Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Гісторыя Еўропы ахоплівае людзей, якія насяляюць еўрапейскі кантынент ад часоў першых пасяленняў у дагістарычныя часы да сучаснасці. Першыя людзі з'явіліся тут з Афрыкі паміж 45 тысяч і 25 тысяч гадоў да н.э. Самыя раннія пасяленцы ў дагістарычнай Еўропе прыйшлі ў эпоху палеаліту. Сельскай гаспадаркай насельнікі Еўропы пачалі займацца каля 7000 года да н.э. у часы неаліту.
Дагістарычныя часы
Еўропа заставалася незаселенай людзьмі даволі доўгі час у параўнанні з іншымі кантынентамі. Верагодная гіпотэза, што (Homo erectus) і неандэртальцы (Homo neanderthalensis) мігравалі з Афрыкі ў Еўропу перад з'яўленнем сучаснага чалавека, і адбылося гэта ў палове . На паўднёвым усходзе Еўропы, у Грузіі ў горадзе , былі знойдзены рэшткі людзей, якія жылі 1,8 мільёнаў гадоў таму і належалі да формы, як мяркуюць, пераходнай паміж чалавекам умелым (Homo habilis) і чалавекам прамаходзячым, пазней гэтыя людзі рассяліліся па ўсёй паўднёвай Азіі. Гэтую форму вылучылі ў асобны від — (Homo georgicus), і верагодна, што ўсе астанкі належаць асобінам адной папуляцыі, якая з'яўляецца самай старажытнай у Еўропе.
У дастатковай жа ступені засяліў Еўропу гейдэльбергскі чалавек і яго верагодны нашчадак неандэрталец, пры гэтым еўрапейскія неандэртальцы мелі пэўныя фенатыпічныя і генатыпічныя адрозненні ад неандэртальцаў іншых кантынентаў, якія магчыма паўсталі з прычыны адаптацыі да кліматычных умоў і перакрыжавання папуляцыяў на ўсім кантыненце. Ранняе з'яўленне чалавека разумнага (Homo sapiens) у Еўропе датуецца прыкладна 35 000 годам і звычайна звязваецца з краманьёнцамі. Некаторыя лакальна развітыя пераходныя культуры, напрыклад , выразна выкарыстоўвалі тэхналогіі верхняга палеаліту.
Бронзавы век
У пачатку 2 тысячагоддзя да н.э. пачалося перасяленне індаеўрапейскіх народаў. На Сардзініі ў выніку ўварвання з усходу ўтварылася высокаразвітая культура будаўнікоў нурагаў. Першая добра вядомая пісьмовая цывілізацыя ў Еўропе была Мінойская цывілізацыя на востраве Крыт, а пазней Мікенская цывілізацыя ў Грэцыі, пачынаючы з 2 тысячагоддзя да н.э. З гэтага ж перыяду ў цэнтральнай і ўсходняй частках Еўропы распаўсюджваецца (штрыхаванай керамікі), якая лічыцца ў рэгіёне першай культурай, што дакладна можа атаясамлівацца з індаеўрапейскімі перасяленцамі; тым не менш, у рэгіёне гэтая культура доўгі час суіснавала з культурамі яўна даіндаеўрапейскага насельніцтва (напрыклад, нарвенская) і ўтварала з імі змяшаныя культуры.
Першыя гарады-дзяржавы, створанныя ў XVII—XVI стагоддзях да н.э., як Мікены, Тырынф, Пілас, мелі цесныя культурныя і гандлёвыя сувязі з Крытам, Мікенская культура шмат чаго запазычала ад мінойскай цывілізацыі, уплыў якой адчуваецца ў культавых абрадах, свецкім жыцці, мастацкіх помніках; несумненна, ад крыцянаў было ўспрынята мастацтва пабудовы суднаў. У XV—XIII стагоддзях да н.э. ахейцы заваявалі Крыт і Кіклады, каланізавалі шматлікія астравы ў Эгейскім моры, заснавалі шэраг паселішчаў у глыбіні тэрыторыі Грэцыі, на месцы якіх пазней знакамітыя антычныя гарады-дзяржавы, як Карынф, Афіны, Дэльфы, Фівы. Гэты перыяд лічыцца часам росквіту мікенскай цывілізацыі.
10 ст
Пасля пераходу венгерскіх плямёнаў праз Карпаты на Панонскую раўніну (895), яны выгналі або падпарадкавалі тамтэйшае малалікае насельніцтва. Гэтыя землі сталі цэнтрам шматлікіх венгерскіх рабаўніцкіх набегаў на Еўропу, якія працягваліся да сяр. 10 ст. (33 набегі за 899—955). Асабліва пацярпелі нямецкія, а таксама французскія і італьянскія землі.
У Цэнтральнай Еўропе набегі венгерскага саюза плямёнаў на заходнім кірунку былі канчаткова спыненыя немцамі (гл. ); аднак, венгерскія набегі ў паўднёвым, балканскім кірунку (т. ч., на тагачасныя Балгарыю і Візантыю), працягваліся. У гэту барацьбу ўвязвалася і Русь (гл. руска-візантыйская вайна, 970—971). Пасля вайны 970—971 гг. венгерскі саюз плямёнаў трапіў у вельмі цяжкое становішча — адбылося палітычнае збліжэнне Візантыі і Русі, а таксама Візантыі і Германіі; з поўначы на венграў наступала Чэхія, леннік Германіі; Балгарыя была далучана да Візантыі. Аднак вялікі князь венграў Геза Арпад умела выкарыстаў варожасць Заходняй Еўропы і Візантыі і праз хрышчэнне венграў у лацінскі абрад далучыў іх да заходняга блоку. Былі заключаныя дынастычныя шлюбы венгерскай вялікакняжацкай дынастыі з валадарамі палякаў, русаў і баварцаў. Т. ч. Венгерскае вялікае княства ў канцы 10 ст. здолела стабілізаваць сваё міжнароднае становішча, і ў 1000, за згодай святарымскага імператара, было ператворана ў Венгерскае каралеўства.
11 ст
На землях Францыі ў 11 ст. існавалі шматлікія феадальныя дзяржаўныя ўтварэнні, з якіх буйнейшымі былі герцагствы Нармандскае і Аквітанскае, графствы Фландрыі, Анжу, Блуа і інш. Каралеўская дынастыя Капецінгаў валодала тады невялікім каралеўскім даменам навокал Парыжа.
Англійскае каралеўства ўваходзіла на працягу 1-й пал. 11 ст. у вялікую Дацкую дзяржаву (разам з уласна Даніяй і Нарвегіяй), а неўзабаве пасля аднаўлення сваёй самастойнасці (1042) была заваявана герцагам Нармандыі (1066), які стаў пачынальнікам новай каралеўскай дынастыі, застаючыся фармальна васалам караля французскага.
