Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гватэма́ла (ісп.: Guatemala), Рэспу́бліка Гватэма́ла (ісп.: República de Guatemala) — дзяржава ў Цэнтральнай Амерыцы. Мяжуе на захадзе і поўначы з Мексікай, на паўночным усходзе з Белізам, на ўсходзе і паўднёвым усходзе з Гандурасам і Сальвадорам; абмываецца водамі Ціхага акіяна і Гандураскага заліва Карыбскага мора. Сталіца — горад Гватэмала.
| |||||
  | |||||
| Гімн: «Guatemala Feliz» | |||||
| Дата незалежнасці | 15 верасня 1821 (ад Іспаніі) | ||||
| Афіцыйныя мовы | іспанская | ||||
| Сталіца | Гватэмала | ||||
| Форма кіравання | Прэзідэнцкая рэспубліка | ||||
| Джымі Маралес | |||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 103-я ў свеце 108 890 км² 0,4 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2018) • Шчыльнасць | 17,2 млн.чал. чал. (69-я) 157 чал./км² | ||||
| ВУП (ППЗ) • Разам (2018) • На душу насельніцтва | $145 млрд долараў $8400 | ||||
| Валюта | |||||
| Інтэрнэт-дамен | .gt | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | GT | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | GTM | ||||
| Код МАК | GUA | ||||
| Тэлефонны код | +502 | ||||
| Часавыя паясы | -6 | ||||
Паўднёвая, самая населеная частка — вулканічныя горныя ланцугі і нагор’і Кардыльераў. Самая вялікая па колькасці насельніцтва дзяржава Цэнтральнай Амерыкі. Дзяржаўная мова — іспанская. З’яўляецца спадкаемцам цывілізацыі майя і ў наш час індзейцы і метысы складаюць большасць насельніцтва краіны.
Самы вялікі ў Цэнтральнай Амерыцы аб’ём ВУП, але ўзровень жыцця насельніцтва невысокі. Эканоміка мае сельскагаспадарчую спецыялізацыю і арыентуецца на ЗША. Уваходзіць у (ААД), Цэнтральнаамерыканскі трохкутнік.
Нацыянальнае свята — Дзень незалежнасці (15 верасня).
Этымалогія
Назва «Гватэмала» паходзіць ад ацтэкскага слова Cuauhtēmallān, якое азначае «месца многіх дрэў» (хутчэй за ўсё, гаворка ідзе пра дрэва Cuatli Eysenhardtia). Такой назвай гэтая тэрыторыя абавязаная індзейскім спадарожнікам-саюзнікам Педра дэ Альварада.
Геаграфічнае становішча
Мяжуе з Сальвадорам на паўднёвым усходзе, Гандурасам на ўсходзе, з Белізам на паўночным усходзе і Мексікай на поўначы і захадзе. Абмываецца Карыбскім морам (Гандураскія заліў) на ўсходзе і Ціхім акіянам на поўдні. На ціхаакіянскім узбярэжжы размешчаны найболей папулярныя пляжы і курортныя зоны (Монтэрыка, Сан-Хасэ, Рэталулеу), дзе, дзякуючы высокім хвалям, добры віндсерфінг
Прырода
2/3 плошчы краіны займае нагор’е вышынёй 1000-3000 метраў. Яго паўночна-усходняя частка — складкава-глыбавыя хрыбты і плато (С’ера-Мадрэ), падзеленыя глыбокімі далінамі рэк. На паўднёвым захадзе нагор’е складзена з вулканічных парод. Ёсць вулканы (Вулкан Такана — 4117 м — самы актыўны вулкан, вулкан Тахумулька — 4217 м, вулкан Тэкуамбура, вулкан Фуэга — 3918, вулкан Чыкабаль, вулкан Агуа). на мяжы з Белізам — горы Майя, якія не адносяцца да асноўнай Кардыльеры. Бываюць разбуральныя землетрасенні. На поўначы вапняковае узгорыстае плато Петэн. Узбярэжжы нізінныя. Карысныя выкапні: нафта, нікель, поліметалы, марганцавыя і хромавыя руды, золата. Клімат трапічнага пояса, пасатны, вільготны. Частыя ўраганы. Сярэдняя тэмпература паветра на нізінах 23-27 °C, на