЗША меркавалі, што падтрымка імі Вялікабрытаніі з’яўляецца абсалютна неабходнай, і, хоць быўшы тады нейтральнай краінай, дапамагалі Вялікабрытаніі ваеннымі рэсурсамі. З Японіяй ЗША жадалі падпісаць пагадненне. Аднак, разуменне такога пагаднення амерыканцамі было практычна процілеглым японскаму, закладаючы, напрыклад, сыход Японіі з усяго Кітая, апроч Маньчжурыі, аднаўленне . Пры гэтым, Рузвельт, насупор спадзяванням японцаў, імкнуўся да пагаднення так, што ўзмацняў амерыканскі фінансавы і эканамічны ціск на Японію пры кожным яе ваенным ажыўленні на Далёкім Усходзе ўзмацняўся, што, у выніку, прывяло да дыпламатычнага тупіка.
У канцы сакавіка—1 чэрвеня 1941 адбываліся антыбрытанскія ваенныя выступленні ў Іраку, інспіраваныя Германіяй, якія, аднак, скончыліся паразай пранямецкіх сіл.
Змены ў складзе кааліцый
Паступова пачынае пераглядаць свой знешнепалітычны курс урад ЗША. Ён усё больш актыўна падтрымлівае Вялікабрытанію, становячыся яе «неваюючым саюзнікам» (гл. Атлантычная хартыя). У маі 1940 года Кангрэс ЗША сцвярджае суму ў 3 млрд долараў на патрэбы войска і флоту, а ўлетку — у 6,5 млрд, у тым ліку 4 млрд на будаўніцтва «флоту двух акіянаў». Павялічваюцца пастаўкі ўзбраення і рыштункі для Вялікабрытаніі. 2 верасня 1940 ЗША перадаюць Вялікабрытаніі 50 эсмінцаў у абмен на арэнду 8 ваенных баз у англійскіх калоніях у Заходнім паўшар’і. Паводле прынятага кангрэсам ЗША 11 сакавіка 1941 года закону пра перадачу ваенных матэрыялаў ваюючым краінам у пазыку ці ў арэнду (гл. Ленд-ліз), Вялікабрытаніі асігнавана 7 млрд долараў. Пазней ленд-ліз распаўсюджваецца на Кітай, Грэцыю і Югаславію. Паўночная Атлантыка абвешчана «зонай патруліравання» ваеннага флоту ЗША, які адначасова прыступае да канваіравання гандлёвых судоў, якія накіроўваюцца ў Вялікабрытанію.
Тым часам, пасля правалу аперацыі па захопу Вялікабрытаніі, Гітлер вырашыў далучыць да вайны супраць Вялікабрытаніі СССР, з якім былі ўсталяваны сяброўскія адносіны год назад. У перамовах 12 і 13 кастрычніка 1940 года нямецкія дыпламаты прапануюць СССР далучыцца да ў надзеі, што Савецкі Саюз прыме ўдзел у стварэнні магутнага «Кантынентальнага блока» (ням.: Gewaltigen Kontinentalblock). У выпадку згоды, свет быў бы падзелены так, што Германія атрымлівала б Еўропу, Італія ― Міжземнамор’е, Японія ― Далёкі Усход, СССР ― Іран і Індыю, што ў канчатковым рахунку прывядзе да капітуляцыі Вялікабрытаніі і яе саюзнікаў.
Нямецкім Генеральным штабам яшчэ да перамоў быў 13 ліпеня складзены план ваенных дзеянняў супраць СССР. Тады Гітлеру стала ясна, што Англія сур’ёзна разлічвае на дапамогу з боку СССР. Таксама да 12 лістапада Гітлерам было падпісана ўказанне (ням.: Weisung Nr.18), паводле якога ўсе аддадзеныя раней вусновыя распараджэнні пра падрыхтоўку да вайны, павінны былі выконвацца, незалежна ад вынікаў перамоў.
На перамовах у Берліне 12 лістапада Вячаслаў Молатаў падкрэсліў, што Савецкі Саюз слаба зацікаўлены ў праяве актыўнасці ў Азіі і не супраць далучыцца да «Пакта Восі» як партнёр, але пры ўмовах далучэння да сферы інтарэсаў СССР, акрамя Ірану, яшчэ Фінляндыі, Румыніі, Балгарыі і астатніх краін Балканскага паўвострава, а таксама Турцыі, і дазволіць працяглую прысутнасць савецкіх войскаў на пралівах Басфор і Дарданэлы. Гітлер стараўся зменшыць апетыты СССР, матывуючы гэта тым, што Фінляндыя істотна для Германіі пастаўкамі нікеля, а Румынія — нафтай, замест гэтага СССР прапаноўваўся Бліжэйшы Усход, Індыя і Іран. У выніку перамовы скончыліся 14 лістапада нічым і ў «халоднай атмасферы».
25 лістапада Сталін змякчыў патрабаванні, паказаўшы, што ўмовай уступа СССР у пакт з’яўляецца згода на аб’яву зонай інтарэсаў СССР Фінляндыі, Балгарыі, а таксама правы на стварэнне апорных пунктаў у Турцыі. Але нямецкі бок не адказаў наогул.
Пасля гэтага Гітлер сцвярджае план нападу на СССР. Для гэтых мэт Германія пачынае шукаць сабе саюзнікаў ва Усходняй Еўропе. 20 лістапада да Траістага саюза далучаецца Венгрыя, 23 лістапада — Румынія, 24 лістапада — Славакія, у 1941 годзе — Балгарыя, Фінляндыя і Іспанія. 25 сакавіка 1941 года да пакта далучаецца Югаславія, аднак 27 сакавіка ў Бялградзе адбываецца ваенны пераварот, і да ўлады прыходзіць урад , якое аб’яўляе каралём юнага Пятра II і абвяшчае нейтралітэт Югаславіі. 5 красавіка Югаславія падпісвае з СССР . З прычыны непажаданага для Германіі развіцця падзей, Гітлер прымае рашэнне пра правядзенне ваеннай аперацыі супраць Югаславіі і дапамогу італьянскім войскам у Грэцыі.
Гл. таксама
- Пакт Молатава — Рыбентропа
- Польская абарончая вайна (1939)
- Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)
- Вялікая Айчынная вайна
- Тэгеранская канферэнцыя
- Погляд на дзве тысячы ярдаў
Заўвагі
- Таксама вялі баявыя дзеянні супраць Югаслаўскіх войскаў на радзіме
- Таксама вялі баявыя дзеянні супраць Народна-вызваленчай арміі Югаславіі
- Адпраўка «Блакітнай дывізіі» на Усходні фронт і запраўка нямецкіх падводных лодак у іспанскіх партах
Крыніцы
- Олевська Республіка та Поліська січ: партизани в роки II Світової війні. Володимир Гінда
- ТАРАС БОРОВЕЦЬ І "ПОЛІСЬКА СІЧ" - УПА(Б-Б) І РАДЯНСЬКІ ПАРТИЗАНИ. Володимир Дзьобак
- Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 4 стр.190-198 (укр.)
- Weinberg, Gerhard L. (2005) A World at Arms: A Global History of World War II (2nd ed.). Cambridge University Press. pp. 6.
- Wells, Anne Sharp (2014) Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy. Rowman & Littlefield Publishing. pp. 7.
- Förster & Gessler 2005, p. 64.
- Ghuhl, Wernar (2007) Imperial Japan’s World War Two Transaction Publishers pg 7, pg. 30
- Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941—1945 ISBN 978-0394585307
- Taylor, A.J.P. How wars begin. — New York, 1979. — С. 124. — 180 с.
- Ben-Horin 1943, p. 169; Taylor 1979, p. 124; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). Asian and African Studies, p. 191.
For 1941 see Taylor 1961, p. vii; Kellogg, William O (2003). American History the Easy Way. Barron’s Educational Series. p. 236 ISBN 0-7641-1973-7.
There is also the viewpoint that both World War I and World War II are part of the same «» or «»: Canfora 2006, p. 155; Prins 2002, p. 11. - Beevor 2012, p. 10.
- Masaya 1990, p. 4.
- History of German-American Relations » 1989–1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990 . usa.usembassy.de. Праверана 6 May 2012.
- Gerhart Binder Epoche der Entscheidungen (Eine Geschichte des 20 Jahrhunderts mit Dokumenten in Text und Bild) −6 Auflage Stuttgart-Degerloch: Seewald Verlag. 1960
- Вынікі перапісу 1897 года па Віленскай губерні
- Michał Eustachy Brensztejn (1919). Spisy ludności m. Wilna za okupacji niemieckiej od. 1 listopada 1915 r. Biblioteka Delegacji Rad Polskich Litwy i Białej Rusi, Warszawa.
- Kantowicz, Edward R (1999). The rage of nations. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0802844553.
- Davies, Norman (2008). No Simple Victory: World War II in Europe, 1939—1945. Penguin Group. ISBN 0143114093
- Shaw, Anthony (2000). World War II Day by Day. MBI Publishing Company. ISBN 0760309396.
- Bullock, A. (1962). Hitler: A Study in Tyranny. Penguin Books. ISBN 0140135642
- Preston, Peter (1998). 'Pacific Asia in the global system: an introduction, Wiley-Blackwell. Oxford: Blackwell. p. 104. ISBN 0631202382.
- Smith, Winston; Steadman, Ralph (2004). All Riot on the Western Front, Volume 3. Last Gasp. ISBN 0867196165.
- Coogan, Anthony (July 1993). "The Volunteer Armies of Northeast China". History Today. 43. Праверана 14 November 2009.
Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies
- Brody, J Kenneth (1999). The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935—1936. Transaction Publishers. p. 4. ISBN 0765806223.
- Zalampas, Michael (1989). Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923—1939. Bowling Green University Popular Press. ISBN 0879724625.
- Record, Jeffery (2005) (PDF). Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s Архівавана 11 красавіка 2010.. DIANE Publishing. p. 50. ISBN 1584872160. Retrieved 15 November 2009.
- Mandelbaum, Michael (1988). The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Cambridge University Press. p. 96. ISBN 052135790X.
- Schmitz, David F (2001). The First Wise Man. Rowman & Littlefield. p. 124. ISBN 0842026320.
- Kitson, Alison (2001). Germany 1858—1990: Hope, Terror, and Revival. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199134175.
- Adamthwaite, Anthony P (1992). The Making of the Second World War. New York: Routledge. ISBN 0415907160.
- Graham, Helen (2005). The Spanish Civil War: A Very Short Introduction. Oxford University Press, USA. ISBN 0192803778.
- Busky, Donald F (2002). Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas. Praeger Publishers. ISBN 0275977331.
- : «Польский след в трагедии XX века. Служба внешней разведки РФ опубликовала архивные материалы, относящиеся к внешнеполитическим маневрам Варшавы в период 1935—1945 годов» Архівавана 11 кастрычніка 2018., 15 сентября 2009
- Я. В. Сиполс. «Дипломатическая борьба накануне второй мировой войны»
- Максим Рубченко Чудеса и аномалии великой войны// Эксперт ONLINE: Через несколько дней после получения советской разведкой информации о том, что весной 1941 года в Берлине немцы и японцы обсуждают возможность одновременного нападения на СССР летом 1941 года, посол Японии в СССР Мацуока был приглашен на беседу к наркому иностранных дел Вячеславу Молотову. В этой беседе беседе участвовал и начальник Генерального штаба Георгий Жуков, которого японцы хорошо знали по Халхин-Голу. Молотов и Жуков напрямую обвинили Японию в тайном сговоре с Гитлером с целью агрессии против Советского Союза. По-видимому в ходе беседы у Мацуоки сложилось впечатление, что, во-первых, советская разведка посвящена во все секреты Гитлера, во-вторых, Красная армия готова принять превентивные меры, устроив японцам второй Халхин-Гол. Прямым результатом этого стало подписание 13 апреля 1941 года советско-японского Договора о ненападении — основного фактора, удержавшего Японию от вступления в войну против СССР.
- Уильям Ширер. Взлет и падение Третьего рейха. На очереди — Польша
- Ю. В. Рубцов. «Клим, Коба сказал, чтобы ты сворачивал шарманку» Почему сорвалось подписание военной конвенции СССР, Великобритании и Франции в августе 1939 года Архівавана 22 сакавіка 2011.
- Секретный дополнительный протокол к Договору о ненападении между Германией и Советским Союзом
- Christian Zentner/ CHRONICK ZWEITER WELTKRIEG / Otus Verlag AG, St.Gallen, S. 20-22, 2007 ISBN 978-3-907200-56-8
- Gerhart Binder. Epoche der Entscheidungen/ Eine Geschichte des 20. Jahrhunderts. Sechste Auflage. Stuttgart-Degerloch: Seewald Verlag. 1960.
- II. Weltkrieg / Dokumentation Das III.Reich. Gütersloch : Mohndruck Graphische Betriebe GmbH,. 1989 ISBN 3-88199-536-6
- Christopher R. Browning, The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, University of Nebraska Press, ст.441
- Reinhard Pözorny (Hg). Deutsches National -Lexicon- DSZ-Verlag ISBN 3-925924-09-4
- Габриэль Городецкий «Миф „Ледокола“: Накануне войны»
- Энгл. Э,Паананен. Советско-финская война. Прорыв линии Маннергейма. 1939—1940/Пер.с англ. О. А. Федяева-М.:ЗАО Центрполиграф. 2004.-253 с. ISBN 5-9524-1467-2
- Мирный договор между Союзом Советских Социалистических Республик и Финляндской Республикой, Москва, 12 марта 1940
- Taylor, A.J.P.The Second World war: An ill. history / A.J.P. Taylor. — London: Hamish Hamilton, 1975. — 234, [6] p. — P.404, 405. — ISBN 0-241-89205-8.
- Taylor, A.J.P.The Second World war… — P. 406.
- Taylor, A.J.P.The Second World war… — P. 405.
- Taylor, A.J.P.The Second World war… — P. 406, 407
- Taylor, A.J.P.The Second World war… — P. 407—409.
- Семірага М. І. Таямніцы сталінскай дыпламатыі 1939—1941(недаступная спасылка) — М.: Вышэйшая школа., 1992.
- Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 424, 425.
- Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 439.
- Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 442.
- Фуллер, Дж. Ф. С. Вторая мировая война 1939—1945 гг.: Стратегический и тактический обзор / Дж. Ф. С. Фуллер; Пер. с англ. В. А. Герасимова и Н. Н. Яковлева; Под ред. [и с предисл.] полк. А. Д. Багреева. — М.: Изд-во иностранной литературы, 1956. — 550 с. — С. 138, 139.
- Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 433, 434.
