Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Артыкул вымагае вікіфікацыі. |
Рэспубліка Ірак, Ірак — дзяржава ў Азіі на Блізкім Усходзе, у Месапатамскай нізіне. Тэрыторыя — 437,072 тыс. кв. км. Мае агульныя межы з Іранам (1.458 км), Іарданіяй (181 км), Кувейтам (242 км), Саудаўскай Аравіяй (814 км), Сірыяй (605 км), Турцыяй (331 км). Працягласць марскога ўзбярэжжа ў Персідскім заліве — 58 км. Сталіца — Багдад. Дзяржаўная мова — арабская.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: « (الله أكبر)» | |||||
| Гімн: «موطني» | |||||
| Дата незалежнасці | 3 кастрычніка 1932 (ад Вялікабрытаніі) | ||||
| Афіцыйныя мовы | арабская і курдская мова | ||||
| Сталіца | Багдад | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Багдад, Масул | ||||
| Форма кіравання | Парламенцкая рэспубліка | ||||
| | Бархам Салех Мустафа Абдэль Латыф Мушэт | ||||
| Дзярж. рэлігія |  іслам | ||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 57-я ў свеце 437 072 км² 1,1 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2014) • Шчыльнасць | ▲36 004 552 чал. (44-я) 71 чал./км² | ||||
| ІРЧП (2013) | ▬ 0,590 (сярэдні) (131-ы) | ||||
| Валюта | Іракскі дынар | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .iq | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | IQ | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | IRQ | ||||
| Код МАК | IRQ | ||||
| Тэлефонны код | +964 | ||||
| Часавыя паясы | +3 | ||||
Гісторыя
Тэрыторыя сучаснага Ірака адносіцца да гістарычнага рэгіёна Месапатамія (стар.-грэч.: Міжрэчча), які стаў адным з першых агмянёў сучаснай цывілізацыі. На тэрыторыі краіны паўставалі дзяржавы-гарады, якія пазней былі аб’яднаныя шумерамі. Пазней іх змянілі іншыя дзяржавы, сярод якіх бабіляняне, асірыйцы, персы і г.д. Поўнач сучаснага Ірака таксама часта пераходзіў з рук у рукі, з’яўляючыся ўладаннямі, у прыватнасці, гатаў, пазней — . Пасля пачатку нашай эры рэгіён становіцца аб’ектам прэтэнзій Рымскай імперыі і парфян.
У VII ст. н.э. тэрыторыю Ірака захопліваюць арабы-мусульмане Аравійскага паўвострава, у выніку чаго тэрыторыя краіны хутка становіцца часткай халіфата, на яе тэрыторыі распаўсюджваецца іслам. У познім Сярэднявеччы — частка ўладанняў турак, якой і заставаўся да пачатку XX ст., калі разам з Трансіарданіяй (сучасная Іарданія) і некаторымі іншымі сумежнымі ўладаннямі турак была перададзена Вялікабрытаніі. Ад гэтага часу і пазней, па атрыманні незалежнасці ў 1932 годзе, краінай кіравала манархія на чале з .
У 1955 падмандатны Ірак падпісаў Багдадскі пакт, які стварылі імперыялістычныя дзяржавы з мэтай узмацнення кантролю знешнепалітычнай арыентацыі арабскіх краін. Ірак губляў сваю незалежнасць, і гэта не магло не выклікаць супраціву каралеўскай улады і тым, хто яе падтрымліваў.
Да канца 1950-х нацыянальна-вызваленчы рух у Іраку набывае новыя рысы — ствараюцца масавыя палітычныя арганізацыі і партыі, якія ставілі антыімперыялістычныя задачы. У 1956 патрыятычнымі сіламі быў створаны Фронт Нацыянальнага адзінства (ФНЕ) пад сцягам барацьбы супраць манархічнага рэжыму і выхаду з Багдадскага пакта. ФНЕ аб’ядноўваў Нацыянальна-дэмакратычную партыю, Партыю незалежнасці, Баас і Камуністычную партыю. Варта адзначыць, што на гэты Фронт абапіраліся і вузкія саслоўныя арганізацыі, рознага роду экстрэмісцкія групы, таемныя грамадства, тыпу «Свабодныя афіцэры», патрыярхальна-радавыя кланы. У дадзеным выпадку немагчыма было выказаць здагадку з дастатковай дакладнасцю, ніякая з палітычных сіл здолее захапіць уладу і якімі дакладна палітычнымі мэтамі яна будзе кіравацца.
У 1958 годзе ў краіне адбываецца рэвалюцыя, падчас якой дэмакратычна накіраваныя афіцэры расстралялі каралеўскую сям’ю. Тым не менш, першы рэспубліканскі кіраўнік Ірака, , праз некалькі год быў зрынуты сваім паплечнікам па рэвалюцыі 1958 года. Нестабільная палітычная сітуацыя, што характарызавалася практычна поўнай адсутнасцю легітымнае і дэмакратычнае перадачы ўлады, а таксама палітычнымі пераследамі, захоўвалася да прыходу да ўлады Садама Хусейна, які атрымаў уладу таксама шляхам перавароту. У 1980-х гг. Ірак вёў ірана-іракскую вайну і ажыццяўляў спробы ўварвання ў Кувейт, аднак апошнія ваенныя дзеі апынуліся надзвычай няўдачнымі для рэжыму Хусейна, які атрымаў вялікі шэраг эканамічных санкцый.
У 2003—2011 гадах у краіне вялася вайна праз уварванне міжнародных ваенных сіл на чале з ЗША, якія зрынулі ўрад Садама Хусейна.
Геаграфія
Рэльеф
Большая частка Ірака размешчана ў межах Месапатамскай нізіны, якая з’яўляецца перадавым прагінам, што раздзяляе дакембрыйскую Аравійскую платформу і маладыя нагор’і Альпійска-Гімалайскага рухомага пояса. Паўночная частка Месапатамскай нізіны ўяўляе сабой дэнудацынна-акумуляцыйную раўніну вышынёй 200—500 м, ускладненай асобнымі масівамі вышынёй да 1460 м (горы Сінджар), паўднёвая частка Месапатаміі — забалочаная алювіяльная нізіна вышынёй не больш за 100 м. Ускраіна Аравійскай платформы, якая заходзіць у Ірак з паўднёва-захаду, размешчана ў межах Сірыйска-Аравійскага пластовага плато вышынёй да 900 м, занятага Сірыйскай пустыняй і пустыняй . На поўначы Ірака працягваецца невысокія хрыбты Армянскага нагор’я, пераходзячыя на паўночным усходзе краіны ў сярэдневышынныя хрыбты Іранскага нагор’я з вышэйшым пунктам Ірака — гарой (3611 м). Гэтыя горныя раёны характарызуюцца падвышанай сейсмічнасцю.
