Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 Канцэпцыя Ідэалогіі Інтэрнацыяналы Асобы Іншае |
Камуні́зм (ад лацінскага commūnis — агульны) — грамадска-эканамічная фармацыя, якая заснаваная на грамадскай уласнасці на галоўныя сродкі вытворчасці.
З пункту гледжання тэарэтыкаў камунізму, гэта вучэнне здольнае пераадолець узаемную адасобленасць працы і зрабіць магчымым свабоднае самаздзяйсненне чалавека ў матэрыяльнай і духоўнай вытворчасці. Канчатковай мэтай камунізму з’яўляецца стварэнне ўмоў для ўсебаковага развіцця кожнага індывіда і ўсяго грамадства. Канцэпцыя камунізму найбольш распрацавана ў марксізме.
Самі тэарэтыкі камунізму не могуць вывесці адзінае вызначэнне камунізму. Так, паводле Энгельса, камунізм — вучэнне пра ўмовы вызвалення пралетарыяту. А паводле Маа Цзэдуна — суцэльная ідэалогія пралетарыяту і разам з тым новы грамадскі лад.
Гістарычнае развіццё камунізму
Некаторыя з гісторыкаў лічаць, што камунізм і камуністычнае вучэнне існавалі задоўга да прац Карла Маркса і Фрыдрыха Энгельса. Такім камунізмам быў першабытны, ці , калі агульнасць маёмасці была адзінай формай чалавечага грамадства.
Але асноўныя камуністычныя ідэі былі сфармуляваны ў толькі ў ХVI ст. еўрапейскімі гуманістамі Томасам Морам і Тамаза Кампанела. Вялікі ўклад у фарміраванне ўтапічнага сацыялізму (увасабленне камуністычных ідэй таго часу) унесла праца Томаса Мора «Утопія».
У 1848 годзе, падчас «вясны народаў», нямецкімі філосафамі Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам была напісана праца «Маніфест камуністычнай партыі», у якой былі вызначаны асноўныя мэты, задачы і метады барацьбы зараджалых камуністычных арганізацый і партый. Менавіта дзякуючы маніфесту былі выведзены асноўныя тэзісы камунізму і асноўныя ідэалы камуніста. Таксама была заснавана новая палітычная плынь — марксізм. На марксізме, у далейшым, будавалася шмат камуністычных ідэалогій
У 1864 годзе быў створаны Першы інтэрнацыянал. Марксісты заснавалі сацыял-дэмакратычныя партыі, у якіх выдзелілася як радыкальны, рэвалюцыйны кірунак, так і ўмераны, рэфармісцкі. Ідэолагам апошняга стаў нямецкі сацыял-дэмакрат . У створаным у 1889 годзе Другім Інтэрнацыянале да пачатку 1900-х гадоў пераважаў рэвалюцыйны пункт гледжання. На кангрэсах прымаліся рашэнні пра немагчымасць саюза з буржуазіяй, недапушчальнасці ўваходжання ў буржуазныя ўрады, пратэсты супраць мілітарызму і вайны і г.д. У далейшым, аднак, больш значную ролю ў Інтэрнацыянале сталі іграць рэфармісты.
У першай палове XX ст. з найбольш радыкальнага крыла сацыял-дэмакратыі вылучыліся камуністычныя партыі.
У 1910-1920-я гады стварылася шмат розных леварадыкальных і камуністычных плыняў. Самым вядомымі былі марксізм-ленінізм і бальшавізм. Вядомасць сваю яны атрымалі пасля кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года ў Расіі.
У 1918 годзе было створана люксембургіянства, якое супрацьстаяла з аднаго боку сацыял-дэмакратыі, а з другога — бальшавізму. Яго заснавальнікам была нямецкая радыкальная сацыял-дэмакратка Роза Люксембург.
Першымі гадамі існавання першай камуністычнай краіны ў свеце — Савецкага Саюза — былі створаны новыя адгалінаванні марксізму-ленінізму. Напрыклад, левы камунізм, прыхільнікі якога абвінавачвалі Леніна ў скажэнні марксізму. На працягу каля 30-ці гадоў у СССР панавала ідэалогія сталінізму, апазіцыю якой складала трацкісцкая ідэалогія.
