Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Югаславія — славянская дзяржава ў Еўропе, якая існавала на Балканскім паўвостраве на працягу амаль усяго XX стагоддзя, мела выхад да Адрыятычнага мора.
У Вялікую Югаславію — каралеўства (КСХС), затым федэрацыю (ФНРЮ, СФРЮ) — уваходзілі цяпер незалежныя дзяржавы: Сербія, Чарнагорыя, Харватыя, Славенія, Македонія, Боснія і Герцагавіна. У Малую Югаславію — федэрацыю (СРЮ), затым канфедэратыўны саюз (ГССЧ) — уваходзілі цяпер незалежныя дзяржавы Сербія, Чарнагорыя.
Югаславія ўтварылася (як Каралеўства Сербаў, Харватаў і Славенцаў) пасля Першай сусветнай вайны і распаду Аўстра-Венгерскай Імперыі ў пачатку XX ст., распалася ў канцы XX ст. — пачатку XXI ст.
Дзяржаўнай мовай у выніку супрацоўніцтва сербскіх і харвацкіх лінгвістаў першапачаткова была сербахарвацкая або харватасербская. Пасля 2-й сусветнай вайны мовы саюзных рэспублік былі абвешчаныя раўнапраўнымі дзяржаўнымі мовамі, хоць сербахарвацкая і сербская карысталіся адноснай перавагай. Асноўнае насельніцтва — паўднёвыя славяне: (сербы, славенцы, харваты, македонцы), а таксама не славянскія народнасці: албанцы, цыгане.
Гісторыя
У перыяд паміж Першай і Другой сусветнымі войнамі ў 1918—1941 гг. Югаславія існавала пад назвамі Каралеўства Сербаў, Харватаў і Славенцаў (КСХС) (з 1918) і Каралеўства Югаславія (КЮ) (c 1929).
Неадбыўшаяся «Вялікая Югаславія»
Пасля вайны Ціта меркаваў аб стварэнні «Вялікай Югаславіі» ў рамках рэалізацыі планаў стварэння , разгледжвальных ім сумесна са Сталіным і Дымітравым.
Ціта жадаў сфарміраваць сацыялістычную федэрацыю з цэнтральнай уладай Бялграда з тэрыторыі «Першай Югаславіі», а таксама Балгарыі і Албаніі ў якасці федэральных рэспублік.
Спачатку былі створаны югаслава-албанскі і югаслава-балгарскі эканамічна-мытныя звязы з інтэграцыяй албанскай эканомікі ў югаслаўскую, аднак затым ні Вялікая Югаславія, ні хоць бы далучэнне да Югаславіі Албаніі рэалізаваныя не былі з прычыны ўзніклых рознагалоссяў з кіраўніцтвам Албаніі і Балгарыі, а затым і парыву са Сталіным.
Югаславія стала сацыялістычнай федэрацыяй з шасці саюзных рэспублік пад назвамі Дэмакратычная Федэратыўная Югаславія (з 1945), Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія (ФНРЮ) (з 1946), Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія (СФРЮ) (ад 1963).
У якасці мадэлі нацыянальнага будаўніцтва ў сацыялістычнай Югаславіі быў абраны федэралізм. Паводле Канстытуцыі СФРЮ, прынятай у 1974 г., суб’ектамі федэрацыі якімі былі шэсць сацыялістычных рэспублік і два аўтаномныя сацыялістычныя краі. Усе народы Югаславіі былі прызнаныя раўнапраўнымі. Цітава нацыянальна-дзяржаўная рэформа прывяла да вызначаных поспехаў: сталі паступова забывацца этнічныя чысткі ваенных гадоў, у краіне знізіўся напал міжэтнічных адносін. Кіраўніцтва краіны заявіла аб з’яўленні новай наднацыянальнай этнічнай агульнасці — югаслаўскага народа. Колькасць людзей, якія лічаць сябе югаславенамі (як правіла, гэта былі людзі, народжаныя ў змяшаных шлюбах), павялічвалася ад перапісу да перапісу, да моманту распаду Югаславіі іх доля ў насельніцтве краіны перавысіла 5 %.
У канцы 1940-х гг. паўсталі рознагалоссі паміж лідарам камуністычнай партыі Югаславіі Ціта і Сталіным, што прывяло да парыву адносін з СССР. Хоць пасля смерці Сталіна яны былі часткова ўхіленыя, Югаславія не стала членам , а наадварот, у процівагу ёй стварыла Рух недалучэння. У гады кіравання Ціта Югаславія выконвала ролю пасярэдніка паміж Захадам і найбольш адыёзнымі камуністычнымі рэжымамі.