Карысныя выкапні
Асноўнымі карыснымі выкапнямі Ірака з’яўляюцца нафта і газ, радовішча якіх працягваюцца з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход краіны ўздоўж Месапатамскага перадавога прагіну і адносяцца да нафтагазаноснага басейна Персідскага заліва. У Сірыйскай пустыні прамыслова значныя радовішчы фасфарытаў, якія належаць Усходне-Міжземнаморскаму фасфарытаноснаму басейну. Таксама ў краіне маюцца радовішчы серы, гіпсу, тальку, азбесту, паваранай солі, глін, вапнякоў, храмітаў, жалезных, свінцова-цынкавых, медных, нікелевых руд і іншых карысных выкапняў.
Клімат
Клімат у Іраку кантынентальны, з сухім і выключна гарачым летам і адносна дажджлівай прахалоднай зімой, на поўначы субтрапічны, на поўдні трапічны. Сярэднія тэмпературы студзеня павялічваюцца з поўначы на поўдзень ад 7 да 12 °C (у гарах ляжыць снег), сярэднія тэмпературы ліпеня паўсюдна 34 °C (у асобныя дні могуць дасягаць 48 °C). Гадавая колькасць ападкаў 50-150 мм на раўнінах і да 1500 мм у гарах. Летам на поўдні частыя пыльныя буры.
Гідралогія
Галоўнымі воднымі артэрыямі краіны з’яўляюцца Тыгр і Еўфрат, якія перасякаюць Месапатамскую нізіну з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход і зліваюцца ў нізоўях у Шат-эль-Араб, якая ўпадае ў Персідскі заліў. Воды Еўфрата, які не мае ў Іраку значных прытокаў, выдаткоўваюцца на арашэнне. Тыгр з прытокамі Вялікі Заб, Малы Заб і Дыяла размяшчае гідраэлектрастанцыямі. Рэгулярнае суднаходства магчыма ў асноўным па рацэ Шат-эль-Араб. Увесну на рэках здараюцца паводкі, для барацьбы з якімі створаны наліўныя вадасховішча, якія дазваляюць выкарыстоўваць назапашаную ваду ў сухі сезон. Паніжэнні Месапатамскай нізіны шмат азёраў: Тартар, Эль-Мільх, Эль-Хамар, Эс-Саад, Эль-Хабанія. У пустынях падчас дажджоў працякаюць часовыя вадацёкі.
Урадлівыя алювіяльныя глебы даліны Тыгра і Еўфрата, якія выкарыстоўваюцца з часоў цывілізацыі Старажытнай Месапатаміі, у выніку шматвяковай нерацыянальнай практыкі абрашаных земляробства ў многіх месцах ператварыліся ў саланчакі, такыры, пясчаныя пустыні. Але і цяпер тут пераважаюць абрашаныя зямлі. Большую частку астатняй тэрыторыі Ірака займаюць пустынныя стэпы, паўпустыні і трапічныя пустыні (на поўдні). Лясы, якія займаюць 2 % плошчы краіны, растуць у гарах (дубы, фісташкі, ядловец, якія змяняюцца да падножжа маквісам і калючымі хмызнякамі) і па далінах буйных рэк (тамарыкс, вярбы, туранга еўфрацкая). Верхнія схілы самых высокіх хрыбтоў занятыя альпійскімі лугамі. На поўдні Ірака вырошчваюць фінікавыя пальмы.
Жывёлы
Жывёлы Ірака ў выніку дэградацыі месцаў пражывання і ваенных дзеянняў, моцна абяднёныя, а ахоўныя тэрыторыі (якія маюць невысокі статус аховы) займаюць усяго 0,001 % плошчы краіны. З буйных млекакормячых захаваліся воўк, гіена, персідская антылопа, газель, каракал, шакал. Шмат грызуноў, гадаў і небяспечных членістаногіх (скарпіён, фаланга, саранча). У дэльце рэк Тыгр і Еўфрат, а таксама ў балотах па іх плыні і ў возеры Тартар насяляюць балотныя кракадзілы. У краіне гняздуецца 170 відаў птушак (у тым ліку амаль зніклыя эндэмікі Ірака — іракская чарацянка і іракская драздовая тымелія) і зімуе 230 відаў птушак (рэдкія кучаравы пелікан, ружовы фламінга…). Міжнародны саюз аховы птушак прапануе ўключыць у склад ахоўных тэрыторый Ірака 3 500 тыс. га арніталагічных тэрыторый міжнароднага значэння.
Эканоміка Ірака
Ірак — аграрна-індустрыяльная краіна. У пачатку XXI ст. Ірак быў краінай з рэгуляванай дзяржавай капіталістычнай эканомікай, аснова якой — здабыча нафты. Дзярж. сектар цалкам кантраляваў нафтавую прам-сть і энергетыку. Высокаразвітыя такія галіны прамысловасці, як нафтаздабываючая, нафтаперапрацоўчая, газавая, цэментная, металургічная, электраэнергетыка, машынабудаванне і інш. Ёсць завод па вытворчасці рухавікоў, азотных угнаенняў, сельскагаспадарчых машын, а таксама электратэхнічны і металургічны заводы, фабрыка па вытворчасці верхняга адзення, саматужныя промыслы. У сельскай гаспадарцы пераважае экстэнсіўнае земляробства. Галоўныя харчовыя культуры — пшаніца, ячмень, рыс, гародніна, цытрусавыя, тытунь, бавоўна. Разводзяць буйны рагатую жывёлу, авечак, коз. У краіне вядуцца работы па ірыгацыі і механізацыі сельскагаспадарчай вытворчасці, а таксама стварэнне буйных аграпрамысловых комплексаў. Транспарт: аўтамабільны, марскі, рачны, часткова — чыгуначны, развіты трубаправодны. Асноўныя іракскія парты ў Персідскім заліве — Басра, Умм-Каср, Фаа і Эз-Зубайр. Рачны порт — Багдад. У краіне ёсць два міжнародных аэрапорта — у Багдадзе і Басры і больш за 100 мясцовых аэрапортаў (у Хадыце, Кіркуку, Масуле і інш.).
Насельніцтва
Насельніцтва Ірака — каля 25 млн чал., з якіх 70-80 % складаюць арабы, курды — 15-20 %, , асірыйцы і інш. — 5 %.
Пераважная рэлігія — іслам: 97 % вернікаў — мусульмане (60-65 % — шыіты, 32-37 % — суніты), астатняе насельніцтва вызнае хрысціянства (нестарыяне, халдзеі, грыгарыяне).