- Лиддел Гарт, Б. Вторая мировая война: [Очерк] / Б. Лиддел Гарт; Пер. с англ. В. В. Борисова [и др.]; Под ред. и с предисл. О. А. Ржешевского. — М.: Воениздат, 1976. — 679 с. — С. 143.
- Фуллер, Дж. Ф. С. Вторая мировая война 1939—1945 гг… — С. 139; Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 442.
- Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 443, 444.
- Фуллер, Дж. Ф. С. Вторая мировая война 1939—1945 гг… — С. 152.
- Фуллер, Дж. Ф. С. Вторая мировая война 1939—1945 гг… — С. 139.
- Taylor, A.J.P. The Second World war… — P. 436.
- Фуллер, Дж. Ф. С. Вторая мировая война 1939—1945 гг… — С. 148.
- Chronik 1940. Chronik Verlag. Dortmund 1989. ISBN 3-611-00075-2.
Літаратура
- Beevor, Antony (2012). The Second World War. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-84497-6.
- Ben-Horin, Eliahu (1943). The Middle East: Crossroads of History. New York: W.W. Norton.
- Canfora, Luciano (2006) [2004]. Democracy in Europe: A History. Oxford & Malden MA: Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-1131-7.
- Förster, Stig; Gessler, Myriam (2005). "The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide". In Roger Chickering; Stig Förster; Bernd Greiner (рэд-ры). A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 53–68. ISBN 978-0-521-83432-2.
- Masaya, Shiraishi (1990). Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987. Ithaca, NY: SEAP Publications. ISBN 978-0-87727-122-2.
- Prins, Gwyn (2002). The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-36960-2.
- Taylor, A.J.P. (1961). The Origins of the Second World War. London: Hamish Hamilton.
- Taylor, A.J.P. (1979). How Wars Begin. London: Hamish Hamilton. ISBN 978-0-241-10017-2.
Спасылкі
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Другая сусветная вайна
- Военные планы Гитлера, Проект «Военная литература» (на рускай мове)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Drugaya susvetnaya vajna uzbroeny kanflikt planetarnaga mashtabu z udzelam dzvyuh susvetnyh vaenna palitychnyh kaalicyj yaki stay najbujnejshym u gistoryi chalavectva 1 verasnya 1939 2 verasnya 1945 ale zvyazanyya kanflikty pachalisya ranej U yoj prymala ydzel u tym liku yse bujnyya dzyarzhavy yakiya y kanchatkovym vyniku ytvaryli dva supracleglyya sayuzniki angl Allies i krainy Vosi Geta byla najbujnejshaya vajna y gistoryi chalavectva nepasredny ydzel u yakoj prynyali bolsh za 100 milyonay chalavek z bolsh chym 30 krain U stane tatalnaj vajny asnoynyya ydzelniki kinuli yse svae ekanamichnyya pramyslovyya i navukovyya magchymasci na vaennyya dzeyanni scyorshy gran pamizh gramadzyanskimi i vaennymi resursami Vajna byla adznachana masavaj gibellyu gramadzyanskaga naselnictva u tym liku Halakostam u vyniku yakoga zaginuli kalya 11 milyonay chalavek i u yakih byli zabityya kalya milyona chalavek i yakiya yklyuchali y syabe shto pryvyalo pavodle acenak da agulnaj kolkasci zaginulyh Geta zrabila Druguyu susvetnuyu vajnu u gistoryi chalavectva Drugaya susvetnaya vajnaPa gadzinnikavaj strelcy z verhnyaj levaj vyyavy Kitajskiya vojski y Aystralijskiya garmaty 25 pounder u nyameckiya pikiruyuchyya bambardziroyshchyki na y snezhni 1943 Vaenna marskiya sily ZShA y Vilgelm Kejtel padpisvae akt kapitulyacyi Germanii Vojski SSSR u Stalingradskaj bitve Data 1 verasnya 1939 2 verasnya 1945Mesca Eyropa Ushodnyaya i Paydnyova Ushodnyaya Aziya Paynochnaya i Zahodnyaya Afryka Blizki Ushod Atlantychny Indyjski Cihi i Paynochny Ledavity akiyany Mizhzemnamor ePrychyna Imknenni mnogih dzyarzhay nastupstvy Versalska Vashyngtonskaj sistemy susvetny ekanamichny kryzisVynik Peramoga antygitlerayskaj kaalicyi Stvarenne AAN Zabarona i asudzhenne idealogij fashyzmu i nacyzmu SSSR i ZShA stanovyacca zvyshdzyarzhavami Zmyanshenne roli Vyalikabrytanii i Francyi y susvetnaj palitycy Raskol svetu na dva lagery pachatak Halodnaj vajny Dekalanizacyya vyaliznyh kalaniyalnyh imperyjPraciynikiAntygitlerayskaya kaalicyya Asnoynyya ydzelniki SSSR i dzyarzhavy satelity Mangoliya Tyva z 22 chervenya 1941 g ZShA z 8 snezhnya 1941 g Vyalikabrytaniya i daminiyony Aystraliya Brytanskaya Indyya Kanada Novaya Zelandyya PAS Tajvan z 7 lipenya 1937 g Trecyaya francuzskaya respublika 1939 1940 Polshcha Belgiya 1940 Niderlandy 1940 1942 Lyuksemburg 1940 Narvegiya 1940 Karaleystva Yugaslaviya Daniya 1940 Karaleystva Grecyya 1940 1941 Chehaslavakiya Braziliya Meksika Efiopiya Ruhi Supraciylennya na akupiravanyh terytoryyah Saveckiya partyzany Zmagarnaya Francyya Narodna vyzvalenchaya armiya Yugaslavii Poyny spis Ukrainskaya paystanchaya armiya peryyadychna Armiya Krayova 1941 1944 Hukbalahap i inshyya Dzyarzhavy yakiya vyjshli z nacysckaga bloku Karaleystva Rumyniya 1944 1945 Balgaryya 1944 1945 Karaleystva Italiya Finlyandyya 1944 1945 Irak 1941 1945 Ab yavili vajnu Germanii ale ne vayavali Nepal Panama Argencina Chyli Kuba Peru Gvatemala Kalumbiya Paragvaj Ekvador Kosta Ryka San Maryna Ganduras Salvador Gaici Nikaragua Liberyya Saudayskaya Araviya Urugvaj Livan Venesuela Baliviya Krainy Vosi Treci rejh i dzyarzhavy satelity Slavakiya Narvegiya 1940 1945 Harvatyya Serbiya 1941 1944 Italyanskaya sacyyalnaya respublika 1943 1945 1943 1944 1943 1944 Charnagoryya 1943 1944 Makedoniya Vengryya 1944 1945 Yaponskaya imperyya i dzyarzhavy satelity Birma Kitaj Kambodzha Laos Manchzhou go Menczyan V etnam Karaleystva Italiya 1940 1943 i dzyarzhavy satelity 1939 1943 1941 1943 Karaleystva Vengryya 1941 1944 Finlyandyya 1941 1944 Karaleystva Rumyniya 1941 1944 1940 1945 Balgaryya 1941 1944 Tajland Irak 1941 Kalabaracyyanisckiya voinskiya farmiravanni Ruskaya vyzvalenchaya armiya Poyny spis Ukrainskaya paystanchaya armiya peryyadychna Belaruskaya krayovaya abarona i inshyya Praciyniki dzyarzhay Antygitlerayskaj kaalicyi yakiya ne yvahodzili y Vos Iran 1941 Dzyarzhavy yakiya padtrymlivali Vos IspaniyaKamanduyuchyyaIosif Stalin Uinstan Cherchyl Franklin Ruzvelt Chan Kajshy Poyny spis Maa Czedun Alber Lebren Sharl de Gol Ignacy Mascicki Edvard Rydz Smigly Uladzislay Sikorski Stanislay Mikalajchyk Tadevush Kamaroyski Leapold III Vilgelmina Hokan VII Pyotr II Karageorgievich Iosip Broz Cita Krysciyan X Iaanis Metaksas Edvard Benesh Zhetuliu Vargas Manuel Avila Kamacha Hajle Selasie I Dzhon Kyorcin Mihaj I Regencki savet Karl Manergejm Adolf Gitler Hirahita Benita Musalini Poyny spis Anry Filip Peten Miklash Horci Ferenc Salashy Rysta Ruci Karl Manergejm Barys III Regencki savet Rama VIII Iozef Cisa Vidkun Kvisling Ante Pavelich Georgiyas Calakaglu Ba Mo Van Czinvej Pu I Subhas Chandra Bos Shefket Verladzhy Reza Pehlevi StratyStraty syarod vaennyh 14 16 mln chalavek Straty syarod gramadzyanskaga naselnictva 36 45 mln chalavek Usyago 50 61 mln chalavek 1937 1945 Straty syarod vaennyh 8 mln chalavek Straty syarod gramadzyanskaga naselnictva 4 mln chalavek Usyago 12 mln chalavek 1937 1945 Medyyafajly na Vikishovishchy zadalasya metaj daminavannya y Azii i Cihim akiyane i yzho y 1937 godze znahodzilasya y stane vajny z Kitajskaj Respublikaj Ale zvychajna lichycca shto 2 ya susvetnaya vajna pachalasya 1 verasnya 1939 goda z uvarvannya Germanii y Polshchu i nastupnaga ab yaylennya Francyyaj i Vyalikabrytaniyaj vajny Germanii Z kanca 1939 da pachatku 1941 goda dzyakuyuchy seryi kampanij i Germaniya zahapila abo kantralyavala vyalikuyu chastku kantynentalnaj Eyropy i sfarmavala alyans Vosi z Italiyaj i Yaponiyaj Na padstave pakta Molatava Rybentropa y zhniyni 1939 goda Germaniya i SSSR padzyalili i daluchyli da syabe terytoryi svaih eyrapejskih susedzyay Polshchy Finlyandyi i krain Baltyi Vajna pracyagvalasya persh za ysyo pamizh krainami Vosi i kaalicyyaj Vyalikabrytanii i Brytanskaj Sadruzhnasci i yklyuchala y syabe i yshodneafrykanskuyu kampanii bitvu za Brytaniyu kampaniyu bambardzirovak blic i pracyagluyu bitvu za Atlantyku U cherveni 1941 goda vojski krain Vosi raspachali yvarvanne y SSSR adkryvayuchy najvyalikshy teatr vaennyh dzeyannyay u gistoryi yaki ycyagnuy vyalikuyu chastku vaennyh silay Vosi y U snezhni 1941 goda Yaponiya napala na ZShA i y Cihim akiyane i hutka padparadkavala yago zahodnyuyu chastku Eyrapejskaya vajna peratvarylasya y kanflikt planetarnaga mashtabu Prasoyvanne Vosi bylo spynena y 1942 godze kali Yaponiya pacyarpela parazhenne y nedalyoka ad Gavayay a Germaniya byla peramozhana y bitve za Stalingrad u SSSR a taksama U 1943 godze paslya sheragu parazay Germanii na Ushodnim fronce shto pryvyalo da kapitulyacyi Italii i peramog sayuznikay u Cihim akiyane krainy Vosi stracili inicyyatyvu i pachali strategichnae adstuplenne na ysih frantah U 1944 godze zahodniya sayuznyya vojski zdzejsnili yvarvanne y zahoplenuyu Germaniyaj Francyyu y toj chas yak SSSR adnaviy use svae terytaryyalnyya straty i pachay nastuplenne na terytoryyu Germanii i yae sayuznikay Cyagam 1944 i 1945 gadoy Yaponiya panesla bujnyya straty y macerykovaj Azii u i a sayuzniki znishchyli i avalodali klyuchavymi vyspami y zahodnyaj chastcy Cihaga akiyana Vajna y Eyrope skonchylasya yvarvannem zahodnih sayuznikay i SSSR u Germaniyu yakoe pryvyalo da yzyaccya Berlina vojskami SSSR i Polshchy i nastupnaj bezumoynaj kapitulyacyi Germanii Paslya apublikavannya Patsdamskaj deklaracyi 26 lipenya 1945 goda i admovy Yaponii kapitulyavac na yae ymovah ZShA na yaponskiya garady Hirasimu i Nagasiki 6 i 9 zhniynya adpavedna Paslya ab yaylennya SSSR vajny Yaponii i yvarvannya y Manchzhuryyu i z ulikam a taksama magchymasci inshyh atamnyh bambardzirovak 15 zhniynya 1945 goda Takim chynam skonchylasya vajna y Azii zamacavayshy agulnuyu peramogu sayuznikay u vajne Drugaya susvetnaya vajna zmyanila palitychnuyu rasstanoyku i sacyyalnuyu strukturu svetu Dzelya sadzejnichannya razviccyu mizhnarodnaga supracoynictva i praduhilennya buduchyh kanfliktay byla stvorana Arganizacyya Ab yadnanyh Nacyj AAN Vyalikiya dzyarzhavy peramozhcy ZShA Vyalikabrytaniya Francyya SSSR i Kitaj stali Saveta Byaspeki AAN ZShA i SSSR stali kankuruyuchymi zvyshdzyarzhavami i praciynikami y halodnaj vajne yakaya doyzhylasya na pracyagu nastupnyh 46 gadoy Mizh tym susvetny yplyy eyrapejskih dzyarzhay saslabey razam z pachatkam dekalanizacyi i HranalogiyaAsnoyny artykul Hranalogiya Drugoj susvetnaj vajny Pachatkam vajny y Eyrope zvychajna lichycca 1 verasnya 1939 goda napad Nacysckaj Germanii na Polshchu Vyalikabrytaniya i Francyya abvyascili Germanii vajnu praz dva dni Datami pachatku vajny y Cihim akiyane chasam nazyvayuc pachatak Drugoj yapona kitajskaj vajny 7 lipenya 1937 goda i navat yaponskuyu intervencyyu y Manchzhuryyu 19 verasnya 1931 goda Adzin z vyaduchyh brytanskih gistorykay Alan Tejlar lichyy shto yapona kitajskaya vajna i vajna y Eyrope i yae kaloniyah prahodzili adnachasova i zlilisya y adnu y 1941 godze Inshyya daty pachatku Drugoj susvetnaj vajny chasam uklyuchayuc 3 kastrychnika 1935 goda Brytanski gistoryk razglyadae pachatak Drugoj susvetnaj vajny yak pamizh Yaponiyaj i vojskami Mangolii i SSSR yakiya adbyvalisya z maya pa verasen 1939 goda Data zakanchennya vajny taksama dakladna ne yzgodnena Aproch samaj raspaysyudzhanaj versii yakoj z yaylecca data farmalnaj kapitulyacyi Yaponii 2 verasnya 1945 goda shyroka razglyadaecca dzen padpisannya 14 zhniynya 1945 goda U 1951 godze byy padpisany yaki aficyjna vyznachyy pravavy status peramozhanyh krain a taksama kampensacyi yakiya vyplachvalisya sayuznym vaennapalonnym yakiya stali ahvyarami zverstvay 