Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ісла́ндыя (ісл.: Ísland [ˈislant]) — дзяржава ў Паўночнай Еўропе. Знаходзіцца на аднайменным востраве і прылеглых дробных астравах у паўночнай частцы Атлантычнага акіяна. Пасля Вялікабрытаніі другая па плошчы астраўная дзяржава Еўропы.
| |||||
 | |||||
| Гімн: «Lofsöngur» | |||||
| Заснавана | 930 (Ісландская Вольная Дзяржава) | ||||
| Дата незалежнасці | 1 снежня 1918 (ад Даніі) | ||||
| Афіцыйная мова | Ісландская | ||||
| Сталіца | Рэйк’явік | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Рэйк’явік, Коўпавагур, Хабнарфіёрдур, Акурэйры, Кеблавік | ||||
| Форма кіравання | Парламенцкая рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт Прэм’ер-міністр | Гвюдні Ёўханесан Катрын Якабсдоцір | ||||
| Дзярж. рэлігія | Лютэранства (Царква Ісландыі) | ||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 108-я ў свеце 103 001 км² 2,7 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2017) • Шчыльнасць | 339 747 чал. (178-я) 3,2 чал./км² (235-я) | ||||
| ВУП (ППЗ) • Разам (2017) • На душу насельніцтва | $17,728 млрд (142-ы) $52 150 (16-ы) | ||||
| ВУП (намінал) • Разам (2017) • На душу насельніцтва | $28,848 млрд $83 750 (3-ы) | ||||
| ІРЧП (2015) | ▲ 0,921 (вельмі высокі) (9-ы) | ||||
| Этнахаронім | Ісландцы | ||||
| Валюта | Ісландская крона (kr, ISK) | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .is | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | IS | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | ISL | ||||
| Код МАК | ISL | ||||
| Тэлефонны код | +354 | ||||
| Часавыя паясы | +0 | ||||
Асноўны востраў, на якім размешчана Ісландыя — самы вялікі ў свеце востраў вулканічнага паходжання. Прырода краіны — спалучэнне фіёрдаў, ледавікоў, вулканаў, кароткіх і шматводных рэк, вялікіх азёр. Клімат Ісландыі змякчаюць цёплыя акіянічныя цячэнні, што абмываюць яе берагі.
Ісландыя была адкрыта ў канцы ІХ стагоддзя вікінгамі, якія засялілі востраў. З таго часу гісторыя Ісландыі непарыўна звязана з гісторыяй Паўночнай Еўропы, у першую чаргу, Даніі.
Ісландыя адносіцца да высакаразвітых невялікіх краін Еўропы з вельмі высокімі сацыяльны-эканамічнымі паказчыкамі. Цэны ў Ісландыі — адны з самых высокіх у свеце, таму ВУП па намінале тут нязвыкла меншы за ВУП па ППЗ.
Для Ісландыі характэрна палітычная стабільнасць. Таксама краіна не спяшаецца ўваходзіць у міжнародныя арганізацыі. Пасля хадатайніцтва на ўступленне ад 17 ліпеня 2009 года Ісландыя патэнцыйны кандыдат на сяброўства ў Еўрапейскім саюзе. Таксама астраўная краіна з’яўляецца заснавальніцай НАТА.
Этымалогія
Сагі сцвярджаюць, што першае імя — Снэланд (снежная зямля) — востраву даў вікінг Надод. Наступны мараплаўца, швед Гарор Сваварсан, ахрысціў Ісландыю «воставам Гарора». Сучаснай назвай востраў абавязаны нарвежцу Флокі Вільгердарсану. Уяўленне пра тое, што пасяленцы абралі гэтае імя, каб не дапусціць перанасялення іх зялёнага вострава — гэта проста міф.
Геаграфічнае становішча
Ісландыя — краіна ў Паўночнай Еўропе. Знаходзіцца на аднайменным востраве і прылеглых дробных астравах у паўночнай частцы Атлантычнага акіяна. Пасля Вялікабрытаніі другая па плошчы астраўная краіна Еўропы. Востраў Ісландыя — 18-ы па памерах востраў свету. Ісландыя падзяляе Паўночную Атлантыку і Паўночны Ледавіты акіян. Найбліжэйшы сусед — Грэнладыя, ад якой Ісландыя аддзеленая Дацкім пралівам. Краіна размешчана паміж шыротамі 63 і 68 ° Пн, і даўгот 25 і 13 ° З. Галоўны востраў ляжыць цалкам на поўдзень ад паўночнага палярнага круга, які праходзіць праз невялікі ісландскі востраў Грымсі ля яго паўночнага ўзбярэжжа.
Моцна парэзаная берагавая лінія Ісландыі мае працягласць каля 5 тыс. км. На паўночным захадзе, поўначы і ўсходзе скалістыя берагі раздзеленыя шматлікімі залівамі, фіёрдамі і астравамі. Ва ўнутраныя часткі шматлікіх фіёрдаў заходзяць галечнікавыя косы, якія абараняюць натуральныя гавані ад штормаў, што дзьмуць з боку Атлантычнага акіяна. На такіх косах часта размяшчаюцца прыбярэжныя гарады і пасёлкі. Паўднёва-заходнія і паўднёвыя берагі Ісландыі — пясчаныя, выраўнаваныя; натуральныя гавані там адсутнічаюць.
Прырода
Геалагічная будова
У геалагічным сэнсе Ісландыя — маладая краіна, якая ўтварылася ў выніку вулканічных вывяржэнняў за апошнія 60 млн гадоў (што адпавядае палеагенаваму, неагенаваму і чацвярцічнаму перыядам у гісторыі Зямлі). Самыя старажытныя часткі краіны размешчаныя на захадзе, поўначы і ўсходзе. Гэта пераважна плато, складзеныя старажытнымі базальтавымі лавамі. Платопадобны характар паверхні лепш за ўсё захаваўся на паўночным захадзе, тады як на ўсходзе і на поўначы цэнтральнай часткі вострава рэльеф набывае альпійскае аблічча. Праз усю краіну з поўначы на паўднёвы захад распасціраецца шырокая зона, у асноўным складзеная туфамі і брэкчыямі, якія ўтварыліся ў выніку падводных вулканічных вывяржэнняў.
Да гэтай зоны, а таксама да раёна Снайфедльснес на захадзе прымеркавана вялікая колькасць вулканаў, з іх 20 вывяргаліся ўжо пасля засялення краіны. У Ісландыі прадстаўленыя амаль усе тыпы вулканаў, што сустраюцца на Зямлі. Найбольш характэрныя ланцужкі кратараў, якія ўзніклі ў выніку вывяржэнняў уздоўж расколін і разломаў. У 1783 падчас вывяржэння вулкана такога тыпу Лакі ўтварыўся лававы паток, які заліў плошчу 570 км². Вулкан Гекла вывяргаўся ў 1947 і 1970. У выніку падводнага вывяржэння ля паўднёва-заходняга ўзбярэжжа Ісландыі ў 1963 ўтварыўся невялікі востраў . У 1973 падчас вывяржэння вулкана на в. Хеймаэй прыйшлося эвакуіраваць насельніцтва горада Вестманаэйяр. З вулканізмам звязаныя частыя землетрасенні.
З вулканічнай дзейнасцю цесна звязаныя гарачыя крыніцы па ўсёй краіне (налічаецца больш за 250 груп такіх крыніц). Палі сярністых фумаролаў (сальфатараў) прымеркаваныя да абласцей вулканізму. З фантануючых крыніц найбольш вядомы Вялікі Гейзер, назва якога стала намінальнай для ўсіх падобных утварэнняў.
У Ісландыі шырока выкарыстоўваецца энергія тэрмальных крыніц. 85 % насельніцтвы жыве ў дамах, абаграваных іх водамі. Акрамя таго, цёплая вада падаецца ў шматлікія цяпліцы і плавальныя басейны. Ёсць мінеральныя крыніцы. Карысныя выкапні: торф, лігніт, ісландскі шпат, сера.
Характар паверхні
Большая частка вострава — плато вышынёй 400—800 м над узроўнем мора, месцамі ўкрытае лёдам, са шматлікімі вулканамі (каля 200). Найбольш вядомыя вулканы — Гекла, Лакі, Аск’я.
На паўднёвым усходзе Ісландыі знаходзіцца вышэйшы пункт краіны Хванадальсхнукюр (2119), які ўяўляе сабой падняты бок кальдэры вулкана Эрайвайёкудль. Найвышэйшыя вулканы — Хванадальсхнукюр, Эйяф’ядлаёкюдль, Снайфедль — маюць конусападобную форму. Іншыя вулканы маюць шчытападобную форму, напр. Ск’яўльбрэйд. Некаторыя належаць да трэшчыннага тыпу, трэшчыны звычайна схаваныя пад ланцужкамі кратараў з попелу і лавы; так ланцуг з 100 кратараў працягласцю 25 км вядомы пад назвай Лакі. Дзеючыя вулканы часта пакрываюць ледавіковыя шапкі. Таму вывяржэнні суправаджаюцца бурнымі паводкамі на рэках і ў навакольных раёнах.
Ва ўнутранай частцы Ісландыі пераважаюць плато вышынёй 600—800 м. Месцамі, асабліва на перыферыі, яны разбіты глыбокімі звілістымі далінамі і фіёрдамі. У зоне вулканізму пераважаюць вулканічныя масівы вышынёй 1200—1800 м. Прыкладна 10 % тэрыторыі займаюць лававыя палі, паверхня якіх нагадвае месяцавы ландшафт. Найбольшае лававае поле Аўдаўдахройн, плошча якога дасягае 4 тыс. км², знаходзіцца амаль у цэнтры краіны. На лававым полі можна ўбачыць звстылыя патокі рознага колеру — ад чырвона-бурага да сіне-чорнага. сустракаюцца і тэрыторыі, пакрытыя чорным вулканічным попелам.
На захадзе і поўдні — паласа прыбярэжных нізін.
Ледавікі і снежнікі (пераважна на поўдні) займаюць больш за 13 % тэрыторыі краіны (плошча 11 900 км²). Самая буйная з ледавіковых шапак, Ватнаёкутль, размешчаная на паўднёвым усходзе Ісландыі (плошча каля 8400 км², магутнасць ільду да 1 км). Іншыя буйныя ледавікі: Лаўнгёкудль (1020 км²), Хофсёкудль (1000 км²), Мірдальсёкудль (700 км²). Улетку ніжнія часткі ледавікоў інтэнсіўна таюць. Ад іх канцоў цякуць шматлікія ручаі і рэчкі, якія, зліваючыся, утвараюць вялікія рэкі.