Дзяржаўны лад
У сакавіку — красавіку 2003 года ЗША пры падтрымцы Вялікабрытаніі распачалі ваенную акцыю, у выніку якой Ірак быў акупіраваны войскамі кааліцыі. Фармальнае аднаўленне суверэнітэту краіны адбылося 28 чэрвеня 2004, калі адбылася афіцыйная цырымонія перадачы ўладных паўнамоцтваў ад Часовых кааліцыйных улад Часоваму ўраду Ірака.
8 чэрвеня 2004 СБ ААН прыняў рэзалюцыю № 1546, у якой зафіксаваны графік палітычнага працэсу на пераходны перыяд, які завяршаецца ў снежні 2005. У студзені 2005 прайшлі выбары ў Пераходную нацыянальную асамблею (ПНА), у красавіку быў сфарміраваны Пераходны ўрад Ірака (ПУІ). Праект сталай Канстытуцыі Ірака быў зацверджаны на рэферэндуме ў кастрычніку. У снежні 2005 прайшлі новыя агульнаіракскія выбары, па выніках якіх на аснове канстытуцыі былі фарміраваны сталыя органы ўлады.
22 красавіка 2006 былі ажыцёўлены прызначэнні на галоўныя дзяржаўныя пасады. Джалала Талабані (курд) перавыбралі на пост прэзідэнта. Віцэ-прэзідэнтамі сталі А. Абдельмахдзі (шыіцкая Аб’яднаная іракская кааліцыя) і Т. Хашэмі (суніцкі Фронт іракскай згоды). Старшынёй парламента быў абраны суніт М. Машхадані, яго намеснікамі зацверджаныя курд А. Тэйфур і шыіт Х. Атыя. Урад быў даручана сфарміраваць прэм’ер-міністру Н. Малікі, члену кіраўніцтва шыіцкай партыі «Даава».
З’яўленне канстытуцыйных органаў улады фармальна азначае завяршэнне палітычнага працэсу ў Іраку. Праблематыка іракскага ўрэгулявання, аднак, застаецца на павестцы дня.
На тэрыторыі краіны находзяцца Шматнацыянальныя сілы (ШНС), створаныя для выканання задач падтрымання і забеспячэнні бяспекі «у мэтах паспяховага завяршэння палітычнага працэсу». ШНС дзейнічаюць пад адзіным амерыканскім камандаваннем, яго касцяк складаюць падрадзяленні войскаў ЗША.
У лістападзе 2007 Дж. Буш і Н. Малікі зацвердзілі «Дэкларацыю аб прынцыпах», якая прадугледжвае падрыхтоўку двухбаковага дагавора, якая юрыдычна замацоўвае доўгатэрміновае базіраванне амерыканскіх войскаў у Іраку. 18 снежня 2007 СБ ААН прыняў рэзалюцыю № 1790 аб чарговым падаўжэнні мандата ШНС на адзін год, якое павінна стаць апошнім.
У краіне фактычна ідзе партызанская вайна, назіраецца высокі ўзровень гвалту і тэрарыстычнай актыўнасці.
Канстытуцыя
Канстытуцыя Ірака — асноўны закон, прыняты на ўсенародным рэферэндуме 15 кастрычніка 2005 года. Канстытуцыя складаецца з 5 раздзелаў, некаторыя з раздзелаў дзеляцца на главы, а главы — на тэматычныя часткі. Канстытуцыя ўтрымлівае пастаянныя і часовыя палажэнні, тэрмін дзеяння апошніх паказаны ў самым асноўным законе. Усяго з улікам часовых палажэнняў Канстытуцыя Ірака налічвае 144 артыкула.
Знешняя палітыка
Адносіны паміж Іранам і Іракам
Іран быў катэгарычна супраць амерыканскага ўварвання ў Ірак. Нягледзячы на прахалодныя адносіны паміж краінамі пасля заканчэння ірана-іракскай вайны, Садам Хусейн, адназначна, уяўляў для Ірана меншую пагрозу, чым амерыканцы. Адносіны паміж Іранам і Іракам ускладніліся неўзабаве пасля перадачы амерыканцамі ўлады ў Іраку часоваму ўраду ў сярэдзіне 2004 года. Тэгеран адмовіўся прызнаць новыя ўлады, а міністр абароны Ірака ў газетнай інтэрв’ю абвінаваціў Іран у прамым умяшальніцтве ва ўнутраныя справы Ірака, захопе некалькіх баявых самалётаў, перададзеных Ірану Садамам Хусейнам у 1991 годзе, перад пачаткам вайны ў Персідскім заліве. Тэгеран адмовіўся, заявіўшы, што перамовы з гэтай нагоды будзе весці толькі з дэмакратычна абранымі ўладамі Ірака. Духоўны лідар Ірана Алі Хаменеі абвінаваціў часовы ўрад Ірака ў «прыслужніцтве» амерыканцам.
Адначасова ў Эн-Наджафе зноў успыхнула шыіцкае паўстанне. Пры гэтым лідара паўстання, Муктаду ас-Садра, амерыканскія сродкі масавай інфармацыі лічаць «чалавекам Тэгерана». Міністр абароны Ірака прама абвінаваціў Іран у арганізацыі гэтага бунту, падтрымцы Муктады ас-Садра, і назваў Іран «ворагам нумар адзін». У рэчаіснасці ён як іракскі нацыяналіст, вельмі нязручны для Ірана. Тэгеран, у сваю чаргу, заклікаў сваіх грамадзян адмовіцца ад паездак у Ірак, у тым ліку ад паломніцтва ў святыя для шыітаў гарады Эн-Наджаф і Кербела.
7 жніўня пасольства Ірана ў Багдадзе падвергнулася мінамётнаму абстрэлу, а на наступны дзень да антыіранскія кампаніі нечакана далучыліся іракскія баевікі. Групоўка «Ісламская армія ў Іраку» скрала іранскага консула ў Кербеле, абвінаваціўшы яго ў распальванні міжканфесійнага канфлікту паміж шыіцкай і суніцкіх суполкамі краіны.
Тым не менш 2 лістапада 2004 года міністр замежных спраў Ірака Хашыяр Зібары заявіў, што Ірак мае намер у бліжэйшы час заключыць мірнае пагадненне з Іранам. Гэта дазволіла б канчаткова вырашыць вострыя праблемы, якія захоўваюцца ва ўзаемаадносінах дзвюх краін. Сярод іх пагранічны спрэчка адносна раёна Шат-эль-Араб уздоўж паўднёва-ўсходняй мяжы з Іранам, іранскія патрабаванні кампенсацый ад Багдаду за прычыненую матэрыяльны ўрон у ходзе ірана-іракскай вайны 1980—1988 гадоў, лёс ваеннапалонных.
21 лістапада 2005 года новы прэзідэнт Ірака Джалал Талабані наведаў Іран упершыню амаль за 40 гадоў.
