Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Лютэранства — пратэстанцкая плынь у хрысціянстве. Паўстала ў выніку рэфармацыйнага руху ў Германіі ў XVI стагоддзі.
Рэфармацыя |
Рухі і
Ключавыя падзеі
(Папярэднікі Рэфармацыі)
|
Гісторыя
Назва «Лютэранства» паходзіць ад прозвішча Марціна Лютэра. Марцін Лютэр (1483—1546 гг.), манах Рымска-каталіцкай царквы, доктар багаслоўя Вітэнбергскага ўніверсітэта ў Германіі. Пры вывучэнні Бібліі заўважыў у Слове Божым некаторыя ключавыя ісціны, якія былі добра вядомыя першым хрысціянам, але з часам у сілу розных акалічнасцяў развіцця царквы былі пакінутыя без увагі і амаль забытыя. Лютэр, а таксама іншыя багасловы пачалі адраджэнне аўтарытэту гэтых ісцін. Гэтая падзея вядома ў гісторыі як Рэфармацыя царквы ў XVI стагоддзі. Канчаткова веравучэнне выкладзена ў 1530 у «Аўгсбургскім спавяданні» (за што лютэранскую царкву часам называюць аўгсбургскай). З Германіі лютэранская царква распаўсюдзілася ў краіны Еўропы — Аўстрыю, Венгрыю, Францыю, Нідэрланды, краіны Скандынавіі, Прыбалтыку, а пасля і ў Паўночную Амерыку. На поўначы Германіі, у Скандынавіі і Прыбалтыцы (Латвія і Эстонія) лютэранства стала пануючай рэлігіяй.
Сутнасць канфесіі
- Sola Gratia (Толькі Ласка)
- Sola Fides (Толькі Вера)
- Sola Scriptura (Толькі Святое Пісанне)
- Solo Christo (Толькі Хрыстос)
- Soli Deo Gloria! (Толькі Богу Слава!)
Галоўны пастулат тэалогіі лютэранства — выратаванне асабістай верай, якая даруецца Богам, без дапамогі царквы. Сувязь Бога і чалавека набывае ўнутраны, асабісты харакгар, царква перастае быць пасрэднікам паміж Богам і індывідам. Усе вернікі прызнаюцца роўнымі перад Хрыстом, святары страчваюць палажэнне асобага саслоўя, адмаўляюцца каталіцкія іерархія, манаства, бясшлюбнасць святароў. Рэлігійныя суполкі самі запрашаюць пастараў і выбіраюць кіруючыя органы — кансісторыі. Крыніцай веравучэння з’яўляецца Біблія, якую вернік мае права самастойна тлумачыць. У кірхах (храмах) няма абразоў. 3 7 таінстваў каталіцкай царквы засталіся хрышчэнне і прычасце. Набажэнства вядзецца на роднай мове. У кульце лютэранства ўвасабляецца прынцып таннай царквы.
Лютэранства на Беларусі
Самая першая згадка аб з’яўленні лютэранства на Беларусі адносіцца да 1535 года, калі князь Юрый Сямёнавіч выдзяліў зямлю для пабудовы лютэранскай царквы. Першым лютэранскім прапаведнікам быў Аўраам Кулёва, які ў 1539 годзе ў Вільні ў касцеле Св. Ганны пачаў распаўсюджваць лютэранскае веравучэнне. З пачаткам Рэфармацыі на Беларусі лютэранства не набыла такога вялікага распаўсюджвання, як кальвінізм. У асноўным лютэранскае вучэнне вызнавалі асобы нямецкага, латвійскага ці літоўскага находжання. У Вільні каля 1560 года на Нямецкай вуліцы была пабудавана кірха, якая праіснавала да 1944 года. У час знаходжання Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай, афіцыйныя ўлады хоць і талерантна ставіліся да лютэранства, але праводзілі палітыку Контррэфармацыі.
Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай лютэране адчулі нават нейкае палягчэнне з боку Расійскіх улад. Так, у 1775 годзе ў Полацку была заснавана новая парафія, а ў 1780 годзе расійская імператрыца Кацярына II пры наведванні Магілёва распарадзілася перадаць зноў заснаванай лютэранскай парафіі невыкарыстоўваны праваслаўны будынак. На плане Мінска 1809 года з’явілася лютэранская царква, а ў Віцебску ў 1833 годзе над лютэранскую царкву была парададзен будынак былога касцела XVIII века. Аднак расійскія ўлады ўстанавілі шэраг абмежаванняў у адносінах да лютэран: зварот праваслаўных у лютэранства з’яўлялася ў Расіі крымінальным злачынствам, а для пабудовы «іншаслаўнай» царквы патрабавалася згода мясцовых праваслаўных царкоўных уладаў і г.д. I толькі лібералізацыя расійскіх законаў аб рэлігіі пасля рэвалюцыі 1905 года зрабіла магчымым для некалькіх сотняў вернікаў у беларускіх губернях Імперыі вярнуцца (або звярнуцца) з праваслаўя ў лютэранства.
Пасля падзелу Беларусі на ўсходзе бальшавіцкая ўлада паклала канец існаванню лютэранскіх парафій. У Мінску, Полацку, Віцебску, Слуцку, Магілёве і шэрагу іншых гарадоў у канцы 1930-х гг. НКУС БССР правяло, акрамя «польскай аперацыі», таксама і дзве спецыяльныя аперацыі па масавым рэпрэсіям супраць насельніцтва нямецкага і латышскага нацыянальнага паходжання, паколькі гэтыя асобы і складалі тады пераважнае колькасць беларускіх лютэран. У Заходняй Беларусі ў пачатку 1920-х гг. лютэранскія парафіі ўвайшлі ў склад Касцёла Евангелічна-Аўгсбургскай Польшчы і гэтак праіснавалі да Другой сусветнай вайны. Набажэнствы вяліся па-польску і па-нямецку. Да прыходу савецкай арміі ў 1944 годзе ў Беларусі ўжо амаль не заставалася асоб нямецкага паходжання, а адважыўся застацца ў СССР татальна рэпрэсавалі сталінскія ўлады. У савецкі перыяд дзеючых лютэранскіх цэркваў у Беларусі не існавала ўвогуле. Так, напрыклад, будынак лютэранскай царквы ў Гродне стала абласным архівам да пачатку 1990-х гг., Брэсцкая царква была перабудавана амаль да непазнавальнасці і прыстасаваны пад кінатэатр «Змена», а ў Полацку будынак царквы займае мясцовы музей.
Пасля распаду СССР першая на тэрыторыі Беларусі суполка лютэранаў была зарэгістравана ў 1993 г. У цяперашні час у краіне дзейнічае 27 суполак лютэранаў, служаць 17 святароў. У распараджэнні вернікаў знаходзіцца чатыры культавых будынка.
Колькасць прыхільнікаў лютэранства ў свеце
У 1947 ў г. Лунд (Швецыя) была створана Сусветная лютэранская федэрацыя з цэнтрам у г. Жэнева (Швейцарыя). Колькасць прыхільнікаў Л. — больш за 75 млн чал.: 27-млн. ў Германіі (больш за трэць насельніцтва краіны); 12-млн. у ЗША (5 % насельніцтва); больш за 4,5 млн у Даніі (каля 90 % насельніцтва); 4,4 млн у Швецыі (больш за палову насельніцтва); 4,2 млн у Фінляндыі (больш за 85 % насельніцтва); 3,8 млн у Нарвегіі (каля 90 % насельніцтва); 3,5-млн. — У Інданезіі (2 % насельніцтва); 1,5 млн у Танзаніі (5 % насельніцтва); 1,2 млн у Індыі (менш за 0,1 % насельніцтва); 1,1-млн. ў Бразіліі (каля 1 % насельніцтва); больш за 0,5 млн у Эстоніі (больш за трэць насельніцтва); каля 0,5 млн у Латвіі (каля 20 % насельніцтва).