На землях Італіі вялікія тэрытарыяльныя набыткі былі зроблены выхаднямі з Нармандыі, якія адваявалі ў сарацынаў Сіцылію, а на поўдні аб'ядналі ў герцагстве Паўднёвай Італіі ранейшыя сарацынскія, візантыйскія і лангабардскія ўладанні. Свяшчэнная Рымская імперыя, пасля часовага паслаблення яе ўлады ў Італіі ў пач. 11 ст., аднавіла свой кантроль над Паўночнай Італяій і над інстытутам папства пад сяр. 11 ст.
У Іспаніі агульны ўпадак мусульманскай дзяржаўнасці дазволіў хрысціянскім каралеўствам (Леон і Кастылія) перайсці ў шырокі наступ на Пірэнейскім паўвостраве (гл. рэканкіста).
Ісламскі свет быў паслаблены ўнутранымі супярэчнасцяміі. Утварылася шыіцкая дзяржава Фацімідаў з цэнтрам у Егіпце, якая ўвайшла ў ваеннае процістаянне з суніцкім Багдадскім халіфатам. Існаванне дзяржавы Фацімідаў спрычыніла першае за некалькі стагоддзяў пашырэнне гандлёвых сувязяў Еўропы і Усходняга Міжзамнамор'я. Пагроза дзяржаве з боку хуткарослай дзяржавы туркаў-сельджукаў у канцы 11 ст., была на нейкі час адхіленая еўрапейскімі крыжовымі паходамі і ўтварэннем «лацінскіх каралеўстваў» на Блізкім Усходзе.
Візантыя ў пач. 11 ст. у значнай ступені аднавіла сваю магутнасць, у чым ёй паспрыяў унутраны раскол ісламскага свету. Тымчасам імперыі давялося сутыкнуцца з нармандскімі заваёвамі ў Італіі, што спрычынілася, між іншым, і да расколу хрысціянскай царквы (1054). У канцы 11 ст. туркі-сельджукі, пасля захопу дзяржавы Абасідаў, заваявалі значныя візантыйскія тэрыторыі ў Малой Азіі.
У Цэнтральнай Еўропе ў пач. 11 ст. канчаткова аформіліся такія буйныя дзяржаўныя ўтварэнні, як Венгерскае каралеўства і Польскае княства (потым каралеўства). Польскае каралеўства актыўна спрабавала распаўсюдзіць свае ўладанні на суседнія землі (Русь і інш.) на працягу 1-й чвэрці 11 ст., але потым распалася на мноства княстваў.
У 1-й пал. 11 ст. Венгерскае каралеўства, маючы падтрымку св.-рым. імператара і карыстаючыся працяглым візантыйска-балгарскім канфліктам, паступова кансалідоўвала свае ўладанні ва ўсходняй частцы Карпацкага басейна (Трансільванія, Матра і інш. землі); адначасова пачалі ўмацоўвацца і венгерска-візантыйскія сувязі (гл. ). Тады ж Венгрыя выступіла на баку немцаў у польска-нямецкім канфлікце ў час спробаў Баляслава Храбрага стварыць Польскую імперыю. Нарэшце, у 1027—1028 венгерскі кароль захапіў апошняе пляменнае дзяржаўнае ўтварэнне венграў — даліну Мараш.
Кіеўская Русь на працягу 11 ст. вяла барацьбу з суседнімі цэнтральнаеўрапейскімі ўладарамі і з паўднёвымі качэўнікамі.
Свяшчэнная Рымская імперыя на працягу 1-й пал. 11 ст. аднавіла свой кантроль над Паўночнай Італяій і над інстытутам папства. Важным фактарам росту моцы імперыі, але і важным фактарам агульнаеўрапейскага развіцця, стала распачатая ў 11 ст. маштабная славянскіх і балцкіх зямель, спачатку ў міжрэччы Эльбы і Одэра, а пазней і ў басейне Віслы.
Папства за 1-ю пал. 11 ст. выявіла моцную тэндэнцыю да нарошчвання свецкасці, што ўвайшло ў супярэчнасць з рухам за рэфармацыю царкоўнага жыцця 10 — 11 ст. Важнейшымі непасрэднымі вынікамі барацьбы Папства за палітычную самастойнасць сталі выхад Папства з-пад залежнасці ад рымскай арыстакратыі (у чым значна паспрыяў імператар) і канчатковы разрыў з Візантыйскай (Усходняй) царквой (1054). Прыхільнікі царкоўнай рэформы, якія паслядоўна кіравалі Каталіцкай царквой да канца 11 ст., змаглі дасягнуць і значнага росту палітычнага аўтарытэту Папства ў хрысціянскім свеце і да раней небывалых прэтэнзій на вяршэнства над свецкай уладай (гл. вучэнне пра дзве ўлады). Гэта прывяло да вострага канфлікту папскага стальца з святарымскім імператарам, у якім Папа ўзяў верх (гл. хаджэнне ў Каносу, барацьба за інвестытуру) і да ператварэння рымскага епіскапату ў своеасаблівую транснацыянальную палітычную арганізацыю, якая, аднак, не магла пазбавіцца ад свайго ўзаемапранікнення з уладай свецкай.
Паслабленне Візантыі ў канцы 11 ст. (гл. бітва пад Манцыкертам) і просьба візант. імператара аб дапамозе, скіраваная да Папы, разам з іншымі палітычнымі і эканамічнымі фактарамі спрычыніліся да пачатку еўрапейскіх Крыжовых паходаў на Блізкі Усход.
12 ст
На землях Францыі ў 1-й пал. 12 ст. французская каралеўская дынастыя ўмацоўвала сваю ўладу і нарошчвала каралеўскі дамен. У 1154, пасля раду дынастычных шлюбаў, Англія і ўся Заходняя Францыя ўвайшлі ў склад г.зв. Анжуйскай імперыі, пад уладай Генрыха II Англійскага.
Англія, пасля жорсткіх грамадзянскіх войнаў у сяр. 12 ст., заставалася пад уладай англа-нармандскай дынастыі, а з 1154 уваходзіла ў г.зв. Анжуйскую імперыю.
На Іберыйскім паўвостраве іспанскія каралеўствы з дапамогай крыжакаў дасягнулі значнага поспеху — узяцця Лісабона (1147), і заснавалі Іберыйскае каралеўства Партугалія.
Візантыя ў пач. 12 ст. здолела перамагчы печанегаў за Дунаем і дасягнуць пэўнага ўнутранага ўмацавання.
Раскол сяр. 12 ст.
У сяр. 12 ст. Заходняя і Цэнтральная Еўропа фактычна раскалоліся на дзве вялікія кааліцыі: франка-нарманскі і візантыйска-святарымскі блокі.