Рэжым Ціта гуляў на супярэчнасцях паміж дзяржавамі капіталістычнай і сацыялістычнай сістэм, што дазваляла Югаславіі ў пасляваенныя дзесяцігоддзі даволі хутка развівацца.
Распад
Фактарамі распаду югаслаўскай федэрацыі сталі смерць Ціта і фіяска праводжанай яго пераемнікамі нацыянальнай палітыкі, распад сусветнай сацыялістычнай сістэмы, воплеск нацыяналізму ў Еўропе (прычым не толькі ў краінах Цэнтральна-Усходняга рэгіёна). У 1990 г. ва ўсіх шасці рэспубліках СФРЮ былі праведзеныя мясцовыя выбары. Перамогу на іх усюды атрымалі нацыяналістычныя сілы.
З прычыны нарастальных нацыянальных рознагалоссяў па завяшчанні Ціта пасля яго смерці пост прэзідэнта краіны быў скасаваны, а на чале краіны ўстаў Прэзідыум, члены якога (раздзелы саюзных рэспублік і аўтаномных абласцей) штогод змянялі адзін аднаго па чарзе. Кароткачасовы эканамічны цуд у сярэдзіне 1980-х гг. скончыўся імклівай інфляцыяй і развалам эканомікі, што прывяло да абвастрэння адносін паміж эканамічна больш развітымі Сербіяй, Харватыяй і Славеніяй, і астатнімі рэспублікамі.
Падчас грамадзянскай вайны і распаду ад Вялікай Югаславіі ў канцы XX стагоддзя аддзяліліся чатыры з шасці саюзных рэспублік (Славенія, Харватыя, Боснія і Герцагавіна, Македонія). Тады на тэрыторыю спачатку Босніі і Герцагавіны, а затым аўтаномнага краю Косава былі ўведзеныя міратворчыя сілы ААН пад кіраўніцтвам ЗША. У , з падставы рэгулявання мандату ААН міжэтнічнага канфлікту паміж сербскім і албанскім насельніцтвам, ЗША і іх саюзнікі правялі ваенную аперацыю па захопе і фактычнаму аддзяленню ад Югаславіі і Сербіі аўтаномнага края Косава, які апынуўся пад пратэктаратам ААН (гл. . Тым часам Югаславія, у якой напачатку XXI ст. заставалася дзве рэспублікі, ператварылася ў Малую Югаславію (Сербію і Чарнагорыю): з 1992 па 2003 г. — Саюзная Рэспубліка Югаславія (СРЮ), з 2003 па 2006 г. — канфедэратыўны Дзяржаўны Саюз Сербіі і Чарнагорыі (ГCCX). Югаславія канчаткова спыніла існаванне з выхадам з саюза Чарнагорыі 3 чэрвеня 2006 г.
Склад
Вялікая Югаславія
«Першая Югаславія» — Каралеўства Сербаў, Харватаў і Славенцаў (КСХС), Каралеўства Югаславія (КЮ)
- Прыморская бановіна
- Зетская бановіна
- Саўская бановіна
- Мараўская бановіна
- Урбаўская бановіна
- Дрынская бановіна
- Вардарская бановіна
- Дунайская бановіна
- Бялград
- Харвацкая бановіна (з 1939) — паўстала ў выніку аб’яднання Саўскай і Прыморскай бановін
Сацыялістычная «Другая Югаславія» — Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія (ФНРЮ), Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія (СФРЮ)
- Сербія (саюзная рэспубліка)
- Косава (аўтаномны край)
- Ваяводзіна (аўтаномны край)
- Харватыя (рэспубліка)
- Славенія (рэспубліка)
- Боснія і Герцагавіна (рэспубліка)
- Македонія (рэспубліка)
- Чарнагорыя (рэспубліка)
Постсацыялістычная «Трэцяя Югаславія» — Саюзная Рэспубліка Югаславія (СРЮ), Дзяржаўны Саюз Сербіі і Чарнагорыі (ДССЧ)
- Сербія (саюзная рэспубліка)
- Косава (аўтаномны край, фактычна — міжнародны пратэктарат)
- Ваяводзіна (аўтаномны край)
- Чарнагорыя (саюзная рэспубліка)
Гл. таксама
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Югаславія- Распад Югаславіі
- Кінематограф Югаславіі