На пачатку красавіка 2006 года прэзідэнт Егіпта Хосні Мубарак заявіў, што Ірак знаходзіцца пад поўным уплывам Ірана і менавіта Тэгеран кантралюе сітуацыю ў краіне. Гэты пункт гледжання на тое, што адбываецца ў Іраку, выказваецца ў арабскім свеце ўсё часцей. Іарданскія ўлады, напрыклад, мяркуюць, што Ірак знаходзіцца на парозе поўнамаштабнай грамадзянскай вайны, якая можа завяршыцца яго распадам.
Лідары Вярхоўнага Савета ісламскай рэвалюцыі ў Іраку (ВСІРІ) падтрымліваюць вельмі цесныя сувязі з Іранам. Большасць з іх падчас праўлення Садама Хусейна жыло ў выгнанні ў Тэгеране. Амерыканцы пастаянна заяўляюць, што, нібыта, на поўдні Ірака знаходзіцца мноства прадстаўнікоў іранскіх спецслужбаў, якія пранікаюць у краіну пад выглядам паломнікаў. Аднак, фактычна, поўдзень краіны ў большай ступені кантралюецца Арміяй Махдзі, асабліва пасля яе генеральнага наступу вясной 2008 года. Муктада ас-Садр, які ўзначальвае яе, варожа адносіцца да акупацыйных сіл і ўрада. Адносіны яго з Іранам хутчэй складаныя і адзначаны ўзаемным недаверам. Ён быў у гэтай краіне адзіны раз у жыцці ў рамках «візіту ветлівасці».
28 ліпеня 2009 года сотні іракскіх паліцыянтаў і салдат здзейснілі штурм лагера Ашраф каля Багдада, у якім жылі каля 3,5 тыс. бяззбройных іранскіх бежанцаў, членаў левай рэвалюцыйнай арганізацыі Маджахедзін-э Халк, якія атрымалі ў якасці бежанцаў від на жыхарства яшчэ пры Садаме і знаходзяцца ў непрымірымай апазіцыі да кіруючай у Іране ўлады. Як заявіў прэс-аташэ гэтай арганізацыі, сем чалавек забіта, ёсць мноства параненых. Многія з бежанцаў мелі падвойнае грамадзянства або від на жыхарства ў Еўропе, Канадзе і Злучаных Штатах. На думку невядомага аўтара АПН Паўночна-Захад, ліквідацыя лагера была зроблена па патрабаванні Ірана.
З іншага боку, напярэдадні акупацыі Ірака, ад Рабочай партыі Курдыстана (PKK), якая раней вяла баявыя дзеянні, выкарыстоўваючы базы на тэрыторыі іракскага Курдыстана, выключна на тэрыторыі Турцыі, аддзялілася групоўка Партыя свабоднай жыцця Курдыстана (PJAK), якая пачала весці баявыя дзеянні на тэрыторыі Ірана.
Турэцкія СМІ сцвярджаюць, што РКК карыстаецца ваеннай і фінансавай падтрымкай ЗША. Афіцыйна Вашынгтон абвясціў РKК тэрарыстычнай арганізацыяй
ААН і Ірак
16 верасня 2004 года Генеральны сакратар ААН Кофі Анан, упершыню за 18 месяцаў даючы міжнародна-прававую ацэнку ваеннай аперацыі ЗША і іх саюзнікаў у Іраку, заявіў, што напад на Ірак было незаконным і супярэчыў статуту ААН. Да пачатку баявых дзеянняў ён настойваў, што ЗША, перш чым напасці на Ірак, павінны атрымаць згоду Савета Бяспекі ААН. З пачаткам уварвання генеральны сакратар ААН ухіліўся ад іракскай праблемы і нават выканаў патрабаванні ЗША, загадаўшы інспектарам ААН пакінуць Ірак, каб захаваць іх жыцця ў ходзе амерыканскіх бамбардзіровак.
ААН спачатку абмяжоўвалася гуманітарным супрацоўніцтвам з амерыканскімі ваеннымі, але ў жніўні 2003 года спыніла і гэту дзейнасць пасля таго, як у Багдадзе было падарвана будынак місіі ААН і загінуў спецпрадстаўнік Кофі Анана Серджа Віера дзі Мела.
Толькі ў 2004 годзе ЗША звярнуліся да ААН з тым, каб зрабіць створаныя імі новыя іракскія ўлады легітымнымі. Эксперты ААН заявілі, што ў цяперашняй сітуацыі занадта рана фарміраваць парламент краіны, паколькі сапраўдныя дэмакратычныя выбары немагчымыя. ЗША да парады не прыслухаліся і працягнулі дзеянні па ўласным графіку, што выклікала крытыку з боку генеральнага сакратара ААН.
Гэта заява прагучала праз некалькі дзён пасля таго, як дзяржаўны сакратар ЗША Колін Паўэл прызнаў, што ЗША не змогуць знайсці ў Іраку якую-небудзь зброю масавага паражэння, а бо менавіта яго выяўленне і ліквідацыя былі вылучаны ЗША як асноўная прычына для ўварвання ў Ірак.
Між тым Вялікабрытанія, Аўстралія, Польшча, Японія заявілі, што не згодныя з Кофі Ананам.
Кофі Анан абвясціў іракскую кампанію незаконнай менавіта тады, калі сітуацыя вакол Ірана напалілася да мяжы, і яго заяву можна лічыць спробай не дапусціць развіцця падзей па іракскаму сцэнарыі. 18 снежня 2011 года былі выведзены апошнія сілы ЗША з Ірака. Ваенныя, што засталіся, ахоўваюць амбасаду ЗША, а таксама засталіся некаторыя афіцэры ў Іракскай арміі.
Крыніцы
- 4.1 // Канстытуцыя Ірака — 2005.
- Дэ-юрэ, згодна з канстытуцыяй, прынятай на рэферэндуме ў 2005.
- Embassies overseas of Republic of İraq Архівавана 8 лютага 2014.: جريدة الصباح تنشر احصائية وزارة التخطيط لعدد نفوس سكان العراق لسنة Архівавана 8 лютага 2014.
- Census.gov. Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013. U.S. Department of Commerce (22 верасня 2013). Архівавана з першакрыніцы 9 мая 2013. Праверана 9 мая 2013.
- Iraq. International Monetary Fund. Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 27 красавіка 2009.
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
- Иракские полицейские штурмовали лагерь иранских беженцев
- The PKK, PJAK, and Iran: Implications for U.S.-Turkish Relations
- Vive la transparence!, Courrier International, № 1048, стр. 12, цит. по Milliyet (Стамбул) Архівавана 3 студзеня 2012.
- [1] Архівавана 23 лютага 2015..
