Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гандура́с (ісп.: Honduras), Рэспу́бліка Гандура́с (ісп.: República de Honduras) — краіна ў Цэнтральнай Амерыцы. Мяжуе з Нікарагуа на поўдні, Гватэмалай і Сальвадорам на захадзе; з поўначы амываецца Карыбскім морам, на поўдні мае выхад да Ціхага акіяну. Плошча 112 тыс. км². Насельніцтва 7,5 млн чал. Сталіца — горад Тэгусігальпа.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: «Libre, Soberana e Independiente» | |||||
| Гімн: «Tu bandera es un lampo de cielo» | |||||
| Дата незалежнасці | 15 верасня 1821 (абвешчана) 1823 (Прызнана) (ад Іспаніі) | ||||
| Афіцыйная мова | іспанская | ||||
| Сталіца | Тэгусігальпа | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Тэгусігальпа, Сан-Педра-Сула | ||||
| Форма кіравання | Прэзідэнцкая рэспубліка | ||||
| Хуан Арланда Эрнандэс | |||||
| Плошча • Усяго | 100-я ў свеце 112 090 км² | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2005) • Шчыльнасць | 7 875 204 чал. (96-я) 63 чал./км² | ||||
| Валюта | Лемпіра (HNL,код 340) | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .hn | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | HN | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | HND | ||||
| Код МАК | HON | ||||
| Тэлефонны код | +504 | ||||
| Часавыя паясы | -6 | ||||
У Гандурасе жылі некалі прадстаўнікі Мезаамерыканскіх культур, у першую чаргу мая, да заваёвы тэрыторыі Іспаніяй у XVI стагоддзі. Іспанцы прывезлі каталіцтва, якая стала на сёння галоўнай рэлігіяй краіны. Краіна здабыла незалежнасць у 1821 годзе і з тых часоў з'яўляецца рэспублікай, хоць увесь час сваёй гісторыі краіна трывала перажывае напружанасць і палітычную нестабільнасць.
Гандурас ахоплівае плошчу каля 112492 км², насельніцтва краіны перавышае 8 млн чалавек. Асноўнымі галінамі эканомікі Гандурасу з'яўляюцца здабыча карысных выкапняў, вырошчванне кавы, трапічнай садавіны і цукровага трыснягу. Па класіфікацыі Сусветнага банка адносіцца да моцна абцяжараных даўгамі бедных краін (англ.: Heavily Indebted Poor Countries).
Гісторыя
У дакалумбавыя часы сучасны Гандурас уваходзіў у склад Мезаамерыканскай культурнай вобласці. На захадзе краіны цывілізацыя мая квітнела на працягу сотняў гадоў. На тэрыторыі Гандурасу знаходзіўся вялікі горад мая, рэшткі якога на сёння вядомы як Капан. Мая мелі пісьменнасць, ведалі рамёствы, вырошчвалі кукурузу, стваралі збудаванні з каменя, будавалі дарогі, мелі моцнае і мабільнае войска. Аднак у IX стагоддзі мая паводле нявызначаных прычын сышлі з гэтага рэгіёна на паўвостраў Юкатан, што знаходзіцца на поўдні сучаснай Мексікі. Руіны Капана былі выяўлены археолагамі ў лясных гушчарах Гандурасу толькі ў 1839 годзе.
У 1524 годзе быў заваёваны іспанцамі, а ў 1535 годзе стаў часткай Новай Іспаніі. У 1821 годзе Гандурас атрымаў незалежнасць, а з 1823 года ўвайшоў у склад , з якой выйшаў у 1838 годзе. У ХХ стагоддзі не абмінулі яго шэраг ваенных пераваротаў, якія былі хваробай Лацінскай Амерыкі.
