У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Дарвін Чарлз Роберт Дарвін англ Charles Robert Darwin 12 лютага 18

Чарлз Роберт Дарвін (англ.: Charles Robert Darwin; 12 лютага 1809 — 19 красавіка 1882) — англійскі прыродазнавец, распрацоўшчык тэорыі эвалюцыі, згодна з якой усе віды развіліся з цягам часу з агульных прародзічаў праз працэс натуральнага адбору. Наяўнасць эвалюцыі ў прыродзе была прызнаная навуковай супольнасцю яшчэ пры жыцці Дарвіна, але тэорыя натуральнага адбору стала агульнапрызнаным тлумачэннем эвалюцыйнага працэсу толькі ў 1930-я.

Чарлз Дарвін
Charles Darwin
Фатаграфія 1880 года
Дата нараджэння	12 лютага 1809(1809-02-12)^[…]
Месца нараджэння	The Mount^[d], Шрусберы^[d], графства Шропшыр, Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Дата смерці	19 красавіка 1882(1882-04-19)^[…](73 гады)
Месца смерці	Down House^[d], Бромлі^[d], графства Вялікі Лондан, Вялікі Лондан^[d], Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Месца пахавання	Вэстмінстэрскае абацтва
Грамадзянства	Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Бацька	Robert Darwin^[d]
Маці	Susannah Wedgwood^[d]
Жонка	Emma Darwin^[d]
Дзеці	Anne Darwin^[d], Francis Darwin^[d], William Erasmus Darwin^[d], Henrietta Darwin^[d], Джордж Говард Дарвін, Leonard Darwin^[d], Horace Darwin^[d], Charles Waring Darwin^[d], Elizabeth Darwin^[d] і Mary Eleanor Darwin^[d]
Род дзейнасці	геолаг, падарожнік-даследчык, пісьменнік-падарожнік, этолаг, натураліст, філосаф, пісьменнік, батанік
Навуковая сфера	Біялогія, Геалогія
Месца працы	Каралеўскае геаграфічнае таварыства
Навуковая ступень	бакалаўр мастацтваў^[d] (1832), магістр мастацтваў^[d] (1837) і доктар кананічнага і грамадзянскага права^[d]
Альма-матар	Каледж Хрыста^[d] Медыцынская школа Эдынбургскага ўніверсітэта^[d] школа Шрусберы^[d] (1825) Кембрыджскі ўніверсітэт Эдынбургскі ўніверсітэт
Вядомы як	Заснавальнік эвалюцыйнага вучэння
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна Шведская каралеўская акадэмія навук Амерыканскае філасофскае таварыства Венгерская акадэмія навук Сілезскае таварыства айчыннай культуры^[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нідэрландская каралеўская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Заалагічнае таварыства Лондана^[d] Французская акадэмія навук Расійская акадэмія навук Пруская акадэмія навук Каралеўскае геаграфічнае таварыства Баварская акадэмія навук Турынская акадэмія навук^[d] Plinian Society^[d]
Узнагароды	Каралеўскі медаль^[d] (1853) Член Лінееўскага таварыства^[d] член Каралеўскага геаграфічнага таварыства^[d] член Лонданскага каралеўскага таварыства^[d] Baly Medal^[d] (1879) Fellow of the Geological Society of London^[d] Bressa Prize^[d] (1875) ганаровы доктар Лейдэнскага ўніверсітэта^[d] (1875) медаль Уоластана^[d] (1859) Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi^[d] (1871)
Подпіс
Цытаты ў Вікіцытатніку
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сістэматык жывой прыроды

Аўтар найменняў шэрага батанічных таксонаў. У батанічнай (бінарнай) наменклатуры гэтыя назвы дапаўняюцца скарачэннем «Darwin».
Спіс такіх таксонаў на сайце IPNI
Персанальная старонка на сайце IPNI

Выявы на Вікісховішчы

Жыццё

Чарлз Дарвін нарадзіўся 12 лютага 1809 года ў Шрусберы, графства Шропшыр, у радавым маёнтку Маунт Хаўс (англ. Mount House). Пяты з шасці дзяцей заможнага лекара і фінансіста Роберта Дарвіна і Сьюзанн Дарвін (англ.: Susannah Darwin), народжанай Уэджвуд (англ. Wedgwood). Ён з’яўляецца ўнукам навукоўца-натураліста Эразма Дарвіна па бацькоўскай лініі і мастака Джозайі Уэджвуда па матчынай. Абодва сямействы ў значнай частцы прымалі ўнітарыянства, аднак Уэджвуд былі прыхаджанамі англіканскай царквы.

