Байт

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Байт (значэнні).

Байт (англ.: byte) — адзінка захоўвання і апрацоўкі лічбавай інфармацыі; сукупнасць бітаў, якая апрацоўваецца камп’ютарам аднамомантна. У сучасных вылічальных сістэмах байт лічыцца роўным васьмі бітам, у гэтым выпадку ён можа прымаць адно з 256 (2⁸) розных значэнняў (станаў, кодаў). Аднак у гісторыі камп’ютараў вядомыя вырашэнні з іншым памерам байта (напрыклад, 6 бітаў, 32 біта, 36 бітаў), таму часам у камп’ютарных стандартах і афіцыйных дакументах для пазначэння 8-бітнага слова ўжываецца тэрмін «» (лац.: octet).

-2002			Прыстаўкі СІ		МЭК
Назва	Сімвал	Ступень	Назва	Ступень	Назва	Сімвал		Ступень
байт	Б	2^0	-	10^0	байт	B	Б	2^0
кілабайт	КБ	2^10	кіла-	10^3		KiB	КіБ	2^10
мегабайт	МБ	2^20	мега-	10^6		MiB	МіБ	2^20
гігабайт	ГБ	2^30	гіга-	10^9		GiB	ГіБ	2^30
тэрабайт	ТБ	2^40	тэра-	10^12		TiB	ТіБ	2^40
петабайт	ПБ	2^50	пета-	10^15		PiB	ПіБ	2^50
	ЭБ	2^60	экса-			EiB	ЭіБ	2^60
	ЗБ	2^70	зэта-			ZiB	ЗіБ	2^70
	ЙБ	2^80	йота-			YiB	ЙіБ	2^80

У большасці вылічальных архітэктур байт — гэта мінімальны незалеэна адрасавальны набор даных.

Гісторыя

Назва «байт» (слова byte уяўляе сабой скарачэнне словазлучэнне BinarY TErm — «двайковы тэрм») было ўпершыню выкарыстана ў 1956 годзе (англ.: Werner Buchholz) падчас праектавання першага суперкамп’ютара (англ.) дзеля жмуту перадавальных адначасова ў прыладах уводу-вываду шасці бітаў. Пазней у межах таго ж праекта, байт быў пашыраны да васьмі біт.

Шэраг ЭВМ 1950-х і 1960-х гадоў (, ) выкарыстоўвалі 6-бітавыя сімвалы ў 48-бітавых ці 60-юітавых машынных словах. У некаторых мадэлях ЭВМ вытворчасці (англ.) (зараз ) памер сімвала быў роўны 9 бітам. У савецкай ЭВМ Мінск-32 выкарыстоўваўся 7-бітны байт.

Байтавая адрасацыя памяці была ўпершыню ўжыта ў сістэме . У ранейшых камп’ютарах адрасаваць можна было толькі цалкам машыннае слова, якое складалася з некалькіх байтаў, што ўскладняла апрацоўку тэкставых даных.

8-бітныя байты былі прыняты ў System/360, верагодна, з-за ўжывання -фармата ўяўлення лікаў: адна дзесятковая лічба (0-9) патрабуе 4 біта (тэтраду) для захоўвання; адзін 8-бітны байт можа ўяўляць дзве дзесятковея лічбы. 6-ббітныя байты могуць захоўваць толькі па адной дзесятковай лічбе, два біта застаюцца незадзейнічаныя.

Па другой версіі, 8-бітны памер байта звязаны з 8-бітным лікавым уяўленнем сімвалаў у кадыроўцы .

Па трэцяй версіі, з-за двайковай сістэмы кадавання у камп’ютарах найбольш выгоднымі для апаратнай рэалізацыі і зручнымі для апрацоўкі даных з’яўляюцца даўжыні словаў кратныя спупеням 2, у тым ліку і 1 байт = 2³ = 8 бітаў, сістэмы і камп’ютары з даўжынямі словаў не кратнымі спуменям 2 адпалі з-за нявыгаднасці і нязручнасцяў.