У прыледавіковых абласцях размешчаны вялікія пясчана-шчэбністыя раўніны — зандры. Бурныя рэкі блукаюць па гэтых раўнінах, падзяляюцца на рукавы, рэчышчы змяняюцца бадай што пасля кожнай паводкі.
Клімат і надвор’е
Клімат Ісландыі субарктычны, марскі, больш мяккі ў параўнанні з краінамі, што знаходзяцца на такіх самых шыротах. Змякчальны ўплыў на яго аказваюць цёплыя воды Паўночна-Атлантычнага цячэння (працяг Гальфстрыму), частка якога праходзіць уздоўж паўднёвага і заходняга берагоў вострава.
Сярэдняя гадавая тэмпература на паўднёва-заходнім узбярэжжы ў Рэйк’явіку 5 °C, сярэдняя тэмпература студзеня −0,4 °C, ліпеня 11,2 °C. Адпаведныя паказчыкі на паўночным узбярэжжы ў Акюрэйры 3,9 °C, −2 °C і 11 °C. Сярэдняя тэмпература студзеня ў гарах апускаецца да −10 °C, ліпеня да 0 °C.
Сярэдняя гадавая колькасць ападкаў складае 800 мм у Рэйк’явіку, 350—500 мм — на паўночным узбярэжжы, да 3000 мм на паўднёва-заходніх і паўднёвых схілах гор, звыш 3800 мм на адкрытых да поўдня схілах Ватнаёкудля і Мірдальсйёкудля. Сярод зімы часта ільюць дажджы, здараюцца навальніцы. Снег устойліва трымаецца толькі ва ўнутраных раёнах.
Надвор’е ў Ісландыі хутка мяняецца ў сувязі з праходжаннем цыклонаў. Часцей за ўсё яно сырое і халаднаватае, неба пакрыта хмарамі, далягляд зацягнуты сеткай дажджу, дзьме пранізлівы вецер, сцелецца туман. Затым раптам на некалькі хвілін вецер сціхае, неба праясняецца і набывае чысты, блакітны колер, а паветра становіцца такім празрыстым, што ў далечыні праступаюць контуры гор.
Унутраныя ўзвышаныя раёны адрозніваюцца значна больш суровым кліматам, чым прыбярэжныя. На паўночным і ўсходнім берагах таксама значна халадней, чым на паўднёвым і паўднёва-заходнім. Так праяўляецца ахаладжальны ўплыў Усходне-Грэнландскага цячэння, якое нясе з Арктыкі плывучыя ільды і айсбергі.
Прыбярэжныя воды вольныя ад лёду на працягу ўсяго года. Выключэнне складаюць сітуацыі, звязаныя з вынасам палярных ільдоў на поўначы і ўсходзе. У сувязі са значным пацяпленнем клімату з пачатку 1920-х гадоў вынас палярных ільдоў да берагоў Ісландыі адбыўся толькі ў 1965.
Рэкі і азёры
Вільготны халаднаваты клімат спрыяе развіццю ў Ісландыі балот і азёр, густой рачной сеткі і ледавікоў.
Рэкі на востраве кароткія, з парогамі і вадаспадамі, маюць значныя запасы гідраэнергіі. Многія рэкі пачынаюцца на ўскраінах ледавікоў і жывяцца іх талымі водамі. У ліпені-жніўні на рэках з ледавіковым жыўленнем адбываюцца бурныя паводкі, затое пад час межані сцёк рэзка скарачаецца. Вада ў іх утрымлівае шмат наносаў — гліны, пяску, камянёў. Рэкі, што выцякаюць з азёр і крыніц, наадварот, маюцт вельмі чыстую, празрыстую ваду.
Дзякуючы багаццю ападкаў у Ісландыі шмат даволі буйных рэк (гл. Рэкі Ісландыі), але яны несуднаходныя. На поўдзень ад Ватнаёкудля рэкі разгаліноўваюцца на рукавы, якія часта змяняюць сваё становішча. Гэта сур’ёзная перашкода для транспарту. Падчас падледавіковых вулканічных вывяржэнняў і пры прарыве ледзяных плацін на прыледавіковых азёрах велізарныя масы талых вод выклікаюць бурныя паводкі на рэках.
Для гідраэнергабудаўніцтва ў Ісландыі ў асноўным выкарыстоўваюцца рэкі з грунтавым жыўленнем, з невялікімі сезоннымі ваганнямі сцёку. Самыя значныя ГЭС пабудаваны на рэках Сог і Цьёўрсаў.
Характэрны шматлікія невялікія азёры. Самыя буйныя азёры Ісландыі — Тынгвадлаватн, Міватн і Таўрысватн. Большасць азёр утварылася ў выніку падпруджвання рэк.
Глебы, раслінны і жывёльны свет
Прырода Ісландыі адносіцца да арктычнага барэальнага (паўночнага) рэгіёну.
Глебы Ісландыі пераважна горныя арктычныя, на ўзбярэжных нізінах і невысокіх плато — вулканічныя, тарфяніста-дзярновыя. Глебы часта забалочаныя, узбагачаныя мінеральным матэрыялам, вытворным ад вулканічнага попелу, пылаватыя і пясчаныя. Сустракаюцца працяглыя лававыя палі.
Расліннасць небагатая — горная тундра, тарфяныя балоты, увільготненыя злакавыя лугі. У складзе флоры налічваецца ўсяго 440 відаў вышэйшых раслін, большасць з якіх арктаальпійскага паходжання, прычым палову складаюць рэлікты ледавіковай эпохі. Вегетацыйны перыяд вельмі кароткі. Расліны пачынаюць рост у маі, а часам толькі ў чэрвені, а ў верасні іх развіццё спыняецца.
Меней за чвэрць тэрыторыі краіны пакрыта расліннасцю (супраць 2/3 падчас засялення краіны 1100 гадоў назад). Шырокія ўнутраныя плато амаль цалкам пазбаўленыя расліннага полага. У складзе расліннасці пераважаюць імхі і травы.
Дрэвавыя расліны ў сярэдзіне ХХ ст. займалі ўсяго 1 % плошчы. Гэта ў асноўным паўночныя бярозы, асіна, рабіна, вербы; дрэвы прыземістыя, звычайна маюць скрыўленыя ствалы з-за моцных вятроў. Асобныя гаі захаваліся ў горных далінах, яны падымаюцца да вышыні 300—400 м, у рэдкіх выпадках — да 550—600 м. У апошнія дзесяцігоддзі месцамі створаныя значныя насаджэнні хвойных парод, галоўным чынам дзеля абароны ад ветру.
На нізінах Ісландыі пераважаюць балоты і лугі. Ва ўнутраных узвышаных раёнах і на зандрах вялікія тэрыторыі зусім пазбаўлены раслінасці, і толькі на выхадах базальтаў рассцілаюцца рознакаляровыя дываны імхоў і лішайнікаў.
Відавы склад фаўны Ісландыі бедны. Падчас засялення краіны з наземных сысуноў там былі толькі пясцы і лемінгі. У канцы XVIII ст. інтрадукаваныя паўночныя алені. Найбольш распаўсюджаныя хатнія жывёлы — авечкі, коні (ісландскія поні), каровы, радзей козы. Акрамя таго, на востраў былі выпадкова завезеныя мышы і пацукі. У 1930 з звераводчых гаспадарак уцякла група амерыканскіх норак, якія цяпер жывуць у многіх раёнах вострава. У прыбярэжных водах сустракаюцца два віды цюленяў і некаторыя віды кітоў.
У Ісландыі гняздуецца каля 80 відаў птушак. На горных азёрах і рэках жыве мноства лебедзяў, качак і гусей, а на марскім узбярэжжы звычайныя гарбаткі, крачкі і інш. Адной з найбольш распаўсюджаных птушак з’яўляецца гага, якая ператварылася ў паўсвойскую птушку. З драпежных птушак добра вядомы сокал. З насякомых шмат камароў. У азёрах водзіцца стронга, а ў рэках — ласось.
Абмежаванасць жывёльнага свету сушы кампенсуецца багаццем рыбы ў навакольных водах. Гэтаму спрые тое, што ля берагоў Ісландыі цёплыя марскія воды перамешваюцца з халоднымі. Тут знаходзяцца месцы напасу і нерасту рыб (да 66 відаў). Найбольш важнае значэнне маюць траска, марскі акунь, пікша, палтус, а таксама крэветкі.
Ахова прыроды
Створаны нацыянальныя паркі — Тынгведлір, Міватн-ог-Лахсаў, Скафтафедль, Ёкульсаўргльювур; шматлікія рэзерваты, помнікі прыроды.
Гісторыя
Некаторыя гісторыкі мяркуюць, што Ісландыя была ўпершыню адкрыта экспедыцыяй Піфея ў IV ст. н.э. і апісана пад назвай Туле. Археолагамі былі выяўленыя рымскія манеты III ст. н.э., аднак невядома, былі яны завезеныя антычнымі маракамі ці пазнейшымі сярэднявечнымі пасяленцамі. Згодна з пісьмовымі крыніцамі, у ранняе Сярэднявечча, Ісландыю маглі наведваць кельцкія манахі.
У IX ст. востраў быў выпадкова адкрыты вікінгамі з Фарэрскіх астравоў. У скандынаўскім фальклоры ён быў вядомы як «Снежная зямля» ці «Ледзяная зямля». У 874 г. было заснавана першае сталае паселішча нарвежскіх вікінгаў у Рэйк’явіку.
Хуткай каланізацыі Ісландыі садзейнічала палітыка першага нарвежскага караля Гаральда Рудавалосага (каля 850—933 гг.), якая прывяла да масавага зыходу нарвежцаў. Сярод пасяленцаў з самага пачатку таксама былі рабы (у асноўным жанчыны і падлеткі) кельцкага паходжання. Ісландцы адкрылі і даследавалі Грэнландыю, Лабрадор і некаторыя паўночныя астравы, прымалі ўдзел у ваенных экспедыцыях скандынаўскіх вікінгаў. Дзякуючы адносна мяккаму клімату той пары, каланісты займаліся пераважна земляробствам. Паміж імі часта ўспыхвалі зямельныя спрэчкі і канфлікты. Для іх прадухілення ў 930 г. быў створаны агульны сход, званы Альтынгам, які ладзіўся штогод. Прымаць у ім удзел маглі ўсе дарослыя свабодныя мужчыны, але галоўную законатворчую функцыю мелі «святыя мужы» (Goðorðsmenn), якія прадстаўлялі буйныя роды ці пасяленцаў пэўнай мясцовасці. У 999 ці 1000 г. ісландцы прынялі хрысціянства. У 1056 г. быў прызначаны першы каталіцкі біскуп Ісландыі.