Канфрантацыя была распачатая паходам нарманскага італійскага караля Рожара II на візантыйскія ўладанні ў Грэцыі (лета 1147) з назначанай перспектывай захопу Канстанцінопаля. У адказ Візантыя, жадаючы, у сваю чаргу, аднавіць сваю ўладу ў Паўдн. Італіі, увайшла ў саюз з Венецыяй, а пасля з Св. Рымскай імперыяй супраць нарманаў (гл. саюз двух імператараў) з мэтай захопу і раздзелу нарманскага італійскага каралеўства.
Пад 1149 вакол нарманскага караля ўтварылася кааліцыя розных сіл, якія з розных прычын процістаялі «саюзу двух імператараў» — Францыя і Папа падтрымалі Рожара II дзеля абяцанага ім новага крыжовага паходу, першай мэтай якога было б узяцце Канстанцінопаля; уладзіміра-валынскі князь Ізяслаў Мсціславіч змагаўся супраць візантыйскага ўплыву на рускія землі; Урош II, сербскай вобласці Рашка, імкнуўся да незалежнасці ад Візантыі; кааліцыю падтрымаў нямецкі герцаг . Венгрыя ў канчатковым выніку падтрымала нарманска-французскі блок, бо процістаяла Венецыі (з-за далмацінскага пытання), мела абвостраныя адносіны з Візантыяй, якія пазней перараслі ва ўзброены канфлікт на Балканах (з-за падтрымкі Вельфу VI супраць св.-рым. імператара, з-за наладжаных у 1147 сувязяў з Францыяй, а таксама з-за ўдзелу ў візантыйскіх палацавых пераваротах); з іншага боку, Венгрыя мела ў той час добрыя адносіны з Валынню і Кіевам, і была блізкая з сербамі.
На працягу 12 ст. Візантыя перамагла спробы паўднёва-еўрапейскіх нармандскіх заваёваў у Грэцыі і стрымала наступ туркаў-сельджукаў у Анатоліі. Аднак у выніку такіх намаганняў дзяржава значна паслабела; вырас уплыў венецыянцаў, аформілася пагроза з боку Францыі і Свяшчэннай Рымскай імперыі (з сяр. 12 ст.) у чым спрыяла тымчасовае ўмацаванне крыжацкіх дзяржаў на Блізкім Усходзе.
У Свяшчэннай Рымскай імперыі імператар дамогся ліквідацыі і частковага тэрытар. падзелу вялікага герцагства Саксонскага і паніжэння яго статусу да герцагства і курфюрства Саксонскага. Аднак у ваеннай барацьбе ў Паўночнай Італіі супраць Папства і італьянскіх гарадоў імператару не ўдалося дасягнуць поспеху. З іншага боку, у склад Імперыі праз дынастычны шлюб удалося ўвесці Сіцылійскае каралеўства.
Папства, пасля сканчэння барацьбы за інвестытуру (1122) уступіла ў перыяд кансалідацыі сваёй свецкай улады. На гэтым шляху яму давялося ўвайсці ў новыя канфлікты за вяршэнства ў свецкіх справах — асабліва з англійскім каралём і з імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі (гл. другі канфлікт імператара і папства).
На Блізкім Усходзе пасля першых поспехаў Крыжовых паходаў утварыліся дзяржавы пад началам значнейшых крыжацкіх военачальнікаў (гл. лацінскія каралеўствы). Іх валадары, якія спачатку пакляліся ў васальнай вернасці візант. імператару, пачалі весці самастойную палітыку, і з сяр. 12 ст. сталі рэальнай пагрозай для Візантыйскай імперыі.
У апошняй чвэрці 12 ст. утварэнне суніцкага султанату Саладзіна і яго ваенныя поспехі спрычынілі амаль поўнае знікненне крыжацкіх дзяржаў на Білзкім Усходзе. Але і сам султанат неўзабаве распаўся на драбнейшыя ісламскія дзяржавы.
Кіеўская Русь распалася ў сяр. 12 ст. на паасобныя княствы, пераважна з-за неэфектыўнай квазі-феадальнай сістэмы кіравання і суседства з паўднёвымі качэўнікамі. Сярод значнейшых дзяржаўных утварэнняў была Наўгародская рэспубліка.
13 ст
У Францыі кароль Філіп-Аўгуст, фармальны сюзерэн англійскага караля Іаана, здолеў праз суд пераняць ад таго ўсю Нармандыю і Анжу (1204) і далучыць іх да каралеўскага дамену. З французскіх зямель за Іаанам засталася толькі Гіень. Пасля г.зв. Сіцылійскай вячэрні (1282) французскія каралі ўцягнуліся ў амаль 300-гадовую барацьбу з арагонцамі (пазней, іспанцамі) за Паўдн. Італію. У кан. 13 ст. кароль Філіп IV увайшоў у канфлікт з Папствам, што скончылася захопам Французскім каралеўствам палітычнага кантролю над папскім стальцом (гл. авіньёнскі палон пап).
На Брытанскіх астравах англійскія каралі дамагліся пэўных заваёваў у Ірландыі, а пад кан. 13 ст. падпарадкавалі Уэльс. Але ўмяшанне англійскага караля ў спрэчкі аб наследаванні ўлады ў Шатландыі не толькі было паспяховым толькі часткова, але распачало традыцыю доўгай англа-шатландскай варожасці і магчымасці франка-шатландскага саюза, што надоўга стала важным фактарам палітычнай барацьбы ў Зах. Еўропе.
У Іспаніі і Партугаліі на працягу 13 ст. хрысціянскія каралеўствы ўзялі рад вялікіх перамог над мусульманскімі дзяржавамі (гл. рэканкіста). Каралі Арагона заваявалі Валенсію і в. Майорка; партугальцы занялі Алграві; Кастыльскае каралеўства заваявала большую частку вобласці Аль-Андалус (Андалусія). На Пірэнейскім паўвостраве незалежнай мусульманскай дзяржавай засталося толькі каралеўства Гранада.
У Германіі кан.12 — пач. 13 ст. грамадзянскія войны Гогенштаўфенаў і Вельфаў сур'ёзна аслабілі нямецкую цэнтральную ўладу, асабліва яе здольнасць кантраляваць Італію і змагацца з Папствам. Фрыдрых II здолеў дасягнуць пэўных поспехаў у Італіі, а таксама ў Палесціне. Пасля яго смерці (1250) пэўная стабілізацыя цэнтральнай улады пачалася толькі з прыходам на каралеўскі сталец Габсбургаў (1273), якія неўзабаве завалодалі аўстрыйскімі землямі. Але імперскія пазіцыі ў Італіі былі беззваротна страчаныя з сяр. 13 ст.