міжгорных плато 15-20 °C. Ападкаў на ўсходніх схілах нагор’я больш за 2000 мм, на ўнутраным плато, у міжгорных далінах і на ўзбярэжжах 500—1000 мм за год. Рэкі мнагаводныя, багатыя гідраэнергіяй; самыя значныя з іх Усумасінта і Матагуа. З азёр найбольшыя Ісабаль, Атытлан, Петэн-Іца. На поўначы і па ўзбярэжжы Ціхага акіяна саванны і хмызняковыя зараснікі, на ніжніх схілах гор вільготныя вечназялёныя лясы, вышэй — дубовыя і хваёвыя лясы. На паўночным усходзе размешчаны вялізны масіў вільготных трапічных лясоў, якія ахоўваюцца ў біясферным запаведніку Майя і некалькіх нацыянальных парках. Усяго пад лесам і хмызняком 40 % тэрыторыі. У трапічных лясах шмат каштоўных парод дрэў: каўчукавае, кампешавае, махагонавае, ружовае (з найкаштоўнейшай драўнінай), чорнае, зальзавае, бакаўт. Жывёльны свет Гватэмалы тыповы для Цэнтральнай Амерыкі: браняносцы, дзікабразы, тапіры, пумы. У краіне жыве каля 2000 відаў птушак, самая вядомая — квезаль (кецаль), жыхар вільготных трапічных лясоў з пышнымі смарагдавымі пёрамі хваста. Нацыянальныя паркі: Тыкаль, Рыа-Дульсэ, Атытлан.
Гісторыя
Тэрыторыя сучаснай Гватэмалы была заселеная як мінімум 13 тыс. гадоў таму. У 3 тыс.да н.э. на зямлі Гватэмалы прыйшлі плямёны майя-кічэ, якія займаліся земляробствам (фасоля, кукуруза, гарбузы).У 1-м тысячагоддзі да н.э. на тэрыторыі Гватэмалы існавалі гарады-дзяржавы мая, на Гватэмальскім нагор’і — дзяржаўныя ўтварэнні іншых плямён. Горад Тыкаль быў найбуйнейшым цэнтрам цывілізацыі мая: меў плошчу 16 км², каля 300 палацаў і храмаў; другі цэнтр — Паленке. У X стагоддзі адбылася дэмаграфічная катастрофа (выкліканая, хутчэй за ўсё, прыроднымі і экалагічнымі прычынамі), багатыя горада вымерлі і надоўга зараслі лесам. У X—XI стст. у Гватэмалу з Табаска прыйшлі тальтэкі, да якіх адносіліся і плямёны кічэ, і заваявалі цэнтральнае сугор’е.
Заваяванне тэрыторый іспанцамі пачалося ў 1523-24 гадах на чале з Педра дэ Альварада. Племя кічэ аказала іспанцам супраціў, але сілы былі няроўнымі. У бітве на ўскраіне горада Кетцальцінанга ў 1525 Альварада разграміў Кічэ і забіў іх правадыра Тэкум Умана. Іспанцы пачалі здабываць золата і срэбра, ствараць плантацыі, атрымліваль індыга. У 1560 годзе ў складзе віцэ-каралеўства Новая Іспанія было ўтворана генерал-капітанства Гватэмала, у склад якога ўвайшла амаль уся тэрыторыя Цэнтральнай Амерыкі.
У гады вайны за незалежнасць іспанскіх калоній у Амерыцы (1810—1826) народ Гватэмалы дамогся незалежнасці. 15 верасня 1821 года была абвешчана незалежнасць Мексіканскай імперыі, куды ўвайшла Гватэмала. 1823—1841 — у складзе Злучаных правінцый Цэнтральнай Амерыкі са сталіцай у Гватэмале.
Наступнае стагоддзе прайшло ў барацьбе кансерватараў і лібералаў, урады якіх напераменку выганялі і вярталі амерыканскія кампаніі, манахаў і т.п. З 1840 па 1865 гады Гватэмалу узначальваў селянін Рафаэль Карэа, які абапіраўся на кансерватараў. Ліберал Баррыльяс, які прыйшоў да ўлады ў 1871 годзе, горача жадаў аднавіць адзіную дзяржаву Цэнтральнай Амерыкі і развязаў вайну з суседзямі, але ў бітве супраць арміі Сальвадора ў 1885 годзе быў забіты. Пачатак ХХ стагоддзя прайшоў пад знакам чаргавання дыктатараў, што мелі падтрымку ЗША і асабіста кампаніі «Юнайтэд Фрут».