1990 goda dazvoliy uz yadnacca Ushodnyaj i Zahodnyaj Germaniyam a taksama vyrashyy inshyya paslyavaennyya pytanni UdzelnikiAsnoyny artykul Kolkasc dzyarzhay udzelnic zmyanyalasya na pracyagu vajny Nekatoryya z ih vyali aktyynyya bayavyya dzeyanni drugiya dapamagali svaim sayuznikam pastaykami zbroi materyyalay i harchavannya Astatniya zh udzelnichali y vajne tolki naminalna U antygitlerayskuyu kaalicyyu yvahodzili Polshcha Vyalikabrytaniya Francyya z 1939 goda SSSR ZShA z 1941 Kitaj Aystraliya Kanada Yugaslaviya Niderlandy Narvegiya Novaya Zelandyya Paydnyova Afrykanski Sayuz Chehaslavakiya Belgiya Grecyya Efiopiya Daniya Braziliya Meksika Mangoliya Lyuksemburg Nepal Panama Argencina Chyli Kuba Peru Gvatemala Kalumbiya Kosta Ryka Daminikanskaya respublika Albaniya Ganduras Salvador Gaici Paragvaj Ekvador San Maryna Turcyya Urugvaj Venesuela Livan Saudayskaya Araviya Nikaragua Liberyya Baliviya U hodze vajny da ih daluchylisya nekatoryya dzyarzhavy yakiya vyjshli z nacysckaga bloku Iran Irak z 1941 goda Italiya z 1943 Rumyniya z 1944 Balgaryya z 1944 Finlyandyya u 1945 Z inshaga boku y vajne ydzelnichali krainy nacysckaga bloka Germaniya Italiya da 1943 goda Yaponiya Finlyandyya da 1944 Balgaryya Rumyniya da 1944 Irak da 1941 Slavakiya Tajland Manchzhou Go Harvatyya a taksama da 1941 goda Iran yaki ne yvahodziy u nacyscki blok Na terytoryi akupavanyh krain stvaralisya maryyanetachnyya dzyarzhavy yakiya pa svaim sense ne z yaylyalisya paynavartasnymi ydzelnikami vajny i daluchalisya da fashysckaj kaalicyi Vishysckaya Francyya Grechaskaya dzyarzhava Italyanskaya sacyyalnaya respublika Vengerskaya dzyarzhava Serbiya Makedoniya Menczyan Birma V etnam Kambodzha Laos Na boku Germanii i Yaponii zmagalasya taksama mnostva kalabaracyyanisckih vojskay stvoranyh z gramadzyan krain praciynikay RVA zamezhnyya dyvizii SS ruskaya ukrainskaya estonskaya 2 latyshskiya narvezhska dackaya 2 galandskiya 2 belgijskiya 2 basnijskiya franuzskaya albanskaya sherag zamezhnyh legiyonay i inshyya farmiravanni Taksama va yzbroenyh silah krain nacysckaga bloka zmagalisya dobraahvotnyya farmiravanni dzyarzhay yakiya farmalna zastavalisya nejtralnymi Ispanii Blakitnaya dyviziya Shvecyi i Partugalii Prychyny vajnyPeradumovy Drugoj susvetnaj vajny nepasredna vycyakayuc z g zv miravoga paradku yaki sklaysya paslya zakanchennya Pershaj susvetnaj vajny Galoynyya peramozhcy Francyya Vyalikabrytaniya ZShA ne zdoleli stvaryc novuyu sistemu svetayparadkavannya ystojlivaj peramozhanyya byli maksimalna prynizhanyya dzve klyuchavyya dzyarzhavy supraciyniki Aystra Vengryya i Asmanskaya imperyya padzelenyya Germaniya byla pazbaylena magchymasci paynavartasna ydzelnichac u mizhnarodnyh spravah abmezhavanaya y stvarenni paynavartasnyh uzbroenyh sil i abkladzenaya znachnaj ale ne byla padzelena Paslya tago yak 7 maya 1919 goda stali vyadomyya ymovy mirnaga dagavora y Versali na nastupny zh dzen prezident Ebert zayaviy shto getyya ymovy i reparacyi yakiya y ih agavoranyya ne moguc byc vykananyya nyameckim narodam navat pry krajnim napruzhanni sil Yon padkresliy shto na takih umovah nemagchyma zabespechyc zahavanne pracyaglaga miru y Eyrope na baze supracoynictva pamizh narodami i shto novaya kravapralitnaya vajna stane nepazbezhnaj Mizh tym u stane krain peramozhcay taksama ne bylo adzinaga poglyadu na paslyavaennae yparadkavanne Italyanski prem er ministr demanstratyyna pakinuy Paryzhskuyu kanferencyyu paslya admovy inshyh peramozhcay zadavolic use terytaryyalnyya pretenzii Italii a Kangres ZShA admoviysya ratyfikavac pagadnenne ab stvarenni Ligi Nacyj novaga mizhnarodnaga organa yaki pavinen byy vyrashac mizhnarodnyya sprechki Pry getym perad peramozhcami paystala skladanaya dvayakaya zadacha likvidavac pagrozu z boku Germanii i novuyu nebyaspeku raspaysyudzhvanne kamunizmu z Saveckaj Rasii Vyhad byy znojdzeny y stvarenni bufernyh dzyarzhay byli yzakoneny raspad Aystra Vengryi nezalezhnasc Vengryi stvarenne Chehaslavakii Bylo pryznana yznaylenne Polshchy yae nezalezhnasc pa ironii lyosu byla abveshchana yashche y 1916 godze nyameckimi akupantami yakoj byli peradadzeny nekatoryya yshodnegermanskiya zemli i vydzeleny kalidor da Baltyjskaga mora Byli pryznanyya prybaltyjskiya dzyarzhavy yakiya addzyalilisya ad Rasii U toj zha chas Vilenski kraj bolshasc naselnictva y yakim skladali belarusy i palyaki pershapachatkova peradadzeny Litve u vyniku apynuysya y skladze Polshchy a nyamecki Memelski kraj naadvarot adyshoy da Litvy Rumyniya atrymala Transilvaniyu regiyon naseleny peravazhna vengrami Yashche adzin vengerski regiyon Vayavodzina apynuysya y skladze novaytvoranaga Karaleystva serbay harvatay i slavencay buduchaj Yugaslavii Takim chynam byla stvorana krynica pastayannaga napruzhannya dlya Germanii na yshodze i balshavisckaj Rasii na zahadze Rasiya byla naogul vyklyuchanaya z Versalskaga pracesu Zahodniya krainy lichyli balshavikoy chasovym nelegitymnym i da tago zh varozhym uradam i ne zbiralisya nadavac im dadatkovuyu legitymnasc zaprashayuchy y Paryzh Belyya zh na pracyagu kanferencyi cyarpeli parazhenni ad chyrvonyh pry getym mocna zalezhali ad zamezhnaj dapamogi i ne yyaylyali saboj vyraznaga sub ekta Akramya tago Rasiya z za zaklyuchennya separatnaga miru lichylasya krainaj yakaya prajgrala vajnu Turcyya byla pazbaylena terytoryj za mezhami Maloj Azi a y hodze kanferencyi ledz ne zgubila dzyarzhaynasc U vyniku atrymalasya shto ledz ne yse krainy Ushodnyaj Eyropy mayuc pretenzii adna da adnoj Taksama pa za mezhami kanferencyi zastalasya situacyya y Azii yaponskiya zahady na kiravanne Kitaem yaki y toj chas stayay na shlyahu byazladdzya i haosu Uvogule pytanne pra prychyny Drugoj susvetnaj vajny z yaylyaecca y gistarychnaj navucy dosyc dyskusijnym i neadnaznym Ale bolshasc dasledchykay vyluchayuc nastupnyya prychyny Versalska Vashyngtonskaya sistema yakaya ystanavila nespravyadlivyya mezhy shto ignaravali etnichny pryncyp i takuyu zh nespravyadlivuyu sistemu ekanamichnyh i palitychnyh uzaemaadnosin padryhtoyka SSSR da neefektyynasc Ligi Nacyj fashysckiya i militarysckiya dzyarzhavy na chale z Germaniyaj Italiyaj i Yaponiyaj byli nezadavoleny sklayshymsya susvetnym paradkam i pragli novaga peradzelu svetu kab zahapic novyya kalonii krynicy syraviny i rynki zbytu yakiya znahodzilisya peravazhna pad kantrolem Vyalikabrytanii Francyi i ZShA abvastrenne supyarechnascej pamizh vyalikimi dzyarzhavami paslya pachatku susvetnaga ekanamichnaga kryzisu agresaray yakuyu pravodzili Vyalikabrytaniya i Francyya spadzyayuchysya shto svaimi ychynkami yany zadavolyac ih apetyty PeradumovyPershaya susvetnaya vajna paslya parazhennya Centralnyh dzyarzhay Aystra Vengryi Germanii i Asmanskaj imperyi i zahopu ylady y Rasii balshavikami y 1917 godze karennym chynam zmyanila dyplamatychnuyu i palitychnuyu situacyyu y Eyrazii i Afrycy Da tago zh pospehi sil ab yadnanaj Antanty Vyalikabrytaniya Francyya ZShA Italiya Serbiya i Rumyniya i stvarenne novyh dzyarzhay paslya raspadu Aystra Vengryi i Rasijskaj imperyi pryvyali da fundamentalnyh zmen na karce Ushodnyaj Eyropy U paslyavaenny peryyad raspachaysya znachny rost hvalyavannyay u Eyrope asabliva na glebe iredentysckaga i nacyyanalizmu i klasavaj baracby Asablivuyu moc iredentyzm i revanshyzm nabyli y Germanii yak galoynaj prajgrayshaj kraine Zgodna z umovami Versalskaga dagavora Germaniya zgubila 13 eyrapejskaj terytoryi dy yse aneksii zroblenyya padchas vajny Da tago zh na yae byli nakladzeny znachnyya reparacyi i abmezhavanni na pamer i bayazdolnasc uzbroenyh sil Gramadzyanskaya vajna y Rasii pryvyala da stvarennya pershaj kamunistychnaj dzyarzhavy SSSR Paslya smerci Lenina y 1924 godze i pryhodu da ylady Stalina dzyarzhava yzyala kurs na paskoranyya industryyalizacyyu i militaryzacyyu Germanskaya imperyya padchas Listapadayskaj revalyucyi byla likvidavana kraina perajshla da rezhymu parlamenckaj demakratyi vyadomaga yak Vejmarskaya respublika U mizhvaenny chas asnoynyya ynutranyya gramadzyanskiya kanflikty adbyvalisya y Germanii z udzelam nacyyanalistay i reakcyyaneray z adnago boku i kamunistay i ymeranyh demakratay z inshaga Pa getym zha scenaryi adbyvalisya padzei i y Italii Hoc Italiya yak udzelnik Antanty i zrabila nekatoryya terytaryyalnyya nabytki italyanskiya nacyyanalisty byli aburany tym shto ymovy pa yakomu kraina zgadzilasya ystupic i Pershuyu susvetnuyu vajnu ne byli vykanany paslya yae zakanchennya Z 1922 pa 1925 god italyanskiya fashysty pad kiraynictvam Benita Musalini zahapili yladu y Italii i stvaryli nacyyanalistychny tatalitarny i rezhym Yon skasavay pradstaynichuyu demakratyyu pachay represii suprac palitychnyh sil yakiya padtrymlivali klasavuyu baracbu i liberalizm i zvyarnuysya da agresiynaj zneshnyaj palityki nakiravanaj na peraytvarenne Italii y susvetnuyu silu i stvarenne Novaj Rymskaj imperyi Nacysckaya partyya na chale z Adolfam Gitleram damagalasya stvarennya takoga zh fashysckaga yrada y Germanii Z pachatkam Vyalikaj depresii yakaya asabliva mocna zakranula Germaniyu padtrymka nacystay u gramadstve pachala hutka rasci u vyniku chago y 1933 godze Gitler byy pryznachany kiraynikom urada kancleram Germanii Paslya zladzhanaj pravakacyi padpalu Rejhstaga nacysty zdoleli likvidavac use apazicyjnyya sily i stvaryc tatalitarnuyu adnapartyjnuyu sistemu Partyya Gamindan u Kitai arganizavala ab yadnalnuyu kampaniyu suprac g zv i faktychna ab yadnala Kitaj u syaredzine 1920 h gadoy ale razryy sayuza z kamunistami vyklikay pachatak gramadzyanskaj vajny y 1927 godze U 1931 godze Yaponiya yakaya pracyagvala hutkuyu militaryzacyyu i doygi chas shukala padstay dlya pashyrennya svajgo yplyvu y Kitai yak pershaga kroku da realizacyi prava na panavanne y Azii vykarystala Mukdenski incydent yak apraydanne yvarvannya y Manchzhuryyu dze stvaryla maryyanetachnuyu dzyarzhavu Manchzhou Go Zanadta slaby dlya supracivu Yaponii Kitaj paprasiy dapamogi y Ligi Nacyj Yaponiya vyjshla z Ligi Nacyj paslya yae za yvarvanne y Manchzhuryyu pamizh dzvyuma krainami byy padpisany y 1933 godze ale i paslya getaga asobnyya antyyaponskiya farmiravanni pracyagvali supraciy u Manchzhuryi i Unutranaj Mangolii Gitler paslya nyaydalaj sproby zahopu ylady y 1923 godze i nekalkih gadoy turemnaga znyavolennya u 1933 godze stay germanskim kancleram Yon likvidavay demakratyyu padtrymay radykalny rasava matyvavany peraglyad susvetnaga paradku g zv Novy paradak i y hutkim chase pachay masiravanuyu kampaniyu pa perayzbraenni Germanii U toj zha chas Francyya spadzyayuchysya na dapamogu Italii y sprave pamyanshennya pagrozy z boku Germanii padpisvae z yoj i tym samym razvyazvae ruki italyanskim militarystam yaki praz nekalki mesyacay Situacyya yashche bolsh pagorshylasya y pachatku 1935 goda kali y vyniku plebiscytu terytoryya Saarskaga basejna byla vernutaya y sklad Germanii Amal adrazu paslya getaga Gitler kanchatkova perastay zvazhac uvagu na ymovy Versalskaga dagavora paskarayuchy ylasnuyu pragramu perayzbraennya i yvyadzennya voinskaj pavinnasci Spadzyayuchysya strymac Germaniyu Zluchanae Karaleystva Francyya i Italiya stvarayuc Savecki Sayuz zanepakoeny pamknennyami Germanii da padpisay yaki adnak dlya pachatku svajgo dzeyannya pavinen byy byc uhvaleny Ligaj Nacyj i z yaylyaysya pa sutnasci deklaratyynym U toj zha chas u cherveni 1935 goda Zluchanae Karaleystva zaklyuchyla z Germaniyaj yakoe faktychna likvidavala abmezhavanni