У перш. пал. XIII ст. уладу на востраве фактычна захапіў род Стурлунгаў (1200—1262 гг.). Аднак афіцыйна дамагчыся каралеўскай кароны яго прадстаўнікі не здолелі. У 1220 г. Сноры Стурлунг упершыню прызнаў сябе васалам нарвежскага караля Хокана IV. У 1262 г. была падпісана унія (т. зв. «Стары запавет») паміж нарвежскім каралём і прадстаўнікамі буйных ісландскіх родаў, якая прадугледжвала выплату ісландцамі падаткаў, роўнасць паміж падданымі Нарвегіі і Ісландыі, усталяванне адзінага заканадаўства і вольнага гандлю паміж дзвюма краінамі.
З 1380 г. Ісландыя фактычна кіравалася каралямі Даніі, якія мала клапаціліся пра насельніцтва вострава ў сувязі са скарачэннем падаткаў, што ў сваю чаргу было выклікана пахаладаннямі клімату ў XIII—XIV, а потым у XVI—XVII і XIX стст. Пахаладанні прывялі да выпадкаў масавага голаду, згалення і памяншэння колькасці насельніцтва. Земляробства было закінута. Асноўную эканамічную ролю пачалі адыгрываць лоў і экспарт рыбы (галоўным чынам траскі), а таксама жывёлагадоўля.
У XVI ст. правядзенне дацкімі манархамі Рэфармацыі выклікала супраціўленне каталікоў на чале з біскупам Ёнам Арасанам, а затым працяглы крывавы канфлікт паміж каталікамі і пратэстантамі-манархістамі (1541—1550 гг.), які скончыўся перамогай апошніх.
У 1627 годзе на ўсходняе і паўднёвае ўзбярэжжа вострава ўрываліся берберскія піраты (Tyrkjaránið). Хаця каля 400—800 ісландцаў апынуліся ў палоне, дацкія ўлады не прадпрымалі рашучых захадаў для абароны Ісландыі.
У 1783 годзе ў выніку вывяржэння вулкану Лакі загінула каля чвэрці насельніцтва вострава. У 1800 годзе было забаронена скліканне Альтынгу. У 1814 годзе Нарвегія атрымала незалежнасць ад Даніі, але Ісландыя заставалася падначаленай дацкім каралям. Забарона на гандаль ісландцаў з краінамі, не падпарадкаванымі каралю Даніі (дзейнічала ў 1602—1854 гадах), а таксама новае пахаладанне выклікала спачатку эміграцыю актыўнага насельніцтва (у асноўным, у Канаду), а потым масавую падтрымку руху за незалежнасць.
У 1843 годзе ісландцы дамагліся ўзнаўлення працы Альтынгу як дарадчага органу. У 1874 г. Ісландыя атрымала права на самакіраванне (пашырана ў 1903 годзе). Згодна акту аб уніі ад 1 снежня 1918 г., Ісландыя прызнавалася незалежнай краінай, хаця фармальным кіраўніком краіны заставаўся кароль Даніі.
У 1940 годзе акт аб уніі павінен быў быць узноўлены, аднак Данія апынулася пад нямецкай акупацыяй. Нягледзячы на афіцыйны нейтралітэт, Ісландыя была занята брытанскімі войскамі (у 1941 годзе — амерыканскімі) і выкарыстоўвалася пад час Другой сусветнай вайны для вядзення ваенных дзеянняў супраць Германіі. 17 чэрвеня 1944 Ісландыя была абвешчана рэспублікай. У 1946 годзе яна была прынята ў НАТА.
Гісторыя незалежнай Ісландыі не абцяжарана вялікімі палітычнымі падзеямі, таму цікавасць могуць выклікаць хіба эканамічныя з’явы. У другой палове ХХ краіна паспяхова развівалася пад патранажам заходнееўрапейскіх і паўночнаамерыканскіх саюзнікаў, ператварыўшыя ў адну з самых багатых краін свету. У 1958—1976 Ісландыя вяла «трасковыя войны» з Велікабрытаніяй. Крах банкаўскай сістэмы ў кастрычніку 2008 г. прывёў да моцнага эканамічнага і палітычнага крызісу. На выбарах 2009 г. перамагла кааліцыя Сацыял-Дэмакратычнага аб’яднання і Лева-Зялёнага руху. Прэм’ер-міністрам і кіраўніком дзяржавы стала Ёгана Сігурдардоцір — першая ў свеце з дзейнічаючых глаў дзяржаў, адкрыта абвясціўшая сябе лесбіянкай.
Дзяржаўны лад
Ісландыя — парламенцка-прэзідэнцкая рэспубліка. Члены парламента, які называецца Альтынг (ісл.: Alþingi) абіраюцца прамым галасаваннем кожныя 4 гады. Упершыню альтынг сабраўся ў 930 годзе, што робіць яго самым старым дзеючым парламентам у свеце. Паводле вынікаў выбараў 2016 года, 48 % сяброў парламента складаюць жанчыны — гэта найбольш «жаночы» парламент свету (у сярэднім у свеце — 23 %).
Найбольш шырокае прадстаўніцтва ў альтынгу згодна з вынікамі выбараў 2016 атрымалі партыі: Прагрэсіўная партыя (Framsóknarflokkurinn, 1916), правацэнтрысцкая, Партыя незалежнасці (Sjálfstæðisflokkurinn, 1929), кансерватыўная, Левая зялёная партыя (Vinstrihreyfingin — grænt framboð, 1999).
На чале ўрада стаіць прэм’ер, якога прызначае прэзідэнт. Прэзідэнцкія выбары адбываюцца кожныя 4 гады. Прэзідэнт Оўлавюр Рагнар Грымсан не змяняўся ў 1996—2016 гг. У 2000 і 2008 ён заставаўся на пасадзе па прычыне адсутнасці іншых жадаючых выставіць кандыдатуру на выбары. Грымсан стаў першым у гісторыі Ісландыі прэзідэнтам, які ўсклаў вета на закон, прыняты Альтынгам.
У 2016 годзе адбыліся доўгачаканыя выбары з цэлымі двума кандыдатамі. Гісторык Гвюдні Ёўханесан перамог бізнэсвумэн Халл Томасдоцір. У снежні 2016 года новы прэзідэнт меў беспрэцэдэнтна высокі рэйтынг (97 %).
Прававая сістэма
Ісландыя ўваходзіць у скандынаўскую сістэму права, якая адносіцца да рамана-германскай сям’і. Грамадзянска-прававая сістэма заснавана на дацкім заканадаўстве і не падпадае цалкам пад юрысдыкцыю Міжнароднага суда ААН. Судовая ўлада складаецца з Вярхоўнага Суда (ісл.: Haestirettur; яго суддзі прызначаюцца пажыццёва міністрам юстыцыі) і васьмі акруговых судоў (іх суддзі таксама прызначаюцца пажыццёва міністрам юстыцыі). Акрамя гэтага, існуюць спецыяльныя суды па марскіх, працоўных і рэлігійных справах.
Адміністрацыйны падзел Ісландыі
Традыцыйна Ісландыя падзялялася на landsfjórðungar (адз.лік: landsfjórðungur) альбо чвэрці, якія арыентаваліся на бакі свету. Пазнейшы адміністрацыйны падзел абапіраецца на выбарчыя акругі — сіслы (sýslur) і абшчыны. Сёння Ісландыя падзяляецца на 8 рэгіёнаў (ісл.: landsvæði):
Насельніцтва
Агульнае насельніцтва складае каля 340 тыс. чалавек (2017). Гэта апошняе месца сярод краін Еўропы, калі не ўлічваць «карлікаў», ды нават Люксембург мае ў паўтара разы большае за Ісландыю насельніцтва.
Аддаленасць Ісландыі ад мацерыка ускладняла засяленне вострава. Сённяшняя Ісландыя — маланаселеная краіна з этнічна аднародным насельніцтвам. Дзякуючы багатай вуснай і пісьмовай традыцыі шмат сямей можа назваць сваіх продкаў у многіх пакаленнях. Добра захоўваюцца многія старажытныя традыцыі. Закон № 54 ад 27 чэрвеня 1925 года забараняе грамадзянам Ісландыі мець прозвішчы. Да сёй пары ісландцы афіцыйна карыстаюцца толькі асабістымі імёнамі і імёнамі па бацьку.
Для Ісландыі характэрны хуткі, адзін з найвышэйшых у Еўропе, прырост насельніцтва (1,13 %), які складаецца са станоўчых натуральнага (0,7 %) і міграцыйнага (0,4 %) складнікаў. Пры гэтым улады ажыццяўляюць жорскі кантроль міграцыі, аддаючы перавагу кваліфікаваным мігрантам з Еўропы. Па прыросце насельніцтва Ісландыя можа паспрачацца з многімі краінамі Лацінскай Амерыкі. Працягласць жыцця ісландцаў — 80,9 гадоў для мужчын і 85,4 для жанчын — адна з найвышэйшых у свеце.
Нацыянальны склад аднародны: 98,99 % складаюць ісландцы. Ёсць іншыя скандынавы і палякі (па дамове аб будаўніцтве заводаў па здабычы серы і вытворчасці алюмінія да 2015 года з Польшчай і Германіяй). Насельніцтва карыстаецца ісландскай мовай, адной са скандынаўскіх моваў. Высокі ўзровень валодання англійскай моваю. Важнейшай канфесіяй у краіне з’яўляецца лютэранства (каля 90 % насельніцтва адносяць сябе да лютэранаў).
Каля 60 % жыхароў сканцэнтравана паўднёва-заходняй частцы краіны (Рэйк’явік і яго наваколлі). Амаль 94 % існандаў пражываюць у гарадах, такі высокі працэнт урбанізацыі звязаны з субарктычным кліматам краіны. Буйнейшыя гарады: Рэйк’явік (120 тыс., у агламерацыі — 216 тыс.), Хабнарф’ёрдзюр, Акюрэйры (поўнач).
