Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Турэцкая Рэспубліка Паўночнага Кіпра (турэцк.: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, KKTC,) ці Паўночны Кіпр (турэцк.: Kuzey Kıbrıs) — часткова прызнаная дзяржава на поўначы вострава Кіпр.
| |||||
 | |||||
| Гімн: | |||||
| Абвяшчэнне незалежнасці | 15 лістапада 1983 (ад Кіпра) | ||||
 Турцыя | |||||
| Афіцыйная мова | Турэцкая | ||||
| Сталіца | Лефкоша | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Лефкоша, , | ||||
| Форма кіравання | Рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт | Ersin Tatar Ünal Üstel | ||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 174-я ў свеце 3.355 км² 2,7 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2011) • Шчыльнасць | 294.906 чал. 86 чал./км² (116-я) | ||||
| ВУП (намінал) • Разам (2008) • На душу насельніцтва | $3,9 млн $16,158 | ||||
| Валюта | Турэцкая ліра | ||||
| Інтэрнэт-дамен | |||||
| Тэлефонны код | +90 392 | ||||
| Часавыя паясы | +2 | ||||
Насельніцтва Паўночнага Кіпра складае каля 360 тысяч чалавек, якія пражываюць на плошчы 3355 км² (у тым ліку невялікі эксклаў Эренкёй / Какіна (турэцк.: Erenköy / грэч. Κόκκινα).
Сталіцай Паўночнага Кіпра лічыцца горад Лефкоша (турэцк.: Lefkoşa) (фактычна паўночная частка Нікасіі, падзеленай паміж Рэспублікай Кіпр і ТРСК).
Афіцыйная мова – турэцкая. Шырока распаўсюджана англійская мова.
ТРПК аддзеленая ад астатняй часткі Кіпру буфернай зонай. Лінію, якая падзяляе востраў на два сектара (так званая «Зялёная лінія» — англ.: Green Line), ахоўвае кантынгент Узброеных сіл ААН па падтрыманні міру на Кіпры (англ.: UNFICYP). «Зялёная лінія» праходзіць і праз гістарычны цэнтр астраўной сталіцы Нікасіі – турыстычную і гандлёвую вуліцу Ледра.
З 1975 года пад эгідай ААН вядуцца перамовы па аб’яднанні Кіпра, якія неаднаразова перарываліся.
Гісторыя Рэспублікі Кіпр і ТРПК
Стварэнне Рэспублікі Кіпр (1960 год)
Рэспубліка Кіпр была створана пасля прадстаўлення Кіпру незалежнасці ад Вялікабрытаніі.
Грэчаскай і турэцкай абшчынам былі прадстаўленыя роўныя магчымасці ўдзелу ў кіраванні новай дзяржавай. Ім былі выдзелены месцы ва ўрадзе і грамадзянскіх інстытутах улады.
Гарантамі існавання новай дзяржавы ў адпаведнасці з Дагаворам 1960 аб гарантыях сталі Вялікабрытанія, Грэцыя і Турцыя.
Міжабшчынны канфлікт і канстытуцыйны крызіс (1963 год)
У снежні 1963 года ўрад Кіпра распаўся. Туркі-кіпрыёты пазбавіліся ўрадавых пастоў. Пачаўся канфлікт паміж грэкамі і туркамі-кіпрыётамі.
З працягам канфлікту туркі-кіпрыёты, якія пражывалі ў сельскіх раёнах, апынуліся заблакаванымі грэкамі ў месцах кампактнага пражывання. Такое становішча доўжылася 11 гадоў, да падзелу вострава. У гэты перыяд паміж суполкамі адбываліся шматлікія канфлікты. Некалькі раз гэта прыводзіла да таго, што Турцыя і Грэцыя аказваліся на грані вайны, асабліва падчас інцыдэнту ў горадзе Какіна (Erenköy), а таксама ў 1967 годзе, калі грэкі напалі на турэцкія раёны на поўдні вострава.