У 1956 годзе, пасля XX-га з’езду КПСС, сусветны камуністычны лагер перажыў раскол. Пасля выкрыцця сталінізму былі створаны такія ідэалогіі як мааізм, хаджаізм і чучхэ, які крытыкавалі Хрушчова і яго даклад на XX-м з’ездзе КПСС. У Заходняй Еўропе ж набіраў папулярнасць еўракамунізм, які таксама выступаў з крытыкай Савецкага Саюза і савецкага сацыялізму.
У 1991 годзе, з распадам СССР, камуністычныя ідэі сталі губляць папулярнасць. Большасць камуністычных партый адмовіліся ад непарламенцкіх спосабаў барацьбы і перайшлі на больш умераныя пазіцыі.
У сучасным свеце камуністычная ідэалогія і камуністычная партыя пануе ў наступных краінах: КНР, КНДР, Лаос, В’етнам, Непал.
Віды камунізму
Прымітыўны камунізм
Паводле Энгельса, самыя старажытныя чалавечыя супольнасці, якія існавалі да ўзнікнення класаў, можна назваць «прымітыўным камунізмам». Энгельс, аднак, лічыць, што сучасны, развіты камунізм можа з’явіцца толькі пасля таго, як гісторыя пройдзе праз усе астатнія грамадскія фармацыі, уключаючы рабаўладальніцкі лад, феадалізм, капіталізм і сацыялізм.
Утапічны камунізм
Класічнай выявай гэтага віду камунізму можа служыць праца «Утопія» (1516), у якой малюецца ідылічная карціна прымітыўнага камунізму, якая супрацьпастаўляецца феадалізму. Да 1700 года афармляюцца новыя, болей развітыя версіі ўтапічнага камунізму, прадстаўленыя канцэпцыямі , Фур’е і Оўэна.
Ваенны камунізм
Назва эканамічнай палітыкі ў 1918—1920 г., пад час Грамадзянскай вайны, на тэрыторыі кантраляванай бальшавікамі. Складаўся з шэрагу надзвычайных мер: нацыяналізацыі прамысловай вытворчасці, жорсткай цэнтралізацыі кіравання эканомікай, забароны прыватнага гандлю харчовымі і найбольш дыфіцытнымі таварамі (асабліва хлебам), , частковай адмены грошаў, і г.д. Увядзенне палітыкі ваеннага камунізму часткова тлумачыцца цяжкасцямі, якія перажываў бальшавіцкі рэжым у Грамадзянскую вайну і пад час іншаземнай інтэрвенцыяй, але вялікі ўплыў мелі і ідэялагічныя перакананні кіраўніцтва бальшавікоў. Пад час існавання Літбела (зіма-лета 1919 г.) палітыка ваеннага камунізму суправаджалася асабліва жорсткімі формамі ў сельскай гаспадаркі. Улады адмаўляліся размяркоўваць памешчыцкія землі паміж сялянамі, спадзеючыся, што створаныя на іх камуны і арцелі паступова выціскнуць прыватную сялянскую гаспадарку. Усё гэта выклікала масавую незадаволенасць сярод сялян і часткі гарадскога насельніцтва.
Таталітарны камунізм
Дастаткова ўмоўная назва рэальных практык камунізму (больш дакладна — сацыялізму), якія былі ажыццёўлены ў XX стагоддзі. Гэты від камунізму характарызуецца палітычным дыктатам адной партыі і стратай працоўным класам магчымасці кантролю над уладай. Сучасная марксісцкая тэорыя сцвярджае, што таталітарны камунізм магчымы толькі ў краінах, якія развіваюцца, дзе пралетарыят вымушаны ўступаць у саюз з сялянствам і дзе буржуазія мае пакуль адносна слабы ўплыў.
Поўны камунізм
З пункту гледжання марксізму — апошняя стадыя ў развіцці чалавечага грамадства, пры якой рэалізуецца асноўны лозунг камуністычнага руху: «ад кожнага па магчымасцях, кожнаму па патрэбам». Неабходнай умовай поўнага камунізму паводле Маркса з’яўляецца дастаткова працяглае існаванне сусветнай сацыялістычнай дзяржавы, якое прывяло б да знікнення класаў і адмірання ўрадавай улады.
Еўракамунізм
Умоўная назва палітыкі камуністычных партый Заходняй Еўропы, якія крытыкавалі недахоп палітычных свабод і самаізаляванасць партыі і ўладаў у тых краінах, якія прынялі савецкую мадэль сацыялізму. Расійскіх паслядоўнікаў еўракамунізму (або неаўтарытарнага камунізму) часта называюць трацкістамі, нягледзячы ані на аўтарытарызм самога Троцкага, ані на адсутнасць у ідэалогіі неаўтарытарных камуністаў нават схільнасці да трацкісцкага марксізму.