Геаграфія
На большай частцы краіны горы і ўзвышшы. Цэнтральную частку займае складка-глыбавае нагор'е вышынёй да 2865 метраў. Вялікае значэнне маюць міжгорныя басейны і катлавіны з слабахвалістай паверхняй. У горных раёнах бываюць разбуральныя землетрасенні. Уздоўж узбярэжжаў нізіны, самая вялікая з іх — Маскітавы бераг. Ёсць радовішчы золата, серабра, медзі, свінцу, цынку, жалезнай руды, вугалю і інш. Клімат трапічны, пасатны, на нізінах і ў далінах гарачы (сярэднія месячныя тэмпературы ад 22 да 26 ° С), на нагор'і цёплы (ад 10 да 24 ° С). Ападкаў за год на паўднёва-ўсходніх схілах гор больш за 3000 мм, на ўчастках заслоненых гарамі ад пасату, каля 1000 мм. Рэкі горныя, багатыя гідраэнергіяй. Пад лесам 34 % тэрыторыі. На нізінах і ніжніх схілах гор (да вышыні 700 метраў) трапічныя лясы. Вышэй, у далінах і міжгорных басейнах, на горных схілах, закрытых ад вільготных вятроў, вечназялёныя субтрапічныя і дубова-хваёвыя лясы. У найбольш сухіх раёнах — травяністая расліннасць саваннаў. Нацыянальныя паркі: Ла-Тыгра, Рыа-Платана; ёсць рэзерваты і лясныя заказнікі.
Экалогія
Рэгіён адметны сваёй біяразнастайнасцю, бо ў ім маюцца шматлікія віды раслін і жывёл. Як і іншыя краіны ў рэгіёне Гандурас утрымлівае шырокія біялагічныя рэсурсы. Краіна месціць больш за 6 тысяч відаў сасудзістых раслін, з якіх 630 з'яўляюцца архідэямі. У рэгіёне пражываюць каля 250 відаў паўзуноў і земнаводных, больш за 700 відаў птушак і 110 відаў сысуноў, за палову з іх складаюць кажаны.
У паўночна-ўсходнай частцы краіны ў вобласці знаходзіцца біясферны запаведнік Рыа-Платана, які з'яўляецца домам для вялікай разнастайнасці жыцця. Запаведнік быў дададзены ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў 1982 годзе.
Насельніцтва
Больш за 90 % насельніцтва гандурасцы, народ, які сфарміраваўся ад змяшання іспанцаў з мясцовым індзейскім насельніцтвам. Індзейцы (7 %, плямёны ленка, пая, хікакэ, міскіта, сума і інш.) жывуць пераважна каля мяжы з Гватэмалай, афрыканцы (2 %) — на паўночным узбярэжжы. У антрапалагічных адносінах каля 85 % метысаў, 10 — індзейцаў, 2 — афрыканцаў, 1 % — еўрапейцаў. 97 % вернікаў — каталікі, ёсць групы афра-пратэстантаў. Большая частка насельніцтва сканцэнтравана ў міжгорных катлавінах і на паўночным узбярэжжы. Каля паловы насельніцтва жыве ў гарадах. Найбуйнейшыя гарады: Тэгусігальпа, Сан-Педра-Сула, , . У сельскай гаспадарцы занята 62 % працаздольнага насельніцтва, у абслуговых галінах — 20, у прамысловасці — 9, будаўніцтве — 3 %.
Дэмаграфія
89,9 % жыхароў — метысы, 6,7 % — індзейцы, 2,1 % — чорныя, 1,3 % — белыя. Сярэдняя працягласць жыцця 65 гадоў. Больш за 24 % жыхароў непісьменныя. Гарадское насельніцтва 44 %. 80 % пражывае па-за мяжой убоства.
Рэлігія
- Католікі: 76 %
- Пратэстанты: 18,5 %
- Мармоны: 1,5 %
- : 1 %
- Сведкі Іеговы: 0,8 %
- : 0,4 %
Зноскі
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/northamerica
- Honduran Biodiversity Database Архівавана 15 сакавіка 2010.. Honduras Silvestre.