У 1944 годзе прэзідэнтам Гватэмалы стаў пісьменнік Хасэ Арэвала, які павёў больш незалежную ад ЗША палітыку, у прыватнасці, устанавіў дыпламатычныя адносіны з СССР. Сам Арэвала называў сябе «хрысціянскім сацыялістам». Наступны прэзідэнт выгнаў «Юнайтэд Фрут», тады амерыканцы правялі ваенную аперацыю і зноў пераарыентавалі Гватэмалу на ЗША. У 1960—1996 гадах у краіне ішла грамадзянская вайна, якая суправаджалася масавым партызанскім рухам, рэпрэсіямі (у тым ліку, спаленнем вёсак) з боку ўладаў.
Дзяржаўны лад
Гватэмала — прэзідэнцкая рэспубліка. Дзейнічае канстытуцыя 1985 года (набыла сілу ў 1986 годзе). Кіраўнік дзяржавы і ўрада — прэзідэнт, якога выбірае насельніцтва. Вышэйшы заканаўчы орган — аднапалатны Кангрэс Гватэмалы (158 дэпутатаў), які выбіраецца, як і прэзідэнт, на 4 гады. Унітарнае дзяржава, Падзяляецца на 22 дэпартамента. Трэць тэрыторыі прыпадае на паўночны дэпартамент Петэн.
Беларуска-гватэмальскія адносіны
Дыпламатычныя адносіны паміж Беларуссю і Гватэмалай ўсталяваныя 11 сакавіка 1993 г. Аб’ём узаемнага гандлю ў 2011 годзе склаў 20,5 млн долараў ЗША. Экспарт Рэспублікі Беларусь у Рэспубліку Гватэмала склаў 19,4 млн долараў ЗША, імпарт — 1,1 млн долараў ЗША.
Насельніцтва
Першая па колькасці насельніцтва краіна Цэнтральнай Амерыкі. Сёння пры ацэнцы насельніцтва Гватэмалы фігуруюць лічбы ад 15,5 да 17,2 млн чал. Паводле падлікаў, у 1900 годзе ў Гватэмале пражывала каля 885 тыс. чал, што робіць яе лідарам па тэмпах росту насельніцтва ў Заходнім паўшар’і ў XX стагоддзі (амаль дваццаціразовы рост).
Сёння натуральны прырост, хоць і запаволіўся, застаецца вельмі высокім — 1,75 %, міграцыйная змяншэнне — −0,2 % (2017). У 2010 (дадзеныя перапісу) 41 % насельніцтва складалі дзеці і падлеткі да 15 гадоў (самая маладая краіна Заходняга паўшар’я). Гватэмала адрозніваецца выключнай этнічнай і моўнай разнастайнасцю. Паводле перапісу 2010 года, каля 41,5 % насельніцтва — гэта метысы (таксама вядомыя як ладына), якія размаўляюць на іспанскай мове. Аналагічная доля карэнных гватэмальцаў (41 %) з поўным індзейскім радаводам (ва ўсёй Лацінскай Амерыцы большы % індзейцаў толькі ў Перу). Большасць індзейцаў — прадстаўнікі народаў майя, а менавіта: кічэ (11,0 % ад агульнай колькасці насельніцтва), кекчэ (8,3 %), какчыкелі (7,8 %), многія індзейцы размаўляюць на адной з 21 моваў майя, большасць — на іспанскай; 18,5 % гватэмальцаў — белыя крэолы (нашчадкі іспанцаў). Даволі шматлікія нямецкая і карэйская дыяспары. Каталікі складаюць 47,6 % насельніцтва, пратэстанты — 38,2 % (2012). Каталіцызм імкліва здае пазіцыі на карысць пратэстантызму. Гараджане, якія складаюць 52,5 % усяго насельніцтва (2017), сканцэнтраваны ў агламерацыі Гватэмалы (з прыгарадамі Міска і Вілья-Нуэва — каля 3 млн чал., 2015) — найбуйнейшым горадзе Цэнтральнай Амерыкі. Другі па памерах горад — Кетсальтынанга (130 тыс. чал.).