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Artykul vymagae praverki arfagrafii Udzelnik yaki pastaviy shablon ne pakinuy tlumachennyay Magchymy mashynny peraklad uzhyvanne nenarmatyynaga pravapisu abo leksiki Dlya praverki yosc admyslovyya pragramy Artykul vymagae vikifikacyi Nyama abo zamala spasylak na inshyya artykuly tady yak gipertekstavasc peravaga Vikipedyi Respublika Irak Irak dzyarzhava y Azii na Blizkim Ushodze u Mesapatamskaj nizine Terytoryya 437 072 tys kv km Mae agulnyya mezhy z Iranam 1 458 km Iardaniyaj 181 km Kuvejtam 242 km Saudayskaj Araviyaj 814 km Siryyaj 605 km Turcyyaj 331 km Pracyaglasc marskoga yzbyarezhzha y Persidskim zalive 58 km Stalica Bagdad Dzyarzhaynaya mova arabskaya Irak arab الجمهورية العراقية al Dzhumhuryya al Irakiya Scyag Iraka Gerb IrakaDeviz الله أكبر Gimn موطني Data nezalezhnasci 3 kastrychnika 1932 ad Vyalikabrytanii Aficyjnyya movy arabskaya i kurdskaya movaStalica BagdadNajbujnejshyya garady Bagdad MasulForma kiravannya Parlamenckaya respublikaBarham Saleh Mustafa Abdel Latyf MushetDzyarzh religiya islamPloshcha Usyago vodnaj paverhni 57 ya y svece 437 072 km 1 1Naselnictva Acenka 2014 Shchylnasc 36 004 552 chal 44 ya 71 chal km IRChP 2013 0 590 syaredni 131 y Valyuta Irakski dynarInternet damen iqKod ISO Alpha 2 IQKod ISO Alpha 3 IRQKod MAK IRQTelefonny kod 964Chasavyya payasy 3GistoryyaTerytoryya suchasnaga Iraka adnosicca da gistarychnaga regiyona Mesapatamiya star grech Mizhrechcha yaki stay adnym z pershyh agmyanyoy suchasnaj cyvilizacyi Na terytoryi krainy paystavali dzyarzhavy garady yakiya paznej byli ab yadnanyya shumerami Paznej ih zmyanili inshyya dzyarzhavy syarod yakih babilyanyane asiryjcy persy i g d Poynach suchasnaga Iraka taksama chasta perahodziy z ruk u ruki z yaylyayuchysya yladannyami u pryvatnasci gatay paznej Paslya pachatku nashaj ery regiyon stanovicca ab ektam pretenzij Rymskaj imperyi i parfyan U VII st n e terytoryyu Iraka zahoplivayuc araby musulmane Aravijskaga payvostrava u vyniku chago terytoryya krainy hutka stanovicca chastkaj halifata na yae terytoryi raspaysyudzhvaecca islam U poznim Syarednyavechchy chastka yladannyay turak yakoj i zastavaysya da pachatku XX st kali razam z Transiardaniyaj suchasnaya Iardaniya i nekatorymi inshymi sumezhnymi yladannyami turak byla peradadzena Vyalikabrytanii Ad getaga chasu i paznej pa atrymanni nezalezhnasci y 1932 godze krainaj kiravala manarhiya na chale z U 1955 padmandatny Irak padpisay Bagdadski pakt rusk yaki stvaryli imperyyalistychnyya dzyarzhavy z metaj uzmacnennya kantrolyu zneshnepalitychnaj aryentacyi arabskih krain Irak gublyay svayu nezalezhnasc i geta ne maglo ne vyklikac supracivu karaleyskaj ulady i tym hto yae padtrymlivay Da kanca 1950 h nacyyanalna vyzvalenchy ruh u Iraku nabyvae novyya rysy stvarayucca masavyya palitychnyya arganizacyi i partyi yakiya stavili antyimperyyalistychnyya zadachy U 1956 patryyatychnymi silami byy stvorany Front Nacyyanalnaga adzinstva angl FNE pad scyagam baracby suprac manarhichnaga rezhymu i vyhadu z Bagdadskaga pakta FNE ab yadnoyvay Nacyyanalna demakratychnuyu partyyu Partyyu nezalezhnasci Baas i Kamunistychnuyu partyyu rusk Varta adznachyc shto na gety Front abapiralisya i vuzkiya sasloynyya arganizacyi roznaga rodu ekstremisckiya grupy taemnyya gramadstva typu Svabodnyya aficery patryyarhalna radavyya klany U dadzenym vypadku nemagchyma bylo vykazac zdagadku z dastatkovaj dakladnascyu niyakaya z palitychnyh sil zdolee zahapic uladu i yakimi dakladna palitychnymi metami yana budze kiravacca U 1958 godze y kraine adbyvaecca revalyucyya padchas yakoj demakratychna nakiravanyya aficery rasstralyali karaleyskuyu syam yu Tym ne mensh pershy respublikanski kiraynik Iraka en praz nekalki god byy zrynuty svaim paplechnikam pa revalyucyi 1958 goda Nestabilnaya palitychnaya situacyya shto haraktaryzavalasya praktychna poynaj adsutnascyu legitymnae i demakratychnae peradachy ylady a taksama palitychnymi perasledami zahoyvalasya da pryhodu da ylady Sadama Husejna yaki atrymay uladu taksama shlyaham peravarotu U 1980 h gg Irak vyoy irana irakskuyu vajnu i azhyccyaylyay sproby yvarvannya y Kuvejt adnak aposhniya vaennyya dzei apynulisya nadzvychaj nyaydachnymi dlya rezhymu Husejna yaki atrymay vyaliki sherag ekanamichnyh sankcyj U 2003 2011 gadah u kraine vyalasya vajna praz uvarvanne mizhnarodnyh vaennyh sil na chale z ZShA yakiya zrynuli yrad Sadama Husejna GeagrafiyaRelef Bolshaya chastka Iraka razmeshchana y mezhah Mesapatamskaj niziny yakaya z yaylyaecca peradavym praginam shto razdzyalyae dakembryjskuyu Aravijskuyu platformu i maladyya nagor i Alpijska Gimalajskaga ruhomaga poyasa Paynochnaya chastka Mesapatamskaj niziny yyaylyae saboj denudacynna akumulyacyjnuyu rayninu vyshynyoj 200 500 m uskladnenaj asobnymi masivami vyshynyoj da 1460 m gory Sindzhar paydnyovaya chastka Mesapatamii zabalochanaya alyuviyalnaya nizina vyshynyoj ne bolsh za 100 m Uskraina Aravijskaj platformy yakaya zahodzic u Irak z paydnyova zahadu razmeshchana y mezhah Siryjska Aravijskaga plastovaga plato vyshynyoj da 900 m zanyataga Siryjskaj pustynyaj i pustynyaj Na