Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Прапануецца перанесці ў Дзвіна. Магчыма, назва не адпавядае нормам мовы або правілам наймення артыкулаў у Вікіпедыі. Абмеркаваць перанос можна на , старонцы Вікіпедыя:Да перайменавання. Перайменаваць у прапанаваную назву. |
Заходняя Дзвіна, або Дзвіна (руск.: Западная Двина, лат.: Daugava) — рака ў Расіі, Беларусі і Латвіі, адна з найбуйнейшых рэк Беларусі.
| Заходняя Дзвіна | |
|---|---|
| лат.: Daugava латг.: Daugova руск.: Западная Двина | |
 | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня |
|
| Басейн | 87 900 км² |
| Расход вады | 678 м³/с |
| Вадацёк | |
| Выток | Валдайскае ўзвышша, Андрэапальскі раён і Каракіна[d] |
| • Вышыня | 221 м |
| • Каардынаты | 56°51′20″ пн. ш. 32°32′30″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Рыжскі заліў |
| • Вышыня | 0 м |
| • Каардынаты | 57°03′43″ пн. ш. 24°01′33″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Рыжскі заліў |
| Краіна | |
| Код у | 01020000112199000000010 |
   | |
 — выток,  — вусце | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Даўжыня ракі 1020 км, у межах Беларусі 335 км. Плошча вадазбору 87,9 тыс. км², у межах Беларусі 33,2 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 666 м³/с. Агульнае падзенне ракі на Беларусі 38 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,12 ‰.
Старажытныя назвы — Эрыда́н, Рубо́н, Рудо́н, Дуна́, Дзіна́, Віна́.
Асноўныя прытокі
Справа: Усвяча, Валынка, Шэвінка, Обаль, Палата, Дрыса, Сар’янка.
Злева: Каспля, Лучоса, Крывінка, Ула, Тураўлянка, Ушача, Дзісна, Друйка, Каменка.
На рацэ
Гарады: Андрэапаль, Заходняя Дзвіна, Віцебск (порт), Полацк, Наваполацк, Дзісна, Верхнядзвінск, Даўгаўпілс, Рыга.
Гарадскія пасёлкі: Сураж, Руба, Бешанковічы.
Пасёлкі: Ула.
ГЭС: Кегумская, Плявіньская, Рыжская.
Агульнае
Пачынаецца на Валдайскім узвышшы з (Цвярская вобл.) на вышыні 221 м над узроўнем мора, упадае ў Рыжскі заліў Балтыйскага мора. Цячэ на Беларусі пераважна з усходу на захад па Суражскай нізіне, паміж Гарадоцкім і Віцебскім узвышшамі і на большым сваім працягу — па Полацкай нізіне.
Жыўленне ракі мяшанае (пераважна снегавое з вялікай доляй грунтавога). Асаблівасць рэжыму — высокае веснавое разводдзе, нізкая летне-асенняя межань з частымі дажджавымі паводкамі, устойлівая зімовая межань. На перыяд веснавога разводдзя прыпадае 56 % , летне-асеннюю межань 33 % , зімовую — 11 % гадавога сцёку. Веснавое разводдзе доўжыцца 60—70 дзён (з канца сакавіка да 1-й дэкады чэрвеня). Сярэдняя вышыня над самай нізкай межанню 4,4—9 м, найбольшы ўзровень у межах Беларусі 13,5 м (1931). Летне-асенняя межань (доўжыцца 4—5 месяцаў) нярэдка парушаецца дажджавымі паводкамі вышынёй да 6 м. Зімовая межань каля 70—80 дзён. Замярзае ў 1-й дэкадзе снежня, крыгалом у 1-й дэкадзе красавіка. Найбольшая таўшчыня лёду 50—78 см (люты — сакавік). Веснавы ледаход 4—10 сутак. Найбольшы расход вады каля Віцебска 3320 м³/с (1991), Полацка 4060 м³/с (1956), найменшы адпаведна 8 м³/с (1940) і 25,4 м³/с (1938—39). Гадавы сцёк завіслых наносаў каля 320 тыс. т. Вада на працягу года (за выключэннем перыядаў веснавога разводдзя і летне-асенніх паводак) гідракарбанатна-кальцыевага класа з рэзка выражаным гідракарбанатным характарам.
