Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Антрапалогія (ад грэч. ανθρωπος «чалавек», λογος «слова») — тэрмін, які азначае сукупнасць метадаў, дысцыплін і напрамкаў, якія даследуюць чалавека і яго сутнасць.
| Антрапалогія | |
|---|---|
| стар.-грэч.: ἄνθρωπος | |
 | |
| Звязаная асоба | Льюіс Генры Морган, Эдуард Бернет Тайлар, Джэймс Джордж Фрэзер, Франц Боас, Marcel Mauss[d], Браніслаў Маліноўскі, Маргарэт Мід і Клод Леві-Строс |
| Прадмет вывучэння | чалавецтва[d] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Этымалогія
Тэрмін «антрапалогія» узнік у Старажытнай Грэцыі, першапачаткова азначаў сукупнае вывучэнне чалавека, аднак Арыстоцель пачаў яго ўжываць у адносінах да напрамка філасофскай думкі, што даследаваў духоўны свет чалавека. У гэтым кантэксце антрапалогія разглядалася да сяр. XIX—XX стст., калі пачалі развівацца розныя навуковыя і рэлігійныя напрамкі антрапалогіі.
Гісторыя
Людзей заўсёды цікавіла пытанне аб паходжанні чалавека і аб тым, што ён сабой уяўляе. Гэта адлюстроўвалася ў міфалогіі, рэлігійных вучэннях. Першыя навуковыя назіранні і ідэі на гэтую тэму з'явіліся ў Старажытнай Грэцыі (Гіпакрат, Герадот, Анаксагор, Сакрат, Арыстоцель). Цікавасць да фізічнага і духоўнага жыцця чалавека павялічылася ў эпоху Адраджэння (Леанарда да Вінчы, А. Дзюрэр і інш.). Вялікія геаграфічныя адкрыцці 15-16 ст. значна пашырылі гарызонты пазнання ў гэтай галіне, пазнаёмілі еўрапейцаў з іншымі чалавечымі расамі і народамі, якія насялялі Амерыку, Акіянію, Усходнюю Азію. Першыя сур'ёзныя спробы пабудаваць навуковыя гіпотэзы пра паходжанне чалавека і яго месца ў прыродзе ажыццёўлены ў XVIII стагоддзі (у Францыі — Ж.Ламетры, Д. Дзідро, К. Гельвецый, Ж. Бюфон, у Германіі — І. Кант, у Швецыі — К. Ліней).
У сярэдзіне XIX стагоддзя сфармавалася антрапалогія як навука аб паходжанні і эвалюцыі фізічнай арганізацыі чалавека і яго рас. У яе станаўленні вялікае значэнне мела эвалюцыйнае вучэнне Ч. Дарвіна і Ж.-Б. Ламарка. Першапачаткова навука пра чалавецтва і народы развівалася пад назвай этналогія. Аднак ужо ў 1860-1890-я гг. у ЗША і Вялікабрытаніі дадзеная навука атрымлівае назву антрапалогіі. Прычым у ЗША — гэта культурная антрапалогія, а ў Вялікабрытаніі — сацыяльная антрапалогія.
Упершыню курс антрапалогіі быў прачытаны ў 1871 г. ва ўніверсітэце Рачэстара (ЗША) і ў 1884 г. у Оксфардскім універсітэце ў Вялікабрытаніі. Паступова ва ўсім англамоўным свеце замацаваўся падзел антрапалогіі на сацыяльную антрапалогію, з цэнтрам у Вялікабрытаніі і культурную антрапалогію з цэнтрам у ЗША. Росквіт і папулярызацыя антрапалогіі звязаны з завяршэннем Другой сусветнай вайны. Гэты тэрмін замацаваўся ў Заходняй Еўропе і ў еўрапейскіх калоніях Афрыцы і Азіі. У былым Савецкім Саюзе і ў сучаснай Расіі, а таксама на постсавецкай прасторы, навуку пра народы традыцыйна называлі этнаграфіяй. Антрапалогіяй ж называлі навуку аб біялагічнай разнастайнасці чалавецтва. У 1990-я гг. тэрмін антрапалогія паступова ўводзіцца ў навуковы абарот ў былых сацыялістычных краінах.