nakladzenyya na flot Germanii zgodna z umovami Versalskaga dagavora Zluchanyya Shtaty ustryvozhanyya rostam napruzhanasci y Eyrope ratyfikuyuc seryyu nakiravanyh na praduhilenne ycyagvannya ZShA y zamezhnyya kanflikty U kastrychniku 1935 goda Italiya yvarvalasya y Efiopiyu Germaniya stala adzinaj z asnoynyh eyrapejskih krain yakaya padtrymala yvarvanne Paslya getaga Italiya znyala svae pyarechanni pa namerah Gitlera pa paglynannyu Aystryi Gitler kinuy vyklik versalskim i damovam pachayshy y sakaviku 1936 goda i paspyahova peramog atrymayshy y adkaz tolki nyaznachnyya pratesty Kali y lipeni yspyhnula gramadzyanskaya vajna y Ispanii Gitler i Musalini padtrymali baracbu nacyyanalistychnyh sil na chale z generalisimusam Fransiska Franka frankistay suprac yakaya padtrymlivalasya SSSR Abedzve starany vykarystoyvali kanflikt dlya tesciravannya novyh uzbraennyay i metaday vyadzennya vajny U pachatku 1939 goda nacyyanalisty peramagli y vajne i y kraine ystalyavalasya dyktatura Franka Narastanne napruzhanasci pryvyalo da nekalkih sprob pa kansalidacyi sil U kastrychniku 1936 goda Germaniya i Italiya stvaryli Vos Rym Berlin Mesyacam paznej Germaniya i Yaponiya padpisali Antykaminternayski pakt da yakoga y 1937 godze daluchylasya Italiya U Kitai paslya Gamindan i kamunisty damovilisya ab uzaemnym spynenni agnyu kab vystupic suprac Yaponii Z 1938 goda padzei pachynayuc razvivacca ysyo hutchej 12 13 sakavika Germaniya z mayklivaj zgody Ligi Nacyj aneksirue Aystryyu Paslya pershaj nyaydalaj sproby y sakaviku daluchyc da Germanii Sudeckuyu voblasc Chehaslavikii naselenuyu peravazhna nemcami u verasni Gitler pravodzic paspyahovuyu aneksiyu zakanadaycha aformlenuyu Myunhenskaga dagavora Geta stala pachatkam kanca dlya Chehaslavakii 30 verasnya Polshcha akupiravala Ceshynskuyu voblasc pad germanskim ciskam chehaslavacki yrad byy vymushany dac aytanomiyu Slavakii i Padkarpackaj Rusi yakiya y sakaviku 1939 goda abvyascili svayu nezalezhnasc 30 listapada zgodna z umovami Pershaga Venskaga arbitrazhu da Vengryi adyshli paydnyovyya rayony Slavakii i Padkarpackaj rusi a 14 sakavika 1939 goda Chehiya vymushanaya prynyac umovy yltymatuma zgadzilasya na akupacyyu Germaniyaj na yae terytoryi byy stvorany pratektarat Bagemii i Maravii Myunhenski dagavor stala kulminacyyaj anglijskaj yakaya dazvolila Gitleru znachna yzmacnic Germaniyu i bespakarana zahapic znachnuyu chastku Eyropy Adzinaj bujnoj eyrapejskaj krainaj yakaya vykazala pratest suprac raschlyanennya Chehaslavakii i yae faktychnaj aneksii stay SSSR Yaponiya yakaya zdayna planiravala aneksiyu Dalyokaga Ushodu vymushanaya byla admovicca ad svaih planay paslya parazhennya y pagranichnyh sutyknennyah z saveckimi vojskami kalya vozera Hasan lipen zhniven 1938 goda i na Halhin Gole vyasna vosen 1939 goda Yaponcy perakanalisya shto ne y stane vesci paynamashtabnuyu vajnu z SSSR U sakaviku 1939 goda Germaniya aneksirue Memelski kraj Litvy a yashche y kastrychniku 1938 goda Germaniya zapatrabavala yklyuchennya volnaga gorada Dancyga y sklad Rejha i stvarennya da yago suhaputnaga kalidora pa terytoryi Polshchy shto aposhnyaya kategarychna adhilila Stala zrazumela shto vajna Germanii z Polshchaj nepazbezhnaya i z yaylyaecca tolki pytannem chasu Adchuvayuchy narastayuchuyu pagrozu z boku Germanii pasprabavay stvaryc traisty sayuz z Angliyaj i Francyyaj yaki b da tago zh pradugledzhvay garantyi dlya malyh krain Eyropy ale praval pryvyoy da padpisannya 23 zhniynya 1939 goda pamizh Germaniyaj i SSSR pakta ab nenapadze yaki da tago zh pradugledzhvay padpisanne sakretnyh pratakolay ab razmezhavanni sfer uplyvu va Ushodnyaj Eyrope Likvidavayshy pagrozu z boku Saveckaga Sayuza 1 verasnya 1939 goda Germaniya napala na Polshchu Karotki aglyadHod vajny y Eyrope animacyya Eyropa vysadka brytanskih saldat u Narmandyi 6 chervenya 1944 godaCihi akiyan zalpavy agon z amerykanskaga vaennaga karablya 1944 Pachatkam vajny y Eyrope stay napad gitlerayskaj Germanii 1 verasnya 1939 goda bez papyarednyaga ab yaylennya vajny na Polshchu na Cihim akiyane yaponskaj armii na amerykanskuyu bazu 7 snezhnya 1941 goda Nekatoryya dasledchyki kropkaj adliku Drugoj susvetnaj vajny y Azii nazyvayuc pachatak Drugoj yapona kitajskaj vajny 7 lipenya 1937 goda Vajna skonchylasya 8 maya 1945 goda y Eyrope i 2 verasnya 1945 goda y Azii padpisannem kapitulyacyi adpavedna Germanii i Yaponii Inicyyataram vajny stala tak zvanaya Vos Germaniya Italiya i Yaponiya yakiya stavili perad saboj metu zahopu terytoryj susednih krain i ih padparadkavanne ylasnym intaresam Asnoynym ih vaennym supraciynikam na pachatkovym etape kanfliktu z yaylyalisya Francyya Vyalikabrytaniya i Respublika Kitaj Savecki Sayuz z svajgo boku pachay rabic pershyya kroki da shyrokasshtabnaj ekspansii na zahad padryhtoykaj da yakoj stala padpisanne pakta pamizh Stalinam i Gitleram bolsh vyadomaga pad nazvaj Pakt Molatava Rybentropa u verasni 1939 goda SSSR aneksirue yshodnyuyu Polshchu u sakaviku 1940 goda chastku Finlyandyi i zatym u krasaviku 1940 goda krainy Prybaltyki Litvu Latviyu i Estoniyu a taksama chastku Rumynii Besarabiya i Bukavina Paslya zakanchennya zimnyaj vajny y Finlyandyi y sakaviku 1940 goda aneksii krain Prybaltyki i rumynskih terytoryj galoynyya vaennyya mety i terytaryyalnyya ambicyi Saveckaga Sayuza na toj chas byli zadavoleny i vaennyya dzeyanni z boku SSSR byli spyneny Paslya parushennya dasyagnutaga Gitleram i Stalinam pagadnennya z boku Germanii pachatku Vyalikaj Ajchynnaj vajny u dalejshae razviccyo vaennyh dzeyannyay ucyagvaecca i Savecki Sayuz Aposhni z bujnyh udzelnikay ZShA ustupiy u vajnu paslya napadzennya na yago Yaponii U Drugoj susvetnaj vajny zaginula ad Z boku krain Vosi kanflikt vyznachaysya razvitoj rasisckaj idealogiyaj shto vyklikala neveragodnuyu kolkasc vaennyh zlachynstvay i zhorstkae gvaltoynae i peravazhna sistematychnae vynishchenne gramadzyanskaga naselnictva Adnoj z prychyn znachnaga pavelichennya kolkasci ahvyar syarod gramadzyanskaga naselnictva y paraynanni z Pershaj susvetnaj vajnoj stala akramya tago dynamichnae razviccyo vaenna pramyslovaga kompleksu Razviccyo vaennaj pramyslovasci dazvalyala shyrokamasshtabnyya bambardziroyki celyh zhylyh kvartalay garadoy Eyropy i Azii asabliva y aposhniya gady vajny Pershy peryyad vajny 1939 1941 Uvarvanne y Polshchu Asnoyny artykul Polskaya kampaniya vermahta 1939 Asnoyny artykul Pahod Chyrvonaj Armii y Zahodnyuyu Belarus i Ukrainu 1939 Nemcy perahodzyac polskuyu myazhuPolskaya pyahota na marshy 1939 23 maya 1939 goda y kabinece Gitlera y prysutnasci sheragu vyshejshyh aficeray adbylasya narada Bylo adznachana shto polskaya prablema cesna zvyazana z nepazbezhnym kanfliktam z Angliyaj i Francyyaj hutkaya peramoga nad yakimi budze prablematychnaj Pry getym Polshcha nayrad ci zmozha vykonvac rolyu bar era suprac balshavikoy Na toj chas u sfery zneshnyaj palityki Germanii pryyarytetnymi zadachami byli pashyrenne zhyccyovaj prastory na Ushod zabespyachenne harchavannem naselnictvam i likvidacyya pagrozy z Ushodu 31 zhniynya nyameckiya medyi pavedamili ab vojska polskaga na y Na samoj sprave geta byli peraapranuty y polskuyu formu esesaycy na chale z Ota Skarceni yakiya pravakavali Polshchu na vajnu 1 verasnya y 4 gadziny 45 hvilin u Dancyg prybyy z syabroyskim vizitam i z nathnennem sustrechy z myascovym naselnictvam nyamecki vuchebny karabel sastarely branyanosec Shlezvig Golshtejn yaki neyzabave adkryy agon pa polskim umacavannyam na Uzbroenyya sily Germanii yryvayucca y Polshchu U bayavyh dzeyannyah na baku Vermahta prymayuc udzel vojski Slavakii U toj zha dzen u Rejhstagu Gitler vystupae y vaennym mundziry Galoynaj prychynaj vajny yon nazyvae incydent u Glejvicah pry getym yon staranna pazbyagae termina vajna asceragayuchysya ystuplennya y kanflikt Anglii i Francyi yakiya dali Polshchy adpavednyya garantyi U vydadzenym im zagadze gavarylasya tolki ab aktyynaj abarone suprac polskaj agresii Musalini prapanavay sklikac kanferencyyu dzelya mirnaga vyrashennya polskaga pytannya shto sustrela padtrymku z boku zahodnih dzyarzhay ale Gitler admoviysya zayaviyshy shto nyadobra pradstaylyac atrymanym dyplamatyyaj toe shto zavayavana zbroyaj 1 verasnya y Saveckim Sayuze byla yvedzena yseagulnaya vaennaya pavinnasc Pry getym uzrost vyluchennya y vojska byy znizhany z 21 da 19 gadoy a dlya nekatoryh kategoryj da 18 gadoy Zakon neadkladna ystupiy u silu i y karotki chas kolkasny sklad vojska dasyagnuy 5 milyonay chalavek shto sklala kalya 3 naselnictva Gitler i yago nablizhenne da aposhnyaga dnya spadzyavalisya shto sayuzniki ne vyrashacca ystupic u vajnu i sprava skonchycca drugim Myunhenam Galoyny perakladchyk ministerstva zamezhnyh spray Germanii apisvay stan shoku u yaki pryjshoy Gitler kali pasol Brytanii z yaviyshysya y Rejhskancylyaryi a 9 gadzine ranicy 3 verasnya peraday ultymatum svajgo yrada z patrabavannem advesci vojski z polskaj terytoryi na zyhodnyya pazicyi Tolki prysutny pry getym Geryng zdoley vymavic Kali my prajgraem getu vajnu to nam zastanecca spadzyavacca tolki na lasku Bozhuyu U toj dzen Angliya a praz paru gadzin i Francyya abvyascili vajnu Germanii Da ih daluchylisya taksama Aystraliya i Novaya Zelandyya Na pracyagu nekalkih dzyon da ih daluchayucca Kanada Nyufayndlend Paydnyova Afrykanski Sayuz i Nepal 3 verasnya y goradze va yshodnyaj Prusii Bydgashch byly Bromberg yaki pavodle Versalskaga dagavora perajshoy da Polshchy adbylosya masavae zabojstva pa nacyyanalnaj prykmece U goradze naselnictva yakoga na 3 4 skladalasya z nemcay bylo zabita nekalki sotnyay chalavek gramadzyanskaga naselnictva nyameckaga pahodzhannya Ihnyaya kolkasc var iravalasya ad adnoj da troh sotnyay zaginulyh pavodle polskaj versii i ad adnoj da pyaci tysyach pavodle versii nyameckaga boku Taksama pa roznamu traktavalisya chynniki gvaltu Polski bok nastojvay na tym shto chastka zabityh polskih gramadzyan nyameckaga pahodzhannya stala ahvyaraj vaennyh udaray pa goradze a inshaya chastka apynulasya pyataj kalonaj i pachala stralyac u spinu polskim saldatam i tym samym de fakta stayshy z adpavednaj reakcyyaj polskaga naselnictva i vaennyh Nyamecki bok prytrymlivaysya punkt gledzhannya shto yse zaginulyya byli vyklyuchna mirnymi gramadzyanami calkam layalnymi da polskaj dzyarzhavy Ministerstva prapagandy Gebelsa vykarystoyvala getu tragichnuyu gistoryyu dzelya yzmacnennya antypolskih nastroyay u Germanii i apraydannya vajny suprac Polshchy Nastup nyameckih vojskay razvivaysya pa plane Polskiya vojski apynulisya slaboj vaennaj silaj u paraynanni z uzgodnena dzeyuchymi tankavymi zluchennyami i lyuftvafe Adnak na Zahodnim fronce sayuznyya angla francuzskiya vojski ne prymali niyakih aktyynyh dzeyannyay raspachayshy getym samym chynam getak zvanuyu Dziynuyu vajnu Tolki na mory vajna pachalasya adrazu zh 3 verasnya nyameckaya padvodnaya lodka bez papyaredzhannya napadae na anglijski pasazhyrski lajner Ateniya 5 verasnya ZShA i Yaponiya abvyascili ab svaim nejtralitece y eyrapejskaj vajne U Polshchy za pershy tydzen bayoy nyameckiya vojski y nekalkih mescah rassyakli polski front i chastkova zanyali Mazoviyu zahodnyuyu Prusiyu Verhnesilezski pramyslovy rayon i zahodnyuyu Galicyyu Da 9 verasnya nemcy zdoleli zlamac polski supraciylenne pa ysyoj linii frontu i padysci da Varshavy 10 verasnya polski galoynakamanduyuchy Edvard Rydz Smigly adday zagad ab agulnym adstuplenni y paydnyova