У Італіі, пасля поспехаў Імперыі ў Сіцылійскім каралеўстве, спробы імператара аднавіць сваю ўладу ў Паўн. Італіі прывялі да сутыкнення і з італьянскімі камунамі, і з Папствам, і ператварыліся фактычна ў італьянскую грамадзянскую вайну. Але пасля смерці імператара (1250) пазіцыі Імперыі ў Італіі былі беззваротна страчаныя. Памацнелая Папства аддало Сіцылійскае каралеўства французскаму прынцу Карлу Анжуйскаму. Але сіцылійцы паўсталі (гл. Сіцылійская вячэрня) і паддаліся арагонскаму каралю; у руках Карла застаўся толькі Неапаль, а ўсе спробы Папаў і Карла вярнуць Сіцылію не ўдаліся.
Папства ў канцы 12 — пач. 13 ст. перажывала пік сваёй палітычнай магутнасці. Сваім феад. сюзерэнам Папу прызналі Сіцылія, Арагон і Партугалія; на пэўны час — каралі Польшчы і Англіі; Папства дзейна ўмешвалася ў грамадзянскія войны ў Германіі, арганізавала без удзелу манархаў 4-ы крыжовы паход і нават здолела ўзяць уладу над Усходняй царквой (1204). Пасля часовых няўдач, звязаных з дзейнасцю імператара Фрыдрыха II (гл. Трэці канфлікт імператара і Папства), пад кан. 13 ст. Папства вярнула свае ранейшыя пазіцыі ў Італіі. Спроба перадачы Сіцыліі са складу Імперыі анжуйскаму дому скончылася, аднак, няўдачай (гл. Сіцылійская вячэрня). Пад канец 13 ст. Папства ўвайшло ў новую спрэчку з англійскім, і асабліва з французскім каралямі, што скончылася захопам Французскім каралеўствам палітычнага кантролю над папскім стальцом (гл. авіньёнскі палон пап).
Чацвёрты крыжовы паход, арганізаваны Каталіцкай царквой, спрычыніў распад Візантыі і стварэнне Лацінскай імперыі (1204), а таксама драбнейшых крыжацкіх дзяржаў на візантыйскіх землях (Фесалонікскае каралеўства, Афінскае герцагства, Пелапанескае княства), якія былі пад моцным венецыянскім уплывам. У рукі венецыянцаў перайшоў в. Крыт (Кандыя) і манаполія на гандаль з Канстанцінопалем. На частцы візант. уладанняў захаваліся г.зв. Эпірская і Трапезундская імперыі; у сяр. 13 ст. Трапезундская імперыя здолела перамагчы Лацінскую і аднавіць візантыйскую ўладу ў Канстанцінопалі (1261). Гандлёвыя прывілеі венецыянцаў былі перададзены іх супернікам — генуэзцам. Папства і валадары Заходняй Еўропы не прымірыліся са стратай Канстанцінопаля, і спрабавалі арганізаваць вярнуць яго сабе сілай. Але рыхтаваны паход караля Неапаля і Сіцыліі Карла Анжуйскага не адбыўся з-за сіцылійскага паўстання (1282).
На Блізкім Усходзе поспехі хрысціянскіх валадароў на працягу 13 ст. былі толькі тымчасовымі (авалоданне Фрыдрыха II Іерусалімскім каралеўствам, заваяванні Людовіка IX у Палесціне). Акра, апошняя крэпасць крыжакоў, здалася мамелюкам у 1291.
У Егіпце ў сяр. 13 ст. уладу захапілі , якія не толькі паспяхова працягвалі заваёўваць крыжацкія ўладанні, але і здолелі адбіць мангольскае ўварванне ў Егіпет (1260).
Самастойная дзяржаўнасць на землях Русі была знішчана ў выніку мангольскага ўварвання 1230-х — 1240-х гг. На частцы зямель дзяржаўнасць працягвала існаваць пад мангольскім кантролем, а частка зямель увайшла ў новыя дзяржаўныя ўтварэнні (княства Літоўскае і інш.).
Мангольскія ўварванні 13 ст. сталі не толькі апошнім выпадкам заваёваў, учыненых качовым цэнтральнаазіяцкім народам супраць гарадскіх і сельскагаспадарчых цывілізацый Еўразіі, але і заваёвамі, непараўнальнымі паводле маштабаў. Так, на канец 13 ст. ва Усходняй Еўропе манголы трымалі пад сваёй уладай тэрыторыі ад нізоўяў Волгі і паўн. узбярэжжаў Каспійскага і Чорнага мораў да Кіева, а значную частку зямель Русі па-за гэтымі межамі кантралявалі. Пад мангольскай уладай былі Кітай, Карэя, Сярэдняя Азія, Персія, багдадскі халіфат (Абасідаў); у Еўропе, апроч зямель Русі, манголы спустошылі (1237—1241) Паўдн. Польшчу і значную частку Венгрыі.
15 ст
Пасля заваёваў Івана III, у апошняй чвэрці 15 ст. на ўсходніх межах Еўропы, і дастаткова для Еўропы нечакана, узнікла Маскоўская (Расійская) дзяржава (тады — вялікае княства). Еўрапейскія палітычныя групіроўкі пачалі шукаць формы палітычнага саюза з Расіяй, спрабуючы прыцягнуць Расію як да ўдзелу ў кааліцыі хрысціянскіх дзяржаў пад рукой Папы, так і да ўдзелу ў антытурэцкім саюзе; вялася гаворка і пра царкоўную унію. На замен Маскве прапаноўвалася прызнанне за ёю права на «візантыйскую спадчыну» (якая была тады пад турэцкім уладаннем) і каранацыя Маскоўскага вялікага князя Папам у «хрысціянскага цара». Аднак Масква ўхілілася і ад удзелу ад антытурэцкай кааліцыі, і ад папскай каранацыі, а своеасаблівым адказам маскоўскіх палітычных сіл на прапанаваныя ўмовы уніі стала ідэалагема «Масква — трэці Рым». Такім чынам, Масква азначыла сваю аўтаномію ў кааліцыі хрысціянскіх дзяржаў і сваё права на самастойную палітыку на Усходзе, паказваючы гатоўнасць да дэманстрацыі сілы, з чым давялося лічыцца Захаду.
Зноскі
- Такім чынам Партугалія дасягнула сваіх сучасных межаў.
- Паводле: Новикова Л., Сиземская И. Русская философия истории.
- Г. Кёнигсбергер. Средневековая Европа. 400—1500 годы.