Даліна трапецападобнай формы, каля гарадскога пасёлка Руба — каньёнападобная. Шырыня яе ў асноўным 3—4 км, паблізу ўпадзення Улы і на крайняй усходняй частцы Беларусі дасягае 10—15 км. Глыбіня ўрэза зменьваецца ад 20—30 м да 40—50 м. У будове даліны часцей за ўсё вылучаецца пойма і 2 (некаторыя даследчыкі адзначаюць 3—4) надпоймавыя тэрасы. Пойма ў межах Суражскай нізіны вузкая — да 60 м. Адрозніваюць 2 узроўні: нізкі (1,5—2 м над летнім урэзам ракі, заліваецца ў разводдзе кожны год) і высокі (4—5 м, заліваецца толькі пасля мнагаснежных зім). Аналагічная будова захоўваецца да Віцебска, прычым шырыня нізкай поймы 40—50 м, а высскай не перавышае 15—20 м. Каля г.п. Руба пойма звужаецца да 10—20 м. На Полацкай нізіне яна таксама вузкая, з дзвюма ўзроўнямі: ніжняя (2,5—3,5 м над летнім узроўнем вады) шырынёй 5—10 м і верхняя (5—5,5 м) 15—20 м. Толькі на асобных участках пойма пашыраецца да 300—500 м (зрэдку да 3 км).
Рэчышча звілістае, зарастае пераважна каля берагоў. Шырыня яго да вусця р. Ула 60—120 м, зрэдку да 190 м, каля мяжы з Латвіяй 100—140 м, зрэдку да 240 м. На рацэ існуюць парогі — на працягу 12 км вышэй Віцебска цягнецца Вярхоўскі парог, утвораны выхадам блізка да дзённай паверхні дэвонскіх даламітаў: парожыстыя ўчасткі трапляюцца ў сутоках Дзісны і Заходняй Дзвіны каля г. Дзісна, а таксама каля г. Верхнядзвінск. Дно пясчана-камяністае і пясчанае або пясчана-галечнае. Берагі ўмерана-стромкія, супясчаныя, радзей — пясчана-гліністыя з валунамі, вышынёй да 8 м, зрэдку да 22 м.
Іхтыяфаўна
Водзяцца: шчупак, акунь, плотка, лешч, лінь, карась звычайны, верхаводка, гусцяра; каштоўныя — судак, , стронга ручаёвая, галавень.
Суднаходства
Са старажытных часоў Заходняя Дзвіна — важны гандлёвы шлях, у 9—11 ст. па ёй праходзіла адно з асноўных адгалінаванняў шляху з варагаў у грэкі. З 1229 года, згодна з Смаленскай гандлёвай праўдай, па рацэ да Смаленска, Полацка і Віцебска хадзілі на судах нямецкія купцы. Рака злучана Бярэзінскай воднай сістэмай (не дзейнічае) з Дняпром.
Рака прыдатна для суднаходства ад Веліжа (Расія) да Верхнядзвінска, у ніжнім цячэнні (у межах Латвіі) — на асобных участках.
Рэгулярнае пасажырскае суднаходства на Дзвіне пачалося з 1892 г., калі ў гэтых мясцінах з’явіліся параходныя кампаніі. Параходы «Атлет», «Борец», «Гигант», «Силач» бралі на борт не больш за 20 пасажыраў і развозілі іх паміж Веліжам і Бешанковічамі. 27 красавіка 1919 года на рацэ адбылося крушэнне парахода «Надзея».
Падчас Грамадзянскай вайны на Дзвіне дзейнічала Заходнядзвінская ваенная флатылія, якая была сфарміравана ў 1919 г. з 21 баявога карабля. База флатыліі размяшчалася ў Віцебску.
У наш час Дзвіна як транспартная артэрыя амаль не выкарыстоўваецца.
Экалагічныя мерапрыемствы
Для памяншэння забруджвання Заходняй Дзвіны на прамысловых і камунальных прадпрыемствах ствараюцца ачышчальныя збудаванні, вядзецца кантроль за гідратэхнічным рэжымам ракі, аднак стан ракі пакуль не паляпшаецца. У 1990 г. у Наваполацку здарылася аварыя, якая аказала адмоўны ўплыў на іхтыяфаўну да самага вусця ракі, падобная аварыя адбылася і ў 2007 годзе.