Эканоміка
У пасляваенны час эканоміка Ісландыі развівалася ў шчыльнай сувязі з эканомікамі ЗША і краін Заходняй Еўропы. Для абароны сваіх эканамічных інтарэсаў у канцы 1950-ых — сярэдзіне 1970-ых гг. Ісландыя вяла так званыя «трасковыя войны» супраць рыбалоўных кампаній іншых краін на марской тэрыторыі, абвешчанай ісландскай. Нягледзячы на стабільную інфляцыю, назіраўся эканамічны рост. З 1980-ых гг. Ісландыя займала адное з першых месцаў у свеце па ўзроўню жыцця насельніцтва. Гэтаму часткова садзейнічалі рэформы ў сферы прыцягнення замежных інвестыцый і банкаўскай сістэмы. У 1994 г. Ісландыя ўвайшла ў . Крах банкаўскай сістэмы ў кастрычніку 2008 г. прывёў да моцнага эканамічнага крызісу. Пасля хадатайніцтва на ўступленне ад 17 ліпеня 2009 Ісландыя — патэнцыйны кандыдат на сяброўства ў Еўрапейскім саюзе.
Сёння Ісландыя адносіцца да высакаразвітых невялікіх краін Еўропы з вельмі высокімі сацыяльны-эканамічнымі паказчыкамі. Цэны ў Ісландыі — адны з самых высокіх у свеце, таму ВУП па намінале тут нязвыкла меншы за ВУП па ППЗ. Асноўная частка ВУПу ствараецца ў сферы паслуг.
Развіта і працягвае развівацца апрацоўчая прамысловасць. Ісландыя займае першае месца ў свеце па вытворчасці электраэнергіі на душу насельніцтва. Асноўны тып электрастанцый — ГЭС, а таксама, ГеаТЭС (геатэрмальныя, што ў працы выкарыстоўваюць энергію зямных нетраў). У Ісландыі знаходзіцца адна з буйнейшых ГеаТЭС свету Хеллісхейдзі (магутнасць 303 МВт). Вытворчасць алюмінію пры ГЭС (3 заводы, 11-е месца ў свеце). Маецца вытворчасць дэталяў для самалётаў і верталётаў. З харчовай галіны — вытворчасць рыбных кансерваў.
Халодны клімат не дае магчымасць развіваць іншую сельскую гаспадарку, акрамя авечкагадоўлі і конегадоўлі. Але кемлівыя ісландцы прыстасавалі да сваіх патрэбаў цяпло зямных нетраў і сёння ў цяпліцах вырошчваецца самы шырокі спектр садавіны і гародніны. Развіта рыбалоўства, асноўныя прамысловыя рыбы — селядзец і траска.
Экспарт і імпарт
- Галоўныя экспарцёры — Вялікабрытанія (13,2 %), Германія (11,5 %), Нідэрланды (17 %), ЗША (9,5 %), Іспанія (7 %) (на 2016). Дзве траціны экспарту прыходзяцца на рыбу (замарожаная, рыбныя кансервы і інш.) і алюміній.
- Галоўныя імпарцёры Германія (11,8 %), ЗША (7,6 %), Нарвегія (7,5 %), Данія(8,3 %), Вялікабрытанія (12,9 %), Нідэрланды (10,5 %) (на 2016). Аснову імпарту складаюць аўтамабілі і самалёты, прадукты харчавання, нафтапрадукты.
Інфраструктура
Транспарт
У Ісландыі 13 004 км аўтадарог, з іх — 4 311 км асфальтаваных. Да 1968 года ў Ісландыі быў левабаковы рух. Аўтамабільныя нумары пачынаюцца з лічбаў ад «2» да «9». Самы вялікі аэрапорт краіны — Аэрапорт Лейфура Эйрыксана, знаходзіцца ў Кефлавіку за 60 км ад Рэйк’явіка і на ўсходзе запасны ў Эгільсстадзіры. Акрамя гэтага ёсць яшчэ тры аэрапорты ў Акюрэйры, Ісарфіёрдуры і Хёбне. Увогуле ў краіне ёсць 98 пасадачных пляцовак.
Тэлекамунікацыя
У Ісландыі 190.500 стацыянарных тэлефонаў і 290.100 мабільных тэлефонаў (на 2005 год).
Інтэрнэт
У Ісландыі 225.000 карыстальнікаў інтэрнэтам (на 2005 год).
Пошта
Аддзяленні Пошты Ісландыі (ісл.:Íslandspóstur) ёсць у кожнай вялікай абшчыне краіны. Паштовыя аддзяленні ў Ісландыі працуюць з панядзелка па пятніцу, з 8.30 да 16.30.
Алкаголь і тытунь
Як і ў іншых скандынаўскіх краінах алкагольныя напоі ёсць толькі ў дзяржаўных манапольных крамах, тытунь у крамах мусіць быць не на відавоку ў пакупніка. Продаж алкагольных напояў дазваляецца асобам, якія дасягнулі 20 год, тытунёвых вырабаў — 18 год. Піва ў Ісландыі зноў было дазволена толькі ў канцы 1980-х гг. З 1 чэрвеня 2007 паленне ў ісландскіх рэстаранах, кафэ і публічных будынках забаронена.
Культура
Літаратура
- Гунар Гунарсан, ісландскі раманіст
- Хальдаўр Кільян Лакснес, ісландскі пісьменнік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры
- Эйнар Карасан, сучасны ісландскі пісьменнік
Выяўленчае мастацтва
Першым мастаком, які выставіў свает воры ў Ісландыі, быў Торарын Б. Торлаксан. Адным з піянераў абстракцыянізму быў Торвальдур Скуласан. Ілюстратар — Хрынгур Ёхансан. Сёння мастацкая спадчына Ісландыі зберагаецца ў Нацыянальнай галерэі Ісландыі і мастацкім музеі Акюрэйры. Сярод сучасных ісландскіх мастакоў вылучаецца Эро.
Архітэктура
Старажытныя ісландцы будавалі «доўгія дамы», часта паглыбленыя ў зямлю, на аснове драўлянага каркасу, са сценамі і дахам з дзярновых блокаў і размешчанымі ў рад памяшканнямі. 3 сярэдзіны XVIII ст. будаваліся гарады з каменнымі пабудовамі, пераважна па праектах дацкіх архітэктараў (саборы ў Хоўлары, Рэйк’явіку). У XIX ст. склаўся тып 2—3-павярховага ісландскага дома з прывазнога лесу, туфу, базальту, з абшыўкай гафрыраваным жалезам. У архітэктуры Iсландыі з 1920-х г. выкарыстоўваюцца сучасныя формы і канструкцыі (маналітны жалезабетон, стальны каркас), метады кампазіцыі, планіроўкі (новая забудова Рэйк’явіка і Акюрэйры); будуюцца 4—5-павярховыя секцыйныя дамы, грамадскія, адміністрацыйныя і прамысловыя будынкі (арх. Гудмундсан, Г. Самуэльсан, С. Тордарсан).
Фота
Кіно
Фільмы Балтасара Кармакура і Фрыдрыка Тоўр Фрыдрыксана
Музыка
Традыцыйная і класічная музыка
Поп, рок, джаз
- Б’ёрк
- Эйрыкур Хёйксан
- Ёхана Гудрун Ёўнсдоцір
- Múm
- Эміліяна Тарыні
Музеі
Найбуйнейшым з’яўляецца Нацыянальны музей Ісландыі (Þjóðminjasafn Íslands) у Рэйк’явіку, створаны ў 1911 г. на аснове так званай Калекцыі старажытнасцей (1863 г.). Спецыялізацыя фонду: сацыяльна-культурная гісторыя. Акрамя экспазіцыйнай і экспертай дзейнасці, Нацыянальны музей праводзіць навуковыя даследаванні, утрымоўвае бібліятэку, прымае ўдзел у археалагічных раскопках, у тым ліку за межамі Ісландыі, узнаўляе старажытныя рэчы, праводзіць адукацыйныя семінары. У 2004 г. музей пераехаў у новы сучасны будынак.
Музей народнай спадчыны ў Скагаф’ёрдзюры (Byggðasafn Skagfirðinga) быў створаны ў 1948 г. на месцы жылага старажытнага паселічша. Прадстаўляе традыцыйную сельскую культуру Ісландыі, у тым ліку доўгія дзярновыя хаціны, будынкі сярэдзіны XX стагоддзя, памяшканні для жывёлы, старое хатняе начынне і г. д.
Спорт
Медыа
Радыё
У Ісландыі дзейнічае 1 публічна-прававая радыёвяшчальная кампанія Ríkisútvarpið (RÚV) і 13 прыватных станцый (3 з іх маюць рэлігійную накіраванасць).
Тэлебачанне
У Ісландыі дзейнічае 1 публічна-прававы тэлеканал і 8 прыватных тэлеканалаў (2 з іх маюць рэлігійную накіраванасць) — каналы Stöð 2 і Sýn.
Газеты
Штодзённая колькасць газет на 1000 жыхароў складае 336 экзэмпляраў. Папулярныя газеты ў Ісландыі: Morgunblaðið, Fréttablaðið, 24 stundir і Dagblaðið Vísir.
Дачыненні з Рэспублікай Беларусь
Ісландыя адна з першых краін у Еўропе прызнала незналежнасць Рэспублікі Беларусь, заявіўшы пра гэта 19 студзеня 1992. Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Аляксандра Лукашэнкі № 170 «Аб усталяванні дыпламатычных адносін паміж Рэспублікай Беларусь і Ісландскай Рэспублікай» быў падпісаны 27 сакавіка 2001. Дыпламатычныя адносіны паміж дзвюма краінамі ўсталяваныя 25 мая 2001 года. З 2009 года ў Мінску адкрылася Ганаровае консульства Ісландыі ў Рэспубліцы Беларусь.
Гл. таксама
- Пасольства Ісландыі ў Маскве
- Снайфельснес
- Вік
- Дальвік
- Эгіль Скалагрымсан
- Горад Альфтанес
- Горад Сіглюфіёрдур
- Ён Арасан
- Арні Магнусан
- Ісландскі пашпарт
- Хадльгрымюр П’етурсан
- Аск’я
- Возера Элідаватн
Зноскі
- http://fortune.com/2016/10/31/iceland-us-women-in-parliament-congress/
- http://en.people.cn/90001/90777/90853/6465286.html Архівавана 12 снежня 2018.
- https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ic.html Архівавана 16 чэрвеня 2019.