Да таго часу, як ён паступіў у дзённую школу ў 1817 годзе, васьмігадовы Дарвін ужо далучыўся да натуральнай гісторыі і калекцыянавання. У гэтым годзе, у ліпені, памірае яго маці, і выхаванне 8-гадовага хлопчыка цалкам кладзецца на плечы бацькі, які не заўсёды чула прыслухоўваўся да духоўных запытаў сына. З верасня 1818 года ён разам са старэйшым братам Эразмам (Erasmus Alvey Darwin) паступае на пансіён у бліжэйшую англіканскую Школу Шрусберы (Shrewsbury School), дзе будучы натураліст, які горача любіў прыроду, павінен быў вывучаць «сухія для яго жывой душы рэчы», як класічныя мовы і славеснасць. Гімназічныя гады заканамерна закончыліся атрыманнем пасрэднага атэстата.

Перад тым як адправіцца са сваім братам Эразмам ва ўніверсітэт Эдынбурга, летам 1825, ён выступае ў ролі асістэнта-вучня і дапамагае бацьку ў яго медыцынскай практыцы, аказваючы дапамогу беднякам Шропшыра.

У Эдынбургскім універсітэце Дарвін вывучаў медыцыну. Падчас навучання ён зразумеў, што лекцыі нудныя, а хірургія прычыняе пакуты, таму ён закідвае навучанне медыцыне. Замест гэтага ён пачынае вывучаць таксідэрмію ў Джона Эдманстоўна, вызваленага чорнага раба, які атрымаў свой вопыт, суправаджаючы Чарлза Уотэртана.

У 1826 годзе, будучы студэнтам кабінета натуральнай гісторыі, ён далучыўся да Плініеўскага студэнцкага таварыства, у якім актыўна абмяркоўваўся радыкальны матэрыялізм. У гэты час ён асісціруе Роберту Эдманду Гранту ў яго даследаваннях анатоміі і жыццёвага цыклу марскіх беспазваночных. На пасяджэннях таварыства, у сакавіку 1827, Дарвін прадстаўляе кароткія паведамленні аб сваіх першых адкрыццях, якія мянялі яго погляд на звыклыя рэчы.

Бацька Дарвіна, даведаўшыся, што сын закінуў навучанне медыцыне, быў раззлаваны і прапанаваў яму паступіць у каледж Хрыста Кембрыджскага ўніверсітэта і атрымаць сан святара Англіканскай царквы.

У 1831 годзе, пасля заканчэння ўніверсітэта, Дарвін у якасці натураліста адправіўся ў кругасветнае падарожжа на экспедыцыйным судне каралеўскага флоту «Бігль», адкуль вярнуўся ў Англію толькі 2 кастрычніка 1836 года. Падарожжа працягвалася амаль пяць гадоў. Вялікую частку часу Дарвін праводзіць на беразе, вывучаючы геалогію і збіраючы калекцыі па натуральнай гісторыі, у той час як «Бігль» пад кіраўніцтвам Фіцроя ажыццяўляў гідраграфічную і картаграфічную здымку ўзбярэжжа.

Эма Дарвін (у дзявоцтве Уэджвуд), жонка Дарвіна

У 1838—1841 гг. Дарвін быў сакратаром Лонданскага геалагічнага таварыства. У 1839 ажаніўся, а ў 1842-м сямейная пара пераехала з Лондана ў Даўн (графства Кент), дзе стала жыць пастаянна. Тут Дарвін вёў адасобленае і мернае жыццё вучонага і пісьменніка.