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Yugaslaviya slavyanskaya dzyarzhava y Eyrope yakaya isnavala na Balkanskim payvostrave na pracyagu amal usyago XX stagoddzya mela vyhad da Adryyatychnaga mora Yugaslaviya na karce Eyropy mezhy zmyanyalisya U Vyalikuyu Yugaslaviyu karaleystva KSHS zatym federacyyu FNRYu SFRYu uvahodzili cyaper nezalezhnyya dzyarzhavy Serbiya Charnagoryya Harvatyya Slaveniya Makedoniya Bosniya i Gercagavina U Maluyu Yugaslaviyu federacyyu SRYu zatym kanfederatyyny sayuz GSSCh uvahodzili cyaper nezalezhnyya dzyarzhavy Serbiya Charnagoryya Yugaslaviya ytvarylasya yak Karaleystva Serbay Harvatay i Slavencay paslya Pershaj susvetnaj vajny i raspadu Aystra Vengerskaj Imperyi y pachatku XX st raspalasya y kancy XX st pachatku XXI st Dzyarzhaynaj movaj u vyniku supracoynictva serbskih i harvackih lingvistay pershapachatkova byla serbaharvackaya abo harvataserbskaya Paslya 2 j susvetnaj vajny movy sayuznyh respublik byli abveshchanyya raynapraynymi dzyarzhaynymi movami hoc serbaharvackaya i serbskaya karystalisya adnosnaj peravagaj Asnoynae naselnictva paydnyovyya slavyane serby slavency harvaty makedoncy a taksama ne slavyanskiya narodnasci albancy cygane GistoryyaAsnoyny artykul Pershaya Yugaslaviya 1918 1946 U peryyad pamizh Pershaj i Drugoj susvetnymi vojnami y 1918 1941 gg Yugaslaviya isnavala pad nazvami Karaleystva Serbay Harvatay i Slavencay KSHS z 1918 i Karaleystva Yugaslaviya KYu c 1929 Karaleystva Yugaslaviya 1929 1941Neadbyyshayasya Vyalikaya Yugaslaviya Asnoyny artykul Paslya vajny Cita merkavay ab stvarenni Vyalikaj Yugaslavii y ramkah realizacyi planay stvarennya razgledzhvalnyh im sumesna sa Stalinym i Dymitravym Cita zhaday sfarmiravac sacyyalistychnuyu federacyyu z centralnaj uladaj Byalgrada z terytoryi Pershaj Yugaslavii a taksama Balgaryi i Albanii y yakasci federalnyh respublik Spachatku byli stvorany yugaslava albanski i yugaslava balgarski ekanamichna mytnyya zvyazy z integracyyaj albanskaj ekanomiki y yugaslayskuyu adnak zatym ni Vyalikaya Yugaslaviya ni hoc by daluchenne da Yugaslavii Albanii realizavanyya ne byli z prychyny yzniklyh roznagalossyay z kiraynictvam Albanii i Balgaryi a zatym i paryvu sa Stalinym Sacyyalistychnaya Drugaya Yugaslaviya 1946 1990 Asnoyny artykul Sacyyalistychnaya Federatyynaya Respublika Yugaslaviya Yugaslaviya stala sacyyalistychnaj federacyyaj z shasci sayuznyh respublik pad nazvami Demakratychnaya Federatyynaya Yugaslaviya z 1945 Federatyynaya Narodnaya Respublika Yugaslaviya FNRYu z 1946 Sacyyalistychnaya Federatyynaya Respublika Yugaslaviya SFRYu ad 1963 U yakasci madeli nacyyanalnaga budaynictva y sacyyalistychnaj Yugaslavii byy abrany federalizm Pavodle Kanstytucyi SFRYu prynyataj u 1974 g sub ektami federacyi yakimi byli shesc sacyyalistychnyh respublik i dva aytanomnyya sacyyalistychnyya krai Use narody Yugaslavii byli pryznanyya raynapraynymi Citava nacyyanalna dzyarzhaynaya reforma pryvyala da vyznachanyh pospehay stali pastupova zabyvacca etnichnyya chystki vaennyh gadoy u kraine zniziysya napal mizhetnichnyh adnosin Kiraynictva krainy zayavila ab z yaylenni novaj nadnacyyanalnaj etnichnaj agulnasci yugaslayskaga naroda Kolkasc lyudzej yakiya lichac syabe yugaslavenami yak pravila geta byli lyudzi narodzhanyya y zmyashanyh shlyubah pavyalichvalasya ad perapisu da perapisu da momantu raspadu Yugaslavii ih dolya y naselnictve krainy peravysila 5 U kancy 1940 h gg paystali roznagalossi pamizh lidaram kamunistychnaj partyi Yugaslavii Cita i Stalinym shto pryvyalo da paryvu adnosin z SSSR Hoc paslya smerci Stalina yany byli chastkova yhilenyya Yugaslaviya ne stala chlenam a naadvarot