yshodnyuyu Polshchu ale asnoynaya chastka yago vojskay ne zdoleyshy adysci za Vislu akazvaecca y apanavanni Da syaredziny verasnya tak i ne atrymayshy padtrymki z zahadu uzbroenyya sily Polshchy perastayuc isnavac yak adzinae celae zahoyvayucca tolki lakalnyya centry supraciylennya 14 verasnya aktyvizavalisya saveckiya vojski 19 j tankavy korpus Guderyyana kidkom z ushodnyaj Prusii zahapiy Brest ale polskiya vojski pad kamandavannem generala Plisoyskaga yashche na pracyagu nekalkih sutak abaranyali Bresckuyu krepasc U noch na 17 verasnya yae abaroncy y arganizavanym paradku pakidayuc fort i adyhodzyac za Zahodni Bug 16 verasnya pasolstvaru Polshchy y SSSR bylo zayaylena shto pakolki polskaya dzyarzhava i yago yrad perastali isnavac Savecki Sayuz byare pad svayu abaronu zhyccyo i mayomasc naselnictva Zahodnyaj Ukrainy i Zahodnyaj Belarusi 17 verasnya y 6 gadzin ranicy saveckiya vojski dzvyuma vaennym grupami perahodzyac dzyarzhaynuyu myazhu Getym zha dnyom Molatay paslay pasolstvaru Germanii y SSSR vinshavanne z nagody bliskuchaga pospehu vermahta Uvechary tago zh dnya polski yrad i vyarhoynae kamandavanne zbegla y Rumyniyu 28 verasnya nemcy zanyali Varshavu U gety zh dzen u Maskve byy padpisany pamizh SSSR i Germaniyaj yaki ystalyavay liniyu razmezhavannya pamizh nyameckimi i saveckimi vojskami na terytoryi byloj Polshchy prykladna pa linii Kerzona 6 kastrychnika kapitulyuyuc aposhniya padrazdzyalenni polskaj armii Chastka zahodnih polskih zemlyay perahodzic u sklad Trecyaga rejha Getyya zemli padlyagali tak zvanaj germanizacyi Polskae i yayrejskae naselnictva departuyuc adsyul u centralnyya rayony Polshchy dze stvaraecca Pravodzyacca masavyya represii suprac polskaga naroda Samym cyazhkim stanovicca stanovishcha yayreyay yakih sagnali y geta Terytoryi yakiya adyshli y zonu yplyvu SSSR byli yklyuchany y sklad Ukrainskaj SSR Belaruskaj SSR i nezalezhnaj na toj momant Litvy Na terytoryyah daluchannyh da SSSR ustalyavalasya Saveckaya ylada pravodzilisya sacyyalistychnyya peraytvarenni nacyyanalizacyya pramyslovasci kalektyvizacyya syalyanstva shto supravadzhaecca masavymi departacyyami i represiyami pradstaynikoy burzhuazii pameshchyctva zamozhnyh syalyan chastki inteligencyi 6 kastrychnika 1939 goda paslya zakanchennya ysih vaennyh dzeyannyay Gitler vystupiy z prapanovaj ab sklikanni mirnaj kanferencyi pry ydzele ysih najbujnejshyh dzyarzhay dzelya yregulyavannya nayaynyh supyarechnascej Francyya i Vyalikabrytaniya zayavili shto pagadzyacca na kanferencyyu tolki kali nemcy neadkladna vyveduc svae vojski z Polshchy i Chehii i vernuc getym krainam nezalezhnasc Germaniya adhilila getyya ymovy i y vyniku mirnaya kanferencyya tak i ne adbylasya Bitva za Atlantyku Asnoyny artykul Bitva za Atlantyku 1939 1945 Savecka finskaya vajna Asnoyny artykul Savecka finlyandskaya vajna 1939 1940 Vyniki savecka finskaj vajny U hodze savecka finskih peramoy 1938 1939 gadoy SSSR sprabue damagchysya ad Finlyandyi sastupki chastki Karelskaga perashyeka a taksama peradachy y arendu nekalkih astravoy i chastki payvostrava pad vaennyya bazy Finlyandyya ne zhadayuchy sastupac terytoryyu i prymac na syabe abavyaznasci vaennaga haraktaru nastojvala na zaklyuchenni gandlyovaga pagadnennya i zgody na remilitaryzacyyu Alandskih astravoy 30 listapada 1939 goda SSSR uryvaecca y Finlyandyyu 14 snezhnya za razvyazvanne vajny SSSR byy vyklyuchany z Ligi Nacyj Sa snezhnya pa lyuty saveckiya vojski y skladze 15 saveckih stralkovyh dyvizij pradprymali mnostva sprobay prarvac yakuyu abaranyali 15 pyahotnyh dyvizij finay Katastrofaj u skanchvaecca sproba razrezac terytoryyu Finlyandyi i vyjsci na Oylu U dalejshym ishlo besperapynnae naroshchvanne sil Chyrvonaj Armii na ysih napramkah Vyalikabrytaniya i Francyya prymayuc rashenne padryhtavac desant na Skandynayskuyu payvostray kab ne dapuscic zahopu Germaniyaj radovishchay shvedskaj zhaleznaj rudy i adnachasova zabyaspechyc shlyahi buduchaga perakidannya svaih vojskay na dapamogu Finlyandyi Adnak Shvecyya i Narvegiya imknuchysya zahavac nejtralitet kategarychna admaylyayucca prynyac na svayoj terytoryi angla francuzskiya vojski Napachatku sakavika 1940 goda saveckiya vojski prarvali liniyu Manergejma i zahapili Vybarg 13 sakavika 1940 goda y Maskve byy padpisany mirny dagavor pamizh Finlyandyyaj i SSSR pa yakim byli zadavoleny yse saveckiya patrabavanni myazha na Karelskim perashyeku y rayone Leningrada byla adsunuta na paynochny zahad z 32 da 150 kilametray da SSSR adyshoy sherag astravoy u Finskim zalive Za chas savecka finskaj vajny finami byy vynajdzeny Kaktejl Molatava Eyrapejski blickryg Asnoyny artykul Asnoyny artykul Francuzskaya kampaniya vermahta Marskiya bai kalya beragoy NarvegiiCentr Roterdamu paslya bambardzirovakNyameckiya vojski lya Tryymfalnaj arki Paryzh 1940 U kancy 1939 pachatku 1940 u kiravalnyh kolah Vyalikabrytanii i Francyi isnavala dumka shto vajnu mozhna vyjgrac ne pachynayuchy shyrokamashtabnyh vaennyh dzeyannyay a tolki trymayuchy ekanamichnuyu Germanii Merkavalasya shto chas pracue suprac Germanii Adnak z adnago boku sayuznickiya acenki magchymascej Germanii byli mocna zanizhanyya z inshaga embarga parushali Italiya i SSSR yakiya y toj chas farmalna ne byli y stane vajny Raspracoyvalisya i silavyya varyyanty blakady Napryklad kab adrezac Germaniyu ad pastavak vysokayakasnaj shvedskaj zhaleznaj rudy Cherchyl u toj chas yashche ne prem er ministr prapanoyvay paslac brytanski flot u Baltyjskae mora aperacyya Katryn angl potym prapanavay minnuyu blakadu abo zahop portu Narvik nejtralnaj Narvegii ale gety praekt byy adhileny kabinetam ministray angl Francuzy prapanoyvali pazbavic Germaniyu kaykazskaj nafty i adnachasna aslabic Savecki Sayuz razbambiyshy naftazdabyynyya kompleksy Baku Gety praekt byy calkam nerealnym bo ne ylichvay sheragu vaenna tehnichnyh faktaray i skonchyysya adzinkavym pralyotam francuzskaga samalyota razvednika Asnoyny artykul U gety zh chas Brytaniya nesla straty y marskim gandlyovym abaroce ad dzeyannyay nyameckih vaenna marskih sil byy strachany sherag bayavyh karablyoy Magchymasci aktyynyh vaennyh dzeyannyay yakiya razglyadalisya y gety peryyad byli peravazhna peryferyjnaga planu napryklad merkavanyya kampaniya sayuznikay Brytaniya z Egiptu Francyya z Siryi suprac Italii abo front balkanskih dzyarzhay Turcyya Grecyya Rumyniya Yugaslaviya suprac Germanii pahod na Venu sotni balkanskih dyvizij abo plan vysylki ekspedycyjnaga korpusa y Finlyandyyu y chas shto realna cyagnula b za saboj parushenne nejtralitetu Narvegii i Shvecyi i navat vaennyya dzeyanni z imi Asnoyny artykul Kiraynictva Germanii y pachatku vajny lichyli nejtralitet Narvegii i Shvecyi karysnym dlya syabe i byli ystryvozhany magchymascyu ymyashalnictva sayuznikay u Finlyandyyu i Narvegiyu Gitler zagaday raspracavac zahop Narvegii i Danii 1 sakavika 1940 Tym chasam paslya zmeny francuzskaga na na chale z i paslya straty sayuznikami prestyzhu z za ih zayaylenaga ale nyazdzejsnenaga ymyashalnictva y Polshchy byy aktyvizavany plan sayuznickaga ymyashalnictva y Narvegiyu Miniravanne narvezhskih voday pachalosya 8 krasavika 1940 i byy padryhtavany sayuznicki ekspedycyjny korpus dlya magchymaj abarony suprac nyameckaj armii Adnak nyameckae kamandavanne apyaredzila dzeyanni sayuznikay na 24 gadziny i brytanski yrad N Chemberlena pajshoy u adstayku a prem er ministram stay U Cherchyl 9 krasavika 1940 goda Germaniya yryvaecca y Daniyu i Narvegiyu U Danii nemcy marskim i pavetranym desantami bezperashkodna zajmayuc use najvazhnejshyya garady i za nekalki gadzin znishchayuc dackuyu aviyacyyu Pad pagrozaj bambardzirovak gramadzyanskaga naselnictva dacki karol Krysciyan X vymushany byy padpisac kapitulyacyyu i addac zagad armii ab zdachy zbroi U Narvegii nemcy 9 10 krasavika zahoplivayuc galoynyya narvezhskiya party Osla Tronhejm Bergen Narvik 14 krasavika angla francuzski desant vysadziysya pad Narvikam 16 krasavika u 17 krasavika u 19 krasavika sayuzniki razgortvayuc nastup na Tronhejm ale cerpyac nyaydachu i y pachatku maya vymushany vyvesci svae sily z centralnaj Narvegii Paslya sheragu bayoy za Narvik sayuzniki y pachatku chervenya taksama evakuiruyucca z paynochnaj chastcy krainy 10 chervenya 1940 goda kapitulyuyuc aposhniya chasci narvezhskaj armii Narvegiya akazvaecca pad kiravannem nyameckaj akupacyjnaj administracyi u toj chas kali Daniya abveshchanaya nyameckim pratektaratam zmagla zahavac chastkovuyu samastojnasc va ynutranyh spravah Paslya akupacyi Danii brytanskiya i amerykanskiya vojski kab ne dapuscic uvarvanne Germanii na dackiya nekantynentalnyya yladanni akupavali yae zamorskiya terytoryi yakiya mayuc vazhnae strategichnae znachenne Farerskiya astravy Islandyyu i Grenlandyyu vynoshvala plan akupacyi Francyi Belgii i yashche y kastrychniku 1939 Zadachaj germanskih vojskay z yaylyalasya razgrom znachnaj chastki sayuznickih armij i zahop terytoryi Niderlanday Belgii Lyuksemburga i paynochnaj Francyi shto pavinna bylo zabyaspechyc pravyadzenne paspyahovyh pavetranyh i marskih aperacyj suprac Vyalikabrytanii a taksama stvaryc shyrokuyu ahoynuyu zonu dlya Rurskaj voblasci Gety plan nagadvay plan grafa A fon Shlifena chasoy Pershaj susvetnaj vajny Spachatku planavala azhycyavic plan 12 listapada 1939 ale potym data byla peranesena na studzen 1940 Sayuzniki merkavali shto Germaniya zahopic Belgiyu tak yak labavaya ataka na francuzskiya prygranichnyya ymacavannya Mazhyno byla nerealnaya Francuzy yakiya panesli najcyazhejshyya straty y Pershaj susvetnaj vajne ne haceli kab na ih zyamli razgarnulisya novyya krovapralitnyya bitvy Tamu bylo vyrashana shto abaronchyya bai pavinny vescisya yzdoyzh ymacavannyay linii Mazhyno Ale ne yse voenachalniki byli zadavoleny planam OKH u t l i sam A Gitler Tamu nachalnikam shtaba grupy armij A E fon Manshtejnam byli zrobleny nekatoryya znachnyya zmeny nastup praz Ardeny 10 maya 1940 goda nacysckaya Germaniya silami 135 dyvizij uryvaecca y Belgiyu Niderlandy i Lyuksemburg 1 ya grupa sayuznyh armij vysoyvaecca na terytoryyu Belgii ale yany ne paspyavayuc na dapamogu Niderlandam pakolki nyameckaya grupa armij V azhyccyaylyae imklivy kidok u paydnyovuyu chastku krainy i yzho 12 maya zahoplivae Roterdam 15 maya Niderlandy kapitulyuyuc D Ya de Gera i karaleyskaya syam ya vyehali y Vyalikabrytaniyu Lichylasya shto y adplatu za nechakany dlya nemcay uparty supraciylenne niderlandcay Gitler uzho paslya padpisannya akta ab kapitulyacyi zagaday padvergnuc bambavannyam Roterdam shto ne bylo vyklikana vaennaj neabhodnascyu i pryvyalo da velizarnyh razburennyay i ahvyar syarod mirnaga naselnictva Na Nyurnbergskim pracese vysvetlilasya shto bambardziroyka Roterdama adbyvalasya 14 maya a yrad Niderlanday kapitulyavay tolki paslya bambardziroyki i pagrozy bambardzirovak Amsterdama i Gaagi U Belgii nyameckiya desantniki 10 maya zahapili masty praz Albert kanal shto dalo magchymasc bujnym nyameckim tankavym silam farsiravac yago da padyhodu sayuznikay i vyjsci na belgijskuyu rayninu 17 maya kapitulyuvay Brusel Ale galoyny ydar nanesla grupa armij A Akupavayshy 10 maya Lyuksemburg try tankavyh dyvizii Guderyyana perasyakli paydnyovyya Ardeny i 14 maya perapravilisya praz raku Maas z zahadu ad Sedana Adnachasova tankavy korpus G Gota praryvaecca praz cyazhkaprahodnyya dlya cyazhkaj tehniki paynochnyya Ardeny i 13 maya farsirue raku Maas na poynach ad Nyameckaya