Ваенны пераварот і турэцкае ўварванне (1974 год)
У ліпені 1974 года пры падтрымцы грэчаскай ваеннай хунты на востраве адбыўся ваенны пераварот. Прэзідэнт Макарыас быў адхілены ад улады, а кантроль над востравам перайшоў да Нікаса Сампсона, прадстаўніка грэчаскай падпольнай арганізацыі EOKA-B (якая выступала за далучэнне Кіпра да Грэцыі).
У адказ на гэта, ў адпаведнасці з Дагаворам 1960 года, на Кіпр былі ўведзеныя турэцкія войскі. Фактычна, сілавая акцыя прывяла да падзелу вострава, а ўжо другасным з’яўляецца тая акалічнасць, што яно было вынікам падзення грэчаскай ваеннай хунты і аднаўлення архібіскупа Макарыаса ва ўладзе.
Востраў Кіпр у выніку апынуўся падзеленым на Поўнач, кантраляваны туркамі-кіпрыётамі, і Поўдзень, кантраляваны грэкамі-кіпрыётамі.
Ад федэрацыі да незалежнасці (1975 год)
Па ўмовах мірнай дамовы меркавалася стварэнне федэратыўнай рэспублікі, і ў 1975 годзе была абвешчана Турэцкая Федэратыўная Дзяржава Кіпра, фармальна як частка федэрацыі, але з агаворкамі, што варта федэрацыю перагледзець і прывесці яе канстытуцыю да згоды з склаўшымся становішчам.
Гэтая ідэя не знайшла падтрымкі ні ў Рэспублікі Кіпр, ні ў міжнароднай супольнасці. Пасля 8 гадоў перамоў з Рэспублікай Кіпр Турэцкая Федэратыўная Дзяржава Кіпра абвясціла сваю незалежнасць ў 1983 годзе. Новая краіна стала называцца Турэцкай Рэспублікай Паўночнага Кіпра, аднак, была адхіленая ААН.
Рэферэндум (2004 год)
26 красавіка 2004 года на востраве прайшоў рэферэндум пад эгідай ААН. Супраць аб’яднання прагаласавалі 75 % грэкаў-кіпрыётаў, у адрозненне ад турак-кіпрыётаў, большасць з якіх падтрымалі аб’яднанне на аснове плана, прапанаванага Генеральным сакратаром ААН Кофі Ананам.
План кіпрскага ўрэгулявання, прапанаваны ААН (План Анана — англ.: Annan Plan), прадугледжваў стварэнне на востраве двухзанальнай дзяржавы замест адзінай Рэспублікі Кіпр, што, на думку грэкаў, азначала б фактычнае прызнанне турэцкай акупацыі паўночнай часткі вострава шляхам адмены ўсіх папярэдніх рэзалюцый Савета Бяспекі ААН па Кіпру.
Адміністратыўнае дзяленне
Паўночны Кіпр падзяляецца на 5 раёнаў ці ільчэ (турэцк.: ilçe).
| Раёны (ilçe) турэцкая назва | насельніцтва 2006 г. | турэцкая назва адм. цэнтру | грэчаская назва адм. цэнтру | насельніцтва 2006 г. |
|---|---|---|---|---|
| Lefkoşa İlçesi | 85 579 | Лефкасія (Нікасія) \ Λευκωσία | 49 721 | |
| Gazimağusa İlçesi | 64 269 | Амохостос (Фамагуста) \ Αμμόχωστος | 35 453 | |
| Girne İlçesi | 62 158 | Кірэнія \ Κερύvεια | 26 067 | |
| Güzelyurt (Omorfo) İlçesi | 31 116 | Морфу \ Μορφου | 13 334 | |
| İskele İlçesi | 21 978 | Трыкома \ Τρίκωμο | 3 977 |
Насельніцтва
Пераважная большасць насельніцтва — этнічныя туркі, якія прадстаўляюць дзве абшчыны: мясцовыя туркі і туркі — перасяленцы з Турцыі. Прысутнічае таксама невялікая доля тых, хто жыве ў сваіх анклавах — грэкаў-кіпрыётаў і маранітаў. Акрамя таго адбылося значнае павелічэнне насельніцтва за кошт замежных студэнтаў і замежных грамадзян, якія набылі нерухомасць на Паўночным Кіпры.