- http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=109&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Product&year=2016
- БЭ, т. 7. С. 334.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ісландыя- Афіцыйны сайт Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Ісландыя
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Isla ndyya isl Island ˈislant dzyarzhava y Paynochnaj Eyrope Znahodzicca na adnajmennym vostrave i pryleglyh drobnyh astravah u paynochnaj chastcy Atlantychnaga akiyana Paslya Vyalikabrytanii drugaya pa ploshchy astraynaya dzyarzhava Eyropy Respublika Islandyya Lydveldid Island Scyag Islandyi Gerb IslandyiGimn Lofsongur source source track track track track track track track track track track track Zasnavana 930 Islandskaya Volnaya Dzyarzhava Data nezalezhnasci 1 snezhnya 1918 ad Danii Aficyjnaya mova IslandskayaStalica Rejk yavikNajbujnejshyya garady Rejk yavik Koypavagur Habnarfiyordur Akurejry KeblavikForma kiravannya Parlamenckaya respublikaPrezident Prem er ministr Gvyudni Yoyhanesan Katryn YakabsdocirDzyarzh religiya Lyuteranstva Carkva Islandyi Ploshcha Usyago vodnaj paverhni 108 ya y svece 103 001 km 2 7Naselnictva Acenka 2017 Shchylnasc 339 747 chal 178 ya 3 2 chal km 235 ya VUP PPZ Razam 2017 Na dushu naselnictva 17 728 mlrd 142 y 52 150 16 y VUP naminal Razam 2017 Na dushu naselnictva 28 848 mlrd 83 750 3 y IRChP 2015 0 921 velmi vysoki 9 y Etnaharonim IslandcyValyuta Islandskaya krona kr ISK Internet damen isKod ISO Alpha 2 ISKod ISO Alpha 3 ISLKod MAK ISLTelefonny kod 354Chasavyya payasy 0 Asnoyny vostray na yakim razmeshchana Islandyya samy vyaliki y svece vostray vulkanichnaga pahodzhannya Pryroda krainy spaluchenne fiyorday ledavikoy vulkanay karotkih i shmatvodnyh rek vyalikih azyor Klimat Islandyi zmyakchayuc cyoplyya akiyanichnyya cyachenni shto abmyvayuc yae beragi Islandyya byla adkryta y kancy IH stagoddzya vikingami yakiya zasyalili vostray Z tago chasu gistoryya Islandyi neparyyna zvyazana z gistoryyaj Paynochnaj Eyropy u pershuyu chargu Danii Islandyya adnosicca da vysakarazvityh nevyalikih krain Eyropy z velmi vysokimi sacyyalny ekanamichnymi pakazchykami Ceny y Islandyi adny z samyh vysokih u svece tamu VUP pa naminale tut nyazvykla menshy za VUP pa PPZ Dlya Islandyi harakterna palitychnaya stabilnasc Taksama kraina ne spyashaecca yvahodzic u mizhnarodnyya arganizacyi Paslya hadatajnictva na ystuplenne ad 17 lipenya 2009 goda Islandyya patencyjny kandydat na syabroystva y Eyrapejskim sayuze Taksama astraynaya kraina z yaylyaecca zasnavalnicaj NATA EtymalogiyaSagi scvyardzhayuc shto pershae imya Sneland snezhnaya zyamlya vostravu day viking Nadod Nastupny maraplayca shved Garor Svavarsan ahrysciy Islandyyu vostavam Garora Suchasnaj nazvaj vostray abavyazany narvezhcu Floki Vilgerdarsanu Uyaylenne pra toe shto pasyalency abrali getae imya kab ne dapuscic peranasyalennya ih zyalyonaga vostrava geta prosta mif Geagrafichnae stanovishchaAsnoyny artykul Islandyya vostray Islandyya kraina y Paynochnaj Eyrope Znahodzicca na adnajmennym vostrave i pryleglyh drobnyh astravah u paynochnaj chastcy Atlantychnaga akiyana Paslya Vyalikabrytanii drugaya pa ploshchy astraynaya kraina Eyropy Vostray Islandyya 18 y pa pamerah vostray svetu Islandyya padzyalyae Paynochnuyu Atlantyku i Paynochny Ledavity akiyan Najblizhejshy sused Grenladyya ad yakoj Islandyya addzelenaya Dackim pralivam Kraina razmeshchana pamizh shyrotami 63 i 68 Pn i daygot 25 i 13 Z Galoyny vostray lyazhyc calkam na poydzen ad paynochnaga palyarnaga kruga yaki prahodzic praz nevyaliki islandski vostray Grymsi lya yago paynochnaga yzbyarezhzha Mocna parezanaya beragavaya liniya Islandyi mae pracyaglasc kalya 5 tys km Na paynochnym zahadze poynachy i yshodze skalistyya beragi razdzelenyya shmatlikimi zalivami fiyordami i astravami Va ynutranyya chastki shmatlikih fiyorday zahodzyac galechnikavyya kosy yakiya abaranyayuc naturalnyya gavani ad shtormay shto dzmuc z boku Atlantychnaga akiyana Na takih kosah chasta razmyashchayucca prybyarezhnyya garady i pasyolki Paydnyova zahodniya i paydnyovyya beragi Islandyi pyaschanyya vyraynavanyya naturalnyya gavani tam adsutnichayuc PryrodaAsnoyny artykul Islandyya vostray Gealagichnaya budova Vyvyarzhenne vulkana Ejyaf yadlayokyudl 27 sakavika 2010 g U gealagichnym sense Islandyya maladaya kraina yakaya ytvarylasya y vyniku vulkanichnyh vyvyarzhennyay za aposhniya 60 mln gadoy shto adpavyadae paleagenavamu neagenavamu i chacvyarcichnamu peryyadam u gistoryi Zyamli Samyya starazhytnyya chastki krainy razmeshchanyya na zahadze poynachy i yshodze Geta peravazhna plato skladzenyya starazhytnymi bazaltavymi lavami Platopadobny haraktar paverhni lepsh za ysyo zahavaysya na paynochnym zahadze tady yak na yshodze i na poynachy centralnaj chastki vostrava relef nabyvae alpijskae ablichcha Praz usyu krainu z poynachy na paydnyovy zahad raspasciraecca shyrokaya zona u asnoynym skladzenaya tufami i brekchyyami yakiya ytvarylisya y vyniku padvodnyh vulkanichnyh vyvyarzhennyay Da getaj zony a taksama da rayona Snajfedlsnes na zahadze prymerkavana vyalikaya kolkasc vulkanay z ih 20 vyvyargalisya yzho paslya zasyalennya krainy U Islandyi pradstaylenyya amal use typy vulkanay shto sustrayucca na Zyamli Najbolsh harakternyya lancuzhki krataray yakiya yznikli y vyniku vyvyarzhennyay uzdoyzh raskolin i razlomay U 1783 padchas vyvyarzhennya vulkana takoga typu Laki ytvaryysya lavavy patok yaki zaliy ploshchu 570 km Vulkan Gekla vyvyargaysya y 1947 i 1970 U vyniku padvodnaga vyvyarzhennya lya paydnyova zahodnyaga yzbyarezhzha Islandyi y 1963 ytvaryysya nevyaliki vostray U 1973 padchas vyvyarzhennya vulkana na v Hejmaej pryjshlosya evakuiravac naselnictva gorada Vestmanaejyar Z vulkanizmam zvyazanyya chastyya zemletrasenni Gejzer Z vulkanichnaj dzejnascyu cesna zvyazanyya garachyya krynicy pa ysyoj kraine nalichaecca bolsh za 250 grup takih krynic Pali syarnistyh fumarolay salfataray prymerkavanyya da ablascej vulkanizmu Z fantanuyuchyh krynic najbolsh vyadomy Vyaliki Gejzer nazva yakoga stala naminalnaj dlya ysih padobnyh utvarennyay U Islandyi shyroka vykarystoyvaecca energiya termalnyh krynic 85 naselnictvy zhyve y damah abagravanyh ih vodami Akramya tago cyoplaya vada padaecca y shmatlikiya cyaplicy i plavalnyya basejny Yosc mineralnyya krynicy Karysnyya vykapni torf lignit islandski shpat sera Haraktar paverhni Bolshaya chastka vostrava plato vyshynyoj 400 800 m nad uzroynem mora mescami ykrytae lyodam sa shmatlikimi vulkanami kalya 200 Najbolsh vyadomyya vulkany Gekla Laki Ask ya Na paydnyovym ushodze Islandyi znahodzicca vyshejshy punkt krainy Hvanadalshnukyur 2119 yaki yyaylyae saboj padnyaty bok kaldery vulkana Erajvajyokudl Najvyshejshyya vulkany Hvanadalshnukyur Ejyaf yadlayokyudl Snajfedl mayuc konusapadobnuyu formu Inshyya vulkany mayuc shchytapadobnuyu formu napr Sk yaylbrejd Nekatoryya nalezhac da treshchynnaga typu treshchyny zvychajna shavanyya pad lancuzhkami krataray z popelu i lavy tak lancug z 100 krataray pracyaglascyu 25 km vyadomy pad nazvaj Laki Dzeyuchyya vulkany chasta pakryvayuc ledavikovyya shapki Tamu vyvyarzhenni supravadzhayucca burnymi pavodkami na rekah i y navakolnyh rayonah Va ynutranaj chastcy Islandyi peravazhayuc plato vyshynyoj 600 800 m Mescami asabliva na peryferyi yany razbity glybokimi zvilistymi dalinami i fiyordami U zone vulkanizmu peravazhayuc vulkanichnyya masivy vyshynyoj 1200 1800 m Prykladna 10 terytoryi zajmayuc lavavyya pali paverhnya yakih nagadvae mesyacavy landshaft Najbolshae lavavae pole Aydaydahrojn ploshcha yakoga dasyagae 4 tys km znahodzicca amal u centry krainy Na lavavym poli mozhna ybachyc zvstylyya patoki roznaga koleru ad chyrvona buraga da sine chornaga sustrakayucca i terytoryi pakrytyya chornym vulkanichnym popelam Na zahadze i poydni palasa prybyarezhnyh nizin Ledaviki i snezhniki peravazhna na poydni zajmayuc bolsh za 13 terytoryi krainy ploshcha 11 900 km Samaya bujnaya z ledavikovyh shapak Vatnayokutl razmeshchanaya na