u procivagu yoj stvaryla Ruh nedaluchennya U gady kiravannya Cita Yugaslaviya vykonvala rolyu pasyarednika pamizh Zahadam i najbolsh adyyoznymi kamunistychnymi rezhymami Rezhym Cita gulyay na supyarechnascyah pamizh dzyarzhavami kapitalistychnaj i sacyyalistychnaj sistem shto dazvalyala Yugaslavii y paslyavaennyya dzesyacigoddzi davoli hutka razvivacca Raspad Asnoyny artykul Raspad Yugaslavii Faktarami raspadu yugaslayskaj federacyi stali smerc Cita i fiyaska pravodzhanaj yago peraemnikami nacyyanalnaj palityki raspad susvetnaj sacyyalistychnaj sistemy voplesk nacyyanalizmu y Eyrope prychym ne tolki y krainah Centralna Ushodnyaga regiyona U 1990 g va ysih shasci respublikah SFRYu byli pravedzenyya myascovyya vybary Peramogu na ih usyudy atrymali nacyyanalistychnyya sily Z prychyny narastalnyh nacyyanalnyh roznagalossyay pa zavyashchanni Cita paslya yago smerci post prezidenta krainy byy skasavany a na chale krainy ystay Prezidyum chleny yakoga razdzely sayuznyh respublik i aytanomnyh ablascej shtogod zmyanyali adzin adnago pa charze Karotkachasovy ekanamichny cud u syaredzine 1980 h gg skonchyysya imklivaj inflyacyyaj i razvalam ekanomiki shto pryvyalo da abvastrennya adnosin pamizh ekanamichna bolsh razvitymi Serbiyaj Harvatyyaj i Slaveniyaj i astatnimi respublikami Padchas gramadzyanskaj vajny i raspadu ad Vyalikaj Yugaslavii y kancy XX stagoddzya addzyalilisya chatyry z shasci sayuznyh respublik Slaveniya Harvatyya Bosniya i Gercagavina Makedoniya Tady na terytoryyu spachatku Bosnii i Gercagaviny a zatym aytanomnaga krayu Kosava byli yvedzenyya miratvorchyya sily AAN pad kiraynictvam ZShA U z padstavy regulyavannya mandatu AAN mizhetnichnaga kanfliktu pamizh serbskim i albanskim naselnictvam ZShA i ih sayuzniki pravyali vaennuyu aperacyyu pa zahope i faktychnamu addzyalennyu ad Yugaslavii i Serbii aytanomnaga kraya Kosava yaki apynuysya pad pratektaratam AAN gl Tym chasam Yugaslaviya u yakoj napachatku XXI st zastavalasya dzve respubliki peratvarylasya y Maluyu Yugaslaviyu Serbiyu i Charnagoryyu z 1992 pa 2003 g Sayuznaya Respublika Yugaslaviya SRYu z 2003 pa 2006 g kanfederatyyny Dzyarzhayny Sayuz Serbii i Charnagoryi GCCX Yugaslaviya kanchatkova spynila isnavanne z vyhadam z sayuza Charnagoryi 3 chervenya 2006 g SkladVyalikaya Yugaslaviya Pershaya Yugaslaviya Karaleystva Serbay Harvatay i Slavencay KSHS Karaleystva Yugaslaviya KYu Prymorskaya banovina Zetskaya banovina Sayskaya banovina Marayskaya banovina Urbayskaya banovina Drynskaya banovina Vardarskaya banovina Dunajskaya banovina Byalgrad Harvackaya banovina z 1939 paystala y vyniku ab yadnannya Sayskaj i Prymorskaj banovinSacyyalistychnaya Drugaya Yugaslaviya Federatyynaya Narodnaya Respublika Yugaslaviya FNRYu Sacyyalistychnaya Federatyynaya Respublika Yugaslaviya SFRYu Serbiya sayuznaya respublika Kosava aytanomny kraj Vayavodzina aytanomny kraj Harvatyya respublika Slaveniya respublika Bosniya i Gercagavina respublika Makedoniya respublika Charnagoryya respublika Malaya Yugaslaviya Postsacyyalistychnaya Trecyaya Yugaslaviya Sayuznaya Respublika Yugaslaviya SRYu Dzyarzhayny Sayuz Serbii i Charnagoryi DSSCh Serbiya sayuznaya respublika Kosava aytanomny kraj faktychna mizhnarodny pratektarat Vayavodzina aytanomny kraj Charnagoryya sayuznaya respublika Gl taksamaNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Yugaslaviya Raspad Yugaslavii Kinematograf Yugaslavii