Ахвяры камунізму
За сем дзесяцігоддзяў з невялікім у выніку толькі грамадзянскіх войнаў, а таксама кампаній тэрору і голаду, арганізаваных камуністамі, было забіта не менш за 90 мільёнаў чалавек, або амаль 5 % насельніцтва краін, якія апынуліся пад іх частковым або поўным кантролем.
Гл. таксама
- Анарха-камунізм
- Антыкамунізм
- Камуністычная партыя
- «Маніфест камуністычнай партыі»
- Маральны кодэкс будаўніка камунізму
- Сацыялізм
- Сталінізм
- Трацкізм
- Левы камунізм
- Чорная кніга камунізму
Крыніцы
- Ф.Энгельс. Прынцыпы камунізму. Першае пытанне
- Маа Цзэдун. Аб новай дэмакратыі
- Кізіма С. А.,…
- Так сколько же убил коммунизм? (руск.)
- С. Куртуа, Н. Верт, Ж-Л. Панне, А. Пачковский и др. Чёрная книга коммунизма. — 2-е издание. — «Три века истории», 2001. — 780 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-95423-037-2. (руск.)
- Angus Maddison homepage Архівавана 16 лютага 2019. (англ.)
Літаратура
- Кізіма С. А., Лянцэвіч В. М., Самахвалаў Дз. С. Гісторыя Беларусі: Курс лекцый. — Мн.: Выд-ва МІК, 2003. — 91 с..
Спасылкі
- Музей камунізму (англ.)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Kamunizm Kancepcyya Klasavaya baracbaInternacyyanalizmKamunistychnaya partyya Idealogii MarksizmMarksizm leninizmTrackizmStalinizmCitaizmMaaizmStalinizm hadzhaizmChuchheGevaryzmLevy kamunizmKamunizm rabochyh savetayAnarha kamunizmReligijny kamunizmEyrakamunizmNacyyanalny kamunizm Internacyyanaly Mizhnarodnae tavarystva pracoynyhDrugi InternacyyanalKamunistychny internacyyanalChacvyorty Internacyyanal Asoby Karl MarksFrydryh EngelsUladzimir LeninRoza LyuksemburgIosif StalinLey TrockiMaa Czedun Inshae AnarhizmAntykapitalizmAntykamunizmKamunistychnyya krainyKamunistychnaya simvolikaDemakratychny centralizmDyktatura praletaryyatuLevyyaNovyya levyyaSacyyalizmStalinizmCitaizmSSSR Kamuni zm ad lacinskaga communis agulny gramadska ekanamichnaya farmacyya yakaya zasnavanaya na gramadskaj ulasnasci na galoynyya srodki vytvorchasci Z punktu gledzhannya tearetykay kamunizmu geta vuchenne zdolnae peraadolec uzaemnuyu adasoblenasc pracy i zrabic magchymym svabodnae samazdzyajsnenne chalaveka y materyyalnaj i duhoynaj vytvorchasci Kanchatkovaj metaj kamunizmu z yaylyaecca stvarenne ymoy dlya ysebakovaga razviccya kozhnaga indyvida i ysyago gramadstva Kancepcyya kamunizmu najbolsh raspracavana y marksizme Sami tearetyki kamunizmu ne moguc vyvesci adzinae vyznachenne kamunizmu Tak pavodle Engelsa kamunizm vuchenne pra ymovy vyzvalennya praletaryyatu A pavodle Maa Czeduna sucelnaya idealogiya praletaryyatu i razam z tym novy gramadski lad Gistarychnae razviccyo kamunizmuNekatoryya z gistorykay lichac shto kamunizm i kamunistychnae vuchenne isnavali zadoyga da prac Karla Marksa i Frydryha Engelsa Takim kamunizmam byy pershabytny ci kali agulnasc mayomasci byla adzinaj formaj chalavechaga gramadstva Ale asnoynyya kamunistychnyya idei byli sfarmulyavany y tolki y HVI st eyrapejskimi gumanistami Tomasam Moram i Tamaza Kampanela Vyaliki yklad u farmiravanne ytapichnaga sacyyalizmu uvasablenne kamunistychnyh idej tago chasu unesla praca Tomasa Mora Utopiya U 1848 godze padchas vyasny naroday nyameckimi filosafami Karlam Marksam i Frydryham Engelsam byla napisana praca Manifest kamunistychnaj partyi u yakoj byli vyznachany asnoynyya