paydnyovym ushodze Islandyi ploshcha kalya 8400 km magutnasc ildu da 1 km Inshyya bujnyya ledaviki Layngyokudl 1020 km Hofsyokudl 1000 km Mirdalsyokudl 700 km Uletku nizhniya chastki ledavikoy intensiyna tayuc Ad ih kancoy cyakuc shmatlikiya ruchai i rechki yakiya zlivayuchysya utvarayuc vyalikiya reki U pryledavikovyh ablascyah razmeshchany vyalikiya pyaschana shchebnistyya rayniny zandry Burnyya reki blukayuc pa getyh rayninah padzyalyayucca na rukavy rechyshchy zmyanyayucca badaj shto paslya kozhnaj pavodki Klimat i nadvor e Klimat Islandyi subarktychny marski bolsh myakki y paraynanni z krainami shto znahodzyacca na takih samyh shyrotah Zmyakchalny yplyy na yago akazvayuc cyoplyya vody Paynochna Atlantychnaga cyachennya pracyag Galfstrymu chastka yakoga prahodzic uzdoyzh paydnyovaga i zahodnyaga beragoy vostrava Syarednyaya gadavaya temperatura na paydnyova zahodnim uzbyarezhzhy y Rejk yaviku 5 C syarednyaya temperatura studzenya 0 4 C lipenya 11 2 C Adpavednyya pakazchyki na paynochnym uzbyarezhzhy y Akyurejry 3 9 C 2 C i 11 C Syarednyaya temperatura studzenya y garah apuskaecca da 10 C lipenya da 0 C Syarednyaya gadavaya kolkasc apadkay skladae 800 mm u Rejk yaviku 350 500 mm na paynochnym uzbyarezhzhy da 3000 mm na paydnyova zahodnih i paydnyovyh shilah gor zvysh 3800 mm na adkrytyh da poydnya shilah Vatnayokudlya i Mirdalsjyokudlya Syarod zimy chasta ilyuc dazhdzhy zdarayucca navalnicy Sneg ustojliva trymaecca tolki va ynutranyh rayonah Nadvor e y Islandyi hutka myanyaecca y suvyazi z prahodzhannem cyklonay Chascej za ysyo yano syroe i haladnavatae neba pakryta hmarami dalyaglyad zacyagnuty setkaj dazhdzhu dzme pranizlivy vecer scelecca tuman Zatym raptam na nekalki hvilin vecer scihae neba prayasnyaecca i nabyvae chysty blakitny koler a pavetra stanovicca takim prazrystym shto y dalechyni prastupayuc kontury gor Unutranyya yzvyshanyya rayony adroznivayucca znachna bolsh surovym klimatam chym prybyarezhnyya Na paynochnym i yshodnim beragah taksama znachna haladnej chym na paydnyovym i paydnyova zahodnim Tak prayaylyaecca ahaladzhalny yplyy Ushodne Grenlandskaga cyachennya yakoe nyase z Arktyki plyvuchyya ildy i ajsbergi Prybyarezhnyya vody volnyya ad lyodu na pracyagu ysyago goda Vyklyuchenne skladayuc situacyi zvyazanyya z vynasam palyarnyh ildoy na poynachy i yshodze U suvyazi sa znachnym pacyaplennem klimatu z pachatku 1920 h gadoy vynas palyarnyh ildoy da beragoy Islandyi adbyysya tolki y 1965 Reki i azyory Vadaspad Oxararfoss Vilgotny haladnavaty klimat spryyae razviccyu y Islandyi balot i azyor gustoj rachnoj setki i ledavikoy Reki na vostrave karotkiya z parogami i vadaspadami mayuc znachnyya zapasy gidraenergii Mnogiya reki pachynayucca na yskrainah ledavikoy i zhyvyacca ih talymi vodami U lipeni zhniyni na rekah z ledavikovym zhyylennem adbyvayucca burnyya pavodki zatoe pad chas mezhani scyok rezka skarachaecca Vada y ih utrymlivae shmat nanosay gliny pyasku kamyanyoy Reki shto vycyakayuc z azyor i krynic naadvarot mayuct velmi chystuyu prazrystuyu vadu Dzyakuyuchy bagaccyu apadkay u Islandyi shmat davoli bujnyh rek gl Reki Islandyi ale yany nesudnahodnyya Na poydzen ad Vatnayokudlya reki razgalinoyvayucca na rukavy yakiya chasta zmyanyayuc svayo stanovishcha Geta sur yoznaya perashkoda dlya transpartu Padchas padledavikovyh vulkanichnyh vyvyarzhennyay i pry praryve ledzyanyh placin na pryledavikovyh azyorah velizarnyya masy talyh vod vyklikayuc burnyya pavodki na rekah Dlya gidraenergabudaynictva y Islandyi y asnoynym vykarystoyvayucca reki z gruntavym zhyylennem z nevyalikimi sezonnymi vagannyami scyoku Samyya znachnyya GES pabudavany na rekah Sog i Cyoyrsay Harakterny shmatlikiya nevyalikiya azyory Samyya bujnyya azyory Islandyi Tyngvadlavatn Mivatn i Tayrysvatn Bolshasc azyor utvarylasya y vyniku padprudzhvannya rek Gleby raslinny i zhyvyolny svet Pryroda Islandyi adnosicca da arktychnaga barealnaga paynochnaga regiyonu Gleby Islandyi peravazhna gornyya arktychnyya na yzbyarezhnyh nizinah i nevysokih plato vulkanichnyya tarfyanista dzyarnovyya Gleby chasta zabalochanyya uzbagachanyya mineralnym materyyalam vytvornym ad vulkanichnaga popelu pylavatyya i pyaschanyya Sustrakayucca pracyaglyya lavavyya pali Raslinnasc nebagataya gornaya tundra tarfyanyya baloty uvilgotnenyya zlakavyya lugi U skladze flory nalichvaecca ysyago 440 viday vyshejshyh raslin bolshasc z yakih arktaalpijskaga pahodzhannya prychym palovu skladayuc relikty ledavikovaj epohi Vegetacyjny peryyad velmi karotki Rasliny pachynayuc rost u mai a chasam tolki y cherveni a y verasni ih razviccyo spynyaecca Menej za chverc terytoryi krainy pakryta raslinnascyu suprac 2 3 padchas zasyalennya krainy 1100 gadoy nazad Shyrokiya ynutranyya plato amal calkam pazbaylenyya raslinnaga polaga U skladze raslinnasci peravazhayuc imhi i travy Drevavyya rasliny y syaredzine HH st zajmali ysyago 1 ploshchy Geta y asnoynym paynochnyya byarozy asina rabina verby drevy pryzemistyya zvychajna mayuc skryylenyya stvaly z za mocnyh vyatroy Asobnyya gai zahavalisya y gornyh dalinah yany padymayucca da vyshyni 300 400 m u redkih vypadkah da 550 600 m U aposhniya dzesyacigoddzi mescami stvoranyya znachnyya nasadzhenni hvojnyh parod galoynym chynam dzelya abarony ad vetru Na nizinah Islandyi peravazhayuc baloty i lugi Va ynutranyh uzvyshanyh rayonah i na zandrah vyalikiya terytoryi zusim pazbayleny raslinasci i tolki na vyhadah bazaltay rasscilayucca roznakalyarovyya dyvany imhoy i lishajnikay Vidavy sklad fayny Islandyi bedny Padchas zasyalennya krainy z nazemnyh sysunoy tam byli tolki pyascy i lemingi U kancy XVIII st intradukavanyya paynochnyya aleni Najbolsh raspaysyudzhanyya hatniya zhyvyoly avechki koni islandskiya poni karovy radzej kozy Akramya tago na vostray byli vypadkova zavezenyya myshy i pacuki U 1930 z zveravodchyh gaspadarak ucyakla grupa amerykanskih norak yakiya cyaper zhyvuc u mnogih rayonah vostrava U prybyarezhnyh vodah sustrakayucca dva vidy cyulenyay i nekatoryya vidy kitoy U Islandyi gnyazduecca kalya 80 viday ptushak Na gornyh azyorah i rekah zhyve mnostva lebedzyay kachak i gusej a na marskim uzbyarezhzhy zvychajnyya garbatki krachki i insh Adnoj z najbolsh raspaysyudzhanyh ptushak z yaylyaecca gaga yakaya peratvarylasya y paysvojskuyu ptushku Z drapezhnyh ptushak dobra vyadomy sokal Z nasyakomyh shmat kamaroy U azyorah vodzicca stronga a y rekah lasos Abmezhavanasc zhyvyolnaga svetu sushy kampensuecca bagaccem ryby y navakolnyh vodah Getamu sprye toe shto lya beragoy Islandyi cyoplyya marskiya vody perameshvayucca z halodnymi Tut znahodzyacca mescy napasu i nerastu ryb da 66 viday Najbolsh vazhnae znachenne mayuc traska marski akun piksha paltus a taksama krevetki Ahova pryrody Stvorany nacyyanalnyya parki Tyngvedlir Mivatn og Lahsay Skaftafedl Yokulsayrglyuvur shmatlikiya rezervaty pomniki pryrody GistoryyaAsnoyny artykul Gistoryya Islandyi Nekatoryya gistoryki myarkuyuc shto Islandyya byla ypershynyu adkryta ekspedycyyaj Pifeya y IV st n e i apisana pad nazvaj Tule Arheolagami byli vyyaylenyya rymskiya manety III st n e adnak nevyadoma byli yany zavezenyya antychnymi marakami ci paznejshymi syarednyavechnymi pasyalencami Zgodna z pismovymi krynicami u rannyae Syarednyavechcha Islandyyu magli navedvac kelckiya manahi U IX st vostray byy vypadkova adkryty vikingami z Farerskih astravoy U skandynayskim falklory yon byy vyadomy yak Snezhnaya zyamlya ci Ledzyanaya zyamlya U 874 g bylo zasnavana pershae stalae paselishcha narvezhskih vikingay u Rejk yaviku Rekanstruyavanae staradaynyae rybackae paselishcha Hutkaj kalanizacyi Islandyi sadzejnichala palityka pershaga narvezhskaga karalya Garalda Rudavalosaga kalya 850 933 gg yakaya pryvyala da masavaga zyhodu narvezhcay Syarod pasyalencay z samaga pachatku taksama byli raby u asnoynym zhanchyny i padletki kelckaga pahodzhannya Islandcy adkryli i dasledavali Grenlandyyu Labrador i nekatoryya paynochnyya astravy prymali ydzel u vaennyh ekspedycyyah skandynayskih vikingay Dzyakuyuchy adnosna myakkamu