У Беларусі курс сацыяльна-культурнай антрапалогіі упершыню быў прачытаны ў 1998 г. П. У. Церашковічам у БДУ, які з'яўляецца яго распрацоўшчыкам. У аснову дадзенага курса Церашковіч паклаў стандарты ЗША. У цяперашні час у акадэмічнай традыцыі былога СССР паралельна выкарыстоўваюцца 3 тэрміны: антрапалогія, этналогія і этнаграфія. Да гэтага часу тэрміналагічны дыспут не завершаны.
Асноўныя напрамкі антрапалогіі
- Фізічная антрапалогія — навука аб паходжанні і развіцці фізічнай арганізацыі чалавека.
- — філасофскае вучэнне аб прыродзе і сутнасці чалавека.
- — навука аб параўнальным вывучэнні чалавечых грамадстваў. Падзяляецца на шэраг спецыялізаваных напрамкаў.
- Культурная антрапалогія вывучае культурныя, грамадскія і асабіста-псіхалагічныя функцыі чалавека.
- Структурная антрапалогія — кірунак, сутнасць якога заключаецца ў вывучэнні гісторыі, культуры, паводзін чалавека як праявы агульных, пастаянных структур.
- — напрамак, які вывучае прававое быццё чалавека.
- — частка мовазнаўства, якая вывучае чалавечае мысленне праз мову
- — напрамак гістарычнай думкі, які вывучае паводзіны і міжасобасныя камунікацыі ў гісторыі на аснове міждысцыплінарных, пераважна структурных метадаў.
- — разгляд прыроды і сутнасці чалавека ў рэлігійных вучэннях.
Літаратура
- Говард, М. Сучасная культурная антрапалогія — Мн.: Незалежная выдавецкая кампанія Тэхналогія, Беларускі Фонд Сораса, 1995 ISBN: 985-6022-16-9
- І. І. Салівон. Антрапалогія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — С. 391 — 392. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
- Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік — Мн: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
- Lombo, J.A. Philosophical Anthropology. An Introduction / José Angel Lombo, Francesco Russo — Downers Grove, 2015 ISBN 978-1-936045-76-1
- Niezen, R. Public Justice and the Anthropology of Law — Cambridge University Press, 2010 ISBN 978-0521152204
- Religion, Anthropology, and Cognitive Science / Ed. by Harvey Whitehouse and James Laidlaw — Durham: Carolina Academic Press, 2007 ISBN 978-1-59460-107-1
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Antrapalogiya ad grech an8rwpos chalavek logos slova termin yaki aznachae sukupnasc metaday dyscyplin i napramkay yakiya dasleduyuc chalaveka i yago sutnasc Antrapalogiyastar grech ἄn8rwposZvyazanaya asobaLyuis Genry Morgan Eduard Bernet Tajlar Dzhejms Dzhordzh Frezer Franc Boas Marcel Mauss d Branislay Malinoyski Margaret Mid i Klod Levi StrosPradmet vyvuchennyachalavectva d Medyyafajly na VikishovishchyEtymalogiyaArystocel Termin antrapalogiya uznik u Starazhytnaj Grecyi pershapachatkova aznachay sukupnae vyvuchenne chalaveka adnak Arystocel pachay yago yzhyvac u adnosinah da napramka filasofskaj dumki shto dasledavay duhoyny svet chalaveka U getym kanteksce antrapalogiya razglyadalasya da syar XIX XX stst kali pachali razvivacca roznyya navukovyya i religijnyya napramki antrapalogii GistoryyaLyudzej zaysyody cikavila pytanne ab pahodzhanni chalaveka i ab tym shto yon saboj uyaylyae Geta adlyustroyvalasya y mifalogii religijnyh vuchennyah Pershyya navukovyya naziranni i idei na getuyu temu z yavilisya y Starazhytnaj Grecyi Gipakrat Geradot Anaksagor Sakrat Arystocel Cikavasc da fizichnaga i duhoynaga zhyccya chalaveka pavyalichylasya y epohu Adradzhennya Leanarda da Vinchy A Dzyurer i insh Vyalikiya geagrafichnyya adkrycci 15 16 st znachna pashyryli garyzonty paznannya y getaj galine paznayomili eyrapejcay z inshymi chalavechymi rasami i narodami yakiya nasyalyali Ameryku Akiyaniyu Ushodnyuyu Aziyu Pershyya sur yoznyya sproby