tankavaya armada nakiroyvaecca na zahad Zapoznenyya ataki francuzay dlya yakih praryy nemcay praz Ardeny akazvaecca poynaj nechakanascyu ne y stane strymac yae Fartyfikacyjnyya ymacavanni na yakiya yskladalisya vyalikiya spadzyavanni 16 maya chasci Guderyyana dasyagayuc Uazy 20 maya yany vyhodzyac da yzbyarezhzha Pa de Kale nedalyoka ad i pavarochvayuc na poynach u tyl sayuznym vojskam 28 angla franka belgijskih dyvizij akazvayucca y apanavanni Sproba francuzskaga kamandavannya arganizavac 21 23 maya kontrudar u Arasa magla b byc paspyahovaj ale Guderyyan koshtam amal calkam znishchanaga tankavaga batalyona spynyae yae 22 maya Guderyyan adrazae sayuznikam shlyahi adstuplennya da Buloni 23 maya da Kale i vyhodzic da y 10 kilametroh ad Dzyunkerka aposhnyaga porta praz yaki angla francuzskiya vojski magli evakuiravacca adnak 24 maya yon vymushany spynic nastup na dvoe sutak pa cyazhkavytlumachalnym asabistym zagadze Gitlera Cud pad Dzyunkerkam pa inshaj versii prychynaj prypynku byy ne zagad Gitlera a yvahod tankay u zonu dzeyannya karabelnaj artyleryi anglijskaga flotu yakaya magla rasstrelvac nemcay praktychna bespakarana Perapynak dazvoliy sayuznikam umacavac abaronu Dzyunkerka i pachac pa evakuacyi svaih sil moram 26 maya nyameckiya vojski praryvayuc belgijski front u Zahodnyaj Flandryi i 28 maya Belgiya nasuperak patrabavannyam sayuznikam kapitulyue vyehay u Francyyu potym u Vyalikabrytaniyu a karol Leapold III zastaysya y kraine y yakasci vaennapalonnaga U toj zha dzen u rayone Lil nemcy atachayuc bujnuyu francuzskuyu grupoyku yakaya zdaecca 31 maya Chastka francuzskih vojskay i amal usya anglijskaya armiya 224 tys byli vyvezeny na brytanskih karablyah praz Dzyunkerk Nemcy zahoplivayuc usyu brytanskuyu i francuzskuyu artyleryyu i bronitehniku transpartnyya srodki kinutyya sayuznikami pry adstuplenni Paslya Dzyunkerka Vyalikabrytaniya apynulasya praktychna byazzbrojnaj nyagledzyachy na toe shto zahavala asabisty sklad armii Adnak nekatoryya zamezhnyya gistoryki shilnyya da dumki shto menavita pad Dzyunkerkam Germaniya prajgrala vajnu Francuzy lichyli shto Vyalikabrytaniya prykladae mala namagannyay da abarony Francyi napr ashchadzhae svae pavetranyya sily i ekspedycyjny korpus Brytancy lichyli shto vazhnej pracyagvac vajnu a dzelya getaga treba zahavac sily 5 chervenya nyameckiya vojski pachali nastup na ychastku Lan Sproby francuzskaga kamandavannya speshna zakryc pralom u abarone nepadryhtavanymi dyviziyami ne mayuc plyonu Francuzy prajgrayuc adnu bitva za adnoj Abarona francuzay raspadaecca i kamandavanne speshna advodzic vojski na poydzen 10 chervenya Italiya ab yaylyae vajnu Vyalikabrytanii i Francyi Italyanskiya vojski yryvayucca y paydnyovyya rayony Francyi adnak dalyoka prasunucca ne zmagli U toj zha dzen francuzski yrad evakuiruecca z Paryzhu 11 chervenya nemcy perapraylyayucca praz Marna y U Cherchyl Eduard Vud 1 y graf Galifaks i u aposhni raz i bezvynikova sustrakalisya z 13 chervenya 1940 u Tury sprabuyuchy damagchysya perahodu francuzskaga flotu y brytanskiya party Aposhnyaya sproba ytrymac sayuz ad raspadu prapanuyuchy neparushny sayuz dzvyuh krain byla zroblena 16 chervenya 1940 ale francuzy ad getaga admovilisya 14 chervenya nyameckiya vojski bez boyu ystupayuc u Paryzh a praz dva dni vyhodzyac u dalinu Rony 16 chervenya marshal Peten farmirue yaki yzho y noch na 17 chervenya zvyartaecca da Germanii z prosbaj ab peramir i 18 chervenya francuzski general Sharl de Gol yaki zbeg u Londan zaklikae francuzay pracyagvac supraciylenne 21 chervenya nemcy ne sustrakayuchy yzho praktychna niyakaga supraciylennya dasyagayuc Luary na ychastku Nant Tur u toj zha dzen ih tanki zajmayuc Liyon 22 chervenya y Kamp ene y tym zha vagone u yakim byla padpisana kapitulyacyya Germanii y 1918 bylo padpisana Kamp enskae peramir e 1940 pa yakim Francyya zgadzhalasya na akupacyyu bolshaj chastki svayoj terytoryi demabilizacyyu amal usyago suhaputnaga vojska i internavanne VMF i aviyacyi U svabodnaj zone y vyniku dzyarzhaynaga peravarotu 10 lipenya ystalyoyvaecca aytarytarny rezhym Vishy yaki yzyay kurs na cesnae supracoynictva z Germaniyaj Nyagledzyachy na vaennuyu slabasc Francyi parazhenne getaj krainy bylo nastolki raptoynym i poynym shto ne paddavalasya niyakamu racyyanalnamu tlumachennyu Peramir e ne bylo pryznana chastkaj palitychnyh dzeyachay i vaennyh Znachnaj postaccyu syarod ih byy Sh de Gol yaki ycyok u aposhni momant u Vyalikabrytaniyu i adtul zvyarnuysya pa radyyo sa zvarotam da francuzay pracyagvac baracbu Francyya prajgrala bitvu ale ne vajnu Brytanski yrad pryznay de Golya kiraynikom sil yakaya procipastaylyalasya yradu Vishy Galoynakamanduyuchy VMS vishyckaj Francyi Fransua Darlan adday zagad ab advodze ysyago francuzskaga flotu da beragoy Pavodle abyacannya A Gitlera francuzski flot zastavaysya y francuzskih rukah Ale nebyaspeka zahopu yago nemcami byla realnaj U Vyalikabrytanii ne vedali pra dyrektyvu ad 24 chervenya 1940 F Darlana na pataplenne flotu y vypadku takoj nebyaspeki i vidavochna ne stali b spadzyavacca ani na yae ani na abyacanne A Gitlera Z za ascyarogi shto yves francuzski flot mozha patrapic pad kantrol Germanii i Italii 3 lipenya 1940 goda brytanskiya vaenna marskiya sily i aviyacyya y ramkah nanesli u Da kanca lipenya brytancy znishchyli albo nejtralizavali amal uves francuzski flot Urad vishyckaj Francyi ne abvyasciy vajny ale razarvay dyplamatychnyya znosiny z Vyalikabrytaniyaj Daluchenne Prybaltyki i aneksiya Besarabii i Paynochnaj Bukaviny da SSSR Asnoynyya artykuly Daluchenne Prybaltyki da SSSR i Saveckiya vojski ystupayuc u Rygu 17 chervenya 1940 Yashche yvosen 1939 goda Estoniya Latviya i Litva padpisali z SSSR dagavory pra yzaemadapamogu taksama vyadomyya yak dagavory pra bazy u adpavednasci z yakimi na terytoryi getyh krain byli razmeshchany saveckiya vaennyya bazy 17 chervenya 1940 goda SSSR prad yaylyae prybaltyjskim dzyarzhavam ultymatum patrabuyuchy adstayki yraday farmiravanni zamest ih narodnyh uraday rospusku parlamentay pravyadzenni pazachargovyh vybaray i zgody na yvod dadatkovaga kantyngentu saveckih vojskay U takim stanovishchy prybaltyjskiya yrady byli vymushany prynyac getyya patrabavanni Pry aktyynaj padtrymcy z Maskvy u Estonii Latvii i Litve adnachasova adbyvayucca dzyarzhaynyya Da ylady pryhodzyac kamunistychnyya pramaskoyskiya yrady Paslya yvodu na terytoryyu Prybaltyki dadatkovyh chascej Chyrvonaj Armii u syaredzine lipenya 1940 goda y Estonii Latvii i Litve va ymovah znachnaj saveckaj vaennaj prysutnasci pravodzyacca vybary y vyarhoynyya organy ylady Kamunistychna nastroenyya partyi byli adzinymi partyyami dapushchanymi da vybaray U svaih peradvybarnyh pragramah yany ni slovy ne zgadvali pra plany daluchennya da SSSR 21 lipenya 1940 goda znoy abranyya parlamenty u skladze yakih apynulasya prasavecki nastroenaya bolshasc abvyashchayuc stvarenne saveckih sacyyalistychnyh respublik i nakiroyvayuc Vyarhoynym Savece SSSR prashennya pra ystup u Savecki Sayuz 3 zhniynya Litoyskaya SSR 5 zhniynya Latvijskaya SSR a 6 zhniynya Estonskaya SSR byli prynyaty y sklad SSSR 27 chervenya 1940 goda yrad SSSR nakiroyvae rumynskamu yradu dzve yltymatyynyya noty patrabuyuchy vyartannya Besarabii i peradachy SSSR Paynochnaj Bukaviny y yakasci pakryccya toj velicheznaj shkody yakaya byla nanesena Saveckamu Sayuzu i naselnictvu Besarabii 22 gadovym panavannem Rumynii y Besarabii Besarabiya byla daluchana da Rasijskaj imperyi y 1812 godze paslya peramogi nad Turcyyaj u Ruska tureckaj vajne 1806 1812 gadoy u 1918 godze skarystayshysya gramadzyanskaj vajnoj na terytoryi byloj Rasijskaj imperyi Rumyniya yvyala vojski na terytoryyu Besarabii a potym uklyuchyla yae y svoj sklad Bukavina nikoli ne yvahodzila y sklad Rasijskaj imperyi gistarychna amal usya Bukavina akramya yae paydnyovaj chastki prynalezhali Rusi y X XI stagoddzyah ale byla naselena peravazhna ykraincami Rumyniya ne razlichvayuchy na padtrymku z boku inshyh dzyarzhay u vypadku vajny z SSSR byla vymushana pagadzicca na zadavalnenne getyh patrabavannyay 28 chervenya Rumyniya vyvodzic svae vojski i administracyyu z Besarabii i Paynochnaj Bukaviny paslya chago tudy yvodzyacca saveckiya vojski 2 zhniynya na chastcy terytoryi Besarabii i chastcy terytoryi byloj utvorana Maldayskaya SSR Poydzen Besarabii i Paynochnaya Bukavina byli yklyuchany y sklad Ukrainskaj SSR Bitva za Brytaniyu Asnoynyya artykuly Bitva za Brytaniyu i aperacyya Marski ley Montreal Daily Star Germany Quit May 7 1945 U kancy maya 1940 paslya prajgranaj kampanii y Francyi u brytanskih vyarhah isnavala dumka E Galifaks N Chemberlen pra magchymasc padpisannya miru z Germaniyaj Adnak takiya dzeyachy yak U Cherchyl rashucha vystupili suprac U svayu chargu Germaniya ne spyashalasya rabic rashuchyh vaennyh krokay suprac Vyalikabrytanii myarkuyuchy shto taya pazbaylenaya kantynentalnaga sayuznika vyjdze z baracby Aproch tago A Gitler lichyy samym pazhadanym dlya Germanii mir menavita z Vyalikabrytaniyaj shto stvarala b bufernuyu zonu na zahadze Eyropy i praktychna likvidavala b vaennuyu pagrozu Germanii z getaga boku A Gitler vystupiy z pramovaj u rejhstagu 19 lipenya 1940 zaklikayuchy Vyalikabrytaniyu da rozumu i zdarovaga sensu ne prapanuyuchy adnak umerkavanyh umoy a tolki pagrazhayuchy Brytanii byaskoncymi pakutami i nyashchascyami y vyniku admovy Cherchyl u pachatku zhniynya 1940 sfarmulyavay patrabavanni Vyalikabrytanii da Germanii vyarnuc use vaennyya terytaryyalnyya zdabytki i dac garantyi nepaytarennya padobnaga dzelya tago kab Vyalikabrytaniya naogul pachala razmovy Meta Vyalikabrytanii takim chynam vyznachylasya yak bezagavorachnaya kapitulyacyya Germanii Paslya kapitulyacyi Francyi Germaniya prapanue Vyalikabrytanii sklasci mir adnak atrymlivae admovu 16 lipenya 1940 A Gitler vydae dyrektyvu pra zahop Vyalikabrytanii pad kodavaj nazvaj Marski ley Adnak kamandavanne nyameckih VMS i suhaputnyh sil spasylayuchysya na moc brytanskaga flotu i adsutnasc u vermahtu dosvedu desantnyh aperacyj patrabue ad VPS spachatku zabyaspechyc panavanne y pavetry Sa zhniynya nemcy pachynayuc bambavanni Vyalikabrytanii z metaj padarvac yae vaenna ekanamichny patencyyal demaralizavac naselnictva padryhtavac uvarvanne i y kanchatkovym rahunku prymusic yae da kapitulyacyi Lyuftvafe i VMS zdzyajsnyayuc sistematychnyya napady na anglijskiya karabli i kanvoi y La Manshy Z 4 verasnya nyameckaya aviyacyya prystupae da masiravanyh bambardzirovak anglijskih garadoy na poydni krainy Londan Rochester Birmingem Manchester Nyagledzyachy na toe shto anglichane panesli padchas bambardzirovak vyalikiya straty syarod mirnaga naselnictva im u sutnasci atrymlivaecca vyjgrac Bitvu za Brytaniyu Germaniya vymushana admovicca ad pravyadzennya desantnaj aperacyi Sa snezhnya aktyynasc germanskih VPS znachna zmyanshaecca z za pagarshelyh pagodnyh umoy Damagchysya svayoj galoynaj mety vyvesci Vyalikabrytaniyu z vajny nemcam tak i ne atrymalasya Bitvy y Afrycy Mizhzemnamor i i na Balkanah Asnoynyya artykuly Ushodneafrykanskaya kampaniya i Itala grechaskaya vajna Paslya padzennya Francyi y Mizhzemnamor i zastavalisya brytanskiya flot i armiya yakaya stayala y Egipce dzelya abarony Sueckaga kanala Z sheragu prychyn brytanskiya ylady zhadali ytrymlivac brytanskuyu prysutnasc u Mizhzemnamor i ne zvazhayuchy na patrebnyya dzelya getaga traty i navat ahvyaruyuchy vaennymi intaresami y inshyh