klimatu toj pary kalanisty zajmalisya peravazhna zemlyarobstvam Pamizh imi chasta yspyhvali zyamelnyya sprechki i kanflikty Dlya ih praduhilennya y 930 g byy stvorany agulny shod zvany Altyngam yaki ladziysya shtogod Prymac u im udzel magli yse daroslyya svabodnyya muzhchyny ale galoynuyu zakonatvorchuyu funkcyyu meli svyatyya muzhy Godordsmenn yakiya pradstaylyali bujnyya rody ci pasyalencay peynaj myascovasci U 999 ci 1000 g islandcy prynyali hrysciyanstva U 1056 g byy pryznachany pershy katalicki biskup Islandyi U persh pal XIII st uladu na vostrave faktychna zahapiy rod Sturlungay 1200 1262 gg Adnak aficyjna damagchysya karaleyskaj karony yago pradstayniki ne zdoleli U 1220 g Snory Sturlung upershynyu pryznay syabe vasalam narvezhskaga karalya Hokana IV U 1262 g byla padpisana uniya t zv Stary zapavet pamizh narvezhskim karalyom i pradstaynikami bujnyh islandskih roday yakaya pradugledzhvala vyplatu islandcami padatkay roynasc pamizh paddanymi Narvegii i Islandyi ustalyavanne adzinaga zakanadaystva i volnaga gandlyu pamizh dzvyuma krainami Z 1380 g Islandyya faktychna kiravalasya karalyami Danii yakiya mala klapacilisya pra naselnictva vostrava y suvyazi sa skarachennem padatkay shto y svayu chargu bylo vyklikana pahaladannyami klimatu y XIII XIV a potym u XVI XVII i XIX stst Pahaladanni pryvyali da vypadkay masavaga goladu zgalennya i pamyanshennya kolkasci naselnictva Zemlyarobstva bylo zakinuta Asnoynuyu ekanamichnuyu rolyu pachali adygryvac loy i ekspart ryby galoynym chynam traski a taksama zhyvyolagadoylya U XVI st pravyadzenne dackimi manarhami Refarmacyi vyklikala supraciylenne katalikoy na chale z biskupam Yonam Arasanam a zatym pracyagly kryvavy kanflikt pamizh katalikami i pratestantami manarhistami 1541 1550 gg yaki skonchyysya peramogaj aposhnih U 1627 godze na yshodnyae i paydnyovae yzbyarezhzha vostrava yryvalisya berberskiya piraty Tyrkjaranid Hacya kalya 400 800 islandcay apynulisya y palone dackiya ylady ne pradprymali rashuchyh zahaday dlya abarony Islandyi U 1783 godze y vyniku vyvyarzhennya vulkanu Laki zaginula kalya chverci naselnictva vostrava U 1800 godze bylo zabaronena sklikanne Altyngu U 1814 godze Narvegiya atrymala nezalezhnasc ad Danii ale Islandyya zastavalasya padnachalenaj dackim karalyam Zabarona na gandal islandcay z krainami ne padparadkavanymi karalyu Danii dzejnichala y 1602 1854 gadah a taksama novae pahaladanne vyklikala spachatku emigracyyu aktyynaga naselnictva u asnoynym u Kanadu a potym masavuyu padtrymku ruhu za nezalezhnasc U 1843 godze islandcy damaglisya yznaylennya pracy Altyngu yak daradchaga organu U 1874 g Islandyya atrymala prava na samakiravanne pashyrana y 1903 godze Zgodna aktu ab unii ad 1 snezhnya 1918 g Islandyya pryznavalasya nezalezhnaj krainaj hacya farmalnym kiraynikom krainy zastavaysya karol Danii U 1940 godze akt ab unii pavinen byy byc uznoyleny adnak Daniya apynulasya pad nyameckaj akupacyyaj Nyagledzyachy na aficyjny nejtralitet Islandyya byla zanyata brytanskimi vojskami u 1941 godze amerykanskimi i vykarystoyvalasya pad chas Drugoj susvetnaj vajny dlya vyadzennya vaennyh dzeyannyay suprac Germanii 17 chervenya 1944 Islandyya byla abveshchana respublikaj U 1946 godze yana byla prynyata y NATA Iagana Sigurdardocir Gistoryya nezalezhnaj Islandyi ne abcyazharana vyalikimi palitychnymi padzeyami tamu cikavasc moguc vyklikac hiba ekanamichnyya z yavy U drugoj palove HH kraina paspyahova razvivalasya pad patranazham zahodneeyrapejskih i paynochnaamerykanskih sayuznikay peratvaryyshyya y adnu z samyh bagatyh krain svetu U 1958 1976 Islandyya vyala traskovyya vojny z Velikabrytaniyaj Krah bankayskaj sistemy y kastrychniku 2008 g pryvyoy da mocnaga ekanamichnaga i palitychnaga kryzisu Na vybarah 2009 g peramagla kaalicyya Sacyyal Demakratychnaga ab yadnannya i Leva Zyalyonaga ruhu Prem er ministram i kiraynikom dzyarzhavy stala Yogana Sigurdardocir pershaya y svece z dzejnichayuchyh glay dzyarzhay adkryta abvyasciyshaya syabe lesbiyankaj Dzyarzhayny ladAsnoyny artykul Dzyarzhayny lad Islandyi Olaf Grymsan prezident Islandyi y 1996 2016 Islandyya parlamencka prezidenckaya respublika Chleny parlamenta yaki nazyvaecca Altyng isl Althingi abirayucca pramym galasavannem kozhnyya 4 gady Upershynyu altyng sabraysya y 930 godze shto robic yago samym starym dzeyuchym parlamentam u svece Pavodle vynikay vybaray 2016 goda 48 syabroy parlamenta skladayuc zhanchyny geta najbolsh zhanochy parlament svetu u syarednim u svece 23 Najbolsh shyrokae pradstaynictva y altyngu zgodna z vynikami vybaray 2016 atrymali partyi Pragresiynaya partyya Framsoknarflokkurinn 1916 pravacentrysckaya Partyya nezalezhnasci Sjalfstaedisflokkurinn 1929 kanservatyynaya Levaya zyalyonaya partyya Vinstrihreyfingin graent frambod 1999 Na chale yrada staic prem er yakoga pryznachae prezident Prezidenckiya vybary adbyvayucca kozhnyya 4 gady Prezident Oylavyur Ragnar Grymsan ne zmyanyaysya y 1996 2016 gg U 2000 i 2008 yon zastavaysya na pasadze pa prychyne adsutnasci inshyh zhadayuchyh vystavic kandydaturu na vybary Grymsan stay pershym u gistoryi Islandyi prezidentam yaki ysklay veta na zakon prynyaty Altyngam U 2016 godze adbylisya doygachakanyya vybary z celymi dvuma kandydatami Gistoryk Gvyudni Yoyhanesan peramog biznesvumen Hall Tomasdocir U snezhni 2016 goda novy prezident mey besprecedentna vysoki rejtyng 97 Pravavaya sistema Islandyya yvahodzic u skandynayskuyu sistemu prava yakaya adnosicca da ramana germanskaj syam i Gramadzyanska pravavaya sistema zasnavana na dackim zakanadaystve i ne padpadae calkam pad yurysdykcyyu Mizhnarodnaga suda AAN Sudovaya ylada skladaecca z Vyarhoynaga Suda isl Haestirettur yago suddzi pryznachayucca pazhyccyova ministram yustycyi i vasmi akrugovyh sudoy ih suddzi taksama pryznachayucca pazhyccyova ministram yustycyi Akramya getaga isnuyuc specyyalnyya sudy pa marskih pracoynyh i religijnyh spravah Administracyjny padzel IslandyiAsnoyny artykul Administracyjny padzel Islandyi Tradycyjna Islandyya padzyalyalasya na landsfjordungar adz lik landsfjordungur albo chverci yakiya aryentavalisya na baki svetu Paznejshy administracyjny padzel abapiraecca na vybarchyya akrugi sisly syslur i abshchyny Syonnya Islandyya padzyalyaecca na 8 regiyonay isl landsvaedi NaselnictvaAsnoyny artykul Islandcy Asnoyny artykul Naselnictva Islandyi Agulnae naselnictva skladae kalya 340 tys chalavek 2017 Geta aposhnyae mesca syarod krain Eyropy kali ne ylichvac karlikay dy navat Lyuksemburg mae y paytara razy bolshae za Islandyyu naselnictva Addalenasc Islandyi ad maceryka uskladnyala zasyalenne vostrava Syonnyashnyaya Islandyya malanaselenaya kraina z etnichna adnarodnym naselnictvam Dzyakuyuchy bagataj vusnaj i pismovaj tradycyi shmat syamej mozha nazvac svaih prodkay u mnogih pakalennyah Dobra zahoyvayucca mnogiya starazhytnyya tradycyi Zakon 54 ad 27 chervenya 1925 goda zabaranyae gramadzyanam Islandyi mec prozvishchy Da syoj pary islandcy aficyjna karystayucca tolki asabistymi imyonami i imyonami pa backu Polava yzrostavaya piramida Dlya Islandyi harakterny hutki adzin z najvyshejshyh u Eyrope pryrost naselnictva 1 13 yaki skladaecca sa stanoychyh naturalnaga 0 7 i migracyjnaga 0 4 skladnikay Pry getym ulady azhyccyaylyayuc zhorski kantrol migracyi addayuchy peravagu kvalifikavanym migrantam z Eyropy Pa pryrosce naselnictva Islandyya mozha pasprachacca z mnogimi krainami Lacinskaj Ameryki Pracyaglasc zhyccya islandcay 80 9 gadoy dlya muzhchyn i 85 4 dlya zhanchyn adna z najvyshejshyh u svece Rejk yavik Nacyyanalny sklad adnarodny 98 99 skladayuc islandcy Yosc inshyya skandynavy i palyaki pa damove ab budaynictve zavoday pa zdabychy sery i vytvorchasci alyuminiya da 2015 goda z Polshchaj i Germaniyaj Naselnictva karystaecca islandskaj movaj adnoj sa skandynayskih movay Vysoki yzroven valodannya anglijskaj movayu Vazhnejshaj kanfesiyaj u kraine z yaylyaecca lyuteranstva kalya 90 naselnictva adnosyac syabe da lyuteranay Kalya 60 zhyharoy skancentravana paydnyova zahodnyaj chastcy krainy