mety zadachy i metady baracby zaradzhalyh kamunistychnyh arganizacyj i partyj Menavita dzyakuyuchy manifestu byli vyvedzeny asnoynyya tezisy kamunizmu i asnoynyya idealy kamunista Taksama byla zasnavana novaya palitychnaya plyn marksizm Na marksizme u dalejshym budavalasya shmat kamunistychnyh idealogij U 1864 godze byy stvorany Pershy internacyyanal Marksisty zasnavali sacyyal demakratychnyya partyi u yakih vydzelilasya yak radykalny revalyucyjny kirunak tak i ymerany refarmiscki Ideolagam aposhnyaga stay nyamecki sacyyal demakrat U stvoranym u 1889 godze Drugim Internacyyanale da pachatku 1900 h gadoy peravazhay revalyucyjny punkt gledzhannya Na kangresah prymalisya rashenni pra nemagchymasc sayuza z burzhuaziyaj nedapushchalnasci yvahodzhannya y burzhuaznyya yrady pratesty suprac militaryzmu i vajny i g d U dalejshym adnak bolsh znachnuyu rolyu y Internacyyanale stali igrac refarmisty U pershaj palove XX st z najbolsh radykalnaga kryla sacyyal demakratyi vyluchylisya kamunistychnyya partyi U 1910 1920 ya gady stvarylasya shmat roznyh levaradykalnyh i kamunistychnyh plynyay Samym vyadomymi byli marksizm leninizm i balshavizm Vyadomasc svayu yany atrymali paslya kastrychnickaj revalyucyi 1917 goda y Rasii U 1918 godze bylo stvorana lyuksemburgiyanstva yakoe supracstayala z adnago boku sacyyal demakratyi a z drugoga balshavizmu Yago zasnavalnikam byla nyameckaya radykalnaya sacyyal demakratka Roza Lyuksemburg Pershymi gadami isnavannya pershaj kamunistychnaj krainy y svece Saveckaga Sayuza byli stvorany novyya adgalinavanni marksizmu leninizmu Napryklad levy kamunizm pryhilniki yakoga abvinavachvali Lenina y skazhenni marksizmu Na pracyagu kalya 30 ci gadoy u SSSR panavala idealogiya stalinizmu apazicyyu yakoj skladala trackisckaya idealogiya U 1956 godze paslya XX ga z ezdu KPSS susvetny kamunistychny lager perazhyy raskol Paslya vykryccya stalinizmu byli stvorany takiya idealogii yak maaizm hadzhaizm i chuchhe yaki krytykavali Hrushchova i yago daklad na XX m z ezdze KPSS U Zahodnyaj Eyrope zh nabiray papulyarnasc eyrakamunizm yaki taksama vystupay z krytykaj Saveckaga Sayuza i saveckaga sacyyalizmu U 1991 godze z raspadam SSSR kamunistychnyya idei stali gublyac papulyarnasc Bolshasc kamunistychnyh partyj admovilisya ad neparlamenckih sposabay baracby i perajshli na bolsh umeranyya pazicyi U suchasnym svece kamunistychnaya idealogiya i kamunistychnaya partyya panue y nastupnyh krainah KNR KNDR Laos V etnam Nepal Vidy kamunizmuPrymityyny kamunizm Pavodle Engelsa samyya starazhytnyya chalavechyya supolnasci yakiya isnavali da yzniknennya klasay mozhna nazvac prymityynym kamunizmam Engels adnak lichyc shto suchasny razvity kamunizm mozha z yavicca tolki paslya tago yak gistoryya projdze praz use astatniya gramadskiya farmacyi uklyuchayuchy rabayladalnicki lad feadalizm kapitalizm i sacyyalizm Utapichny kamunizm Klasichnaj vyyavaj getaga vidu kamunizmu mozha sluzhyc praca Utopiya 1516 u yakoj malyuecca idylichnaya karcina prymityynaga kamunizmu yakaya supracpastaylyaecca feadalizmu Da 1700 goda afarmlyayucca novyya bolej razvityya versii ytapichnaga kamunizmu pradstaylenyya kancepcyyami Fur e i Oyena Vaenny kamunizm Asnoyny artykul Vaenny kamunizm Nazva ekanamichnaj palityki y 1918 1920 g pad chas Gramadzyanskaj