Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Палі́тыка (грэч. πολιτικός — дзяржаўныя, грамадскія справы, ад грэч. πολίτης — грамадзянін, далей ад грэч. πόλις — горад; стар.-грэч. λόγος — думка, прычына) — арганізацыйная і рэгулятыўна-кантрольная сфера дзейнасці, звязаная з размеркаваннем і ажыццяўленнем улады, рэгуляваннем грамадскіх адносін.
| Палітыка | |
|---|---|
 | |
| Вывучаецца ў | паліталогія, навука пра ўзаемадзеянне[d], political sociology[d] і палітычная гісторыя[d] |
| External data available at URL | data.europa.eu/euodp/en/… |
| Stack Exchange site URL | politics.stackexchange.com |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Тэрмін стаў пашыраным пад уплывам трактата Арыстоцеля «Палітыка». Як спецыфічны від дзейнасці ўзнікла разам з дзяржавай. Напачатку палітыкай называлі дзейнасць дзяржавы ўнутры краіны і за яе межамі, узаемадзеянні паміж грамадскімі сіламі, імкненні розных сацыяльных груп да заваявання, утрымання і выкарыстання ўлады, да захавання або разбурэння соцыуму. Сучасная палітыка мае мнагамерны характар і выступае ў трох асноўных аспектах: як сфера грамадскага жыцця; як найважнейшы від сацыяльнай актыўнасці грамадскіх суб’ектаў; як від грамадскіх адносін, узаемаадносін паміж асобамі, сацыяльнымі групамі, класамі, нацыямі, дзяржавамі.
Змест палітыкі складаюць: адносіны паміж сацыяльнымі суб’ектамі наконт улады, інтарэсы; тэарэтычныя, ідэалагічныя і духоўныя каштоўнасці (найбольш важныя: свабода, дэмакратыя, правы чалавека, сацыяльная справядлівасць, салідарнасць і г.д.).
Палітычная навука
Палітычная навука ці паліталогія — навука аб палітыцы, аб заканамернасцях развіцця палітычнага працэсу, палітычнай сістэмы і ўлады; аб сутнасці, формах і метадах дзейнасці ўсіх суб’ектаў палітыкі. Вывучае палітычнае жыццё грамадства, палітычныя працэсы, сістэмы і з’явы, дзейнасць людзей, якая накіравана на заваяванне, утрыманне і выкарыстанне ўлады. Як навука склалася да сярэдіны XX ст.
Структура палітыкі
Існуюць розныя тыпалогіі структуры палітыкі. Згодна адной з іх, самастойнымі элементамі палітыкі з’яўляюцца:
- палітычная свядомасць, якая адлюстроўвае з’явы, працэсы, законы, тэндэнцыі развіцця палітычнай рэчаіснасці. Палітычная дзейнасць дзяржавы гэта працэс пераўтварэння ў жыццё палітычных ідэй і тэорый;
- палітычныя інстытуты — гэта арганізацыі і ўстановы (дзяржава і яе органы, палітычныя партыі, грамадскія арганізацыі і рухі і г.д.);
- палітычныя адносіны — сувязі паміж грамадзянамі і ўладаю, паміж невялікімі і значнымі сацыяльнымі групамі, паміж дзяржаваю і грамадзянскай супольнасцю.
Згодна другой тыпалогіі вылучаюць:
- эканамічную палітыку (прамысловая, сельскагаспадарчая, фінансавая, у галіне транспарту і сувязі і інш.);
- сацыяльную палітыку (аховы здароўя, бытавога абслугоўвання);
- культурную палітыку (адукацыя, навука, мастацтва).
Наступная падзяляе палітыку на:
- унутраную — рэгуляванне эканамічных, сацыяльных, палітычных адносін паміж людзьмі ў пэўным грамадстве;
- знешнюю — накіраваную на бяспеку дзяржавы, рэалізацыю ўнутраных мэтаў;
- сусветную або міжнародную, з мэтай вырашэння задач, якія стаяць перад сусветнай супольнасцю.
Акрамя таго, палітыку можна падзяліць на: спецыялізаваную, прыватную, несамастойную (да яе адносяцца: гаспадарчая, сямейная, культурная, падатковая, навуковая і г.д.), «чыстую палітыку» (вытвараецца ўрадам, заканадаўчымі органамі).