Гаспадарка
Грашовая адзінка — кецаль. ВУП на душу насельніцтва — каля 8400 даляраў (2018). Агульны ВУП складае 145 млрд долараў (2017) — найбуйнейшы ў Цэнтральнай Амерыцы. Каля паловы насельніцтва жыве за мяжой беднасці. Адмоўны імідж краіне робяць наркагандль і высокі ўзровень карупцыі. 10 % ВУП фармуіруецца пераводамі гватэмальцаў, якія працуюць за мяжой.
Сельскагаспадарчая спецыялізацыя сфармавалася ў XIX стагоддзі: нямецкія каланісты разбілі плантацыі кавы, амерыканская кампанія «Юнайтэд Фрут» стала вырошчваць бананы. Сёння ў аграрным сектары працуе палова гватэмальцаў і ён забяспечвае 40 % экспартных даходаў. Вырошчваюцца таксама цукровы трыснёг, гародніна, кветкі. Цукровы трыснёг, кукуруза і плады алейнай пальмы экспартуюцца ў многія краіны як сыравіна для біяпаліва, што прыводзіць да росту коштаў на прадукты харчавання (кукуруза разам з фасоляй складае аснову рацыёну).
У невялікіх аб’ёмах здабываюцца золата, срэбра, цынк, кобальт і нікель. Развіта лёгкая прамысловасць, швейнай прадукцыя экспартуецца. Вывозяцца вырабы ручной працы. Пасля сканчэння грамадзянскай вайны развіваецца міжнародны турызм, найбольшай папулярнасцю ў турстаў карыстаецца горад майя Тыкаль.
Некаторыя цікавінкі
- Поўная назва сталіцы — Нуэва Гватэмала-дэ-ла-Асунсьён
- Прырода Гватэмалы як бы помсціла за абрабаваных і зняволеных індзейцаў. У 1541 годзе вулкан Агуа вывергнуў патокі кіпячай вады і бруду і знішчыў першую іспанскую сталіцу Гватэмалы. У 1773 яшчэ адна сталіца, Антыгуа — культурны і універсітэцкі цэнтр — была разбурана землятрусам і вывяржэннем вулкана. Тады сталіцу перанеслі ў цяперашні горад Гватэмала, і нетры краіны нарэшце спынілі «помсту».
- Па паказчыку у 2014 годзе была 31-й сярод 33 краін Лацінскай Амерыкі
Гл. таксама
- Дзень Мёртвых
- Оскар Айзек
Зноскі
- 143 // Constitution of Guatemala
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/northamerica
Літаратура
- Гватэмала // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гватэмала
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Gvatema la isp Guatemala Respu blika Gvatema la isp Republica de Guatemala dzyarzhava y Centralnaj Amerycy Myazhue na zahadze i poynachy z Meksikaj na paynochnym ushodze z Belizam na yshodze i paydnyovym ushodze z Gandurasam i Salvadoram abmyvaecca vodami Cihaga akiyana i Ganduraskaga zaliva Karybskaga mora Stalica gorad Gvatemala Respublika Gvatemala isp Republica de Guatemala Scyag Gvatemaly Gerb GvatemalyGimn Guatemala Feliz Data nezalezhnasci 15 verasnya 1821 ad Ispanii Aficyjnyya movy ispanskayaStalica GvatemalaForma kiravannya Prezidenckaya respublikaDzhymi MaralesPloshcha Usyago vodnaj paverhni 103 ya y svece 108 890 km 0 4Naselnictva Acenka 2018 Shchylnasc 17 2 mln chal chal 69 ya 157 chal km VUP PPZ Razam 2018 Na dushu naselnictva 145 mlrd dolaray 8400ValyutaInternet damen gtKod ISO Alpha 2 GTKod ISO Alpha 3 GTMKod MAK GUATelefonny kod 502Chasavyya payasy 6 Paydnyovaya samaya naselenaya chastka vulkanichnyya gornyya lancugi i nagor i Kardyleray Samaya vyalikaya pa kolkasci naselnictva dzyarzhava Centralnaj Ameryki Dzyarzhaynaya mova ispanskaya Z yaylyaecca spadkaemcam cyvilizacyi majya i y nash chas indzejcy i metysy skladayuc bolshasc naselnictva krainy Samy vyaliki y Centralnaj Amerycy ab yom VUP ale yzroven zhyccya naselnictva nevysoki Ekanomika mae