vajny na terytoryi kantralyavanaj balshavikami Skladaysya z sheragu nadzvychajnyh mer nacyyanalizacyi pramyslovaj vytvorchasci zhorstkaj centralizacyi kiravannya ekanomikaj zabarony pryvatnaga gandlyu harchovymi i najbolsh dyficytnymi tavarami asabliva hlebam chastkovaj admeny groshay i g d Uvyadzenne palityki vaennaga kamunizmu chastkova tlumachycca cyazhkascyami yakiya perazhyvay balshavicki rezhym u Gramadzyanskuyu vajnu i pad chas inshazemnaj intervencyyaj ale vyaliki yplyy meli i ideyalagichnyya perakananni kiraynictva balshavikoy Pad chas isnavannya Litbela zima leta 1919 g palityka vaennaga kamunizmu supravadzhalasya asabliva zhorstkimi formami y selskaj gaspadarki Ulady admaylyalisya razmyarkoyvac pameshchyckiya zemli pamizh syalyanami spadzeyuchysya shto stvoranyya na ih kamuny i arceli pastupova vycisknuc pryvatnuyu syalyanskuyu gaspadarku Usyo geta vyklikala masavuyu nezadavolenasc syarod syalyan i chastki garadskoga naselnictva Tatalitarny kamunizm Dastatkova ymoynaya nazva realnyh praktyk kamunizmu bolsh dakladna sacyyalizmu yakiya byli azhyccyoyleny y XX stagoddzi Gety vid kamunizmu haraktaryzuecca palitychnym dyktatam adnoj partyi i strataj pracoynym klasam magchymasci kantrolyu nad uladaj Suchasnaya marksisckaya teoryya scvyardzhae shto tatalitarny kamunizm magchymy tolki y krainah yakiya razvivayucca dze praletaryyat vymushany ystupac u sayuz z syalyanstvam i dze burzhuaziya mae pakul adnosna slaby yplyy Poyny kamunizm Z punktu gledzhannya marksizmu aposhnyaya stadyya y razvicci chalavechaga gramadstva pry yakoj realizuecca asnoyny lozung kamunistychnaga ruhu ad kozhnaga pa magchymascyah kozhnamu pa patrebam Neabhodnaj umovaj poynaga kamunizmu pavodle Marksa z yaylyaecca dastatkova pracyaglae isnavanne susvetnaj sacyyalistychnaj dzyarzhavy yakoe pryvyalo b da zniknennya klasay i admirannya yradavaj ulady Eyrakamunizm Umoynaya nazva palityki kamunistychnyh partyj Zahodnyaj Eyropy yakiya krytykavali nedahop palitychnyh svabod i samaizalyavanasc partyi i yladay u tyh krainah yakiya prynyali saveckuyu madel sacyyalizmu Rasijskih paslyadoynikay eyrakamunizmu abo neaytarytarnaga kamunizmu chasta nazyvayuc trackistami nyagledzyachy ani na aytarytaryzm samoga Trockaga ani na adsutnasc u idealogii neaytarytarnyh kamunistay navat shilnasci da trackisckaga marksizmu Ahvyary kamunizmuZa sem dzesyacigoddzyay z nevyalikim u vyniku tolki gramadzyanskih vojnay a taksama kampanij teroru i goladu arganizavanyh kamunistami bylo zabita ne mensh za 90 milyonay chalavek abo amal 5 naselnictva krain yakiya apynulisya pad ih chastkovym abo poynym kantrolem Gl taksamaAnarha kamunizm Antykamunizm Kamunistychnaya partyya Manifest kamunistychnaj partyi Maralny kodeks budaynika kamunizmu Sacyyalizm Stalinizm Trackizm Levy kamunizm Chornaya kniga kamunizmuKrynicyF Engels Pryncypy kamunizmu Pershae pytanne Maa Czedun Ab novaj demakratyi Kizima S A Tak skolko zhe ubil kommunizm rusk S Kurtua N Vert Zh L Panne A Pachkovskij i dr Chyornaya kniga kommunizma 2 e izdanie Tri veka istorii 2001 780 s 100 000 ekz ISBN 5 95423 037 2 rusk Angus Maddison homepage Arhivavana 16 lyutaga 2019 angl LitaraturaKizima S A Lyancevich V M Samahvalay Dz S Gistoryya Belarusi Kurs lekcyj Mn Vyd va MIK 2003 91 s SpasylkiMuzej kamunizmu angl