Rejk yavik i yago navakolli Amal 94 isnanday prazhyvayuc u garadah taki vysoki pracent urbanizacyi zvyazany z subarktychnym klimatam krainy Bujnejshyya garady Rejk yavik 120 tys u aglameracyi 216 tys Habnarf yordzyur Akyurejry poynach EkanomikaAsnoyny artykul Ekanomika Islandyi U paslyavaenny chas ekanomika Islandyi razvivalasya y shchylnaj suvyazi z ekanomikami ZShA i krain Zahodnyaj Eyropy Dlya abarony svaih ekanamichnyh intaresay u kancy 1950 yh syaredzine 1970 yh gg Islandyya vyala tak zvanyya traskovyya vojny suprac rybaloynyh kampanij inshyh krain na marskoj terytoryi abveshchanaj islandskaj Nyagledzyachy na stabilnuyu inflyacyyu naziraysya ekanamichny rost Z 1980 yh gg Islandyya zajmala adnoe z pershyh mescay u svece pa yzroynyu zhyccya naselnictva Getamu chastkova sadzejnichali reformy y sfery prycyagnennya zamezhnyh investycyj i bankayskaj sistemy U 1994 g Islandyya yvajshla y Krah bankayskaj sistemy y kastrychniku 2008 g pryvyoy da mocnaga ekanamichnaga kryzisu Paslya hadatajnictva na ystuplenne ad 17 lipenya 2009 Islandyya patencyjny kandydat na syabroystva y Eyrapejskim sayuze Syonnya Islandyya adnosicca da vysakarazvityh nevyalikih krain Eyropy z velmi vysokimi sacyyalny ekanamichnymi pakazchykami Ceny y Islandyi adny z samyh vysokih u svece tamu VUP pa naminale tut nyazvykla menshy za VUP pa PPZ Asnoynaya chastka VUPu stvaraecca y sfery paslug GeaTES Hellishejdzi Razvita i pracyagvae razvivacca apracoychaya pramyslovasc Islandyya zajmae pershae mesca y svece pa vytvorchasci elektraenergii na dushu naselnictva Asnoyny typ elektrastancyj GES a taksama GeaTES geatermalnyya shto y pracy vykarystoyvayuc energiyu zyamnyh netray U Islandyi znahodzicca adna z bujnejshyh GeaTES svetu Hellishejdzi magutnasc 303 MVt Vytvorchasc alyuminiyu pry GES 3 zavody 11 e mesca y svece Maecca vytvorchasc detalyay dlya samalyotay i vertalyotay Z harchovaj galiny vytvorchasc rybnyh kanservay Halodny klimat ne dae magchymasc razvivac inshuyu selskuyu gaspadarku akramya avechkagadoyli i konegadoyli Ale kemlivyya islandcy prystasavali da svaih patrebay cyaplo zyamnyh netray i syonnya y cyaplicah vyroshchvaecca samy shyroki spektr sadaviny i garodniny Razvita rybaloystva asnoynyya pramyslovyya ryby selyadzec i traska Ekspart i impart Galoynyya eksparcyory Vyalikabrytaniya 13 2 Germaniya 11 5 Niderlandy 17 ZShA 9 5 Ispaniya 7 na 2016 Dzve traciny ekspartu pryhodzyacca na rybu zamarozhanaya rybnyya kanservy i insh i alyuminij Galoynyya imparcyory Germaniya 11 8 ZShA 7 6 Narvegiya 7 5 Daniya 8 3 Vyalikabrytaniya 12 9 Niderlandy 10 5 na 2016 Asnovu impartu skladayuc aytamabili i samalyoty pradukty harchavannya naftapradukty InfrastrukturaTranspart U Islandyi 13 004 km aytadarog z ih 4 311 km asfaltavanyh Da 1968 goda y Islandyi byy levabakovy ruh Aytamabilnyya numary pachynayucca z lichbay ad 2 da 9 Samy vyaliki aeraport krainy Aeraport Lejfura Ejryksana znahodzicca y Keflaviku za 60 km ad Rejk yavika i na yshodze zapasny y Egilsstadziry Akramya getaga yosc yashche try aeraporty y Akyurejry Isarfiyordury i Hyobne Uvogule y kraine yosc 98 pasadachnyh plyacovak Telekamunikacyya U Islandyi 190 500 stacyyanarnyh telefonay i 290 100 mabilnyh telefonay na 2005 god Internet U Islandyi 225 000 karystalnikay internetam na 2005 god Poshta Addzyalenni Poshty Islandyi isl Islandspostur yosc u kozhnaj vyalikaj abshchyne krainy Pashtovyya addzyalenni y Islandyi pracuyuc z panyadzelka pa pyatnicu z 8 30 da 16 30 Alkagol i tytun Yak i y inshyh skandynayskih krainah alkagolnyya napoi yosc tolki y dzyarzhaynyh manapolnyh kramah tytun u kramah music byc ne na vidavoku y pakupnika Prodazh alkagolnyh napoyay dazvalyaecca asobam yakiya dasyagnuli 20 god tytunyovyh vyrabay 18 god Piva y Islandyi znoy bylo dazvolena tolki y kancy 1980 h gg Z 1 chervenya 2007 palenne y islandskih restaranah kafe i publichnyh budynkah zabaronena KulturaLitaratura Gunar Gunarsan islandski ramanist Haldayr Kilyan Laksnes islandski pismennik layreat Nobeleyskaj premii pa litaratury Ejnar Karasan suchasny islandski pismennikVyyaylenchae mastactva Pershym mastakom yaki vystaviy svaet vory y Islandyi byy Toraryn B Torlaksan Adnym z piyaneray abstrakcyyanizmu byy Torvaldur Skulasan Ilyustratar Hryngur Yohansan Syonnya mastackaya spadchyna Islandyi zberagaecca y Nacyyanalnaj galerei Islandyi i mastackim muzei Akyurejry Syarod suchasnyh islandskih mastakoy vyluchaecca Ero Arhitektura Tradycyjnyya islandskiya damy z dzyornu Starazhytnyya islandcy budavali doygiya damy chasta paglyblenyya y zyamlyu na asnove draylyanaga karkasu sa scenami i daham z dzyarnovyh blokay i razmeshchanymi y rad pamyashkannyami 3 syaredziny XVIII st budavalisya garady z kamennymi pabudovami peravazhna pa praektah dackih arhitektaray sabory y Hoylary Rejk yaviku U XIX st sklaysya typ 2 3 pavyarhovaga islandskaga doma z pryvaznoga lesu tufu bazaltu z abshyykaj gafryravanym zhalezam U arhitektury Islandyi z 1920 h g vykarystoyvayucca suchasnyya formy i kanstrukcyi manalitny zhalezabeton stalny karkas metady kampazicyi planiroyki novaya zabudova Rejk yavika i Akyurejry buduyucca 4 5 pavyarhovyya sekcyjnyya damy gramadskiya administracyjnyya i pramyslovyya budynki arh Gudmundsan G Samuelsan S Tordarsan Fota Kino Filmy Baltasara Karmakura i Frydryka Toyr Frydryksana Muzyka Tradycyjnaya i klasichnaya muzyka Pop rok dzhaz B york Ejrykur Hyojksan Yohana Gudrun Yoynsdocir Mum Emiliyana TaryniMuzei Najbujnejshym z yaylyaecca Nacyyanalny muzej Islandyi THjodminjasafn Islands u Rejk yaviku stvorany y 1911 g na asnove tak zvanaj Kalekcyi starazhytnascej 1863 g Specyyalizacyya fondu sacyyalna kulturnaya gistoryya Akramya ekspazicyjnaj i ekspertaj dzejnasci Nacyyanalny muzej pravodzic navukovyya dasledavanni utrymoyvae bibliyateku prymae ydzel u arhealagichnyh raskopkah u tym liku za mezhami Islandyi uznaylyae starazhytnyya rechy pravodzic adukacyjnyya seminary U 2004 g muzej peraehay u novy suchasny budynak Muzej narodnaj spadchyny y Skagaf yordzyury Byggdasafn Skagfirdinga byy stvorany y 1948 g na mescy zhylaga starazhytnaga paselichsha Pradstaylyae tradycyjnuyu selskuyu kulturu Islandyi u tym liku doygiya dzyarnovyya haciny budynki syaredziny XX stagoddzya pamyashkanni dlya zhyvyoly staroe hatnyae nachynne i g d SportMedyaRadyyo U Islandyi dzejnichae 1 publichna pravavaya radyyovyashchalnaya kampaniya Rikisutvarpid RUV i 13 pryvatnyh stancyj 3 z ih mayuc religijnuyu nakiravanasc Telebachanne U Islandyi dzejnichae 1 publichna pravavy telekanal i 8 pryvatnyh telekanalay 2 z ih mayuc religijnuyu nakiravanasc kanaly Stod 2 i Syn Gazety Shtodzyonnaya kolkasc gazet na 1000 zhyharoy skladae 336 ekzemplyaray Papulyarnyya gazety y Islandyi Morgunbladid Frettabladid 24 stundir i Dagbladid Visir Dachynenni z Respublikaj BelarusIslandyya adna z pershyh krain u Eyrope pryznala neznalezhnasc Respubliki Belarus zayaviyshy pra geta 19 studzenya 1992 Ukaz Prezidenta Respubliki Belarus Alyaksandra Lukashenki 170 Ab ustalyavanni dyplamatychnyh adnosin pamizh Respublikaj Belarus i Islandskaj Respublikaj byy padpisany 27 sakavika 2001 Dyplamatychnyya adnosiny pamizh dzvyuma krainami ystalyavanyya 25 maya 2001 goda Z 2009 goda y Minsku adkrylasya Ganarovae konsulstva Islandyi y Respublicy Belarus Gl taksamaPasolstva Islandyi y Maskve Snajfelsnes Vik Dalvik Egil Skalagrymsan Gorad Alftanes Gorad Siglyufiyordur Yon Arasan Arni Magnusan Islandski pashpart Hadlgrymyur P etursan Ask ya Vozera ElidavatnZnoskihttp fortune com 2016 10 31 iceland us women in parliament congress http en people cn 90001 90777 90853 6465286 html Arhivavana 12 snezhnya 2018 https www cia gov library publications resources the world factbook geos ic html Arhivavana 16 chervenya 2019 http atlas cid harvard edu explore country 109 amp partner undefined amp product undefined amp productClass HS amp startYear undefined amp target Product amp year 2016 BE t 7 S 334 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Islandyya Aficyjny sajt Ministerstva zamezhnyh spray Respubliki Islandyya