Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Пазваночныя, чарапныя, хрыбетныя (Vertebrata) — падтып хордавых жывёл. Дамінуючая (разам з насякомымі) на Зямлі і ў паветры група жывёл.
| Пазваночныя | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| прамежныя рангі
| |||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||
| Інфратыпы | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Самая шматлікая і найбольш высокаарганізаваная група хордавых. Сярод іх няма відаў, якія вядуць прымацаваны спосаб жыцця. Яны перамяшчаюцца, актыўна адшукваюць і захопліваюць ежу, знаходзяць для размнажэння асоб іншага полу, ратуюцца ад ворагаў.
Апісанне
Цела двухбакова-сіметрычнае. У большасці дарослых жывёл хорда замяшчаецца больш трывалым унутраным шкілетам — касцявым пазваночнікам (адсюль назва). Скура шчыльная, складаецца з верхняга (эпідэрмісу) і ніжняга (корыуму) слаёў. Эпідэрміс шматслойны, мае залозы або арагавелы, пакрыты лускавінамі, пёрамі, валасамі.
Развіваецца чэрап, які ахоўвае галаўны мозг. Высокаразвітая нервовая сістэма трубчастай будовы складаецца з спіннога і галаўнога мозга, які падзелены на 5 аддзелаў (пярэдні, прамежкавы, сярэдні, прадаўгаваты, мазжачок) і змешчаны ў чарапной каробцы.
Пазваночным уласціва развіццё цэнтральнай нервовай сістэмы — галаўнога і спіннога мозга — і ўдасканаленне органаў пачуццяў, што вядзе да ўскладнення паводзін. Жывёлы здольны ўтвараць часовыя і пастаянныя групоўкі асобін (сем’і, статкі, чароды, каланіяльныя пасяленні), што павышае іх ахаванасць ад ворагаў і зніжае гібель ад неспрыяльных фактараў знешняга асяроддзя. Усе гэтыя прыстасаванні спрыяюць шырокаму рассяленню пазваночных жывёл на планеце.
Жывёлы маюць дзве пары канечнасцей і паясы — плечавы і тазавы, да якіх канечнасці прымацоўваюцца. Ежа адшукваецца пазваночнымі жывёламі актыўна, схопліваецца сківіцамі, часта дадаткова здрабняецца, што аблягчае і паскарае страваванне.
Крывяносная сістэма замкнёная (ёсць артэрыі, вены, капіляры); сэрца двух-. трох-, чатырохкамернае, утвараецца з брушнога сасуда. Дыханые жабернае ў водных форм і лёгачнае ў наземных. Органы выдзплення — тулаўныя почкі ў анамній або тазавыя у амніёт. Добра развіты органы пачуццяў: зроку, слыху, нюху і інш.
Пазваночныя раздзельнаполыя. Размнажаюцца адкладваннем яец або жыванараджэннем. Вышэйшым формам характэрны клопат аб патомстве.
Пашырэнне
Падтып аб’ядноўвае каля 41 тыс. сучасных відаў жывёл, якія засялілі ўсе жыццёвыя асяроддзі: акіяны, моры, азёры, рэкі, сажалкі, паверхню сушы, глебу кантынентаў і астравоў, а таксама паветраную прастору.
Пазваночныя ўключаюць вялікую колькасць прыстасавальных тыпаў і жыццёвых форм, маюць высокае агульнае развіццё і складапую будову, іспуюць у розных умовах — ад дна і тоўшчы водаў акіяна да высакагор’яў і пустынь. Адрозніваюць бяссківічных (кругларотых) ад астатніх — сківічнаротых; анамній (кругларотыя, рыбы, земнаводныя), якія не маюць складаных зародкавых абалонак, — ад амніёт (паўзуны, птушкі, млекакормячыя); рыб — ад чатырохногіх.
Паходжанне і эвалюцыя
Пазваночныя — самая маладая і прагрэсіўная група другаснаротых жывёл, склад якой сфарміраваўся да пачатку антрапагенавага перыяду ў кайназоі. Найстаражытнейшыя віды вядомы з ардовіку. Продкамі іх лічаць першасных бесчарапных, якія існавалі ў праточных прэсных вадаёмах.