- Скрынников Р. Третий Рим.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Gistoryya Eyropy ahoplivae lyudzej yakiya nasyalyayuc eyrapejski kantynent ad chasoy pershyh pasyalennyay u dagistarychnyya chasy da suchasnasci Pershyya lyudzi z yavilisya tut z Afryki pamizh 45 tysyach i 25 tysyach gadoy da n e Samyya ranniya pasyalency y dagistarychnaj Eyrope pryjshli y epohu palealitu Selskaj gaspadarkaj naselniki Eyropy pachali zajmacca kalya 7000 goda da n e u chasy nealitu Karta Eyropy na vyyave antverpenskaga kartografa Abragama Arteliya 1595 godaDagistarychnyya chasyPryklad palealichnaga zhyvapisu y pyachory Lasko Francyya Eyropa zastavalasya nezaselenaj lyudzmi davoli doygi chas u paraynanni z inshymi kantynentami Veragodnaya gipoteza shto Homo erectus i neandertalcy Homo neanderthalensis migravali z Afryki y Eyropu perad z yaylennem suchasnaga chalaveka i adbylosya geta y palove Na paydnyovym ushodze Eyropy u Gruzii y goradze byli znojdzeny reshtki lyudzej yakiya zhyli 1 8 milyonay gadoy tamu i nalezhali da formy yak myarkuyuc perahodnaj pamizh chalavekam umelym Homo habilis i chalavekam pramahodzyachym paznej getyya lyudzi rassyalilisya pa ysyoj paydnyovaj Azii Getuyu formu vyluchyli y asobny vid Homo georgicus i veragodna shto yse astanki nalezhac asobinam adnoj papulyacyi yakaya z yaylyaecca samaj starazhytnaj u Eyrope U dastatkovaj zha stupeni zasyaliy Eyropu gejdelbergski chalavek i yago veragodny nashchadak neandertalec pry getym eyrapejskiya neandertalcy meli peynyya fenatypichnyya i genatypichnyya adroznenni ad neandertalcay inshyh kantynentay yakiya magchyma paystali z prychyny adaptacyi da klimatychnyh umoy i perakryzhavannya papulyacyyay na ysim kantynence Rannyae z yaylenne chalaveka razumnaga Homo sapiens u Eyrope datuecca prykladna 35 000 godam i zvychajna zvyazvaecca z kramanyoncami Nekatoryya lakalna razvityya perahodnyya kultury napryklad vyrazna vykarystoyvali tehnalogii verhnyaga palealitu Bronzavy vek y Mikenah U pachatku 2 tysyachagoddzya da n e pachalosya perasyalenne indaeyrapejskih naroday Na Sardzinii y vyniku yvarvannya z ushodu ytvarylasya vysokarazvitaya kultura budaynikoy nuragay Pershaya dobra vyadomaya pismovaya cyvilizacyya y Eyrope byla Minojskaya cyvilizacyya na vostrave Kryt a paznej Mikenskaya cyvilizacyya y Grecyi pachynayuchy z 2 tysyachagoddzya da n e Z getaga zh peryyadu y centralnaj i yshodnyaj chastkah Eyropy raspaysyudzhvaecca shtryhavanaj keramiki yakaya lichycca y regiyone pershaj kulturaj shto dakladna mozha atayasamlivacca z indaeyrapejskimi perasyalencami tym ne mensh u regiyone getaya kultura doygi chas suisnavala z kulturami yayna daindaeyrapejskaga naselnictva napryklad narvenskaya i ytvarala z imi zmyashanyya kultury Pershyya garady dzyarzhavy stvorannyya y XVII XVI stagoddzyah da n e yak Mikeny Tyrynf Pilas meli cesnyya kulturnyya i gandlyovyya suvyazi z Krytam Mikenskaya kultura shmat chago zapazychala ad minojskaj cyvilizacyi uplyy yakoj adchuvaecca y kultavyh abradah sveckim zhycci mastackih pomnikah nesumnenna ad krycyanay bylo ysprynyata mastactva pabudovy sudnay U XV XIII stagoddzyah da n e ahejcy zavayavali Kryt i Kiklady kalanizavali shmatlikiya astravy y Egejskim mory zasnavali sherag paselishchay u glybini terytoryi Grecyi na mescy yakih paznej znakamityya antychnyya garady dzyarzhavy yak Karynf Afiny Delfy Fivy Gety peryyad lichycca chasam roskvitu mikenskaj cyvilizacyi 10 stPaslya perahodu vengerskih plyamyonay praz Karpaty na Panonskuyu rayninu 895 yany vygnali abo padparadkavali tamtejshae malalikae naselnictva Getyya zemli stali centram shmatlikih vengerskih rabaynickih nabegay na Eyropu yakiya pracyagvalisya da syar 10 st 33 nabegi za 899 955 Asabliva pacyarpeli nyameckiya a taksama francuzskiya i italyanskiya zemli U Centralnaj Eyrope nabegi vengerskaga sayuza plyamyonay na zahodnim kirunku byli kanchatkova spynenyya nemcami gl adnak vengerskiya nabegi y paydnyovym balkanskim kirunku t ch na tagachasnyya Balgaryyu i Vizantyyu pracyagvalisya U getu baracbu yvyazvalasya i Rus gl ruska vizantyjskaya vajna 970 971 Paslya vajny 970 971 gg vengerski sayuz plyamyonay trapiy u velmi cyazhkoe stanovishcha adbylosya palitychnae zblizhenne Vizantyi i Rusi a taksama Vizantyi i Germanii z poynachy na vengray nastupala Chehiya lennik Germanii Balgaryya byla daluchana da Vizantyi Adnak vyaliki knyaz vengray Geza Arpad umela vykarystay varozhasc Zahodnyaj Eyropy i Vizantyi i praz hryshchenne vengray u lacinski abrad daluchyy ih da zahodnyaga bloku Byli zaklyuchanyya dynastychnyya shlyuby vengerskaj vyalikaknyazhackaj dynastyi z valadarami palyakay rusay i bavarcay T ch Vengerskae vyalikae knyastva y kancy 10 st zdolela stabilizavac svayo mizhnarodnae stanovishcha i y 1000 za zgodaj svyatarymskaga imperatara bylo peratvorana y Vengerskae karaleystva 11 stNa zemlyah Francyi y 11 st isnavali shmatlikiya feadalnyya dzyarzhaynyya ytvarenni z yakih bujnejshymi byli gercagstvy Narmandskae i Akvitanskae grafstvy Flandryi Anzhu Blua i insh Karaleyskaya dynastyya Kapecingay valodala tady nevyalikim karaleyskim damenam navokal Paryzha Anglijskae karaleystva yvahodzila na pracyagu 1 j pal 