Зноскі
- Турецкий С. Беларусь. По Западной Двине и ее притокам//Путеводитель туриста-водника. — Мн.: Белкартография, 2010. С. 8.
- Арлоў У., Сагановіч Г. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (862—1918): Падзеі. Даты. Ілюстрацыі. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 223 с.
Літаратура
- Макарэвіч А. А. Захо́дняя Дзвіна́ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — С. 23—24. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
- Захо́дняя Дзвіна́ // Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — С. 176—177. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Захо́дняя Дзвіна́ // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 346—347. — 522 с. — 10 000 экз.
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год). — Мн.: Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды, 2005. — 135 с.
- За́падная Двина́ // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. . — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 227. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
- За́падная Двина́ // Словарь названий гидрографических объектов России и других стран — членов СНГ (руск.) / Под ред. Г. И. Донидзе. — М.: Картгеоцентр — Геодезиздат, 1999. — С. 139. — 464 с. — 500 экз. — ISBN 5-86066-017-0.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Заходняя Дзвіна- Заходняя Дзвіна // Прыдзвінскі край: гісторыя і сучаснасць
- Унікальныя рэкі Беларусі // Сайт праекта «СЛУШНА»
- Унутраныя водныя шляхі // Дзяржаўная адміністрацыя воднага транспарту
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Prapanuecca peranesci y Dzvina Magchyma nazva ne adpavyadae normam movy abo pravilam najmennya artykulay u Vikipedyi Abmerkavac peranos mozhna na staroncy Vikipedyya Da perajmenavannya Perajmenavac u prapanavanuyu nazvu U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Zahodnyaya Dzvina znachenni Zahodnyaya Dzvina abo Dzvina rusk Zapadnaya Dvina lat Daugava raka y Rasii Belarusi i Latvii adna z najbujnejshyh rek Belarusi Zahodnyaya Dzvinalat Daugava latg Daugova rusk Zapadnaya DvinaHaraktarystykaDayzhynya 1 020 kmBasejn 87 900 km Rashod vady 678 m sVadacyokVytok Valdajskae yzvyshsha Andreapalski rayon i Karakina d Vyshynya 221 m Kaardynaty 56 51 20 pn sh 32 32 30 u d H G Ya OVusce Ryzhski zaliy Vyshynya 0 m Kaardynaty 57 03 43 pn sh 24 01 33 u d H G Ya ORazmyashchenneVodnaya sistema Ryzhski zaliyKraina Belarus Rasiya LatviyaKod u 01020000112199000000010 vytok vusce Medyyafajly na Vikishovishchy Dayzhynya raki 1020 km u mezhah Belarusi 335 km Ploshcha vadazboru 87 9 tys km u mezhah Belarusi 33 2 tys km Syarednegadavy rashod vady y vusci 666 m s Agulnae padzenne raki na Belarusi 38 m Syaredni nahil vodnaj paverhni 0 12 Starazhytnyya nazvy Eryda n Rubo n Rudo n Duna Dzina Vina Asnoynyya prytokiSprava Usvyacha Valynka Shevinka Obal Palata Drysa Sar yanka Zleva Kasplya Luchosa Kryvinka Ula Turaylyanka Ushacha Dzisna Drujka Kamenka Na raceGarady Andreapal Zahodnyaya Dzvina Vicebsk port Polack Navapolack Dzisna Verhnyadzvinsk Daygaypils Ryga Garadskiya pasyolki Surazh Ruba Beshankovichy Pasyolki Ula GES Kegumskaya Plyavinskaya Ryzhskaya AgulnaeVadazbor Dzviny Pachynaecca