regiyonah Syarod prychyn nazyvalisya utrymanne sudnahodstva praz Mizhzemnae mora i Suecki kanal hoc paslya ystuplennya Italii y vajnu takoe sudnahodstva i tak bylo spynena da 1943 namer ne prapuscic nemcay da nafty Iraku i Iranu hoc nemcy i ne meli nameru takoga ruhu Bolsh vazhlivymi byli nadzei brytancay zrabic svaimi sayuznikami kalaniyalnyya yladanni Francyi y Zahodnyaj Afrycy i Turcyyu ale i getyya nadzei ne spraydzilisya Nareshce brytancy ne zhadali tracic magchymasci ydaru z cyagam chasu u myakkae cherava Eyropy Balkany Paslya tago yak pachatkovyya nyameckiya plany peradachy Salonikay ad Grecyi da Balgaryi byli adkinuty i paslya tago yak Grecyya admovilasya ad pasrednictva Germanii y peragavorah mizh yoj i Italiyaj snezhan 1940 byy ukladzeny plan akupacyi ysyoj Grecyi U getym Germaniya razlichvala na dapamogu Balgaryi Sa studzenya 1941 na Balgaryyu chyniysya cisk i kraina yvajshla y Traisty pakt Germanskiya vojski yvajshli na terytoryyu Balgaryi 1 sakavika 1941 Germaniya sa svajgo boku razglyadala magchymasc zahopu Gibraltaru i Paynochnaj Afryki i A Gitler sprabavay daluchyc da getaj kampanii Franka i sustrechy y Andai kastrychnik 1940 Franka admoviysya a Peten byy pryhilnikam getaj idei razlichvayuchy na perahod Francyi sa stanu peramozhanyh u sayuzniki peramozhcay Adnak mayuchy na yvaze veragodnyya kanflikty z za dzyalby terytoryj i magchymae ymyashalnictva amerykancay yakoe pryvyalo b da straty zruchnaj nejtralnasci Kanarskih i Azorskih a voy takuyu kampaniyu adklali a paslya napadu na SSSR i ne razglyadali Paslya ystupa Italii y vajnu italyanskiya vojski pachynayuc bayavyya dzeyanni za kantrol nad Mizhzemnamor em Paynochnaj i Ushodnyaj Afrykaj 11 chervenya italyanskaya aviyacyya nanosic udar pa brytanskaj vaenna marskoj baze na Malce 13 chervenya italyancy bambuyuc brytanskiya bazy y Kenii Napachatku lipenya italyanskiya vojski yryvayucca z terytoryi Efiopii i Samali y brytanskiya kalonii Keniyu i Sudan adnak z za nerashuchyh dzeyannyay dalyoka prasunucca im ne atrymlivaecca 3 zhniynya 1940 italyanskiya vojski yryvayucca y Brytanskae Samali Karystayuchysya kolkasnaj peravagaj im atrymlivaecca vycesnic brytanskiya i paydnyovaafrykanskiya vojski praz praliy u brytanskuyu kaloniyu Aden Paslya kapitulyacyi Francyi administracyi nekatoryh francuzskih kalonij admovilisya pryznac vishyski yrad U Londane general Sharl de Gol sfarmiravay ruh Zmagarnaya Francyya yaki ne pryznay ganebnuyu kapitulyacyyu Brytanskiya yzbroenyya sily razam z atradami Zmagarnaj Francyi pachynayuc baracbu z vishyskimi vojskami za kantrol nad kaloniyami Da verasnya im atrymlivaecca mirnym shlyaham ustalyavac kantrol praktychna nad usyoj Francuzskaj Ekvataryyalnaj Afrykaj 27 kastrychnika y Brazavile ytvorany vyshejshy organ kiravannya francuzskimi terytoryyami zanyatymi vojskami De Golya Rada abarony Imperyi 24 verasnya brytanskiya vojski i chasci Zmagarnaj Francyi tryvayuc parazhenne ad vishyskih vojskay u Senegale Adnak u listapadze im atrymlivaecca zahapic Gabon Gabonskaya aperacyya 13 verasnya italyancy yryvayucca z terytoryi Livii y brytanski Egipet Zanyayshy 16 verasnya italyancy spynyayucca a anglichane adyhodzyac da Kab palepshyc svayo stanovishcha y Afrycy i Mizhzemnamor i italyancy vyrashayuc zahapic Grecyyu Paslya admovy grechaskaga yrada prapuscic italyanskiya vojski na svayu terytoryyu 28 kastrychnika 1940 Italiya pachynae nastup Italyancam atrymlivaecca zahapic chastku grechaskaj terytoryi adnak da 8 listapada yany spyneny a 14 listapada grechaskae vojska perahodzic u kontrnastuplenne calkam vyzvalyae terytoryyu krainy i ystupae y Albaniyu Aystralijskiya saldaty y Paynochnaj Afrycy 21 studzenya 1941 U listapadze 1940 goda anglijskaya aviyacyya nanosic udar pa italyanskim floce y Taranta shto velmi abcyazharvae marskiya peravozki gruzay dlya italyanskih vojskay u Paynochnuyu Afryku Skarystayshysya getym 9 snezhnya 1940 goda anglijskiya vojski perahodzyac u nastup u Egipce u studzeni zajmayuc usyu Kirenaiku i da lyutaga 1941 goda vyhodzyac u rayon Napachatku studzenya anglichane pradprymayuc taksama nastup va Ushodnyaj Afrycy Adbiyshy 21 studzenya y italyancay yany yryvayucca z Sudana y Erytreyu zahoplivayuc 27 sakavika 1 krasavika i port 8 krasavika U lyutym brytanskiya vojski z Kenii pranikayuc u Italyanskae Samali 25 lyutaga yany zajmayuc port Magadzisha a zatym pavarochvayuc na poynach i ystupayuc u Efiopiyu 16 sakavika anglijski desant vysadzhvaecca y Brytanskim Samali i neyzabave nanosic tam parazhenne italyancam Razam z anglijskimi vojskami y Efiopiyu prybyvae zrynuty italyancami y 1936 godze imperatar Hajle Selasie Da anglichanin daluchayucca shmatlikiya atrady efiopskih partyzan 17 sakavika brytanskiya i efiopskiya vojski zajmayuc Dzhydzhygu 29 sakavika 6 krasavika stalicu Efiopii Adys Abebu Italyanskaya kalaniyalnaya imperyya va Ushodnyaj Afrycy spynyae isnavanne Reshtki italyanskih vojskay pracyagvayuc supraciylenne na terytoryi Efiopii i Samali da 27 listapada 1941 goda Sa studzenya 1941 brytanski yrad razglyaday magchymasc vaennaga ymyashannya y Grecyyu Takoe ymyashanne bylo palitychna pryvabnym dlya brytancay yakiya dali Grecyi y svoj chas garantyi byaspeki i stvarali tearetychnyya magchymasci dlya azhyccyaylennya cherchyleyskaga planu balkanskaj antynyameckaj kaalicyi Turcyya Grecyya Yugaslaviya Vojski i aviyacyyu dzelya vysadki y Grecyi brytancy zabrali z Paynochnaj Afryki pakidayuchy tam minimum sil a svoj paspyahovy nastup u Paynochnaj Afrycy spynili ne davyoyshy da kanca syaredzina lyutaga 1941 Vysadka y Grecyi pachalasya 7 sakavika 1941 U sakaviku 1941 goda y marskoj bitve kalya astravy Kryt anglichane nanosyac chargovuyu parazhenne italyanskamu flotu 9 sakavika italyanskiya vojski pradprymayuc novy nastup suprac grekay adnak padchas shascidzyonnyh byazlitasnyh bayoy yany trymayuc poynuyu parazhenne i da 26 sakavika vymushany adysci na zyhodnyya pazicyi Taksama na Balkanah Germaniya razlichvala na spryyalny nejtralitet Yugaslavii yakuyu paslya mocnaga nyameckaga dyplamatychnaga cisku y sakaviku 1941 udalosya shilic da yvahodzhannya y sklad krain Vosi 25 sakavika 1941 i atrymac magchymasc propusku vojskay praz yae terytoryyu hoc i ne praz yugaslayskuyu chygunku Pacyarpeyshy poynuyu parazhenne na ysih frantah Benita Musalini vymushany prasic dapamogi y A Gitlera U lyutym 1941 goda y Liviyu prybyvae nyamecki ekspedycyjny korpus pad kamandavannem generala E Romelya 31 sakavika 1941 goda itala nyameckiya vojski perahodzyac u nastup adbivayuc u anglichanin Kirenaiku i vyhodzyac da mezh Egiptu paslya chago front u Paynochnaj Afrycy stabilizuecca da listapada 1941 goda Va Ushodnyaj Afrycy italyancy byli razbityya ih aposhniya vojski tam zdalisya 19 maya 1941 Urad ZShA znyay status vaennaj zony z Chyrvonaga mora i amerykanskiya sudny pachali davozic gruzy da Sueckaga kanala Kab praduhilic magchymae ystuplenne y vajnu Turcyi brytanskiya vojski razam z silami Svabodnaj Francyi zahapili padkantrolnuyu yradu Vishy Siryyu 8 chervenya 14 lipenya 1941 ustanavili tam sayuznicki akupacynjy rezhym Hutka paslya padpisannya Yugaslaviyaj Traistaga paktu yugaslayskiya vaennyya nezadavolenyya getym uchynili vajskovy peravarot 27 sakavika 1941 Novy yrad vyjshay z paktu Germanskiya vojski yakiya ryhtavalisya da napadu na SSSR byli pavernuty na Yugaslaviyu i Germaniya pachala svayu balkanskuyu kampaniyu adnachasnym napadam na Grecyyu i Yugaslaviyu 6 krasavika 1941 Yugaslayskiya vojski supraciylyalisya da 17 krasavika 1941 Padzenne Yugaslavii pagorshyla i strategichnuyu situacyyu y Grecyi Grechaskiya vojski y Epiry zdalisya 21 krasavika 1941 nyameckiya vojski ystupili y Afiny 27 krasavika 1941 Brytanski ekspedycyjny korpus byy evakuiravany 26 28 krasavika 1941 znachnaya yago chastka na vostray Kryt zanyaty brytancam z 1 listapada 1940 Paslya padzennya Francyi i Galandyi i va ymovah pavetrana marskoj blakady Vyalikabrytanii na Dalyokim Ushodze stvaryysya vakuum ulady Bez padtrymki svaih zastalisya Francuzski Indakitaj i brytanskiya yladanni na Malajskim payvostrave Yaponskiya vaennyya i palitychnyya ylady pastanaviyshy pra paydnyovy kirunak ekspansii ne zhadali adnak vajny z ZShA Pry getym yaponskae bachanne buduchyh dzeyannyay ZShA razyhodzilasya z nyameckim i yaponcy lichyli shto menavita ih vaennyya pospehi na Dalyokim Ushodze moguc prymusic ZShA pajsci na pagadnenne ab padzele sferay uplyvu i zvyarnuc uvagu na Atlantyku i Eyropu Tak u verasni 1940 yaponcy vymusili francuzski yrad Vishy zgadzicca na ahoynuyu akupacyyu partoy Francuzskaga Indakitaya u 1941 i terytoryi yakiya byli y dalejshym vykarystany yaponcami dlya bayavyh dzeyannyay suprac Paydnyovaga Kitaya a z listapadu 1940 i dlya peragrupiroyki vojskay pryznachanyh dlya yvarvannya y Filipiny i Galandskuyu Ost Indyyu ZShA merkavali shto padtrymka imi Vyalikabrytanii z yaylyaecca absalyutna neabhodnaj i hoc byyshy tady nejtralnaj krainaj dapamagali Vyalikabrytanii vaennymi resursami Z Yaponiyaj ZShA zhadali padpisac pagadnenne Adnak razumenne takoga pagadnennya amerykancami bylo praktychna procileglym yaponskamu zakladayuchy napryklad syhod Yaponii z usyago Kitaya aproch Manchzhuryi adnaylenne Pry getym Ruzvelt nasupor spadzyavannyam yaponcay imknuysya da pagadnennya tak shto yzmacnyay amerykanski finansavy i ekanamichny cisk na Yaponiyu pry kozhnym yae vaennym azhyylenni na Dalyokim Ushodze yzmacnyaysya shto u vyniku pryvyalo da dyplamatychnaga tupika U kancy sakavika 1 chervenya 1941 adbyvalisya antybrytanskiya vaennyya vystuplenni y Iraku inspiravanyya Germaniyaj yakiya adnak skonchylisya parazaj pranyameckih sil Zmeny y skladze kaalicyj Pastupova pachynae peraglyadac svoj zneshnepalitychny kurs urad ZShA Yon usyo bolsh aktyyna padtrymlivae Vyalikabrytaniyu stanovyachysya yae nevayuyuchym sayuznikam gl Atlantychnaya hartyya U mai 1940 goda Kangres ZShA scvyardzhae sumu y 3 mlrd dolaray na patreby vojska i flotu a yletku u 6 5 mlrd u tym liku 4 mlrd na budaynictva flotu dvuh akiyanay Pavyalichvayucca pastayki yzbraennya i ryshtunki dlya Vyalikabrytanii 2 verasnya 1940 ZShA peradayuc Vyalikabrytanii 50 esmincay u abmen na arendu 8 vaennyh baz u anglijskih kaloniyah u Zahodnim payshar i Pavodle prynyataga kangresam ZShA 11 sakavika 1941 goda zakonu pra peradachu vaennyh materyyalay vayuyuchym krainam u pazyku ci y arendu gl Lend liz Vyalikabrytanii asignavana 7 mlrd dolaray Paznej lend liz raspaysyudzhvaecca na Kitaj Grecyyu i Yugaslaviyu Paynochnaya Atlantyka abveshchana zonaj patruliravannya vaennaga flotu ZShA yaki adnachasova prystupae da kanvairavannya gandlyovyh sudoy yakiya nakiroyvayucca y Vyalikabrytaniyu Tym chasam paslya pravalu aperacyi pa zahopu Vyalikabrytanii Gitler vyrashyy daluchyc da vajny suprac Vyalikabrytanii SSSR z yakim byli ystalyavany syabroyskiya adnosiny god nazad U peramovah 12 i 13 kastrychnika 1940 goda nyameckiya dyplamaty prapanuyuc SSSR daluchycca da y nadzei shto Savecki Sayuz pryme ydzel u stvarenni magutnaga Kantynentalnaga bloka nyam Gewaltigen Kontinentalblock U vypadku zgody svet byy by padzeleny tak shto Germaniya atrymlivala b Eyropu Italiya Mizhzemnamor e Yaponiya Dalyoki Ushod SSSR Iran i Indyyu shto y kanchatkovym rahunku pryvyadze da kapitulyacyi Vyalikabrytanii i yae sayuznikay Nyameckim Generalnym shtabam yashche da peramoy byy 13 lipenya skladzeny plan vaennyh dzeyannyay suprac SSSR Tady Gitleru stala yasna