Класіфікацыя
- Надклас Бяссківічныя (Agnatha}
- Клас Кругларотыя (Cyclostomata)
- † Клас Канадонты (Conodontophora)
- Надклас Рыбы (Pisces)
- † Клас Плакадэрмы (Placodermi)
- Клас Храстковыя рыбы (Chondrichthyes)
- † Клас Акантоды (Acanthodei)
- Клас Касцявыя рыбы (Osteichthyes)
- Надклас Чатырохногія (Tetrapoda)
- Клас Земнаводныя (Amphibia)
- Клас Паўзуны (Reptilia)
- Клас Птушкі (Aves)
- Клас Млекакормячыя (Mammalia)
Літаратура
- Біялогія: вучэб. дапам. для 8-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / Л. В. Камлюк, А. С. Шалапёнак; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — 3-е выд., дап. — Мінск : Нар. асвета, 2010. — 222 с.: іл. ISBN 978-985-03-1367-6
- Долбін М. Пазваночныя // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Pazvanochnyya charapnyya hrybetnyya Vertebrata padtyp hordavyh zhyvyol Daminuyuchaya razam z nasyakomymi na Zyamli i y pavetry grupa zhyvyol PazvanochnyyaNavukovaya klasifikacyyapramezhnyya rangi Damen EykaryyotyCarstva ZhyvyolyPadcarstva EymetazoiBez rangu Dvuhbakova simetrychnyyaBez rangu DrugasnarotyyaTyp HordavyyaPadtyp PazvanochnyyaMizhnarodnaya navukovaya nazvaVertebrata Cuvier 1812InfratypySkivichnarotyya Gnathostomata Byasskivichnyya AgnathaSistematyka na VikividahVyyavy na VikishovishchyITIS 331030NCBI 7742EOL 2774383FW 67149 Samaya shmatlikaya i najbolsh vysokaarganizavanaya grupa hordavyh Syarod ih nyama viday yakiya vyaduc prymacavany sposab zhyccya Yany peramyashchayucca aktyyna adshukvayuc i zahoplivayuc ezhu znahodzyac dlya razmnazhennya asob inshaga polu ratuyucca ad voragay ApisanneCela dvuhbakova simetrychnae U bolshasci daroslyh zhyvyol horda zamyashchaecca bolsh tryvalym unutranym shkiletam kascyavym pazvanochnikam adsyul nazva Skura shchylnaya skladaecca z verhnyaga epidermisu i nizhnyaga koryumu slayoy Epidermis shmatslojny mae zalozy abo aragavely pakryty luskavinami pyorami valasami Razvivaecca cherap yaki ahoyvae galayny mozg Vysokarazvitaya nervovaya sistema trubchastaj budovy skladaecca z spinnoga i galaynoga mozga yaki padzeleny na 5 addzelay pyaredni pramezhkavy syaredni pradaygavaty mazzhachok i zmeshchany y charapnoj karobcy Pazvanochnym ulasciva razviccyo centralnaj nervovaj sistemy galaynoga i spinnoga mozga i ydaskanalenne organay pachuccyay shto vyadze da yskladnennya pavodzin Zhyvyoly zdolny ytvarac chasovyya i pastayannyya grupoyki asobin sem i statki charody kalaniyalnyya pasyalenni shto pavyshae ih ahavanasc ad voragay i znizhae gibel ad nespryyalnyh faktaray zneshnyaga asyaroddzya Use getyya prystasavanni spryyayuc shyrokamu rassyalennyu pazvanochnyh zhyvyol na planece Zhyvyoly mayuc dzve pary kanechnascej i payasy plechavy i tazavy da yakih kanechnasci prymacoyvayucca Ezha adshukvaecca pazvanochnymi zhyvyolami aktyyna shoplivaecca skivicami chasta dadatkova zdrabnyaecca shto ablyagchae i paskarae stravavanne Kryvyanosnaya sistema zamknyonaya yosc arteryi veny kapilyary serca dvuh troh chatyrohkamernae utvaraecca z brushnoga sasuda Dyhanye zhabernae y vodnyh form i lyogachnae y nazemnyh Organy vydzplennya tulaynyya pochki y anamnij abo tazavyya u amniyot Dobra razvity organy pachuccyay zroku slyhu nyuhu i insh Pazvanochnyya razdzelnapolyya Razmnazhayucca adkladvannem yaec abo zhyvanaradzhennem Vyshejshym formam harakterny klopat ab patomstve PashyrennePadtyp ab yadnoyvae kalya 41 tys suchasnyh viday zhyvyol yakiya zasyalili yse zhyccyovyya asyaroddzi akiyany mory azyory reki sazhalki paverhnyu sushy glebu kantynentay i astravoy a taksama pavetranuyu prastoru Pazvanochnyya yklyuchayuc vyalikuyu kolkasc prystasavalnyh typay i zhyccyovyh form mayuc vysokae agulnae razviccyo i skladapuyu budovu ispuyuc u roznyh umovah ad dna i toyshchy voday akiyana da vysakagor yay i pustyn Adroznivayuc byasskivichnyh kruglarotyh ad astatnih skivichnarotyh anamnij kruglarotyya ryby zemnavodnyya yakiya ne mayuc skladanyh zarodkavyh abalonak ad amniyot payzuny ptushki mlekakormyachyya ryb ad chatyrohnogih Pahodzhanne i evalyucyyaPazvanochnyya samaya maladaya i pragresiynaya grupa drugasnarotyh zhyvyol sklad yakoj sfarmiravaysya da pachatku antrapagenavaga peryyadu y kajnazoi Najstarazhytnejshyya vidy vyadomy z ardoviku Prodkami ih lichac pershasnyh bescharapnyh yakiya isnavali y pratochnyh presnyh vadayomah KlasifikacyyaNadklas Byasskivichnyya Agnatha Klas Kruglarotyya Cyclostomata Klas Kanadonty Conodontophora dd Nadklas Ryby Pisces Klas Plakadermy Placodermi Klas Hrastkovyya ryby Chondrichthyes Klas Akantody Acanthodei Klas Kascyavyya ryby Osteichthyes dd Nadklas Chatyrohnogiya Tetrapoda Klas Zemnavodnyya Amphibia Klas Payzuny Reptilia Klas Ptushki Aves Klas Mlekakormyachyya Mammalia dd LitaraturaBiyalogiya vucheb dapam dlya 8 ga kl agulnaadukac ustanoy z belarus movaj navuchannya L V Kamlyuk A S Shalapyonak per z rus movy G I Kulesh 3 e vyd dap Minsk Nar asveta 2010 222 s il ISBN 978 985 03 1367 6 Dolbin M Pazvanochnyya Encyklapedyya pryrody Belarusi U 5 i t T 4 Nedalka Stayralit Redkal I P Shamyakin gal red i insh Mn BelSE imya Petrusya Broyki 1985 599 s il 10 000 ekz