Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Польска-савецкая вайна, таксама Польска-бальшавіцкая вайна, Польска-расійская вайна 1919—1921 (польск.: wojna polsko-bolszewicka, руск.: советско-польская война) — вайна Польшчы з аб’яднанымі савецкімі рэспублікамі на чале з Савецкай Расіяй.
| Польска-савецкая вайна | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Расіі | |||
 | |||
| Дата | 14 лютага 1919 – 18 сакавіка 1921 | ||
| Месца | Польшча, Беларусь, Украіна, Літва, Латвія | ||
| Вынік | Перамога Польшчы. Рыжскі мірны дагавор | ||
| Змены | Анэксія Польшчай Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны | ||
| Праціўнікі | |||
| |||
| Камандуючыя | |||
| |||
| Сілы бакоў | |||
| |||
| Страты | |||
| |||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Перадгісторыя
У перыяд адраджэння Польскай дзяржавы (1918—1919) была створана Войска Польскае. Кіраўніцтва Польшчы на чале з Юзафам Пілсудскім не жадала абмяжоўвацца этнічнымі польскімі тэрыторыямі, імкнулася далучыць беларускія, літоўскія, украінскія землі да сваёй дзяржавы. У снежні 1918 дэкрэтамі польскага ўрада да Польшчы былі далучаны Бельскі павет Гродзенскай і Аўгустоўскі павет Сувалкаўскай губерняў. У ходзе бітвы за Вільню (31 снежня 1918 — 5 студзеня 1919) на некаторы час большая частка горада апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад.
Баявыя дзеянні
У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з 14 лютага 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку Вільні і Ліда — Маладзечна, паўднёвая — на Баранавічы — Мінск і Кобрын — Пінск, разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі Украіны. 22 красавіка 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі Брэст, Ваўкавыск, Слонім, Скідзель, Шчучын, Пінск, Баранавічы.
Урад РСФСР заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў 1 чэрвеня 1919 пастанову аб аб’яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. 1 ліпеня 1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю Літоўска-Беларускай ССР, а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. Бярэзіна, ва Украіне — па р. Славечна — г. Наваград-Валынскі — г. Магілёў-Падольскі.
Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам «адзінай і непадзельнай Расіі». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў Белавежы, а затым у Мікашэвічах. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі.
У сакавіку 1920 польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі Мазыр, Калінкавічы, Оўруч, перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў С. Пятлюры захапілі Корасцень, Жытомір, Казацін, 6 мая — Кіеў.
12 мая 1920 ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. 28 красавіка 1920 Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў Заходні фронт праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі.
Неўзабаве Заходні фронт пачаў наступаць. 16-я армія фарсіравала Бярэзіну паміж прытокамі Бобр і Клява і рушыла ў напрамку Мінска. Польскае камандаванне падцягнула рэзервы з літоўскай граніцы і контрударам прымусіла савецкія войскі адысці на зыходныя рубяжы.
Наступленне польскіх войск ва Украіне было затрымана. Паўднёва-Заходні фронт, падмацаваны 1-й Коннай арміяй, нанёс паражэнне 3-й і 6-й польскім арміямі 12 чэрвеня 1920 заняў Кіеў.
4 ліпеня 1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і 11 ліпеня 1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. Ва Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад Роўнам, 11 ліпеня заняла Сарны, Роўна, Камянец-Падольскі.
У канцы ліпеня ў Беластоку створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі Ю. Мархлеўскі (старшыня), Ф. Дзяржынскі, Ф. Кон, Э. Прухняк, І. Уншліхт. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія.
Да канца ліпеня 1920 савецкія войскі падышлі да Варшавы і Львова. Пачалося наступленне на Варшаву.
Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск — Свіслач — на ўсход ад Брэста.
Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву «Цуд на Вісле», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару.
Польскія войскі выкарысталі ініцыятыву і ў верасні-кастрычніку 1920 прасунуліся на ўсход, захапіўшы Мінск. Крыху пазней яны зноў адступілі.
Вынікі
12 кастрычніка 1920 ў Рызе падпісаны дагавор аб перамір’і і ўмовах міру, а 18 сакавіка 1921 Рыжскі мірны дагавор, які вызначыў новую ўсходнюю мяжу Польшчы.