Крыніцы
Літаратура
- Лютеранство // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Спасылкі
 | Лютэранства на Вікісховішчы |
|---|
- Лютэранства і кальвінізм у Беларусі сто гадоў таму Архівавана 18 верасня 2020. — Крыніца. INFO
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Lyuteranstva pratestanckaya plyn u hrysciyanstve Paystala y vyniku refarmacyjnaga ruhu y Germanii y XVI stagoddzi Refarmacyya95 tezisay KontrrefarmacyyaRuhi i PratestancyzmRefarmacyya y Germanii Lyuteranstva Anabaptyzm Kalvinizm Refarmacyya y Anglii Anglikanstva Purytanstva Refarmacyya y Shatlandyi Presviteryyanstva Refarmacyya y Francyi Gugenoty Refarmacyya y Rechy Paspalitaj Sacyniyanstva Klyuchavyya padzei Vormski edykt Syalyanskaya vajna y Germanii Aygsburgski rejhstag Vestfalski mir Marcin Lyuter G 1483 1546 Filip Melanhtan G 1497 1560 Gans Taysen D 1494 1561 Shvec 1493 1552 Ulryh Cvingli Shvejc 1484 1531 Zhan Kalvin Shvejc 1509 1564 Tomas Kranmer A 1489 1556 Dzhon Noks Shat 1514 1572 Papyaredniki Refarmacyi Avinyonski palon pap 1309 1377 Vyaliki zahodni raskol 1378 1417 Gusickiya vojny 1420 da 1434 Geta panel glyadzecpravicGistoryyaMarcin Lyuter Nazva Lyuteranstva pahodzic ad prozvishcha Marcina Lyutera Marcin Lyuter 1483 1546 gg manah Rymska katalickaj carkvy doktar bagasloyya Vitenbergskaga yniversiteta y Germanii Pry vyvuchenni Biblii zayvazhyy u Slove Bozhym nekatoryya klyuchavyya isciny yakiya byli dobra vyadomyya pershym hrysciyanam ale z chasam u silu roznyh akalichnascyay razviccya carkvy byli pakinutyya bez uvagi i amal zabytyya Lyuter a taksama inshyya bagaslovy pachali adradzhenne aytarytetu getyh iscin Getaya padzeya vyadoma y gistoryi yak Refarmacyya carkvy y XVI stagoddzi Kanchatkova veravuchenne vykladzena y 1530 u Aygsburgskim spavyadanni za shto lyuteranskuyu carkvu chasam nazyvayuc aygsburgskaj Z Germanii lyuteranskaya carkva raspaysyudzilasya y krainy Eyropy Aystryyu Vengryyu Francyyu Niderlandy krainy Skandynavii Prybaltyku a paslya i y Paynochnuyu Ameryku Na poynachy Germanii u Skandynavii i Prybaltycy Latviya i Estoniya lyuteranstva stala panuyuchaj religiyaj Sutnasc kanfesiiSola Gratia Tolki Laska Sola Fides Tolki Vera Sola Scriptura Tolki Svyatoe Pisanne Solo Christo Tolki Hrystos Soli Deo Gloria Tolki Bogu Slava Galoyny pastulat tealogii lyuteranstva vyratavanne asabistaj veraj yakaya daruecca Bogam bez dapamogi carkvy Suvyaz Boga i chalaveka nabyvae ynutrany asabisty harakgar carkva perastae byc pasrednikam pamizh Bogam i indyvidam Use verniki pryznayucca roynymi perad Hrystom svyatary strachvayuc palazhenne asobaga sasloyya admaylyayucca katalickiya ierarhiya manastva byasshlyubnasc svyataroy Religijnyya supolki sami zaprashayuc pastaray i vybirayuc kiruyuchyya organy kansistoryi Krynicaj veravuchennya z yaylyaecca Bibliya yakuyu vernik mae prava samastojna tlumachyc U kirhah hramah nyama abrazoy 3 7 tainstvay katalickaj carkvy zastalisya hryshchenne i prychasce Nabazhenstva vyadzecca na rodnaj move U kulce lyuteranstva yvasablyaecca pryncyp tannaj carkvy Lyuteranstva na BelarusiSamaya pershaya zgadka ab z yaylenni lyuteranstva na Belarusi adnosicca da 1535 goda kali knyaz Yuryj Syamyonavich vydzyaliy zyamlyu dlya pabudovy lyuteranskaj carkvy Pershym lyuteranskim prapavednikam byy Ayraam Kulyova yaki y 1539 godze y Vilni y kascele Sv Ganny pachay raspaysyudzhvac lyuteranskae veravuchenne Z pachatkam Refarmacyi na Belarusi lyuteranstva ne nabyla takoga vyalikaga raspaysyudzhvannya yak kalvinizm U asnoynym lyuteranskae vuchenne vyznavali asoby nyameckaga latvijskaga ci litoyskaga