poynachy Iraka pracyagvaecca nevysokiya hrybty Armyanskaga nagor ya perahodzyachyya na paynochnym ushodze krainy y syarednevyshynnyya hrybty Iranskaga nagor ya z vyshejshym punktam Iraka garoj 3611 m Getyya gornyya rayony haraktaryzuyucca padvyshanaj sejsmichnascyu Karysnyya vykapni Asnoynymi karysnymi vykapnyami Iraka z yaylyayucca nafta i gaz radovishcha yakih pracyagvayucca z paynochnaga zahadu na paydnyovy yshod krainy yzdoyzh Mesapatamskaga peradavoga praginu i adnosyacca da naftagazanosnaga basejna Persidskaga zaliva U Siryjskaj pustyni pramyslova znachnyya radovishchy fasfarytay yakiya nalezhac Ushodne Mizhzemnamorskamu fasfarytanosnamu basejnu Taksama y kraine mayucca radovishchy sery gipsu talku azbestu pavaranaj soli glin vapnyakoy hramitay zhaleznyh svincova cynkavyh mednyh nikelevyh rud i inshyh karysnyh vykapnyay Klimat Klimat u Iraku kantynentalny z suhim i vyklyuchna garachym letam i adnosna dazhdzhlivaj prahalodnaj zimoj na poynachy subtrapichny na poydni trapichny Syaredniya temperatury studzenya pavyalichvayucca z poynachy na poydzen ad 7 da 12 C u garah lyazhyc sneg syaredniya temperatury lipenya paysyudna 34 C u asobnyya dni moguc dasyagac 48 C Gadavaya kolkasc apadkay 50 150 mm na rayninah i da 1500 mm u garah Letam na poydni chastyya pylnyya bury Gidralogiya Galoynymi vodnymi arteryyami krainy z yaylyayucca Tygr i Eyfrat yakiya perasyakayuc Mesapatamskuyu nizinu z paynochnaga zahadu na paydnyovy yshod i zlivayucca y nizoyyah u Shat el Arab yakaya ypadae y Persidski zaliy Vody Eyfrata yaki ne mae y Iraku znachnyh prytokay vydatkoyvayucca na arashenne Tygr z prytokami Vyaliki Zab Maly Zab i Dyyala razmyashchae gidraelektrastancyyami Regulyarnae sudnahodstva magchyma y asnoynym pa race Shat el Arab Uvesnu na rekah zdarayucca pavodki dlya baracby z yakimi stvorany naliynyya vadashovishcha yakiya dazvalyayuc vykarystoyvac nazapashanuyu vadu y suhi sezon Panizhenni Mesapatamskaj niziny shmat azyoray Tartar El Milh El Hamar Es Saad El Habaniya U pustynyah padchas dazhdzhoy pracyakayuc chasovyya vadacyoki Uradlivyya alyuviyalnyya gleby daliny Tygra i Eyfrata yakiya vykarystoyvayucca z chasoy cyvilizacyi Starazhytnaj Mesapatamii u vyniku shmatvyakovaj neracyyanalnaj praktyki abrashanyh zemlyarobstva y mnogih mescah peratvarylisya y salanchaki takyry pyaschanyya pustyni Ale i cyaper tut peravazhayuc abrashanyya zyamli Bolshuyu chastku astatnyaj terytoryi Iraka zajmayuc pustynnyya stepy paypustyni i trapichnyya pustyni na poydni Lyasy yakiya zajmayuc 2 ploshchy krainy rastuc u garah duby fistashki yadlovec yakiya zmyanyayucca da padnozhzha makvisam i kalyuchymi hmyznyakami i pa dalinah bujnyh rek tamaryks vyarby turanga eyfrackaya Verhniya shily samyh vysokih hrybtoy zanyatyya alpijskimi lugami Na poydni Iraka vyroshchvayuc finikavyya palmy Zhyvyoly Zhyvyoly Iraka y vyniku degradacyi mescay prazhyvannya i vaennyh dzeyannyay mocna abyadnyonyya a ahoynyya terytoryi yakiya mayuc nevysoki status ahovy zajmayuc usyago 0 001 ploshchy krainy Z bujnyh mlekakormyachyh zahavalisya voyk giena persidskaya antylopa gazel karakal shakal Shmat gryzunoy gaday i nebyaspechnyh chlenistanogih skarpiyon falanga sarancha U delce rek Tygr i Eyfrat a taksama y balotah pa ih plyni i y vozery Tartar nasyalyayuc balotnyya krakadzily U kraine gnyazduecca 170 viday ptushak u tym liku amal zniklyya endemiki Iraka irakskaya characyanka i irakskaya drazdovaya tymeliya i zimue 230 viday ptushak redkiya kucharavy pelikan ruzhovy flaminga Mizhnarodny sayuz ahovy ptushak prapanue yklyuchyc u sklad ahoynyh terytoryj Iraka 3 500 tys ga arnitalagichnyh terytoryj mizhnarodnaga znachennya Ekanomika IrakaIrak agrarna industryyalnaya kraina U pachatku XXI st Irak byy krainaj z regulyavanaj dzyarzhavaj kapitalistychnaj ekanomikaj asnova yakoj zdabycha nafty Dzyarzh sektar calkam kantralyavay naftavuyu pram st i energetyku Vysokarazvityya takiya galiny pramyslovasci yak naftazdabyvayuchaya naftaperapracoychaya gazavaya cementnaya metalurgichnaya elektraenergetyka mashynabudavanne i insh Yosc zavod pa vytvorchasci ruhavikoy azotnyh ugnaennyay selskagaspadarchyh mashyn a taksama elektratehnichny i metalurgichny zavody fabryka pa vytvorchasci verhnyaga adzennya samatuzhnyya promysly U selskaj gaspadarcy peravazhae ekstensiynae zemlyarobstva Galoynyya harchovyya kultury pshanica yachmen rys garodnina cytrusavyya tytun bavoyna Razvodzyac bujny ragatuyu zhyvyolu avechak koz U kraine vyaducca raboty pa irygacyi i mehanizacyi selskagaspadarchaj vytvorchasci a taksama stvarenne bujnyh agrapramyslovyh kompleksay Transpart aytamabilny marski rachny chastkova chygunachny razvity trubapravodny Asnoynyya irakskiya party y Persidskim zalive Basra Umm Kasr Faa i Ez Zubajr Rachny port Bagdad U kraine yosc dva mizhnarodnyh aeraporta u Bagdadze i Basry i bolsh za 100 myascovyh aeraportay u Hadyce Kirkuku Masule i insh NaselnictvaNaselnictva Iraka kalya 25 mln chal z yakih 70 80 skladayuc araby kurdy 15 20 asiryjcy i insh 5 Peravazhnaya religiya islam 97 vernikay musulmane 60 65 shyity 32 37 sunity astatnyae naselnictva vyznae hrysciyanstva nestaryyane haldzei