11 st u vyalikuyu Dackuyu dzyarzhavu razam z ulasna Daniyaj i Narvegiyaj a neyzabave paslya adnaylennya svayoj samastojnasci 1042 byla zavayavana gercagam Narmandyi 1066 yaki stay pachynalnikam novaj karaleyskaj dynastyi zastayuchysya farmalna vasalam karalya francuzskaga Na zemlyah Italii vyalikiya terytaryyalnyya nabytki byli zrobleny vyhadnyami z Narmandyi yakiya advayavali y saracynay Sicyliyu a na poydni ab yadnali y gercagstve Paydnyovaj Italii ranejshyya saracynskiya vizantyjskiya i langabardskiya yladanni Svyashchennaya Rymskaya imperyya paslya chasovaga paslablennya yae ylady y Italii y pach 11 st adnavila svoj kantrol nad Paynochnaj Italyaij i nad instytutam papstva pad syar 11 st U Ispanii agulny ypadak musulmanskaj dzyarzhaynasci dazvoliy hrysciyanskim karaleystvam Leon i Kastyliya perajsci y shyroki nastup na Pirenejskim payvostrave gl rekankista Islamski svet byy paslableny ynutranymi supyarechnascyamii Utvarylasya shyickaya dzyarzhava Facimiday z centram u Egipce yakaya yvajshla y vaennae procistayanne z sunickim Bagdadskim halifatam Isnavanne dzyarzhavy Facimiday sprychynila pershae za nekalki stagoddzyay pashyrenne gandlyovyh suvyazyay Eyropy i Ushodnyaga Mizhzamnamor ya Pagroza dzyarzhave z boku hutkaroslaj dzyarzhavy turkay seldzhukay u kancy 11 st byla na nejki chas adhilenaya eyrapejskimi kryzhovymi pahodami i ytvarennem lacinskih karaleystvay na Blizkim Ushodze Vizantyya y pach 11 st u znachnaj stupeni adnavila svayu magutnasc u chym yoj paspryyay unutrany raskol islamskaga svetu Tymchasam imperyi davyalosya sutyknucca z narmandskimi zavayovami y Italii shto sprychynilasya mizh inshym i da raskolu hrysciyanskaj carkvy 1054 U kancy 11 st turki seldzhuki paslya zahopu dzyarzhavy Abasiday zavayavali znachnyya vizantyjskiya terytoryi y Maloj Azii U Centralnaj Eyrope y pach 11 st kanchatkova aformilisya takiya bujnyya dzyarzhaynyya ytvarenni yak Vengerskae karaleystva i Polskae knyastva potym karaleystva Polskae karaleystva aktyyna sprabavala raspaysyudzic svae yladanni na susedniya zemli Rus i insh na pracyagu 1 j chverci 11 st ale potym raspalasya na mnostva knyastvay U 1 j pal 11 st Vengerskae karaleystva mayuchy padtrymku sv rym imperatara i karystayuchysya pracyaglym vizantyjska balgarskim kanfliktam pastupova kansalidoyvala svae yladanni va yshodnyaj chastcy Karpackaga basejna Transilvaniya Matra i insh zemli adnachasova pachali ymacoyvacca i vengerska vizantyjskiya suvyazi gl Tady zh Vengryya vystupila na baku nemcay u polska nyameckim kanflikce y chas sprobay Balyaslava Hrabraga stvaryc Polskuyu imperyyu Nareshce u 1027 1028 vengerski karol zahapiy aposhnyae plyamennae dzyarzhaynae ytvarenne vengray dalinu Marash Kieyskaya Rus na pracyagu 11 st vyala baracbu z susednimi centralnaeyrapejskimi yladarami i z paydnyovymi kacheynikami Svyashchennaya Rymskaya imperyya na pracyagu 1 j pal 11 st adnavila svoj kantrol nad Paynochnaj Italyaij i nad instytutam papstva Vazhnym faktaram rostu mocy imperyi ale i vazhnym faktaram agulnaeyrapejskaga razviccya stala raspachataya y 11 st mashtabnaya slavyanskih i balckih zyamel spachatku y mizhrechchy Elby i Odera a paznej i y basejne Visly Papstva za 1 yu pal 11 st vyyavila mocnuyu tendencyyu da naroshchvannya sveckasci shto yvajshlo y supyarechnasc z ruham za refarmacyyu carkoynaga zhyccya 10 11 st Vazhnejshymi nepasrednymi vynikami baracby Papstva za palitychnuyu samastojnasc stali vyhad Papstva z pad zalezhnasci ad rymskaj arystakratyi u chym znachna paspryyay imperatar i kanchatkovy razryy z Vizantyjskaj Ushodnyaj carkvoj 1054 Pryhilniki carkoynaj reformy yakiya paslyadoyna kiravali Katalickaj carkvoj da kanca 11 st zmagli dasyagnuc i znachnaga rostu palitychnaga aytarytetu Papstva y hrysciyanskim svece i da ranej nebyvalyh pretenzij na vyarshenstva nad sveckaj uladaj gl vuchenne pra dzve ylady Geta pryvyalo da vostraga kanfliktu papskaga stalca z svyatarymskim imperataram u yakim Papa yzyay verh gl hadzhenne y Kanosu baracba za investyturu i da peratvarennya rymskaga episkapatu y svoeasablivuyu transnacyyanalnuyu palitychnuyu arganizacyyu yakaya adnak ne magla pazbavicca ad svajgo yzaemapraniknennya z uladaj sveckaj Paslablenne Vizantyi y kancy 11 st gl bitva pad Mancykertam i prosba vizant imperatara ab dapamoze skiravanaya da Papy razam z inshymi palitychnymi i ekanamichnymi faktarami sprychynilisya da pachatku eyrapejskih Kryzhovyh pahoday na Blizki Ushod 12 stNa zemlyah Francyi y 1 j pal 12 st francuzskaya karaleyskaya dynastyya ymacoyvala svayu yladu i naroshchvala karaleyski damen U 1154 paslya radu dynastychnyh shlyubay Angliya i ysya Zahodnyaya Francyya yvajshli y sklad g zv Anzhujskaj imperyi pad uladaj Genryha II Anglijskaga Angliya paslya zhorstkih gramadzyanskih vojnay u syar 12 st zastavalasya pad uladaj angla narmandskaj dynastyi a z 1154 uvahodzila y g zv Anzhujskuyu imperyyu Na Iberyjskim payvostrave ispanskiya karaleystvy z dapamogaj kryzhakay dasyagnuli znachnaga pospehu uzyaccya Lisabona 1147 i zasnavali Iberyjskae karaleystva Partugaliya Vizantyya y pach 12 st zdolela peramagchy pechanegay za Dunaem i dasyagnuc peynaga ynutranaga ymacavannya Raskol syar 