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 25-27. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гандурас
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Gandura s isp Honduras Respu blika Gandura s isp Republica de Honduras kraina y Centralnaj Amerycy Myazhue z Nikaragua na poydni Gvatemalaj i Salvadoram na zahadze z poynachy amyvaecca Karybskim moram na poydni mae vyhad da Cihaga akiyanu Ploshcha 112 tys km Naselnictva 7 5 mln chal Stalica gorad Tegusigalpa Respublika Ganduras isp Republica de Honduras Scyag Gandurasa Gerb GandurasaDeviz Libre Soberana e Independiente Gimn Tu bandera es un lampo de cielo Data nezalezhnasci 15 verasnya 1821 abveshchana 1823 Pryznana ad Ispanii Aficyjnaya mova ispanskayaStalica TegusigalpaNajbujnejshyya garady Tegusigalpa San Pedra SulaForma kiravannya Prezidenckaya respublikaHuan Arlanda ErnandesPloshcha Usyago 100 ya y svece 112 090 km Naselnictva Acenka 2005 Shchylnasc 7 875 204 chal 96 ya 63 chal km Valyuta Lempira HNL kod 340 Internet damen hnKod ISO Alpha 2 HNKod ISO Alpha 3 HNDKod MAK HONTelefonny kod 504Chasavyya payasy 6 U Gandurase zhyli nekali pradstayniki Mezaamerykanskih kultur u pershuyu chargu maya da zavayovy terytoryi Ispaniyaj u XVI stagoddzi Ispancy pryvezli katalictva yakaya stala na syonnya galoynaj religiyaj krainy Kraina zdabyla nezalezhnasc u 1821 godze i z tyh chasoy z yaylyaecca respublikaj hoc uves chas svayoj gistoryi kraina tryvala perazhyvae napruzhanasc i palitychnuyu nestabilnasc Ganduras ahoplivae ploshchu kalya 112492 km naselnictva krainy peravyshae 8 mln chalavek Asnoynymi galinami ekanomiki Gandurasu z yaylyayucca zdabycha karysnyh vykapnyay vyroshchvanne kavy trapichnaj sadaviny i cukrovaga trysnyagu Pa klasifikacyi Susvetnaga banka adnosicca da mocna abcyazharanyh daygami bednyh krain angl Heavily Indebted Poor Countries GistoryyaU dakalumbavyya chasy suchasny Ganduras uvahodziy u sklad Mezaamerykanskaj kulturnaj voblasci Na zahadze krainy cyvilizacyya maya kvitnela na pracyagu sotnyay gadoy Na terytoryi Gandurasu znahodziysya vyaliki gorad maya reshtki yakoga na syonnya vyadomy yak Kapan Maya meli pismennasc vedali ramyostvy vyroshchvali kukuruzu stvarali zbudavanni z kamenya budavali darogi meli mocnae i mabilnae vojska Adnak u IX stagoddzi maya pavodle nyavyznachanyh prychyn syshli z getaga regiyona na payvostray Yukatan shto znahodzicca na poydni suchasnaj Meksiki Ruiny Kapana byli vyyayleny arheolagami y lyasnyh gushcharah Gandurasu tolki y 1839 godze U 1524 godze byy zavayovany ispancami a y 1535 godze stay chastkaj Novaj Ispanii U 1821 godze Ganduras atrymay nezalezhnasc a z 1823 goda yvajshoy u sklad z yakoj vyjshay u 1838 godze U HH stagoddzi ne abminuli yago sherag vaennyh peravarotay yakiya byli hvarobaj Lacinskaj Ameryki GeagrafiyaUzbyarezhzha Punta Sal Na bolshaj chastcy krainy gory i yzvyshshy Centralnuyu chastku zajmae skladka glybavae nagor e vyshynyoj da 2865 metray Vyalikae znachenne mayuc