grygaryyane Dzyarzhayny ladU sakaviku krasaviku 2003 goda ZShA pry padtrymcy Vyalikabrytanii raspachali vaennuyu akcyyu u vyniku yakoj Irak byy akupiravany vojskami kaalicyi Farmalnae adnaylenne suverenitetu krainy adbylosya 28 chervenya 2004 kali adbylasya aficyjnaya cyrymoniya peradachy yladnyh paynamoctvay ad Chasovyh kaalicyjnyh ulad Chasovamu yradu Iraka 8 chervenya 2004 SB AAN prynyay rezalyucyyu 1546 u yakoj zafiksavany grafik palitychnaga pracesu na perahodny peryyad yaki zavyarshaecca y snezhni 2005 U studzeni 2005 prajshli vybary y Perahodnuyu nacyyanalnuyu asambleyu PNA u krasaviku byy sfarmiravany Perahodny yrad Iraka PUI Praekt stalaj Kanstytucyi Iraka byy zacverdzhany na referendume y kastrychniku U snezhni 2005 prajshli novyya agulnairakskiya vybary pa vynikah yakih na asnove kanstytucyi byli farmiravany stalyya organy ylady 22 krasavika 2006 byli azhycyoyleny pryznachenni na galoynyya dzyarzhaynyya pasady Dzhalala Talabani kurd peravybrali na post prezidenta Vice prezidentami stali A Abdelmahdzi shyickaya Ab yadnanaya irakskaya kaalicyya i T Hashemi sunicki Front irakskaj zgody Starshynyoj parlamenta byy abrany sunit M Mashhadani yago namesnikami zacverdzhanyya kurd A Tejfur i shyit H Atyya Urad byy daruchana sfarmiravac prem er ministru N Maliki chlenu kiraynictva shyickaj partyi Daava Z yaylenne kanstytucyjnyh organay ulady farmalna aznachae zavyarshenne palitychnaga pracesu y Iraku Prablematyka irakskaga yregulyavannya adnak zastaecca na pavestcy dnya Na terytoryi krainy nahodzyacca Shmatnacyyanalnyya sily ShNS stvoranyya dlya vykanannya zadach padtrymannya i zabespyachenni byaspeki u metah paspyahovaga zavyarshennya palitychnaga pracesu ShNS dzejnichayuc pad adzinym amerykanskim kamandavannem yago kascyak skladayuc padradzyalenni vojskay ZShA U listapadze 2007 Dzh Bush i N Maliki zacverdzili Deklaracyyu ab pryncypah yakaya pradugledzhvae padryhtoyku dvuhbakovaga dagavora yakaya yurydychna zamacoyvae doygaterminovae baziravanne amerykanskih vojskay u Iraku 18 snezhnya 2007 SB AAN prynyay rezalyucyyu 1790 ab chargovym padayzhenni mandata ShNS na adzin god yakoe pavinna stac aposhnim U kraine faktychna idze partyzanskaya vajna naziraecca vysoki yzroven gvaltu i terarystychnaj aktyynasci KanstytucyyaKanstytucyya Iraka asnoyny zakon prynyaty na ysenarodnym referendume 15 kastrychnika 2005 goda Kanstytucyya skladaecca z 5 razdzelay nekatoryya z razdzelay dzelyacca na glavy a glavy na tematychnyya chastki Kanstytucyya ytrymlivae pastayannyya i chasovyya palazhenni termin dzeyannya aposhnih pakazany y samym asnoynym zakone Usyago z ulikam chasovyh palazhennyay Kanstytucyya Iraka nalichvae 144 artykula Zneshnyaya palitykaAdnosiny pamizh Iranam i Irakam Iran byy kategarychna suprac amerykanskaga yvarvannya y Irak Nyagledzyachy na prahalodnyya adnosiny pamizh krainami paslya zakanchennya irana irakskaj vajny Sadam Husejn adnaznachna uyaylyay dlya Irana menshuyu pagrozu chym amerykancy Adnosiny pamizh Iranam i Irakam uskladnilisya neyzabave paslya peradachy amerykancami ylady y Iraku chasovamu yradu y syaredzine 2004 goda Tegeran admoviysya pryznac novyya ylady a ministr abarony Iraka y gazetnaj interv yu abvinavaciy Iran u pramym umyashalnictve va ynutranyya spravy Iraka zahope nekalkih bayavyh samalyotay peradadzenyh Iranu Sadamam Husejnam u 1991 godze perad pachatkam vajny y Persidskim zalive Tegeran admoviysya zayaviyshy shto peramovy z getaj nagody budze vesci tolki z demakratychna abranymi yladami Iraka Duhoyny lidar Irana Ali Hamenei abvinavaciy chasovy yrad Iraka y prysluzhnictve amerykancam Adnachasova y En Nadzhafe znoy uspyhnula shyickae paystanne Pry getym lidara paystannya Muktadu as Sadra amerykanskiya srodki masavaj infarmacyi lichac chalavekam Tegerana Ministr abarony Iraka prama abvinavaciy Iran u arganizacyi getaga buntu padtrymcy Muktady as Sadra i nazvay Iran voragam numar adzin U rechaisnasci yon yak irakski nacyyanalist velmi nyazruchny dlya Irana Tegeran u svayu chargu zaklikay svaih gramadzyan admovicca ad paezdak u Irak u tym liku ad palomnictva y svyatyya dlya shyitay garady En Nadzhaf i Kerbela 7 zhniynya pasolstva Irana y Bagdadze padvergnulasya minamyotnamu abstrelu a na nastupny dzen da antyiranskiya kampanii nechakana daluchylisya irakskiya baeviki Grupoyka Islamskaya armiya y Iraku skrala iranskaga konsula y Kerbele abvinavaciyshy yago y raspalvanni mizhkanfesijnaga kanfliktu pamizh shyickaj i sunickih supolkami krainy Tym ne mensh 2 listapada 2004 goda ministr zamezhnyh spray Iraka Hashyyar Zibary zayaviy shto Irak mae namer u blizhejshy chas zaklyuchyc mirnae pagadnenne z Iranam Geta dazvolila b kanchatkova vyrashyc vostryya prablemy yakiya zahoyvayucca va yzaemaadnosinah dzvyuh krain Syarod ih pagranichny sprechka adnosna rayona Shat el Arab uzdoyzh paydnyova yshodnyaj myazhy z Iranam iranskiya patrabavanni kampensacyj ad Bagdadu za prychynenuyu materyyalny yron u hodze irana irakskaj vajny 1980 1988 gadoy lyos vaennapalonnyh 21 listapada 2005 goda novy prezident Iraka Dzhalal Talabani naveday Iran upershynyu amal za 40 gadoy Na pachatku krasavika 2006 goda prezident Egipta