12 st U syar 12 st Zahodnyaya i Centralnaya Eyropa faktychna raskalolisya na dzve vyalikiya kaalicyi franka narmanski i vizantyjska svyatarymski bloki Kanfrantacyya byla raspachataya pahodam narmanskaga italijskaga karalya Rozhara II na vizantyjskiya yladanni y Grecyi leta 1147 z naznachanaj perspektyvaj zahopu Kanstancinopalya U adkaz Vizantyya zhadayuchy u svayu chargu adnavic svayu yladu y Paydn Italii uvajshla y sayuz z Venecyyaj a paslya z Sv Rymskaj imperyyaj suprac narmanay gl sayuz dvuh imperataray z metaj zahopu i razdzelu narmanskaga italijskaga karaleystva Pad 1149 vakol narmanskaga karalya ytvarylasya kaalicyya roznyh sil yakiya z roznyh prychyn procistayali sayuzu dvuh imperataray Francyya i Papa padtrymali Rozhara II dzelya abyacanaga im novaga kryzhovaga pahodu pershaj metaj yakoga bylo b uzyacce Kanstancinopalya uladzimira valynski knyaz Izyaslay Mscislavich zmagaysya suprac vizantyjskaga yplyvu na ruskiya zemli Urosh II serbskaj voblasci Rashka imknuysya da nezalezhnasci ad Vizantyi kaalicyyu padtrymay nyamecki gercag Vengryya y kanchatkovym vyniku padtrymala narmanska francuzski blok bo procistayala Venecyi z za dalmacinskaga pytannya mela abvostranyya adnosiny z Vizantyyaj yakiya paznej perarasli va yzbroeny kanflikt na Balkanah z za padtrymki Velfu VI suprac sv rym imperatara z za naladzhanyh u 1147 suvyazyay z Francyyaj a taksama z za ydzelu y vizantyjskih palacavyh peravarotah z inshaga boku Vengryya mela y toj chas dobryya adnosiny z Valynnyu i Kievam i byla blizkaya z serbami Na pracyagu 12 st Vizantyya peramagla sproby paydnyova eyrapejskih narmandskih zavayovay u Grecyi i strymala nastup turkay seldzhukay u Anatolii Adnak u vyniku takih namagannyay dzyarzhava znachna paslabela vyras uplyy venecyyancay aformilasya pagroza z boku Francyi i Svyashchennaj Rymskaj imperyi z syar 12 st u chym spryyala tymchasovae ymacavanne kryzhackih dzyarzhay na Blizkim Ushodze U Svyashchennaj Rymskaj imperyi imperatar damogsya likvidacyi i chastkovaga terytar padzelu vyalikaga gercagstva Saksonskaga i panizhennya yago statusu da gercagstva i kurfyurstva Saksonskaga Adnak u vaennaj baracbe y Paynochnaj Italii suprac Papstva i italyanskih garadoy imperataru ne ydalosya dasyagnuc pospehu Z inshaga boku u sklad Imperyi praz dynastychny shlyub udalosya yvesci Sicylijskae karaleystva Papstva paslya skanchennya baracby za investyturu 1122 ustupila y peryyad kansalidacyi svayoj sveckaj ulady Na getym shlyahu yamu davyalosya yvajsci y novyya kanflikty za vyarshenstva y sveckih spravah asabliva z anglijskim karalyom i z imperataram Svyashchennaj Rymskaj imperyi gl drugi kanflikt imperatara i papstva Na Blizkim Ushodze paslya pershyh pospehay Kryzhovyh pahoday utvarylisya dzyarzhavy pad nachalam znachnejshyh kryzhackih voenachalnikay gl lacinskiya karaleystvy Ih valadary yakiya spachatku paklyalisya y vasalnaj vernasci vizant imperataru pachali vesci samastojnuyu palityku i z syar 12 st stali realnaj pagrozaj dlya Vizantyjskaj imperyi U aposhnyaj chverci 12 st utvarenne sunickaga sultanatu Saladzina i yago vaennyya pospehi sprychynili amal poynae zniknenne kryzhackih dzyarzhay na Bilzkim Ushodze Ale i sam sultanat neyzabave raspaysya na drabnejshyya islamskiya dzyarzhavy Kieyskaya Rus raspalasya y syar 12 st na paasobnyya knyastvy peravazhna z za neefektyynaj kvazi feadalnaj sistemy kiravannya i susedstva z paydnyovymi kacheynikami Syarod znachnejshyh dzyarzhaynyh utvarennyay byla Naygarodskaya respublika 13 stU Francyi karol Filip Aygust farmalny syuzeren anglijskaga karalya Iaana zdoley praz sud peranyac ad tago ysyu Narmandyyu i Anzhu 1204 i daluchyc ih da karaleyskaga damenu Z francuzskih zyamel za Iaanam zastalasya tolki Gien Paslya g zv Sicylijskaj vyacherni 1282 francuzskiya karali ycyagnulisya y amal 300 gadovuyu baracbu z aragoncami paznej ispancami za Paydn Italiyu U kan 13 st karol Filip IV uvajshoy u kanflikt z Papstvam shto skonchylasya zahopam Francuzskim karaleystvam palitychnaga kantrolyu nad papskim stalcom gl avinyonski palon pap Na Brytanskih astravah anglijskiya karali damaglisya peynyh zavayovay u Irlandyi a pad kan 13 st padparadkavali Uels Ale ymyashanne anglijskaga karalya y sprechki ab nasledavanni ylady y Shatlandyi ne tolki bylo paspyahovym tolki chastkova ale raspachalo tradycyyu doygaj angla shatlandskaj varozhasci i magchymasci franka shatlandskaga sayuza shto nadoyga stala vazhnym faktaram palitychnaj baracby y Zah Eyrope U Ispanii i Partugalii na pracyagu 13 st hrysciyanskiya karaleystvy yzyali rad vyalikih peramog nad musulmanskimi dzyarzhavami gl rekankista Karali Aragona zavayavali Valensiyu i v Majorka partugalcy zanyali Algravi Kastylskae karaleystva zavayavala bolshuyu chastku voblasci Al Andalus Andalusiya Na Pirenejskim payvostrave nezalezhnaj musulmanskaj dzyarzhavaj zastalosya tolki karaleystva Granada U Germanii kan 12 pach 13 st gramadzyanskiya vojny Gogenshtayfenay i Velfay sur yozna aslabili nyameckuyu centralnuyu yladu asabliva yae zdolnasc kantralyavac Italiyu i zmagacca z Papstvam Frydryh II zdoley dasyagnuc peynyh pospehay u Italii a taksama y Palescine Paslya yago smerci 1250 peynaya