Рамантызм

Рамантызм (фр.: romantisme) — мастацкая, літаратурная і інтэлектуальная плынь у еўрапейскай культуры, якая ўзнікла ў другой палове XVIII ст. у Заходняй Еўропе і ўяўляе сабой рэакцыю на арыстакратычныя сацыяльныя і палітычныя нормы эпохі Асветніцтва і на яе навуковую рацыяналізацыю прыроды.

Каспар Давід Фрыдрых, Вандроўнік над морам туману, 38.58 × 29.13 дзюймаў, 1818, алей, палатно, Гамбургскі кунстхале

Агульная характарыстыка

Склаўся спачатку ў Германіі і Францыі, а потым распаўсюдзіўся на іншыя еўрапейскія краіны. Упершыню тэрмін «рамантызм» пачаў выкарыстоўваць нямецкі пісьменнік Э. Гофман. Асветніцкаму рацыяналізму і культу ведаў рамантызм супрацьпаставіў вышэйшую каштоўнасць духоўнага жыцця свабоднай асобы, якая жыве не розумам, а найперш моцнымі пачуццямі, страсцямі, фантазіяй і інтуіцыяй. Рамантыкі былі незадаволены рэальным светам, імкнуліся адмежавацца ад яго, таму шукалі выйсце ў вяртанні да старажытных вытокаў, міфалогіі, экзатычнага і загадкавага Усходу. У творчасці прадстаўнікоў рамантызму знайшлі адлюстраванне духоўная сіла і прыгажосць чалавека, індывідуалістычны бунт супраць мяшчанства, цікавасць да фантастычных сюжэтаў, імкненне да мастацкага асэнсавання і ідэалізацыі папярэдніх эпох. У галіне эстэтыкі рамантызм супрацьпаставіў ідэі «пераймання прыроды», якая культывавалася класіцызмам, прынцып пераўтварэння свету. Творы рамантычнага стылю звычайна мелі арыгінальную, наватарскую форму, нярэдка былі напоўнены шчымлівай настальгіяй па лепшых часах, а таксама пачуццём «сусветнага смутку».

У сваёй большасці рамантызм выявіўся ў выяўленчым мастацтве, музыцы і літаратуры, моцна ўплываючы на гістарыяграфію, адукацыю і прыродазнаўства.

Рамантызм ў жывапісе

Эжэн Дэлакруа, «»

Франсіска Гойя,

У эпоху рамантызму мастакі сталі праўляць цікавасць да міфалогіі, казак, экзотыкі, фантастычных сюжэтаў. Яны адмаўлялі каштоўнасці класіцызму з яго пафасам, веліччу, халоднай рацыянальнасцю. Прадстаўнікі: Эжэн Дэлакруа, , Франсіска Гойя, , Каспар Давід Фрыдрых.

Рамантызм у літаратуры

У галіне літаратуры найбольш яркімі фігурамі рамантызму з’яўляліся Дж. Байран, В. Гюго, Э. Гофман і інш.

Рамантызм пашырыўся на многія еўрапейскія краіны, напрыклад, на Францыю (, , , Віктор Гюго, , Праспер Мерымэ, Жорж Санд), Італію (, , ), Польшчу (Адам Міцкевіч, Юльюш Славацкі, Зыгмунт Красінскі, Цыпрыян Норвід), ЗША (Вашынгтон Ірвінг, , , Эдгар По, Натаніэль Готарн, Генры Лангфела, Герман Мелвіл), Швецыю (Арвід-Аўгуст Афцэліус) і інш.

Рамантызм у літаратуры быў прадстаўлены — драмай, навелай, лірыка-філасофскай і фантастычнай казкай, баладай, паэмай, раманам у вершах, у якім знікае мяжа паміж эпасам і лірыкай.

Рамантызм у Беларусі

У беларускай літаратуры рамантызм зарадзіўся пераважна пад уплывам польскіх рамантыкаў, якія паходзілі з Беларусі — А. Міцкевіч, Ю. Крашэўскі, . У сваёй творчасці яны выкарыстоўвалі беларускі фальклор, вобразы беларускай прыроды. Іх літаратурныя сябры і паслядоўнікі Я. Чачот, Я. Баршчэўскі, А. Рыпінскі, У. Сыракомля, В. Каратынскі, В. Дунін-Марцінкевіч. Яны напісалі шмат твораў на беларускай мове, але друкавацца былі вымушаныя пераважна па-польску, таму што беларускамоўная публікацыя ў Расійскай Імперыі была пад фактычнай забаронай. Рамантычныя вобразы і матывы адбіліся на творчасці пісьменнікаў і паэтаў ХХ ст. — Максіма Багдановіча, Янкі Купалы, Уладзіміра Караткевіча, Аляксея Дударава і іншых.

Гл. таксама

• Гайдэльбергскі рамантызм
• Нямецкі рамантызм
• Ян Дзюсак

Зноскі

1. Casey, Christopher (30 кастрычніка 2008). «Grecian Grandeurs and the Rude Wasting of Old Time»: Britain, the Elgin Marbles, and Post-Revolutionary Hellenism Архівавана 13 мая 2009. Foundations. Volume III, Number 1. Retrieved 2009-06-25.
2. David Levin, History as Romantic Art: Bancroft, Prescott, and Parkman (1967)
3. Gerald Lee Gutek, A history of the Western educational experience (1987)
4. Ashton Nichols, "Roaring Alligators and Burning Tygers: Poetry and Science from William Bartram to Charles Darwin, " Proceedings of the American Philosophical Society 2005 149(3): 304—315

Літаратура

• Культуралогія: Энцыкл. даведнік / Уклад. Э. Дубянецкі. — Мн.: БелЭн, 2003. ISBN 985-11-0277-6
• Баршчэўскі Л., Васючэнка П., Тычына М. Беларуская літаратура і свет: ад эпохі рамантызму да нашых дзён (папулярныя нарысы). — Мн.: Радыёла-плюс, 2006. — 596 с. — ISBN 985-448-065-8.
• Раманты́зм // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 622. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рамантызм