У залежнасці ад узроўню і для характарыстыкі вымярэнняў палітычнай прасторы вылучаюць: мегапалітыку (звязана з палітычнай дзейнасцю на ўзроўні найвышэйшых суб’ектаў — міжнародных аб’яднанняў і арганізацый, адносіны на глабальным узроўні, механізмы дзейнасці міжнародных соцыумаў); макрапалітыку (дзейнасць на ўзроўні базавых суб’ектаў палітычнага жыцця — дзяржаў, нацый, класаў, сацыяльных груп і інш., абмежаваных адміністрацыйна-прававымі межамі публічнай улады); мікрапалітыку (узаемаадносіны асоб малых груп, унутраныя механізмы групавой дынамікі і індывідуальных паводзін).
Функцыі палітыкі
Функцыі палітыкі:
- пазнавальная — пазнанне палітычнай рэчаіснасці, даследаванне прыроды і крыніц улады;
- кіравання — вызначаюцца кірункі эканамічнага, сацыяльнага і палітычнага развіцця грамадства;
- прагнастычная — распрацоўваюцца перспектывы развіцця;
- інтэграцыйная — для аб’яднання груп грамадства на падставе ідэй;
- мабілізацыйна-арганізатарская — з мэтай вырашэння задач;
- ідэалагічная — распрацоўка грамадскага ідэала;
- выхаваўчая — уключэнне чалавека ў палітычнае жыццё;
- аналітычная — аналіз вынікаў палітычнай дзейнасці розных палітычных суб’ектаў;
- аксіялагічная — ацэнка палітычных працэсаў, з’яў, дзеянняў палітыкаў;
- інавацыйная — творчае ўразуменне палітычнай рэчаіснасці, спосабаў і метадаў яе змянення.
Палітычныя сістэмы і ідэалогіі
У свеце вядома каля 20 палітычных і ідэалагічных сістэм:
|
|
|
|
Крыніцы
Літаратура
- Бубнаў Ю. М., Пушкін І. А. Паліталогія: Курс лекцый. — Магілёў: УА МДУХ, 2006. — 176 с.
- Катляроў І. В. Палітыка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палітыка
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Pali tyka grech politikos dzyarzhaynyya gramadskiya spravy ad grech poliths gramadzyanin dalej ad grech polis gorad star grech logos dumka prychyna arganizacyjnaya i regulyatyyna kantrolnaya sfera dzejnasci zvyazanaya z razmerkavannem i azhyccyaylennem ulady regulyavannem gramadskih adnosin PalitykaVyvuchaecca ypalitalogiya navuka pra yzaemadzeyanne d political sociology d i palitychnaya gistoryya d External data available at URLdata europa eu euodp en Stack Exchange site URLpolitics stackexchange com Medyyafajly na VikishovishchyU panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Palityka znachenni Eyrapejski parlament z yaylyaecca zakanadaychym i pradstaynichym palitychnym organam Eyrasayuza Termin stay pashyranym pad uplyvam traktata Arystocelya Palityka Yak specyfichny vid dzejnasci yznikla razam z dzyarzhavaj Napachatku palitykaj nazyvali dzejnasc dzyarzhavy ynutry krainy i za yae mezhami uzaemadzeyanni pamizh gramadskimi silami imknenni roznyh sacyyalnyh grup da zavayavannya utrymannya i vykarystannya ylady da zahavannya abo razburennya socyumu Suchasnaya palityka mae mnagamerny haraktar i vystupae y troh asnoynyh aspektah yak sfera gramadskaga zhyccya yak najvazhnejshy vid sacyyalnaj aktyynasci gramadskih sub ektay yak vid gramadskih adnosin uzaemaadnosin pamizh asobami sacyyalnymi grupami klasami nacyyami dzyarzhavami Zmest palityki skladayuc adnosiny pamizh sacyyalnymi sub ektami nakont ulady intaresy tearetychnyya idealagichnyya i duhoynyya kashtoynasci najbolsh vazhnyya svaboda demakratyya pravy chalaveka sacyyalnaya spravyadlivasc salidarnasc i g d Palitychnaya navukaAsnoyny artykul Palitalogiya Palitychnaya navuka ci palitalogiya navuka ab palitycy ab zakanamernascyah razviccya palitychnaga pracesu palitychnaj sistemy i ylady ab sutnasci formah i metadah dzejnasci ysih sub ektay palityki Vyvuchae palitychnae zhyccyo gramadstva palitychnyya pracesy