stabilizacyya centralnaj ulady pachalasya tolki z pryhodam na karaleyski stalec Gabsburgay 1273 yakiya neyzabave zavalodali aystryjskimi zemlyami Ale imperskiya pazicyi y Italii byli bezzvarotna strachanyya z syar 13 st U Italii paslya pospehay Imperyi y Sicylijskim karaleystve sproby imperatara adnavic svayu yladu y Payn Italii pryvyali da sutyknennya i z italyanskimi kamunami i z Papstvam i peratvarylisya faktychna y italyanskuyu gramadzyanskuyu vajnu Ale paslya smerci imperatara 1250 pazicyi Imperyi y Italii byli bezzvarotna strachanyya Pamacnelaya Papstva addalo Sicylijskae karaleystva francuzskamu pryncu Karlu Anzhujskamu Ale sicylijcy paystali gl Sicylijskaya vyachernya i paddalisya aragonskamu karalyu u rukah Karla zastaysya tolki Neapal a yse sproby Papay i Karla vyarnuc Sicyliyu ne ydalisya Papstva y kancy 12 pach 13 st perazhyvala pik svayoj palitychnaj magutnasci Svaim fead syuzerenam Papu pryznali Sicyliya Aragon i Partugaliya na peyny chas karali Polshchy i Anglii Papstva dzejna ymeshvalasya y gramadzyanskiya vojny y Germanii arganizavala bez udzelu manarhay 4 y kryzhovy pahod i navat zdolela yzyac uladu nad Ushodnyaj carkvoj 1204 Paslya chasovyh nyaydach zvyazanyh z dzejnascyu imperatara Frydryha II gl Treci kanflikt imperatara i Papstva pad kan 13 st Papstva vyarnula svae ranejshyya pazicyi y Italii Sproba peradachy Sicylii sa skladu Imperyi anzhujskamu domu skonchylasya adnak nyaydachaj gl Sicylijskaya vyachernya Pad kanec 13 st Papstva yvajshlo y novuyu sprechku z anglijskim i asabliva z francuzskim karalyami shto skonchylasya zahopam Francuzskim karaleystvam palitychnaga kantrolyu nad papskim stalcom gl avinyonski palon pap Chacvyorty kryzhovy pahod arganizavany Katalickaj carkvoj sprychyniy raspad Vizantyi i stvarenne Lacinskaj imperyi 1204 a taksama drabnejshyh kryzhackih dzyarzhay na vizantyjskih zemlyah Fesalonikskae karaleystva Afinskae gercagstva Pelapaneskae knyastva yakiya byli pad mocnym venecyyanskim uplyvam U ruki venecyyancay perajshoy v Kryt Kandyya i manapoliya na gandal z Kanstancinopalem Na chastcy vizant uladannyay zahavalisya g zv Epirskaya i Trapezundskaya imperyi u syar 13 st Trapezundskaya imperyya zdolela peramagchy Lacinskuyu i adnavic vizantyjskuyu yladu y Kanstancinopali 1261 Gandlyovyya pryvilei venecyyancay byli peradadzeny ih supernikam genuezcam Papstva i valadary Zahodnyaj Eyropy ne prymirylisya sa strataj Kanstancinopalya i sprabavali arganizavac vyarnuc yago sabe silaj Ale ryhtavany pahod karalya Neapalya i Sicylii Karla Anzhujskaga ne adbyysya z za sicylijskaga paystannya 1282 Na Blizkim Ushodze pospehi hrysciyanskih valadaroy na pracyagu 13 st byli tolki tymchasovymi avalodanne Frydryha II Ierusalimskim karaleystvam zavayavanni Lyudovika IX u Palescine Akra aposhnyaya krepasc kryzhakoy zdalasya mamelyukam u 1291 U Egipce y syar 13 st uladu zahapili yakiya ne tolki paspyahova pracyagvali zavayoyvac kryzhackiya yladanni ale i zdoleli adbic mangolskae yvarvanne y Egipet 1260 Samastojnaya dzyarzhaynasc na zemlyah Rusi byla znishchana y vyniku mangolskaga yvarvannya 1230 h 1240 h gg Na chastcy zyamel dzyarzhaynasc pracyagvala isnavac pad mangolskim kantrolem a chastka zyamel uvajshla y novyya dzyarzhaynyya ytvarenni knyastva Litoyskae i insh Mangolskiya yvarvanni 13 st stali ne tolki aposhnim vypadkam zavayovay uchynenyh kachovym centralnaaziyackim narodam suprac garadskih i selskagaspadarchyh cyvilizacyj Eyrazii ale i zavayovami neparaynalnymi pavodle mashtabay Tak na kanec 13 st va Ushodnyaj Eyrope mangoly trymali pad svayoj uladaj terytoryi ad nizoyyay Volgi i payn uzbyarezhzhay Kaspijskaga i Chornaga moray da Kieva a znachnuyu chastku zyamel Rusi pa za getymi mezhami kantralyavali Pad mangolskaj uladaj byli Kitaj Kareya Syarednyaya Aziya Persiya bagdadski halifat Abasiday u Eyrope aproch zyamel Rusi mangoly spustoshyli 1237 1241 Paydn Polshchu i znachnuyu chastku Vengryi 15 stPaslya zavayovay Ivana III u aposhnyaj chverci 15 st na yshodnih mezhah Eyropy i dastatkova dlya Eyropy nechakana uznikla Maskoyskaya Rasijskaya dzyarzhava tady vyalikae knyastva Eyrapejskiya palitychnyya grupiroyki pachali shukac formy palitychnaga sayuza z Rasiyaj sprabuyuchy prycyagnuc Rasiyu yak da ydzelu y kaalicyi hrysciyanskih dzyarzhay pad rukoj Papy tak i da ydzelu y antytureckim sayuze vyalasya gavorka i pra carkoynuyu uniyu Na zamen Maskve prapanoyvalasya pryznanne za yoyu prava na vizantyjskuyu spadchynu yakaya byla tady pad tureckim uladannem i karanacyya Maskoyskaga vyalikaga knyazya Papam u hrysciyanskaga cara Adnak Maskva yhililasya i ad udzelu ad antytureckaj kaalicyi i ad papskaj karanacyi a svoeasablivym adkazam maskoyskih palitychnyh sil na prapanavanyya ymovy unii stala idealagema Maskva treci Rym Takim chynam Maskva aznachyla svayu aytanomiyu y kaalicyi hrysciyanskih dzyarzhay i svayo prava na samastojnuyu palityku na Ushodze pakazvayuchy gatoynasc da demanstracyi sily z chym davyalosya lichycca Zahadu ZnoskiTakim chynam Partugaliya dasyagnula svaih suchasnyh mezhay Pavodle Novikova L Sizemskaya I Russkaya filosofiya istorii G Kyonigsberger Srednevekovaya Evropa 400 1500 gody Skrynnikov R Tretij Rim