Паступова 8-бітныя байты сталі стандартам дэ-факта і з пачатка 1970-х у большасці камп’ютараў байты скаладаюцца з 8 біт і памер машыннага слова кратны 8 бітам.

З меркаванняў зручнасці адзінкі нетэкставых тыпаў даных таксама робяць кратнымі 8 бітам, напрыклад:

• памер аднаго сэмпла ў гукавых файлах роўны 8, 16 ці 24 бітам
• памер пікселя ў сістэме RGB роўны 24 бітам (па 8 біт на колер)

Колькасць станаў (кодаў) у байце

Колькасць станаў (кодаў, значэнныў), якое можа прымаць 1 васьмібайтны байт з пазіцыйным кадаваннем, вызначаецца ў камбінаторыцы, роўнае колькасці размяшчэнняў з паўтарэннем і вылічаецца па формуле:

${\displaystyle N_{p}={\bar {A}}(n,k)={\bar {A}}_{n}^{k}=n^{k}=2^{8}=256}$ магчымых станаў (кодаў, значэнняў), дзе

• ${\displaystyle N_{p}}$ — колькасць станаў (кодаў, значэнняў) у адным байце.
• ${\displaystyle {\bar {A}}(n,k)={\bar {A}}_{n}^{k}}$ — колькасць рахмяшчэнняў з паўтарэннямі.
• ${\displaystyle n}$ — кольскасць станаў (кодаў, значэнняў) у адным біце; у біце 2 стану (n=2).
• ${\displaystyle k}$ — кольскасць бітаў у байце; у 8-бітным байце k=8 і ў ім можа быць ад 0 да 8 аднолькавых бітаў (паўтарэнняў).

Вытворныя адзінкі

-2002			Прыстаўкі СІ		МЭК
Назва	Сімвал	Ступень	Назва	Ступень	Назва	Сімвал		Ступень
байт	Б	2^0	-	10^0	байт	B	Б	2^0
кілабайт	КБ	2^10	кіла-	10^3		KiB	КіБ	2^10
мегабайт	МБ	2^20	мега-	10^6		MiB	МіБ	2^20
гігабайт	ГБ	2^30	гіга-	10^9		GiB	ГіБ	2^30
тэрабайт	ТБ	2^40	тэра-	10^12		TiB	ТіБ	2^40
петабайт	ПБ	2^50	пета-	10^15		PiB	ПіБ	2^50
	ЭБ	2^60	экса-			EiB	ЭіБ	2^60
	ЗБ	2^70	зэта-			ZiB	ЗіБ	2^70
	ЙБ	2^80	йота-			YiB	ЙіБ	2^80

Кратныя прыстаўкі для стварэння вытворных адзінак для байта ўжываюцца не як звычайна: памяньшальныя прыстаўкі не ўжываюцца зусім, а адзінкі вымярэння інфармацыі менш за байт завуцца спецыяльнымі словамі ( і біт); павелічальныя прыстаўкі кратныя 1024=2¹⁰, гэта значыць кілабайт роўны 1024 байтам, мегабайт — 1024 кілабайтам ці 1 048 576 байтам і г. д. для гіга-, тера- і петабайтаў. Розніца паміж ёмістасцямі (аб’ёмамі), якія ўяўлены ў кіла = 10³ = 1000 і ўяўлены ў Кіла = 2¹⁰ = 1024, павялічваецца з ростам вагі прыстаўкі. МЭК раіць ужываць , але на практыцы яны пакуль не ўжываюцца, магчыма, з-за неблалагучнасці — кібібайт, мебібайт, і г. д.

Часам дзесятковыя прыстаўкі ўжываюцца і ў прамым сэнсе, напрыклад, пры вызначэнні ёмкасці цвёрдых дыскаў: у іх гігабайт можа пазначаць не 1 073 741 824=1024³ байтаў, а мільён кілабайтаў (роўнае 1 024 000 000 байтаў), а то і наўпрост мільярд байтаў.

Гл. таксама

• Двайковая сістэма злічэння

Зноскі