sistemy i z yavy dzejnasc lyudzej yakaya nakiravana na zavayavanne utrymanne i vykarystanne ylady Yak navuka sklalasya da syarediny XX st Struktura palitykiIsnuyuc roznyya typalogii struktury palityki Zgodna adnoj z ih samastojnymi elementami palityki z yaylyayucca palitychnaya svyadomasc yakaya adlyustroyvae z yavy pracesy zakony tendencyi razviccya palitychnaj rechaisnasci Palitychnaya dzejnasc dzyarzhavy geta praces peraytvarennya y zhyccyo palitychnyh idej i teoryj palitychnyya instytuty geta arganizacyi i ystanovy dzyarzhava i yae organy palitychnyya partyi gramadskiya arganizacyi i ruhi i g d palitychnyya adnosiny suvyazi pamizh gramadzyanami i yladayu pamizh nevyalikimi i znachnymi sacyyalnymi grupami pamizh dzyarzhavayu i gramadzyanskaj supolnascyu Zgodna drugoj typalogii vyluchayuc ekanamichnuyu palityku pramyslovaya selskagaspadarchaya finansavaya u galine transpartu i suvyazi i insh sacyyalnuyu palityku ahovy zdaroyya bytavoga abslugoyvannya kulturnuyu palityku adukacyya navuka mastactva Nastupnaya padzyalyae palityku na unutranuyu regulyavanne ekanamichnyh sacyyalnyh palitychnyh adnosin pamizh lyudzmi y peynym gramadstve zneshnyuyu nakiravanuyu na byaspeku dzyarzhavy realizacyyu ynutranyh metay susvetnuyu abo mizhnarodnuyu z metaj vyrashennya zadach yakiya stayac perad susvetnaj supolnascyu Akramya tago palityku mozhna padzyalic na specyyalizavanuyu pryvatnuyu nesamastojnuyu da yae adnosyacca gaspadarchaya syamejnaya kulturnaya padatkovaya navukovaya i g d chystuyu palityku vytvaraecca yradam zakanadaychymi organami U zalezhnasci ad uzroynyu i dlya haraktarystyki vymyarennyay palitychnaj prastory vyluchayuc megapalityku zvyazana z palitychnaj dzejnascyu na yzroyni najvyshejshyh sub ektay mizhnarodnyh ab yadnannyay i arganizacyj adnosiny na glabalnym uzroyni mehanizmy dzejnasci mizhnarodnyh socyumay makrapalityku dzejnasc na yzroyni bazavyh sub ektay palitychnaga zhyccya dzyarzhay nacyj klasay sacyyalnyh grup i insh abmezhavanyh administracyjna pravavymi mezhami publichnaj ulady mikrapalityku uzaemaadnosiny asob malyh grup unutranyya mehanizmy grupavoj dynamiki i indyvidualnyh pavodzin Funkcyi palitykiFunkcyi palityki paznavalnaya paznanne palitychnaj rechaisnasci dasledavanne pryrody i krynic ulady kiravannya vyznachayucca kirunki ekanamichnaga sacyyalnaga i palitychnaga razviccya gramadstva pragnastychnaya raspracoyvayucca perspektyvy razviccya integracyjnaya dlya ab yadnannya grup gramadstva na padstave idej mabilizacyjna arganizatarskaya z metaj vyrashennya zadach idealagichnaya raspracoyka gramadskaga ideala vyhavaychaya uklyuchenne chalaveka y palitychnae zhyccyo analitychnaya analiz vynikay palitychnaj dzejnasci roznyh palitychnyh sub ektay aksiyalagichnaya acenka palitychnyh pracesay z yay dzeyannyay palitykay inavacyjnaya tvorchae yrazumenne palitychnaj rechaisnasci sposabay i metaday yae zmyanennya Palitychnyya sistemy i idealogiiU svece vyadoma kalya 20 palitychnyh i idealagichnyh sistem Aytakratyya Aytarytaryzm Anarhizm Demakratyya Dyktatura Kamunizm Kanservatyzm Kasmapalityzm Liberalizm Marksizm Militaryzm Nacyzm Nacyyanalizm Pacyfizm Plutakratyya Sacyyalizm Teakratyya Tatalitaryzm Tymakratyya FashyzmKrynicyLitaraturaBubnay Yu M Pushkin I A Palitalogiya Kurs lekcyj Magilyoy UA MDUH 2006 176 s Katlyaroy I V Palityka Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 12 Palikrat Prametej Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2001 T 12 576 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0198 2 t 12 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Palityka