Hosni Mubarak zayaviy shto Irak znahodzicca pad poynym uplyvam Irana i menavita Tegeran kantralyue situacyyu y kraine Gety punkt gledzhannya na toe shto adbyvaecca y Iraku vykazvaecca y arabskim svece ysyo chascej Iardanskiya ylady napryklad myarkuyuc shto Irak znahodzicca na paroze poynamashtabnaj gramadzyanskaj vajny yakaya mozha zavyarshycca yago raspadam Lidary Vyarhoynaga Saveta islamskaj revalyucyi y Iraku VSIRI padtrymlivayuc velmi cesnyya suvyazi z Iranam Bolshasc z ih padchas praylennya Sadama Husejna zhylo y vygnanni y Tegerane Amerykancy pastayanna zayaylyayuc shto nibyta na poydni Iraka znahodzicca mnostva pradstaynikoy iranskih specsluzhbay yakiya pranikayuc u krainu pad vyglyadam palomnikay Adnak faktychna poydzen krainy y bolshaj stupeni kantralyuecca Armiyaj Mahdzi asabliva paslya yae generalnaga nastupu vyasnoj 2008 goda Muktada as Sadr yaki yznachalvae yae varozha adnosicca da akupacyjnyh sil i yrada Adnosiny yago z Iranam hutchej skladanyya i adznachany yzaemnym nedaveram Yon byy u getaj kraine adziny raz u zhycci y ramkah vizitu vetlivasci 28 lipenya 2009 goda sotni irakskih palicyyantay i saldat zdzejsnili shturm lagera Ashraf kalya Bagdada u yakim zhyli kalya 3 5 tys byazzbrojnyh iranskih bezhancay chlenay levaj revalyucyjnaj arganizacyi Madzhahedzin e Halk yakiya atrymali y yakasci bezhancay vid na zhyharstva yashche pry Sadame i znahodzyacca y neprymirymaj apazicyi da kiruyuchaj u Irane ylady Yak zayaviy pres atashe getaj arganizacyi sem chalavek zabita yosc mnostva paranenyh Mnogiya z bezhancay meli padvojnae gramadzyanstva abo vid na zhyharstva y Eyrope Kanadze i Zluchanyh Shtatah Na dumku nevyadomaga aytara APN Paynochna Zahad likvidacyya lagera byla zroblena pa patrabavanni Irana Z inshaga boku napyaredadni akupacyi Iraka ad Rabochaj partyi Kurdystana PKK yakaya ranej vyala bayavyya dzeyanni vykarystoyvayuchy bazy na terytoryi irakskaga Kurdystana vyklyuchna na terytoryi Turcyi addzyalilasya grupoyka Partyya svabodnaj zhyccya Kurdystana PJAK yakaya pachala vesci bayavyya dzeyanni na terytoryi Irana Tureckiya SMI scvyardzhayuc shto RKK karystaecca vaennaj i finansavaj padtrymkaj ZShA Aficyjna Vashyngton abvyasciy RKK terarystychnaj arganizacyyaj AAN i Irak 16 verasnya 2004 goda Generalny sakratar AAN Kofi Anan upershynyu za 18 mesyacay dayuchy mizhnarodna pravavuyu acenku vaennaj aperacyi ZShA i ih sayuznikay u Iraku zayaviy shto napad na Irak bylo nezakonnym i supyarechyy statutu AAN Da pachatku bayavyh dzeyannyay yon nastojvay shto ZShA persh chym napasci na Irak pavinny atrymac zgodu Saveta Byaspeki AAN Z pachatkam uvarvannya generalny sakratar AAN uhiliysya ad irakskaj prablemy i navat vykanay patrabavanni ZShA zagadayshy inspektaram AAN pakinuc Irak kab zahavac ih zhyccya y hodze amerykanskih bambardzirovak AAN spachatku abmyazhoyvalasya gumanitarnym supracoynictvam z amerykanskimi vaennymi ale y zhniyni 2003 goda spynila i getu dzejnasc paslya tago yak u Bagdadze bylo padarvana budynak misii AAN i zaginuy specpradstaynik Kofi Anana Serdzha Viera dzi Mela Tolki y 2004 godze ZShA zvyarnulisya da AAN z tym kab zrabic stvoranyya imi novyya irakskiya ylady legitymnymi Eksperty AAN zayavili shto y cyaperashnyaj situacyi zanadta rana farmiravac parlament krainy pakolki sapraydnyya demakratychnyya vybary nemagchymyya ZShA da parady ne prysluhalisya i pracyagnuli dzeyanni pa ylasnym grafiku shto vyklikala krytyku z boku generalnaga sakratara AAN Geta zayava praguchala praz nekalki dzyon paslya tago yak dzyarzhayny sakratar ZShA Kolin Payel pryznay shto ZShA ne zmoguc znajsci y Iraku yakuyu nebudz zbroyu masavaga parazhennya a bo menavita yago vyyaylenne i likvidacyya byli vyluchany ZShA yak asnoynaya prychyna dlya yvarvannya y Irak Mizh tym Vyalikabrytaniya Aystraliya Polshcha Yaponiya zayavili shto ne zgodnyya z Kofi Ananam Kofi Anan abvyasciy irakskuyu kampaniyu nezakonnaj menavita tady kali situacyya vakol Irana napalilasya da myazhy i yago zayavu mozhna lichyc sprobaj ne dapuscic razviccya padzej pa irakskamu scenaryi 18 snezhnya 2011 goda byli vyvedzeny aposhniya sily ZShA z Iraka Vaennyya shto zastalisya ahoyvayuc ambasadu ZShA a taksama zastalisya nekatoryya aficery y Irakskaj armii Krynicy4 1 Kanstytucyya Iraka 2005 lt a href https wikidata org wiki Track Q1672358 gt lt a gt De yure zgodna z kanstytucyyaj prynyataj na referendume y 2005 Embassies overseas of Republic of Iraq Arhivavana 8 lyutaga 2014 جريدة الصباح تنشر احصائية وزارة التخطيط لعدد نفوس سكان العراق لسنة Arhivavana 8 lyutaga 2014 Census gov Country Rank Countries and Areas Ranked by Population 2013 nyavyzn U S Department of Commerce 22 verasnya 2013 Arhivavana z pershakrynicy 9 maya 2013 Praverana 9 maya 2013 Iraq nyavyzn International Monetary Fund Arhivavana z pershakrynicy 21 zhniynya 2011 Praverana 27 krasavika 2009 https data iana org time zones tzdb 2021e asia Irakskie policejskie shturmovali lager iranskih bezhencev The PKK PJAK and Iran Implications for U S Turkish Relations Vive la transparence Courrier International 1048 str 12 cit po Milliyet Stambul Arhivavana 3 studzenya 2012 1 Arhivavana 23 lyutaga 2015