selskagaspadarchuyu specyyalizacyyu i aryentuecca na ZShA Uvahodzic u AAD Centralnaamerykanski trohkutnik Nacyyanalnae svyata Dzen nezalezhnasci 15 verasnya EtymalogiyaNazva Gvatemala pahodzic ad actekskaga slova Cuauhtemallan yakoe aznachae mesca mnogih drey hutchej za ysyo gavorka idze pra dreva Cuatli Eysenhardtia Takoj nazvaj getaya terytoryya abavyazanaya indzejskim spadarozhnikam sayuznikam Pedra de Alvarada Geagrafichnae stanovishchaMyazhue z Salvadoram na paydnyovym ushodze Gandurasam na yshodze z Belizam na paynochnym ushodze i Meksikaj na poynachy i zahadze Abmyvaecca Karybskim moram Ganduraskiya zaliy na yshodze i Cihim akiyanam na poydni Na cihaakiyanskim uzbyarezhzhy razmeshchany najbolej papulyarnyya plyazhy i kurortnyya zony Monteryka San Hase Retaluleu dze dzyakuyuchy vysokim hvalyam dobry vindserfingPryrodavozera Amatytlan 2 3 ploshchy krainy zajmae nagor e vyshynyoj 1000 3000 metray Yago paynochna ushodnyaya chastka skladkava glybavyya hrybty i plato S era Madre padzelenyya glybokimi dalinami rek Na paydnyovym zahadze nagor e skladzena z vulkanichnyh parod Yosc vulkany Vulkan Takana 4117 m samy aktyyny vulkan vulkan Tahumulka 4217 m vulkan Tekuambura vulkan Fuega 3918 vulkan Chykabal vulkan Agua na myazhy z Belizam gory Majya yakiya ne adnosyacca da asnoynaj Kardylery Byvayuc razburalnyya zemletrasenni Na poynachy vapnyakovae uzgorystae plato Peten Uzbyarezhzhy nizinnyya Karysnyya vykapni nafta nikel polimetaly margancavyya i hromavyya rudy zolata Klimat trapichnaga poyasa pasatny vilgotny Chastyya yragany Syarednyaya temperatura pavetra na nizinah 23 27 C na mizhgornyh plato 15 20 C Apadkay na yshodnih shilah nagor ya bolsh za 2000 mm na ynutranym plato u mizhgornyh dalinah i na yzbyarezhzhah 500 1000 mm za god Reki mnagavodnyya bagatyya gidraenergiyaj samyya znachnyya z ih Usumasinta i Matagua Z azyor najbolshyya Isabal Atytlan Peten Ica Na poynachy i pa yzbyarezhzhy Cihaga akiyana savanny i hmyznyakovyya zarasniki na nizhnih shilah gor vilgotnyya vechnazyalyonyya lyasy vyshej dubovyya i hvayovyya lyasy Na paynochnym ushodze razmeshchany vyalizny masiy vilgotnyh trapichnyh lyasoy yakiya ahoyvayucca y biyasfernym zapavedniku Majya i nekalkih nacyyanalnyh parkah Usyago pad lesam i hmyznyakom 40 terytoryi U trapichnyh lyasah shmat kashtoynyh parod drey kaychukavae kampeshavae mahagonavae ruzhovae z najkashtoynejshaj drayninaj chornae zalzavae bakayt Zhyvyolny svet Gvatemaly typovy dlya Centralnaj Ameryki branyanoscy dzikabrazy tapiry pumy U kraine zhyve kalya 2000 viday ptushak samaya vyadomaya kvezal kecal zhyhar vilgotnyh trapichnyh lyasoy z pyshnymi smaragdavymi pyorami hvasta Nacyyanalnyya parki Tykal Rya Dulse Atytlan GistoryyaPanel III u Kankuene adlyustroyvae kiraynika pa imi T ah ak Cha an Terytoryya suchasnaj Gvatemaly byla zaselenaya yak minimum 13 tys gadoy tamu U 3 tys da n e na zyamli Gvatemaly pryjshli plyamyony majya kiche yakiya zajmalisya zemlyarobstvam fasolya kukuruza garbuzy U 1 m tysyachagoddzi da n e na terytoryi Gvatemaly isnavali garady dzyarzhavy maya na Gvatemalskim nagor i dzyarzhaynyya ytvarenni inshyh plyamyon Gorad Tykal byy najbujnejshym centram cyvilizacyi maya mey ploshchu 16 km kalya 300 palacay i hramay drugi centr Palenke U X stagoddzi adbylasya demagrafichnaya katastrofa vyklikanaya hutchej