Хі яс грэч Χίος востраў у Эгейскім моры Уваходзіць у склад Грэцыі Агульная плошча 842 5 км Насельніцтва 51930 чал 2011 г

Хі́яс (грэч. Χίος) — востраў у Эгейскім моры. Уваходзіць у склад Грэцыі. Агульная плошча — 842,5 км². Насельніцтва — 51930 чал. (2011 г.).

Хіяс

грэч. Χίος

Порт Лімія

Характарыстыкі

Плошча	842,5 км²


Насельніцтва	51 930 чал.

Шчыльнасць насельніцтва	61,64 чал./км²

Размяшчэнне

38°24′ пн. ш. 26°01′ у. д.^HGЯO


Акваторыя	Эгейскае мора

Краіна	Грэцыя



Хіяс




Медыяфайлы на Вікісховішчы

Геаграфія

Востраў Хіяс месціцца ва ўсходняй частцы Эгейскага мора, усяго за 4,6 км ад тэрыторыі Турцыі, за 194 км на паўночны ўсход ад Афінаў і 1707 км на паўднёвы захад ад Мінска. Даўжыня з поўначы на поўдзень — 50,9 км, найбольшая шырыня — 29 км.

Востраў мае вулканічнае паходжанне. Знаходзіцца ў непасрэднай блізкасці ад краю тэктанічнай платформы, таму лічыцца сейсмічна небяспечным. Ландшафт гарысты, асабліва на поўначы, дзе гара Пелінаён узвышаецца на 1297 м. Берагі скалістыя, узвышаныя. Толькі ў некалькіх месцах вылучаюцца пляжы.

Клімат засушлівы субтрапічны. Сярэдняя тэмпература студзеня +5—11 °C. Сярэдняя тэмпература ліпеня +19—28 °C. Сярэднегадавая колькасць ападкаў — 520 мм. Самыя засушлівыя месяцы — ліпень і жнівень, калі ападкі не перавышаюць 1 мм. Часцяком дажджы не здараюцца на працягу ўсяго лета.

Прырода

У антычнасці значная частка вострава была пакрыта хваёвымі лясамі. З-за кліматычных змен і дзейнасці чалавека ў наш час флора прадстаўлена пераважна ксерафітнымі хмызнякамі і травамі. Лясы захаваліся толькі ў гарах. У 2012 г. пажары знішчылі каля 36 000 га лясоў і сельскагаспадарчых насаджэнняў.

Востраў Хіяс — сезоннае месца адпачынку многіх відаў пералётных птушак.

Гісторыя

Мармуравая пліта з вытрымкай з "Гісторыі" Герадота аб Гамеры

Востраў Хіяс быў населены не раней за г. да н. э. Старажытнагрэчаскія гісторыкі лічылі, што першымі жыхарамі былі лелегі. У IX ст. да н. э. востраў быў заняты перасяленцамі з Кіпра і Эўбеі. У класічную эпоху хіясцы размаўлялі на іанійскім дыялекце грэчаскай мовы і ўваходзілі ў Іанійскі саюз. Мясцовым ураджэнцам лічыўся Гамер. З канца VII ст. да н. э. тут чаканілі ўласную манету, вёўся актыўны гандаль, у тым ліку з такімі аддаленымі месцамі як Паўночнае Прычарнамор'е, Егіпет і Галія. Насельніцтва Хіяскага поліса дасягала 120 тыс. чал. Галоўным прадметам экспарту было віно.

У VI ст. была ўсталявана дэмакратычная сістэма кіравання па вобразу Афінаў. Сувязі з Атыкай сталі асабліва важнымі з сярэдзіны VI ст. да н. э., калі Хіяс вёў барацьбу за незалежнасць супраць дзяржавы Ахеменідаў. У 478 г. да н. э. поліс увайшоў у Дэласкі саюз, у якім быў пазбаўлены абавязку выплочваць свой унёсак грашыма. Замест гэтага астравіцяне забяспечвалі саюзнікаў караблямі. У 412 г. да н. э. хіясцы паўсталі супраць дыктату з боку афінян, былі атакаваны афінскім флотам, але здолелі выдужаць аблогу з дапамогай спартанцаў. Пазней востраў увайшоў у склад Македоніі, потым Рымскай дзяржавы.

З 395 г. н. э. у складзе Візантыі. У XI ст. кароткі час знаходзіўся пад уплывам сельджукаў. У 1261 — 1566 гг. — калонія Генуэзскай рэспублікі. Мясцовыя генуэзскія землеўладальнікі вялі асабістую знешнюю палітыку, што асабліва стала характэрным для першай паловы XVI стагоддзя. У 1566 г. востраў афіцыйна ўвайшоў у склад Асманскай імперыі. Асманскае кіраванне было адзначана вяртаннем грэчаскага ўплыву.

Мясцовыя гандляры і чыноўнікі — пераважна грэкі — атаясамлялі свой поспех з турэцкімі ўладамі, таму ў пачатку XIX ст. яны вельмі насцярожана аднесліся да руху за незалежнасць Грэцыі. У 1822 г. на Хіяс пераправілася некалькі сотняў грэкаў-рэвалюцыянераў з вострава Самас. У адказ, асманскія ўлады высадзілі дэсант, які арганізаваў разню паўстанцаў і мірнага насельніцтва. Хіяс увайшоў у склад Грэцыі толькі ў 1912 г.

Культурная спадчына

У 1990 г. праваслаўныя манастыры Дафні, Хосіас-Лукас і Неа-Моні на востраве Хіяс былі ўключаны ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Галерэя

Выгляд з космасу
Хіяс у 1578 г.
Генуэзская крэпасць
Скалы ля ўзбярэжжа
Праваслаўная капліца
Піргі
Манастыр Неа-Моні
Мясцовасць вакол Неа-Моні
Вуліца ў Месце
Вёска ў гарах
Хіяская архітэктура
Пляж

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).

Спасылкі

UNESCO
Chios History, Greece: Information about the history of Chios, Eastern Aegean
chiosnet.gr Архівавана 27 студзеня 2021.
chiosnature.org
Neogene volcanoes of Chios, Greece: the relative importance of subduction and back-arc extension

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 537
рус. • англ. • фр.