Навуковая праца Дарвіна

Дарвін праявіў цікавасць да гісторыі прыроды падчас навучання медыцыне ва Універсітэце Эдынбурга, потым тэалогіі ў Кембрыджы. Пяцігадовае падарожжа (1831—1836) на караблі «Бігль» дало матэрыялы для навуковых прац «Дзённік пошукаў» (1833), «Будова і размеркаванне каралавых рыфаў» (1842), «Геалагічныя назіранні над вулканічнымі астравамі» (1844), «Геалагічныя назіранні над Паўднёвай Амерыкай» (1846).

Гэтыя працы прынеслі яму славу заснавальніка сучаснай геалогіі. У выніку назіранняў зрабіў вывад, што сучасныя формы жыцця з’яўляюцца вынікам працяглага гістарычнага развіцця арганізмаў ад адной або некалькіх прасцейшых форм. Асноўны змест свайго эвалюцыйнага вучэння ён выклаў у фундаментальных працах «Паходжанне відаў шляхам натуральнага адбору, ці Захаванне спрыяльных парод у барацьбе за жыццё» (1859), «Змяненне свойскіх жывёл і культурных раслін» (1868), «Паходжанне чалавека і палавы адбор» (1871). Прааналізаваўшы праблемы штучнага адбору, з’яў зменлівасці і спадчыннасці, паходжання чалавека ад жывёльных продкаў, абгрунтаваў тэорыю палавога адбору як адну з форм натуральнага адбору.

Яго вучэнне стала выдатным адкрыццём XIX ст. Тэорыя Дарвіна, захоўваючы сваё агульнаметадалагічнае і светапогляднае значэнне, сёння развіваецца і мадыфікуецца пад уплывам фактычнага і тэарэтычнага матэрыялу генетыкі (малекулярнай і папуляцыйнай), біякібернетыкі і іншых дысцыплін.

Ушанаванне памяці

У гонар Ч. Дарвіна названы востраў Дарвін, горад Дарвін.

Гл. таксама

Альфрэд Расэл Уолес
Эразм Дарвін

Бібліяграфія

Лагатып Вікіцытатніка

У Вікікрыніцах ёсць тэксты па тэме
Арыгінальныя тэксты (англ.)

1836: A LETTER, Containing Remarks on the Moral State of TAHITI, NEW ZEALAND, &c. — BY CAPT. R. FITZROY AND C. DARWIN, ESQ. OF H.M.S. 'Beagle.' [1] Архівавана 15 лютага 2006.
1839: Journal and Remarks ()
Zoology of the Voyage of H.M.S. Beagle: published between 1839 and 1843 in five volumes by various authors, Edited and superintended by Charles Darwin: information on two of the volumes —

1840: Part I. Fossil Mammalia, by (Darwin’s introduction) Архівавана 15 лютага 2006.

1839: Part II. Mammalia, by (Darwin on habits and ranges) Архівавана 15 лютага 2006.

1842: The Structure and Distribution of Coral Reefs [2]
1844: Geological Observations of Volcanic Islands [3], (French version)
1846: Geological Observations on South America [4]
1849: Geology from A Manual of scientific enquiry; prepared for the use of Her Majesty’s Navy: and adapted for travellers in general., John F.W. Herschel ed. [5] Архівавана 15 лютага 2006.
1851: A Monograph of the Sub-class Cirripedia, with Figures of all the Species. The Lepadidae; or, Pedunculated Cirripedes. [6] Архівавана 15 лютага 2006.
1851: A Monograph on the Fossil Lepadidae; or, Pedunculated Cirripedes of Great Britain [7] Архівавана 12 лютага 2006.
1854: A Monograph of the Sub-class Cirripedia, with Figures of all the Species. The Balanidae (or Sessile Cirripedes); the Verrucidae, etc. [8] Архівавана 15 лютага 2006.
1854: A Monograph on the Fossil Balanid? and Verrucid?? of Great Britain [9] Архівавана 15 лютага 2006.
1858: On the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection
1859: On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life
1862: On the various contrivances by which British and foreign orchids are fertilised by insects [10] Архівавана 15 лютага 2006.
1868: Variation of Plants and Animals Under Domestication (PDF format), Vol. 1, Vol. 2
1871: The Descent of Man and Selection in Relation to Sex
1872: The Expression of Emotions in Man and Animals [11]
1875: Movement and Habits of Climbing Plants [12]
1875: Insectivorous Plants [13]
1876: The Effects of Cross and Self-Fertilisation in the Vegetable Kingdom [14]
1877: The Different Forms of Flowers on Plants of the Same Species [15]
1879: «Preface and 'a preliminary notice'» in Ernst Krause’s Erasmus Darwin [16] Архівавана 6 сакавіка 2005.
1880: The Power of Movement in Plants [17]
1881: The Formation of Vegetable Mould Through the Action of Worms [18] [19]
1887: Autobiography of Charles Darwin (Edited by his Son Francis Darwin) [20]
1958: Autobiography of Charles Darwin (Barlow, unexpurgated)