pabudavac navukovyya gipotezy pra pahodzhanne chalaveka i yago mesca y pryrodze azhyccyoyleny y XVIII stagoddzi u Francyi Zh Lametry D Dzidro K Gelvecyj Zh Byufon u Germanii I Kant u Shvecyi K Linej U syaredzine XIX stagoddzya sfarmavalasya antrapalogiya yak navuka ab pahodzhanni i evalyucyi fizichnaj arganizacyi chalaveka i yago ras U yae stanaylenni vyalikae znachenne mela evalyucyjnae vuchenne Ch Darvina i Zh B Lamarka Pershapachatkova navuka pra chalavectva i narody razvivalasya pad nazvaj etnalogiya Adnak uzho y 1860 1890 ya gg u ZShA i Vyalikabrytanii dadzenaya navuka atrymlivae nazvu antrapalogii Prychym u ZShA geta kulturnaya antrapalogiya a y Vyalikabrytanii sacyyalnaya antrapalogiya Upershynyu kurs antrapalogii byy prachytany y 1871 g va yniversitece Rachestara rusk ZShA i y 1884 g u Oksfardskim universitece y Vyalikabrytanii Pastupova va ysim anglamoynym svece zamacavaysya padzel antrapalogii na sacyyalnuyu antrapalogiyu z centram u Vyalikabrytanii i kulturnuyu antrapalogiyu z centram u ZShA Roskvit i papulyaryzacyya antrapalogii zvyazany z zavyarshennem Drugoj susvetnaj vajny Gety termin zamacavaysya y Zahodnyaj Eyrope i y eyrapejskih kaloniyah Afrycy i Azii U bylym Saveckim Sayuze i y suchasnaj Rasii a taksama na postsaveckaj prastory navuku pra narody tradycyjna nazyvali etnagrafiyaj Antrapalogiyaj zh nazyvali navuku ab biyalagichnaj raznastajnasci chalavectva U 1990 ya gg termin antrapalogiya pastupova yvodzicca y navukovy abarot y bylyh sacyyalistychnyh krainah U Belarusi kurs sacyyalna kulturnaj antrapalogii upershynyu byy prachytany y 1998 g P U Cerashkovicham u BDU yaki z yaylyaecca yago raspracoyshchykam U asnovu dadzenaga kursa Cerashkovich paklay standarty ZShA U cyaperashni chas u akademichnaj tradycyi byloga SSSR paralelna vykarystoyvayucca 3 terminy antrapalogiya etnalogiya i etnagrafiya Da getaga chasu terminalagichny dysput ne zavershany Asnoynyya napramki antrapalogiiFizichnaya antrapalogiya navuka ab pahodzhanni i razvicci fizichnaj arganizacyi chalaveka filasofskae vuchenne ab pryrodze i sutnasci chalaveka navuka ab paraynalnym vyvuchenni chalavechyh gramadstvay Padzyalyaecca na sherag specyyalizavanyh napramkay Kulturnaya antrapalogiya vyvuchae kulturnyya gramadskiya i asabista psihalagichnyya funkcyi chalaveka Strukturnaya antrapalogiya kirunak sutnasc yakoga zaklyuchaecca y vyvuchenni gistoryi kultury pavodzin chalaveka yak prayavy agulnyh pastayannyh struktur napramak yaki vyvuchae pravavoe byccyo chalaveka chastka movaznaystva yakaya vyvuchae chalavechae myslenne praz movu napramak gistarychnaj dumki yaki vyvuchae pavodziny i mizhasobasnyya kamunikacyi y gistoryi na asnove mizhdyscyplinarnyh peravazhna strukturnyh metaday razglyad pryrody i sutnasci chalaveka y religijnyh vuchennyah LitaraturaGovard M Suchasnaya kulturnaya antrapalogiya Mn Nezalezhnaya vydaveckaya kampaniya Tehnalogiya Belaruski Fond Sorasa 1995 ISBN 985 6022 16 9 I I Salivon Antrapalogiya Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 1 A Arshyn Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1996 T 1 S 391 392 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0036 6 t 1 Chalavek i gramadstva Encyklapedychny davednik Mn BelEn 1998 ISBN 985 11 0108 7 Lombo J A Philosophical Anthropology An Introduction Jose Angel Lombo Francesco Russo Downers Grove 2015 ISBN 978 1 936045 76 1 Niezen R Public Justice and the Anthropology of Law Cambridge University Press 2010 ISBN 978 0521152204 Religion Anthropology and Cognitive Science Ed by Harvey Whitehouse and James Laidlaw Durham Carolina Academic Press 2007 ISBN 978 1 59460 107 1