Гл. таксама
- Беларусь у польска-савецкай вайне
Літаратура
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 195—197. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
- Пашкевіч А. «Прыходзь да нас, суседзе дарагі» // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 25-31. ISBN 2617—2305
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Polska saveckaya vajna taksama Polska balshavickaya vajna Polska rasijskaya vajna 1919 1921 polsk wojna polsko bolszewicka rusk sovetsko polskaya vojna vajna Polshchy z ab yadnanymi saveckimi respublikami na chale z Saveckaj Rasiyaj Polska saveckaya vajnaAsnoyny kanflikt Gramadzyanskaya vajna y RasiiData 14 lyutaga 1919 18 sakavika 1921Mesca Polshcha Belarus Ukraina Litva LatviyaVynik Peramoga Polshchy Ryzhski mirny dagavorZmeny Aneksiya Polshchaj Zahodnyaj Belarusi i Zahodnyaj UkrainyPraciynikiPolshcha Ukrainskaya Narodnaya Respublika Latvijskaya Respublika Belaruskiya yzbroenyya farmiravanni Saveckaya Rasiya Saveckaya Ukraina Litbel da leta 1919 Saveckaya Belarus z leta 1920 KamanduyuchyyaYuzaf Pilsudski Edvard Rydz Smigly Uladzislay Sikorski Symon Pyatlyura Ley Trocki Mihail Tuhacheyski Zahodni front Iosif Stalin Lvoyski front Alyaksandr Yagoray Paydnyova Zahodni front Sily bakoyad 50 tys u pachatku da 738 tys ad 50 tys u pachatku da 800 tys Straty48 tys zabityh 113 518 paranenyh 51 351 palonnyh 60 tys zabityh 80 175 tys palonnyh Medyyafajly na VikishovishchyMezhy Polskaj dzyarzhavy sakavik 1919snezhan 1919cherven 1920zhniven 1920sakavik 1922PeradgistoryyaU peryyad adradzhennya Polskaj dzyarzhavy 1918 1919 byla stvorana Vojska Polskae Kiraynictva Polshchy na chale z Yuzafam Pilsudskim ne zhadala abmyazhoyvacca etnichnymi polskimi terytoryyami imknulasya daluchyc belaruskiya litoyskiya ukrainskiya zemli da svayoj dzyarzhavy U snezhni 1918 dekretami polskaga yrada da Polshchy byli daluchany Belski pavet Grodzenskaj i Aygustoyski pavet Suvalkayskaj gubernyay U hodze bitvy za Vilnyu 31 snezhnya 1918 5 studzenya 1919 na nekatory chas bolshaya chastka gorada apynulasya pad kantrolem palyakay ale pad udarami balshavikoy abaroncy byli vymushany pakinuc gorad Bayavyya dzeyanniMeer Akselrod Belapalyaki y Minsku Akvarel 1927 god U pershaj palove lyutaga 1919 Polshcha raspachala vaennyya dzeyanni suprac saveckih respublik Pachynayuchy z 14 lyutaga 1919 paynochnaya grupa polskih vojskay pad kamandavannem generala Vaclava Ivashkevicha zanyala bolshuyu chastku Grodzenskaj guberni pavyala nastuplenne y napramku Vilni i Lida Maladzechna paydnyovaya na Baranavichy Minsk i Kobryn Pinsk razgortvalisya vaennyya dzeyanni i na terytoryi Ukrainy 22 krasavika 1919 byla zanyata Vilnya Polskiya vojski pastupova prasoyvalisya na terytoryyu Belarusi U sakaviku krasaviku 1919 yany zanyali Brest Vaykavysk Slonim Skidzel Shchuchyn Pinsk Baranavichy Urad RSFSR zayaviy pratest uradu Polshchy CVK Rasii prynyay 1 chervenya 1919 pastanovu ab ab yadnanni vaennyh sil saveckih respublik Adnak spynic nastuplenne polskih vojsk ne zdoley 1 lipenya 1919 aposhniya razgarnuli paspyahovae nastuplenne a 8 zhniynya zanyali Minsk U syaredzine zhniynya yany kantralyavali praktychna ysyu terytoryyu Litoyska Belaruskaj SSR a taksama sherag rayonay Ukrainy U Belarusi liniya frontu prahodzila pa r Byarezina va Ukraine pa r Slavechna g Navagrad Valynski g Magilyoy Padolski Uvosen 1919 Yu Pilsudski spyniy nastuplenne kab paspryyac Chyrvonaj Armii razgramic armiyu generala Antona Dzyanikina yaki pagrazhay Maskve Dzyanikin admoviysya pryznac nezalezhnasc Polshchy vystupayuchy z lozungam adzinaj i nepadzelnaj Rasii U gety chas 1919 prahodzili polska saveckiya mirnyya peragavory y Belavezhy a zatym u Mikashevichah Adnak yany akazalisya bezvynikovymi Polski yrad adhiliy mirnyya prapanovy saveckaga boku yaki zgadzhaysya na terytaryyalnyya sastupki U sakaviku 1920 polskiya vojski pravyali lakalnae nastuplenne zahapili Mazyr