nahodzhannya U Vilni kalya 1560 goda na Nyameckaj vulicy byla pabudavana kirha yakaya praisnavala da 1944 goda U chas znahodzhannya Belarusi y skladze Rechy Paspalitaj aficyjnyya ylady hoc i talerantna stavilisya da lyuteranstva ale pravodzili palityku Kontrrefarmacyi Paslya padzelay Rechy Paspalitaj lyuterane adchuli navat nejkae palyagchenne z boku Rasijskih ulad Tak u 1775 godze y Polacku byla zasnavana novaya parafiya a y 1780 godze rasijskaya imperatryca Kacyaryna II pry navedvanni Magilyova rasparadzilasya peradac znoy zasnavanaj lyuteranskaj parafii nevykarystoyvany pravaslayny budynak Na plane Minska 1809 goda z yavilasya lyuteranskaya carkva a y Vicebsku y 1833 godze nad lyuteranskuyu carkvu byla paradadzen budynak byloga kascela XVIII veka Adnak rasijskiya ylady ystanavili sherag abmezhavannyay u adnosinah da lyuteran zvarot pravaslaynyh u lyuteranstva z yaylyalasya y Rasii kryminalnym zlachynstvam a dlya pabudovy inshaslaynaj carkvy patrabavalasya zgoda myascovyh pravaslaynyh carkoynyh uladay i g d I tolki liberalizacyya rasijskih zakonay ab religii paslya revalyucyi 1905 goda zrabila magchymym dlya nekalkih sotnyay vernikay u belaruskih gubernyah Imperyi vyarnucca abo zvyarnucca z pravaslayya y lyuteranstva Paslya padzelu Belarusi na yshodze balshavickaya ylada paklala kanec isnavannyu lyuteranskih parafij U Minsku Polacku Vicebsku Slucku Magilyove i sheragu inshyh garadoy u kancy 1930 h gg NKUS BSSR pravyalo akramya polskaj aperacyi taksama i dzve specyyalnyya aperacyi pa masavym represiyam suprac naselnictva nyameckaga i latyshskaga nacyyanalnaga pahodzhannya pakolki getyya asoby i skladali tady peravazhnae kolkasc belaruskih lyuteran U Zahodnyaj Belarusi y pachatku 1920 h gg lyuteranskiya parafii yvajshli y sklad Kascyola Evangelichna Aygsburgskaj Polshchy i getak praisnavali da Drugoj susvetnaj vajny Nabazhenstvy vyalisya pa polsku i pa nyamecku Da pryhodu saveckaj armii y 1944 godze y Belarusi yzho amal ne zastavalasya asob nyameckaga pahodzhannya a advazhyysya zastacca y SSSR tatalna represavali stalinskiya ylady U savecki peryyad dzeyuchyh lyuteranskih cerkvay u Belarusi ne isnavala yvogule Tak napryklad budynak lyuteranskaj carkvy y Grodne stala ablasnym arhivam da pachatku 1990 h gg Bresckaya carkva byla perabudavana amal da nepaznavalnasci i prystasavany pad kinateatr Zmena a y Polacku budynak carkvy zajmae myascovy muzej Paslya raspadu SSSR pershaya na terytoryi Belarusi supolka lyuteranay byla zaregistravana y 1993 g U cyaperashni chas u kraine dzejnichae 27 supolak lyuteranay sluzhac 17 svyataroy U rasparadzhenni vernikay znahodzicca chatyry kultavyh budynka Kolkasc pryhilnikay lyuteranstva y sveceU 1947 y g Lund Shvecyya byla stvorana Susvetnaya lyuteranskaya federacyya z centram u g Zheneva Shvejcaryya Kolkasc pryhilnikay L bolsh za 75 mln chal 27 mln y Germanii bolsh za trec naselnictva krainy 12 mln u ZShA 5 naselnictva bolsh za 4 5 mln u Danii kalya 90 naselnictva 4 4 mln u Shvecyi bolsh za palovu naselnictva 4 2 mln u Finlyandyi bolsh za 85 naselnictva 3 8 mln u Narvegii kalya 90 naselnictva 3 5 mln U Indanezii 2 naselnictva 1 5 mln u Tanzanii 5 naselnictva 1 2 mln u Indyi mensh za 0 1 naselnictva 1 1 mln y Brazilii kalya 1 naselnictva bolsh za 0 5 mln u Estonii bolsh za trec naselnictva kalya 0 5 mln u Latvii kalya 20 naselnictva KrynicyLitaraturaLyuteranstvo Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop rusk SPb 1890 1907 SpasylkiLyuteranstva na VikishovishchyLyuteranstva i kalvinizm u Belarusi sto gadoy tamu Arhivavana 18 verasnya 2020 Krynica INFO