na Valdajskim uzvyshshy z Cvyarskaya vobl na vyshyni 221 m nad uzroynem mora upadae y Ryzhski zaliy Baltyjskaga mora Cyache na Belarusi peravazhna z ushodu na zahad pa Surazhskaj nizine pamizh Garadockim i Vicebskim uzvyshshami i na bolshym svaim pracyagu pa Polackaj nizine Zhyylenne raki myashanae peravazhna snegavoe z vyalikaj dolyaj gruntavoga Asablivasc rezhymu vysokae vesnavoe razvoddze nizkaya letne asennyaya mezhan z chastymi dazhdzhavymi pavodkami ustojlivaya zimovaya mezhan Na peryyad vesnavoga razvoddzya prypadae 56 letne asennyuyu mezhan 33 zimovuyu 11 gadavoga scyoku Vesnavoe razvoddze doyzhycca 60 70 dzyon z kanca sakavika da 1 j dekady chervenya Syarednyaya vyshynya nad samaj nizkaj mezhannyu 4 4 9 m najbolshy yzroven u mezhah Belarusi 13 5 m 1931 Letne asennyaya mezhan doyzhycca 4 5 mesyacay nyaredka parushaecca dazhdzhavymi pavodkami vyshynyoj da 6 m Zimovaya mezhan kalya 70 80 dzyon Zamyarzae y 1 j dekadze snezhnya krygalom u 1 j dekadze krasavika Najbolshaya tayshchynya lyodu 50 78 sm lyuty sakavik Vesnavy ledahod 4 10 sutak Najbolshy rashod vady kalya Vicebska 3320 m s 1991 Polacka 4060 m s 1956 najmenshy adpavedna 8 m s 1940 i 25 4 m s 1938 39 Gadavy scyok zavislyh nanosay kalya 320 tys t Vada na pracyagu goda za vyklyuchennem peryyaday vesnavoga razvoddzya i letne asennih pavodak gidrakarbanatna kalcyevaga klasa z rezka vyrazhanym gidrakarbanatnym haraktaram Dalina trapecapadobnaj formy kalya garadskoga pasyolka Ruba kanyonapadobnaya Shyrynya yae y asnoynym 3 4 km pablizu ypadzennya Uly i na krajnyaj ushodnyaj chastcy Belarusi dasyagae 10 15 km Glybinya yreza zmenvaecca ad 20 30 m da 40 50 m U budove daliny chascej za ysyo vyluchaecca pojma i 2 nekatoryya dasledchyki adznachayuc 3 4 nadpojmavyya terasy Pojma y mezhah Surazhskaj niziny vuzkaya da 60 m Adroznivayuc 2 uzroyni nizki 1 5 2 m nad letnim urezam raki zalivaecca y razvoddze kozhny god i vysoki 4 5 m zalivaecca tolki paslya mnagasnezhnyh zim Analagichnaya budova zahoyvaecca da Vicebska prychym shyrynya nizkaj pojmy 40 50 m a vysskaj ne peravyshae 15 20 m Kalya g p Ruba pojma zvuzhaecca da 10 20 m Na Polackaj nizine yana taksama vuzkaya z dzvyuma yzroynyami nizhnyaya 2 5 3 5 m nad letnim uzroynem vady shyrynyoj 5 10 m i verhnyaya 5 5 5 m 15 20 m Tolki na asobnyh uchastkah pojma pashyraecca da 300 500 m zredku da 3 km Rechyshcha zvilistae zarastae peravazhna kalya beragoy Shyrynya yago da vuscya r Ula 60 120 m zredku da 190 m kalya myazhy z Latviyaj 100 140 m zredku da 240 m Na race isnuyuc parogi na pracyagu 12 km vyshej Vicebska cyagnecca Vyarhoyski parog utvorany vyhadam blizka da dzyonnaj paverhni devonskih dalamitay parozhystyya ychastki traplyayucca y sutokah Dzisny i Zahodnyaj Dzviny kalya g Dzisna a taksama kalya g Verhnyadzvinsk Dno pyaschana kamyanistae i pyaschanae abo pyaschana galechnae Beragi ymerana stromkiya supyaschanyya radzej pyaschana glinistyya z valunami vyshynyoj da 8 m zredku da 22 m IhtyyafaynaVodzyacca shchupak akun plotka leshch lin karas zvychajny verhavodka guscyara kashtoynyya sudak stronga ruchayovaya galaven SudnahodstvaSa starazhytnyh chasoy Zahodnyaya Dzvina vazhny gandlyovy shlyah u 9 11 st pa