Kalinkavichy Oyruch perarezali chygunku pamizh Zahodnim i Paydryova Zahodnim frantami Chyrvonaj Armii u krasaviku 1920 pry padtrymcy palkoy S Pyatlyury zahapili Korascen Zhytomir Kazacin 6 maya Kiey 12 maya 1920 y Saveckaj Rasii abveshchana vaennae stanovishcha na polski front nakiravana bolsh za 24 tys kamunistay 28 krasavika 1920 Palitbyuro CK RKP b uhvalila plan nastuplennya Galoyny ydar nanosiy Zahodni front praz Belarus na Varshavu chasci Paydnyova Zahodnyaga frontu paslya vyzvalennya Kieva pavinny byli nastupac praz Royna na Brest Na ymacavanne frantoy nakiravany stralkovyya i kavaleryjsikya dyvizi Neyzabave Zahodni front pachay nastupac 16 ya armiya farsiravala Byarezinu pamizh prytokami Bobr i Klyava i rushyla y napramku Minska Polskae kamandavanne padcyagnula rezervy z litoyskaj granicy i kontrudaram prymusila saveckiya vojski adysci na zyhodnyya rubyazhy Nastuplenne polskih vojsk va Ukraine bylo zatrymana Paydnyova Zahodni front padmacavany 1 j Konnaj armiyaj nanyos parazhenne 3 j i 6 j polskim armiyami 12 chervenya 1920 zanyay Kiey 4 lipenya 1920 udarnaya grupa Zahodnyaga frontu razbila polskiya vojski kalya Polacka i rushyla da Vilni i Maladzechna 16 ya armiya farsiravala Byarezinu i 11 lipenya 1920 zanyala Minsk Mazyrskaya gruppa nastupala yzdoyzh chygunki Mazyr Brest 14 lipenya vojski Zahodnyaga frontu zahapili Vilnyu 19 lipenya farsiravali Nyoman i Shcharu i vyjshli na terytoryyu Polshchy Va Ukraine Chyrvonaya Armiya razbila polskiya vojski pad Roynam 11 lipenya zanyala Sarny Royna Kamyanec Padolski U kancy lipenya y Belastoku stvorany Polski chasovy revalyucyjny kamitet Polreykom u sklad yakoga yvajshli Yu Marhleyski starshynya F Dzyarzhynski F Kon E Pruhnyak I Unshliht 30 7 1920 Polreykom vyday manifest u yakim padkreslivalasya shto Chyrvonaya Armiya pryjshla na terytoryyu Polshchy ne dzelya tago kab zanyavolic yae a dlya dapamogi polskamu narodu y yago baracbe za sacyyalnae vyzvalenne U saveckim tyle farmiravalasya 1 ya Polskaya Chyrvonaya Armiya Da kanca lipenya 1920 saveckiya vojski padyshli da Varshavy i Lvova Pachalosya nastuplenne na Varshavu Adnak u hodze Varshayskaj aperacyi y kancy lipenya pershaj palove zhniynya 1920 Chyrvonaya Armiya pacyarpela razgromnae parazhenne Z 17 8 polskiya vojski perajshli y tatalnae nastuplenne zahodzili y tyl zluchennyam Zahdnyaga frontu 4 ya armiya 3 i konny korpus 2 dyvizii 15 j armii vymushany byli adstupic na terytoryyu Ushodnyaj Prusii dze byli interniravanyya Da 25 8 vojski Zahodnyaga frontu adyshli na liniyu Lipsk Svislach na yshod ad Bresta Geta parazhenne Chyrvonaj Armii yakoe y polskaj litaratury atrymala nazvu Cud na Visle bylo abumoylena sheragam prychyn Persh za ysyo byla peraacenena gatoynasc rabochyh i syalyan Polshchy padtrymac nastuplenne Chyrvonaj Armii Kiraynictva Saveckaj Rasii i Kamunistychnaj partyi razlichvala shto pahod saveckih vojsk u Polshchu budze sudzejnichac razgortvannyu susvetnaj sacyyalistychnaj revalyucyi ale getaga ne adbylosya Abmezhavanyya materyyalnyya resursy saveckaj krainy ne dali magchymasci zabyaspechyc usim neabhodnym vojski frontu U vyniku peravaga y kolkasci vojsk uzbraennya i materyyalnaga zabespyachennya byla na polskim baku Akramya tago saveckae kamandavanne zrabila pamylki strategichnaga i taktychnaga haraktaru Polskiya vojski vykarystali inicyyatyvu i y verasni kastrychniku 1920 prasunulisya na yshod zahapiyshy Minsk Kryhu paznej yany znoy adstupili Vyniki12 kastrychnika 1920 y Ryze padpisany dagavor ab peramir i i ymovah miru a 18 sakavika 1921 Ryzhski mirny dagavor yaki vyznachyy novuyu yshodnyuyu myazhu Polshchy Gl taksamaBelarus u polska saveckaj vajneLitaraturaEncyklapedyya gistoryi Belarusi U 6 t T 6 Kn 1 Puzyny Usaya Redkal G P Pashkoy galoyny red i insh Mast E E Zhakevich Mn BelEn 2001 S 195 197 10 000 ekz ISBN 985 11 0214 8 Pashkevich A Pryhodz da nas susedze daragi Nasha gistoryya 2 2019 s 25 31 ISBN 2617 2305