Крыніцы

Lundy D. R. Charles Robert Darwin // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
Charles Darwin // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>
http://link.springer.com/content/pdf/10.1007/978-1-4020-5818-9_7.pdf
Bedroom where Charles Darwin died to be opened to the public — 2016. — ISSN 1756-3224; 1354-4322 Праверана 25 студзеня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5614018"></a>
https://www.francetvinfo.fr/monde/royaume-uni/stephen-hawking-sera-enterre-au-cote-de-newton-et-darwin-a-l-abbaye-de-westminster_2666542.html
Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>
Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>
(unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
Cambridge Alumni Database — University of Cambridge.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q42844190"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q35794"></a>
https://search.amphilsoc.org/memhist/search?creator=darwin;smode=advanced;f1-date=1869 Праверана 12 сакавіка 2022.
https://www.amacad.org/sites/default/files/academy/multimedia/pdfs/publications/bookofmembers/electionIndex1850-1899.pdf Праверана 12 сакавіка 2022.
https://www.zsl.org/blogs/artefact-of-the-month/charles-darwin-zsl-london-zoo Праверана 12 сакавіка 2022.
http://www.ras.ru/news/shownews.aspx?id=6904027a-321e-40ae-9387-6a5cfa28bf4c#content Праверана 12 сакавіка 2022.
www.accademiadellescienze.it Праверана 1 снежня 2020.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a>
Напісанне паводле БЭ у 18 т. — Т. 6.
John H. Wahlert. mount / The Mount House, Shrewsbury, England (Charles Darwin) (нявызн.). Darwin and Darwinism. Baruch College (11 чэрвеня 2001). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2012. Праверана 26 лістапада 2008.
Desmond & Moore 1991, с. 12-15.
Darwin 1958, с. 21-25.
Desmond & Moore 1991, с. 47-48.
Keynes 2000, с. 9-11.
van Wyhe, John. Charles Darwin: gentleman naturalist: A biographical sketch (англ.)(недаступная спасылка). Darwin Online (31 кастрычніка 2008). Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2020. Праверана 15 ліпеня 2012.