shto Angliya sur yozna razlichvae na dapamogu z boku SSSR Taksama da 12 listapada Gitleram bylo padpisana ykazanne nyam Weisung Nr 18 pavodle yakoga yse addadzenyya ranej vusnovyya rasparadzhenni pra padryhtoyku da vajny pavinny byli vykonvacca nezalezhna ad vynikay peramoy Na peramovah u Berline 12 listapada Vyachaslay Molatay padkresliy shto Savecki Sayuz slaba zacikayleny y prayave aktyynasci y Azii i ne suprac daluchycca da Pakta Vosi yak partnyor ale pry ymovah daluchennya da sfery intaresay SSSR akramya Iranu yashche Finlyandyi Rumynii Balgaryi i astatnih krain Balkanskaga payvostrava a taksama Turcyi i dazvolic pracyagluyu prysutnasc saveckih vojskay na pralivah Basfor i Dardanely Gitler staraysya zmenshyc apetyty SSSR matyvuyuchy geta tym shto Finlyandyya istotna dlya Germanii pastaykami nikelya a Rumyniya naftaj zamest getaga SSSR prapanoyvaysya Blizhejshy Ushod Indyya i Iran U vyniku peramovy skonchylisya 14 listapada nichym i y halodnaj atmasfery 25 listapada Stalin zmyakchyy patrabavanni pakazayshy shto ymovaj ustupa SSSR u pakt z yaylyaecca zgoda na ab yavu zonaj intaresay SSSR Finlyandyi Balgaryi a taksama pravy na stvarenne apornyh punktay u Turcyi Ale nyamecki bok ne adkazay naogul Paslya getaga Gitler scvyardzhae plan napadu na SSSR Dlya getyh met Germaniya pachynae shukac sabe sayuznikay va Ushodnyaj Eyrope 20 listapada da Traistaga sayuza daluchaecca Vengryya 23 listapada Rumyniya 24 listapada Slavakiya u 1941 godze Balgaryya Finlyandyya i Ispaniya 25 sakavika 1941 goda da pakta daluchaecca Yugaslaviya adnak 27 sakavika y Byalgradze adbyvaecca vaenny peravarot i da ylady pryhodzic urad yakoe ab yaylyae karalyom yunaga Pyatra II i abvyashchae nejtralitet Yugaslavii 5 krasavika Yugaslaviya padpisvae z SSSR Z prychyny nepazhadanaga dlya Germanii razviccya padzej Gitler prymae rashenne pra pravyadzenne vaennaj aperacyi suprac Yugaslavii i dapamogu italyanskim vojskam u Grecyi Gl taksamaPakt Molatava Rybentropa Polskaya abaronchaya vajna 1939 Savecka finlyandskaya vajna 1939 1940 Vyalikaya Ajchynnaya vajna Tegeranskaya kanferencyya Poglyad na dzve tysyachy yardayZayvagiTaksama vyali bayavyya dzeyanni suprac Yugaslayskih vojskay na radzime Taksama vyali bayavyya dzeyanni suprac Narodna vyzvalenchaj armii Yugaslavii Adprayka Blakitnaj dyvizii na Ushodni front i zaprayka nyameckih padvodnyh lodak u ispanskih partahKrynicyOlevska Respublika ta Poliska sich partizani v roki II Svitovoyi vijni Volodimir Ginda TARAS BOROVEC I POLISKA SICh UPA B B I RADYaNSKI PARTIZANI Volodimir Dzobak Organizaciya ukrayinskih nacionalistiv i Ukrayinska povstanska armiya Institut istoriyi NAN Ukrayini 2004r Organizaciya ukrayinskih nacionalistiv i Ukrayinska povstanska armiya Razdel 4 str 190 198 ukr Weinberg Gerhard L 2005 A World at Arms A Global History of World War II 2nd ed Cambridge University Press pp 6 Wells Anne Sharp 2014 Historical Dictionary of World War II The War against Germany and Italy Rowman amp Littlefield Publishing pp 7 Forster amp Gessler 2005 p 64 Ghuhl Wernar 2007 Imperial Japan s World War Two Transaction Publishers pg 7 pg 30 Polmar Norman Thomas B Allen 1991 World War II America at war 1941 1945 ISBN 978 0394585307 Taylor A J P How wars begin New York 1979 S 124 180 s Ben Horin 1943 p 169 Taylor 1979 p 124 Yisreelit Hevrah Mizrahit 1965 Asian and African Studies p 191 For 1941 see Taylor 1961 p vii Kellogg William O 2003 American History the Easy Way Barron s Educational Series p 236 ISBN 0 7641 1973 7 There is also the viewpoint that both World War I and World War II are part of the same or Canfora 2006 p 155 Prins 2002 p 11 Beevor 2012 p 10 Masaya 1990 p 4 History of German American Relations 1989 1994 Reunification Two plus Four Treaty Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany September 12 1990 nyavyzn usa usembassy de Praverana 6 May 2012 Gerhart Binder Epoche der Entscheidungen Eine Geschichte des 20 Jahrhunderts mit Dokumenten in Text und Bild 6 Auflage Stuttgart Degerloch Seewald Verlag 1960 Vyniki perapisu 1897 goda pa Vilenskaj guberni Michal Eustachy Brensztejn 1919 Spisy ludnosci m Wilna za okupacji niemieckiej od 1 listopada 1915 r Biblioteka Delegacji Rad Polskich Litwy i Bialej Rusi Warszawa Kantowicz Edward R 1999 The rage of nations Wm B Eerdmans Publishing ISBN 0802844553 Davies Norman 2008 No Simple Victory World War II in Europe 1939 1945 Penguin Group ISBN 0143114093 Shaw Anthony 2000 World War II Day by Day MBI Publishing Company ISBN 0760309396 Bullock A 1962 Hitler A Study in Tyranny Penguin Books ISBN 0140135642 Preston Peter 1998 Pacific Asia in the global system an introduction Wiley Blackwell Oxford Blackwell p 104 ISBN 0631202382 Smith Winston Steadman Ralph 2004 All Riot on the Western Front Volume 3 Last Gasp ISBN 0867196165 Coogan Anthony July 1993 The Volunteer Armies of Northeast China History Today 43 Praverana 14 November 2009 Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders or surrender A few commanders submitted receiving high office in the puppet government but others took up arms against the invader The forces they commanded were the first of the volunteer armies Brody J Kenneth 1999 The Avoidable War Pierre Laval and the Politics of Reality 1935 1936 Transaction Publishers p 4 ISBN 0765806223 Zalampas Michael 1989 Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines 1923 1939 Bowling Green University Popular Press ISBN 0879724625 Record Jeffery 2005 PDF Appeasement Reconsidered Investigating the Mythology of the 1930s Arhivavana 11 krasavika 2010 DIANE Publishing p 50 ISBN 1584872160 Retrieved 15 November 2009 Mandelbaum Michael 1988 The Fate of Nations The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries Cambridge University Press p 96 ISBN 052135790X Schmitz David F 2001 The First Wise Man Rowman amp Littlefield p 124 ISBN 0842026320 Kitson Alison 2001 Germany 1858 1990 Hope Terror and Revival Oxford Oxford University Press ISBN 9780199134175 Adamthwaite Anthony P 1992 The Making of the Second World War New York Routledge ISBN 0415907160 Graham Helen 2005 The Spanish Civil War A Very Short Introduction Oxford University Press USA ISBN 0192803778 Busky Donald F 2002 Communism in History and Theory Asia Africa and the Americas Praeger Publishers ISBN 0275977331 Polskij sled v tragedii XX veka Sluzhba vneshnej razvedki RF opublikovala arhivnye materialy otnosyashiesya k vneshnepoliticheskim manevram Varshavy v period 1935 1945 godov Arhivavana 11 kastrychnika 2018 15 sentyabrya 2009 Ya V Sipols Diplomaticheskaya borba nakanune vtoroj mirovoj vojny Maksim Rubchenko Chudesa i anomalii velikoj vojny Ekspert ONLINE Cherez neskolko dnej posle polucheniya sovetskoj razvedkoj informacii o tom chto vesnoj 1941 goda v Berline nemcy i yaponcy obsuzhdayut vozmozhnost odnovremennogo napadeniya na SSSR letom 1941 goda posol Yaponii v SSSR Macuoka byl priglashen na besedu k narkomu inostrannyh del Vyacheslavu Molotovu V etoj besede besede uchastvoval i nachalnik Generalnogo shtaba Georgij Zhukov kotorogo yaponcy horosho znali po Halhin Golu Molotov i Zhukov napryamuyu obvinili Yaponiyu v tajnom sgovore s Gitlerom s celyu agressii protiv Sovetskogo Soyuza Po vidimomu v hode besedy u Macuoki slozhilos vpechatlenie chto vo pervyh sovetskaya razvedka posvyashena vo vse sekrety Gitlera vo vtoryh Krasnaya armiya gotova prinyat preventivnye mery ustroiv yaponcam vtoroj Halhin Gol Pryamym rezultatom etogo stalo podpisanie 13 aprelya 1941 goda sovetsko yaponskogo Dogovora o nenapadenii osnovnogo faktora uderzhavshego Yaponiyu ot vstupleniya v vojnu protiv SSSR Uilyam Shirer Vzlet i padenie Tretego rejha Na ocheredi Polsha Yu V Rubcov Klim Koba skazal chtoby ty svorachival sharmanku Pochemu sorvalos podpisanie voennoj konvencii SSSR Velikobritanii i Francii v avguste 1939 goda Arhivavana 22 sakavika 2011 Sekretnyj dopolnitelnyj protokol k Dogovoru o nenapadenii mezhdu Germaniej i Sovetskim Soyuzom Christian Zentner CHRONICK ZWEITER WELTKRIEG Otus Verlag AG St Gallen S 20 22 2007 ISBN 978 3 907200 56 8 Gerhart Binder Epoche der Entscheidungen Eine Geschichte des 20 Jahrhunderts Sechste Auflage Stuttgart Degerloch Seewald Verlag 1960 II Weltkrieg Dokumentation Das III Reich Gutersloch Mohndruck Graphische Betriebe GmbH 1989 ISBN 3 88199 536 6 Christopher R Browning The Origins of the Final Solution The Evolution of Nazi Jewish Policy University of Nebraska Press st 441 Reinhard Pozorny Hg Deutsches National Lexicon DSZ Verlag ISBN 3 925924 09 4 Gabriel Gorodeckij Mif Ledokola Nakanune vojny Engl E Paananen Sovetsko finskaya vojna Proryv linii Mannergejma 1939 1940 Per s angl O A Fedyaeva M ZAO Centrpoligraf 2004 253 s ISBN 5 9524 1467 2 Mirnyj dogovor mezhdu Soyuzom Sovetskih Socialisticheskih Respublik i Finlyandskoj Respublikoj Moskva 12 marta 1940 Taylor A J P The Second World war An ill history A J P Taylor London Hamish Hamilton 1975 234 6 p P 404 405 ISBN 0 241 89205 8 Taylor A J P The Second World war P 406 Taylor A J P The Second World war P 405 Taylor A J P The Second World war P 406 407 Taylor A J P The Second World war P 407 409 Semiraga M I Tayamnicy stalinskaj dyplamatyi 1939 1941 nedastupnaya spasylka M Vyshejshaya shkola 1992 Taylor A J P The Second World war P 424 425 Taylor A J P The Second World war P 439 Taylor A J P The Second World war P 442 Fuller Dzh F S Vtoraya mirovaya vojna 1939 1945 gg Strategicheskij i takticheskij obzor Dzh F S Fuller Per s angl V A Gerasimova i N N Yakovleva Pod red i s predisl polk A D Bagreeva M Izd vo inostrannoj literatury 1956 550 s S 138 139 Taylor A J P The Second World war P 433 434 Liddel Gart B Vtoraya mirovaya vojna Ocherk B Liddel Gart Per s angl V V Borisova i dr Pod red i s predisl O A Rzheshevskogo M Voenizdat 1976 679 s S 143 Fuller Dzh F S Vtoraya mirovaya vojna 1939 1945 gg S 139 Taylor A J P The Second World war P 442 Taylor A J P The Second World war P 443 444 Fuller Dzh F S Vtoraya mirovaya vojna 1939 1945 gg S 152 Fuller Dzh F S Vtoraya mirovaya vojna 1939 1945 gg S 139 Taylor A J P The Second World war P 436 Fuller Dzh F S Vtoraya mirovaya vojna 1939 1945 gg S 148 Chronik 1940 Chronik Verlag Dortmund 1989 ISBN 3 611 00075 2 LitaraturaBeevor Antony 2012 The Second World War London Weidenfeld amp Nicolson ISBN 978 0 297 84497 6 Ben Horin Eliahu 1943 The Middle East Crossroads of History New York W W Norton Canfora Luciano 2006 2004 Democracy in Europe A History Oxford amp Malden MA Blackwell Publishing ISBN 978 1 4051 1131 7 Forster Stig Gessler Myriam 2005 The Ultimate Horror Reflections on Total War and Genocide In Roger Chickering Stig Forster Bernd Greiner red ry A World at Total War Global Conflict and the Politics of Destruction 1937 1945 Cambridge Cambridge University Press pp 53 68 ISBN 978 0 521 83432 2 Masaya Shiraishi 1990 Japanese Relations with Vietnam 1951 1987 Ithaca NY SEAP Publications ISBN 978 0 87727 122 2 Prins Gwyn 2002 The Heart of War On Power Conflict and Obligation in the Twenty First Century London amp New York Routledge ISBN 978 0 415 36960 2 Taylor A J P 1961 The Origins of the Second World War London Hamish Hamilton Taylor A J P 1979 How Wars Begin London Hamish Hamilton ISBN 978 0 241 10017 2 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Drugaya susvetnaya vajna Voennye plany Gitlera Proekt Voennaya literatura na ruskaj move