mizhgornyya basejny i katlaviny z slabahvalistaj paverhnyaj U gornyh rayonah byvayuc razburalnyya zemletrasenni Uzdoyzh uzbyarezhzhay niziny samaya vyalikaya z ih Maskitavy berag Yosc radovishchy zolata serabra medzi svincu cynku zhaleznaj rudy vugalyu i insh Klimat trapichny pasatny na nizinah i y dalinah garachy syaredniya mesyachnyya temperatury ad 22 da 26 S na nagor i cyoply ad 10 da 24 S Apadkay za god na paydnyova yshodnih shilah gor bolsh za 3000 mm na ychastkah zaslonenyh garami ad pasatu kalya 1000 mm Reki gornyya bagatyya gidraenergiyaj Pad lesam 34 terytoryi Na nizinah i nizhnih shilah gor da vyshyni 700 metray trapichnyya lyasy Vyshej u dalinah i mizhgornyh basejnah na gornyh shilah zakrytyh ad vilgotnyh vyatroy vechnazyalyonyya subtrapichnyya i dubova hvayovyya lyasy U najbolsh suhih rayonah travyanistaya raslinnasc savannay Nacyyanalnyya parki La Tygra Rya Platana yosc rezervaty i lyasnyya zakazniki Ekalogiya Regiyon admetny svayoj biyaraznastajnascyu bo y im mayucca shmatlikiya vidy raslin i zhyvyol Yak i inshyya krainy y regiyone Ganduras utrymlivae shyrokiya biyalagichnyya resursy Kraina mescic bolsh za 6 tysyach viday sasudzistyh raslin z yakih 630 z yaylyayucca arhideyami U regiyone prazhyvayuc kalya 250 viday payzunoy i zemnavodnyh bolsh za 700 viday ptushak i 110 viday sysunoy za palovu z ih skladayuc kazhany U paynochna yshodnaj chastcy krainy y voblasci znahodzicca biyasferny zapavednik Rya Platana yaki z yaylyaecca domam dlya vyalikaj raznastajnasci zhyccya Zapavednik byy dadadzeny y spis Susvetnaj spadchyny YuNESKA y 1982 godze NaselnictvaBolsh za 90 naselnictva gandurascy narod yaki sfarmiravaysya ad zmyashannya ispancay z myascovym indzejskim naselnictvam Indzejcy 7 plyamyony lenka paya hikake miskita suma i insh zhyvuc peravazhna kalya myazhy z Gvatemalaj afrykancy 2 na paynochnym uzbyarezhzhy U antrapalagichnyh adnosinah kalya 85 metysay 10 indzejcay 2 afrykancay 1 eyrapejcay 97 vernikay kataliki yosc grupy afra pratestantay Bolshaya chastka naselnictva skancentravana y mizhgornyh katlavinah i na paynochnym uzbyarezhzhy Kalya palovy naselnictva zhyve y garadah Najbujnejshyya garady Tegusigalpa San Pedra Sula U selskaj gaspadarcy zanyata 62 pracazdolnaga naselnictva u abslugovyh galinah 20 u pramyslovasci 9 budaynictve 3 Demagrafiya89 9 zhyharoy metysy 6 7 indzejcy 2 1 chornyya 1 3 belyya Syarednyaya pracyaglasc zhyccya 65 gadoy Bolsh za 24 zhyharoy nepismennyya Garadskoe naselnictva 44 80 prazhyvae pa za myazhoj ubostva ReligiyaKatoliki 76 Pratestanty 18 5 Marmony 1 5 1 Svedki Iegovy 0 8 0 4 Znoskihttps data iana org time zones tzdb 2021e northamerica Honduran Biodiversity Database Arhivavana 15 sakavika 2010 Honduras Silvestre LitaraturaBelaruskaya encyklapedyya U 18 t T 5 Galcy Dagon Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1997 T 5 S 25 27 576 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0090 0 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Ganduras