Літаратура

Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
1911 Encyclop?dia Britannica/Darwin, Charles Robert (англ.)
Anonymous (1882), "Obituary: Death Of Chas. Darwin", The New York Times, no. 21 April 1882, Праверана 2008-10-30
Arrhenius, O. (October 1921), "Influence of Soil Reaction on Earthworms", Ecology, no. Vol. 2, No. 4, pp. 255–257, Праверана 2006-12-15 {{citation}}: |issue= мае залішні тэкст ()
Balfour, J. B. (11 May 1882), "Obituary Notice of Charles Robert Darwin", Transactions & Proceedings of the Botanical Society of Edinburgh, no. 14, pp. 284–298
Bannister, Robert C. (1989), Social Darwinism: Science and Myth in Anglo-American Social Thought., Philadelphia: Temple University Press, ISBN 0-87722-566-4
Bowler, Peter J. [in англійская] (1989), The Mendelian Revolution: The Emergence of Hereditarian Concepts in Modern Science and Society, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 0-485-11375-9
Browne, E. Janet [in англійская] (2002), Charles Darwin: vol. 2 The Power of Place, London: Jonathan Cape, ISBN 0-7126-6837-3
Darwin, Charles (1842), "Pencil Sketch of 1842", in Darwin, Francis (рэд.), The foundations of The origin of species: Two essays written in 1842 and 1844., Cambridge University Press (апублікавана 1909)
Darwin, Charles; Wallace, Alfred Russel (1858), On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection, Zoology 3, Journal of the Proceedings of the Linnean Society of London, pp. 46–50
Darwin, Charles (1859), On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (1st ed.), London: John Murray, Праверана 2008-10-24
Darwin, Charles (1868), The variation of animals and plants under domestication, London: John Murray, Праверана 2008-11-01
Darwin, Charles (1871), The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex (1st ed.), London: John Murray, Праверана 2008-10-24
Darwin, Charles (1872), en:The Expression of the Emotions in Man and Animals, London: John Murray, Праверана 2008-11-04
Darwin, Charles (1958). Barlow, Nora (рэд.). The Autobiography of Charles Darwin 1809–1882. With the original omissions restored. Edited and with appendix and notes by his granddaughter Nora Barlow. London: Collins. Архівавана з арыгінала 16 August 2013. Праверана 28 September 2013.
Desmond, Adrian J. (2004), "Darwin", Encyclopaedia Britannica (DVD ed.)
Desmond, Adrian; Moore, James (1991). Darwin. London: Michael Joseph, Penguin Group. ISBN 978-0-7181-3430-3.
FitzRoy, Robert [in англійская] (1839), Voyages of the Adventure and Beagle, Volume II, London: Henry Colburn, Праверана 2008-11-04
Freeman, R. B. (1977), The Works of Charles Darwin: An Annotated Bibliographical Handlist, Folkestone: Wm Dawson & Sons Ltd, Праверана 2008-11-04
Hart, Michael [in англійская] (2000), The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History, New York: Citadel
Keynes, Richard (2000). Charles Darwin's zoology notes & specimen lists from H.M.S. Beagle. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-46569-4. Архівавана з арыгінала 5 December 2008. Праверана 22 November 2008.
Kotzin, Daniel (2004), Point-Counterpoint: Social Darwinism, Columbia American History Online, Архівавана з арыгінала 19 ліпеня 2011, Праверана 2008-11-22
Lamoureux, Denis O. (March 2004), "Theological Insights from Charles Darwin" (PDF), Perspectives on Science and Christian Faith, vol. 56, no. 1, pp. 2–12, Праверана 2008-11-22
Leff, David (2000), About Charles Darwin, Праверана 2008-11-22
Leifchild (1859), "Review of `Origin'", Athenaeum, no. No. 1673, 19 November 1859, Праверана 2008-11-22 {{citation}}: |issue= мае залішні тэкст ()
Lucas, J. R. (1979), "Wilberforce and Huxley: A Legendary Encounter", The Historical Journal, vol. 22, no. 2, pp. 313–330, Архівавана з арыгінала 10 красавіка 2011, Праверана 2008-11-22 Архівавана 10 красавіка 2011.
Miles, Sara Joan (2001), "Charles Darwin and Asa Gray Discuss Teleology and Design", Perspectives on Science and Christian Faith, vol. 53, pp. 196–201, Праверана 2008-11-22
Moore, James [in англійская] (2005), Darwin — A 'Devil’s Chaplain'? (PDF), American Public Media, Архівавана з арыгінала (PDF) 27 лютага 2008, Праверана 2008-11-22
Moore, James [in англійская] (2006), Evolution and Wonder - Understanding Charles Darwin, Speaking of Faith (Radio Program), American Public Media, Архівавана з арыгінала 22 снежня 2008, Праверана 2008-11-22 Архівавана 22 снежня 2008.
Owen, Richard [in англійская] (1840), Darwin, C. R. (рэд.), Fossil Mammalia Part 1, The zoology of the voyage of H.M.S. Beagle, London: Smith Elder and Co
Paul, Diane B. (2003). "Darwin, social Darwinism and eugenics". In Hodge, Jonathan and Radick, Gregory (рэд.). The Cambridge Companion to Darwin. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 214–239. ISBN 0-521-77730-5.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: editors list (спасылка)
Smith, Charles H. (1999), Alfred Russel Wallace on Spiritualism, Man, and Evolution: An Analytical Essay, Архівавана з арыгінала 5 снежня 2008, Праверана 2008-12-07
Sulloway, Frank J. (Spring 1982), "Darwin and His Finches: The Evolution of a Legend" (PDF), Journal of the History of Biology, vol. 15, no. 1, pp. 1–53, Праверана 2008-12-09
Sweet, William (2004). Herbert Spencer. Internet Encyclopedia of Philosophy. Праверана 2006-12-15.
Wilkins, John S. (1997), Evolution and Philosophy: Does evolution make might right?, , Праверана 2008-11-22
Wilkins, John S. (2008), "Darwin", in Tucker, Aviezer (рэд.), A Companion to the Philosophy of History and Historiography, Blackwell Companions to Philosophy, Chichester: Wiley-Blackwell, pp. 405–415, ISBN 1-4051-4908-6
van Wyhe, John (27 March 2007), "Mind the gap: Did Darwin avoid publishing his theory for many years?", Notes and Records of the Royal Society, 61: 177–205, :10.1098/rsnr.2006.0171, Праверана 2008-02-07
Yates, Simon. The Lady Hope Story: A Widespread Falsehood (нявызн.). TalkOrigins (2003). Праверана 15 снежня 2006.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Чарлз Дарвін
Чарлз Дарвін на «Радаводзе». Дрэва продкаў і нашчадкаў