yoj prahodzila adno z asnoynyh adgalinavannyay shlyahu z varagay u greki Z 1229 goda zgodna z Smalenskaj gandlyovaj praydaj pa race da Smalenska Polacka i Vicebska hadzili na sudah nyameckiya kupcy Raka zluchana Byarezinskaj vodnaj sistemaj ne dzejnichae z Dnyaprom Raka prydatna dlya sudnahodstva ad Velizha Rasiya da Verhnyadzvinska u nizhnim cyachenni u mezhah Latvii na asobnyh uchastkah Regulyarnae pasazhyrskae sudnahodstva na Dzvine pachalosya z 1892 g kali y getyh myascinah z yavilisya parahodnyya kampanii Parahody Atlet Borec Gigant Silach brali na bort ne bolsh za 20 pasazhyray i razvozili ih pamizh Velizham i Beshankovichami 27 krasavika 1919 goda na race adbylosya krushenne parahoda Nadzeya Padchas Gramadzyanskaj vajny na Dzvine dzejnichala Zahodnyadzvinskaya vaennaya flatyliya yakaya byla sfarmiravana y 1919 g z 21 bayavoga karablya Baza flatylii razmyashchalasya y Vicebsku U nash chas Dzvina yak transpartnaya arteryya amal ne vykarystoyvaecca Ekalagichnyya merapryemstvyDlya pamyanshennya zabrudzhvannya Zahodnyaj Dzviny na pramyslovyh i kamunalnyh pradpryemstvah stvarayucca achyshchalnyya zbudavanni vyadzecca kantrol za gidratehnichnym rezhymam raki adnak stan raki pakul ne palyapshaecca U 1990 g u Navapolacku zdarylasya avaryya yakaya akazala admoyny yplyy na ihtyyafaynu da samaga vuscya raki padobnaya avaryya adbylasya i y 2007 godze ZnoskiTureckij S Belarus Po Zapadnoj Dvine i ee pritokam Putevoditel turista vodnika Mn Belkartografiya 2010 S 8 Arloy U Saganovich G Dzesyac vyakoy belaruskaj gistoryi 862 1918 Padzei Daty Ilyustracyi Vilnya Nasha Buduchynya 2002 223 s LitaraturaMakarevich A A Zaho dnyaya Dzvina Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 7 Zastayka Kantata Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1998 T 7 S 23 24 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0130 3 t 7 Zaho dnyaya Dzvina Blakitnaya kniga Belarusi Encyklapedyya redkal N A Dzisko i insh Mn BelEn 1994 S 176 177 415 s 10 000 ekz ISBN 5 85700 133 1 Zaho dnyaya Dzvina Encyklapedyya pryrody Belarusi U 5 i t T 2 Gatnya Katyn Redkal I P Shamyakin gal red i insh Mn BelSE imya Petrusya Broyki 1983 S 346 347 522 s 10 000 ekz Resursy poverhnostnyh vod SSSR Opisanie rek i ozyor i raschyoty osnovnyh harakteristik ih rezhima T 5 Belorussiya i Verhnee Podneprove Ch 1 2 L 1971 Priroda Belorussii Popul encikl BelSE Redkol I P Shamyakin gl red i dr Mn BelSE 1986 599 s 40 l il rusk Gosudarstvennyj vodnyj kadastr Vodnye resursy ih ispolzovanie i kachestvo vod za 2004 god Mn Ministerstvo prirodnyh resursov i ohrany okruzhayushej sredy 2005 135 s Za padnaya Dvina Bolshoj slovar geograficheskih nazvanij rusk Gl red Ekaterinburg U Faktoriya 2003 S 227 832 s 10 000 ekz ISBN 5 94799 148 9 Za padnaya Dvina Slovar nazvanij gidrograficheskih obektov Rossii i drugih stran chlenov SNG rusk Pod red G I Donidze M Kartgeocentr Geodezizdat 1999 S 139 464 s 500 ekz ISBN 5 86066 017 0 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Zahodnyaya Dzvina Zahodnyaya Dzvina Prydzvinski kraj gistoryya i suchasnasc Unikalnyya reki Belarusi Sajt praekta SLUShNA Unutranyya vodnyya shlyahi Dzyarzhaynaya administracyya vodnaga transpartu