za ysyo pryrodnymi i ekalagichnymi prychynami bagatyya gorada vymerli i nadoyga zarasli lesam U X XI stst u Gvatemalu z Tabaska pryjshli talteki da yakih adnosilisya i plyamyony kiche i zavayavali centralnae sugor e Zavayavanne terytoryj ispancami pachalosya y 1523 24 gadah na chale z Pedra de Alvarada Plemya kiche akazala ispancam supraciy ale sily byli nyaroynymi U bitve na yskraine gorada Ketcalcinanga y 1525 Alvarada razgramiy Kiche i zabiy ih pravadyra Tekum Umana Ispancy pachali zdabyvac zolata i srebra stvarac plantacyi atrymlival indyga U 1560 godze y skladze vice karaleystva Novaya Ispaniya bylo ytvorana general kapitanstva Gvatemala u sklad yakoga yvajshla amal usya terytoryya Centralnaj Ameryki U gady vajny za nezalezhnasc ispanskih kalonij u Amerycy 1810 1826 narod Gvatemaly damogsya nezalezhnasci 15 verasnya 1821 goda byla abveshchana nezalezhnasc Meksikanskaj imperyi kudy yvajshla Gvatemala 1823 1841 u skladze Zluchanyh pravincyj Centralnaj Ameryki sa stalicaj u Gvatemale Nastupnae stagoddze prajshlo y baracbe kanservataray i liberalay urady yakih naperamenku vyganyali i vyartali amerykanskiya kampanii manahay i t p Z 1840 pa 1865 gady Gvatemalu uznachalvay selyanin Rafael Karea yaki abapiraysya na kanservataray Liberal Barrylyas yaki pryjshoy da ylady y 1871 godze goracha zhaday adnavic adzinuyu dzyarzhavu Centralnaj Ameryki i razvyazay vajnu z susedzyami ale y bitve suprac armii Salvadora y 1885 godze byy zabity Pachatak HH stagoddzya prajshoy pad znakam chargavannya dyktataray shto meli padtrymku ZShA i asabista kampanii Yunajted Frut U 1944 godze prezidentam Gvatemaly stay pismennik Hase Arevala yaki pavyoy bolsh nezalezhnuyu ad ZShA palityku u pryvatnasci ustanaviy dyplamatychnyya adnosiny z SSSR Sam Arevala nazyvay syabe hrysciyanskim sacyyalistam Nastupny prezident vygnay Yunajted Frut tady amerykancy pravyali vaennuyu aperacyyu i znoy peraaryentavali Gvatemalu na ZShA U 1960 1996 gadah u kraine ishla gramadzyanskaya vajna yakaya supravadzhalasya masavym partyzanskim ruham represiyami u tym liku spalennem vyosak z boku yladay Dzyarzhayny ladGvatemala prezidenckaya respublika Dzejnichae kanstytucyya 1985 goda nabyla silu y 1986 godze Kiraynik dzyarzhavy i yrada prezident yakoga vybirae naselnictva Vyshejshy zakanaychy organ adnapalatny Kangres Gvatemaly 158 deputatay yaki vybiraecca yak i prezident na 4 gady Unitarnae dzyarzhava Padzyalyaecca na 22 departamenta Trec terytoryi prypadae na paynochny departament Peten Belaruska gvatemalskiya adnosiny Dyplamatychnyya adnosiny pamizh Belarussyu i Gvatemalaj ystalyavanyya 11 sakavika 1993 g Ab yom uzaemnaga gandlyu y 2011 godze sklay 20 5 mln dolaray ZShA Ekspart Respubliki Belarus u Respubliku Gvatemala sklay 19 4 mln dolaray ZShA impart 1 1 mln dolaray ZShA NaselnictvaPolava uzrostavaya piramida Gvatemaly 2016 Pershaya pa kolkasci naselnictva kraina Centralnaj Ameryki Syonnya pry acency naselnictva Gvatemaly figuruyuc lichby ad 15 5 da 17 2 mln chal Pavodle padlikay u 1900 godze y Gvatemale prazhyvala kalya 885 tys chal shto robic yae lidaram pa tempah rostu naselnictva y Zahodnim payshar i y XX stagoddzi amal dvaccacirazovy rost Kascyol u garadku Zunil Syonnya naturalny pryrost hoc i zapavoliysya zastaecca velmi vysokim 1 75 migracyjnaya zmyanshenne 0 2 2017 U 2010 dadzenyya