[_ac89c19cb2a137c1-1] Lundy D. R. Charles Robert Darwin // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

[_ffd41ffd5701d8b1-2] Charles Darwin // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>

[_eb205c33d39caeca-3] ttp://link.springer.com/content/pdf/10.1007/978-1-4020-5818-9_7.pdf

[_466b190027bc7ad3-4] Bedroom where Charles Darwin died to be opened to the public — 2016. — ISSN 1756-3224; 1354-4322 Праверана 25 студзеня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5614018"></a>

[_bb9d25ec5759fc80-5] ttps://www.francetvinfo.fr/monde/royaume-uni/stephen-hawking-sera-enterre-au-cote-de-newton-et-darwin-a-l-abbaye-de-westminster_2666542.html

[_699b8e5d996313ce-6] Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>

[_42ddfce80d5da4be-7] Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>

[_795575f5d3c2cc3f-8] (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.

[_d6d55a6117530d08-9] Cambridge Alumni Database — University of Cambridge.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q42844190"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q35794"></a>

[_e05cc9e27a76f5de-10] ttps://search.amphilsoc.org/memhist/search?creator=darwin;smode=advanced;f1-date=1869 Праверана 12 сакавіка 2022.

[_00eb8f017bd282c6-11] ttps://www.amacad.org/sites/default/files/academy/multimedia/pdfs/publications/bookofmembers/electionIndex1850-1899.pdf Праверана 12 сакавіка 2022.

[_67204c31cf978a74-12] ttps://www.zsl.org/blogs/artefact-of-the-month/charles-darwin-zsl-london-zoo Праверана 12 сакавіка 2022.

[_041620876d76193c-13] ttp://www.ras.ru/news/shownews.aspx?id=6904027a-321e-40ae-9387-6a5cfa28bf4c#content Праверана 12 сакавіка 2022.

[_6e236b839d85ffe8-14] www.accademiadellescienze.it Праверана 1 снежня 2020.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a>

[15] Напісанне паводле БЭ у 18 т. — Т. 6.

[16] John H. Wahlert. mount / The Mount House, Shrewsbury, England (Charles Darwin) (нявызн.). Darwin and Darwinism. Baruch College (11 чэрвеня 2001). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2012. Праверана 26 лістапада 2008.

[FOOTNOTEDesmondMoore199112-15-17] Desmond & Moore 1991, с. 12-15.

[FOOTNOTEDarwin195821-25-18] Darwin 1958, с. 21-25.

[FOOTNOTEDesmondMoore199147-48-19] Desmond & Moore 1991, с. 47-48.

[FOOTNOTEKeynes20009-11-20] Keynes 2000, с. 9-11.

[21] van Wyhe, John. Charles Darwin: gentleman naturalist: A biographical sketch (англ.)(недаступная спасылка). Darwin Online (31 кастрычніка 2008). Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2020. Праверана 15 ліпеня 2012.