perapisu 41 naselnictva skladali dzeci i padletki da 15 gadoy samaya maladaya kraina Zahodnyaga payshar ya Gvatemala adroznivaecca vyklyuchnaj etnichnaj i moynaj raznastajnascyu Pavodle perapisu 2010 goda kalya 41 5 naselnictva geta metysy taksama vyadomyya yak ladyna yakiya razmaylyayuc na ispanskaj move Analagichnaya dolya karennyh gvatemalcay 41 z poynym indzejskim radavodam va ysyoj Lacinskaj Amerycy bolshy indzejcay tolki y Peru Bolshasc indzejcay pradstayniki naroday majya a menavita kiche 11 0 ad agulnaj kolkasci naselnictva kekche 8 3 kakchykeli 7 8 mnogiya indzejcy razmaylyayuc na adnoj z 21 movay majya bolshasc na ispanskaj 18 5 gvatemalcay belyya kreoly nashchadki ispancay Davoli shmatlikiya nyameckaya i karejskaya dyyaspary Kataliki skladayuc 47 6 naselnictva pratestanty 38 2 2012 Katalicyzm imkliva zdae pazicyi na karysc pratestantyzmu Garadzhane yakiya skladayuc 52 5 usyago naselnictva 2017 skancentravany y aglameracyi Gvatemaly z prygaradami Miska i Vilya Nueva kalya 3 mln chal 2015 najbujnejshym goradze Centralnaj Ameryki Drugi pa pamerah gorad Ketsaltynanga 130 tys chal GaspadarkaGrashovaya adzinka kecal VUP na dushu naselnictva kalya 8400 dalyaray 2018 Agulny VUP skladae 145 mlrd dolaray 2017 najbujnejshy y Centralnaj Amerycy Kalya palovy naselnictva zhyve za myazhoj bednasci Admoyny imidzh kraine robyac narkagandl i vysoki yzroven karupcyi 10 VUP farmuiruecca peravodami gvatemalcay yakiya pracuyuc za myazhoj Selskagaspadarchaya specyyalizacyya sfarmavalasya y XIX stagoddzi nyameckiya kalanisty razbili plantacyi kavy amerykanskaya kampaniya Yunajted Frut stala vyroshchvac banany Syonnya y agrarnym sektary pracue palova gvatemalcay i yon zabyaspechvae 40 ekspartnyh dahoday Vyroshchvayucca taksama cukrovy trysnyog garodnina kvetki Cukrovy trysnyog kukuruza i plady alejnaj palmy ekspartuyucca y mnogiya krainy yak syravina dlya biyapaliva shto pryvodzic da rostu koshtay na pradukty harchavannya kukuruza razam z fasolyaj skladae asnovu racyyonu U nevyalikih ab yomah zdabyvayucca zolata srebra cynk kobalt i nikel Razvita lyogkaya pramyslovasc shvejnaj pradukcyya ekspartuecca Vyvozyacca vyraby ruchnoj pracy Paslya skanchennya gramadzyanskaj vajny razvivaecca mizhnarodny turyzm najbolshaj papulyarnascyu y turstay karystaecca gorad majya Tykal Nekatoryya cikavinkiPoynaya nazva stalicy Nueva Gvatemala de la Asunsyon Pryroda Gvatemaly yak by pomscila za abrabavanyh i znyavolenyh indzejcay U 1541 godze vulkan Agua vyvergnuy patoki kipyachaj vady i brudu i znishchyy pershuyu ispanskuyu stalicu Gvatemaly U 1773 yashche adna stalica Antygua kulturny i universitecki centr byla razburana zemlyatrusam i vyvyarzhennem vulkana Tady stalicu peranesli y cyaperashni gorad Gvatemala i netry krainy nareshce spynili pomstu Pa pakazchyku u 2014 godze byla 31 j syarod 33 krain Lacinskaj AmerykiGl taksamaDzen Myortvyh Oskar AjzekZnoski143 Constitution of Guatemala lt a href https wikidata org wiki Track Q5164195 gt lt a gt https data iana org time zones tzdb 2021e northamericaLitaraturaGvatemala Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 5 Galcy Dagon Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1997 T 5 576 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0090 0 t 5 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Gvatemala