Дэ-юрэ насельніцтва не ўключае ваеннаслужачых турэцкай арміі (25—30 тыс.) і членаў іх сем’яў, якія пражываюць у ваенных гарадках (прыкладна 7,5 тыс.). Таксама сюды не ўваходзяць тыя турысты і іншыя наведвальнікі, якія могуць знаходзіцца на востраве.
Дзяржаўны лад
Канстытуцыя ад 5 траўня 1985 года вызначае дзяржаўны лад як парламенцкую дэмакратыю.
Прэзідэнт Паўночнага Кіпра абіраецца на пяцігадовы тэрмін.
Заканадаўчы орган — Асамблея Рэспублікі (турэцк.: Cumhuriyet Meclisi) складаецца з 50 членаў, якія абіраюцца праз прапарцыянальныя выбары ў пяці выбарчых акругах.
Міжнародны статус
Паўночны Кіпр афіцыйна не прызнаецца дзяржавамі-членамі ААН, акрамя Турцыі (сама Турцыя пры гэтым не прызнае легітымнасці ўрада Рэспублікі Кіпр).
Турцыя трымае на тэрыторыі Паўночнага Кіпра сваё пасольства, Паўночны Кіпр у Турцыі — пасольства і консульства. У шэрагу іншых краін знаходзяцца неафіцыйныя прадстаўніцтва Паўночнага Кіпра, дэ-факта з’яўляюцца пасольствамі. У Паўночнай Нікасіі знаходзяцца рэзідэнцыі паслоў ЗША і Брытаніі, але, так як яны знаходзіліся там да падзелу вострава, гэта не з’яўляецца прызнаннем ТРПК.
Дыпламатычныя прадстаўніцтвы і консульскія ўстановы Паўночнага Кіпра размешчаны ў некалькіх дзяржавах.
ТРПК ўваходзіць у Арганізацыю ісламскага супрацоўніцтва, як назіральнік.
СМІ
Афіцыйная тэлерадыёкампанія Паўночнага Кіпра «Байрак» вядзе перадачы па двух каналах тэлебачання на турэцкай, англійскай і грэчаскай. Акрамя чатырох каналаў ўнутранага радыёвяшчання — міжнародны радыёканал Паўночнага Кіпра «Байрак Інтэрнэшнл» ажыццяўляе вяшчанне на англійскай, французскай, грэчаскай, арабскай, рускай і нямецкай мовах.
Эканоміка
Непрызнаная дзяржава ў значнай меры залежыць ад турэцкай эканамічнай дапамогі.
Валавы ўнутраны прадукт ТРПК складае 3,7 мільярда долараў.
У эканоміцы ТРПК дамінуе сфера абслугоўвання (70 % ВУП), таксама развіта сельская гаспадарка і лёгкая прамысловасць. Лакаматывам сферы абслугоўвання з’яўляюцца турызм і адукацыя.
Турызм
Згодна з афіцыйнымі звесткамі, у 2019 годзе турыстычная галіна прынесла непрызнанай рэспубліцы больш за 900 мільёнаў долараў.
Па дадзеных дэпартамента турызму, у 2019 годзе ТРПК наведала больш за 1,7 мільёна турыстаў, з іх 1,35 мільёна — грамадзяне Турцыі і больш за 390 тысяч — турысты з іншых замежных краін.
Адукацыя
Уклад адукацыі ў ВУП Турэцкай Рэспублікі Паўночнага Кіпра — 10%. У ТРПК адкрыты больш за 20 універсітэтаў, у якіх вучацца больш за 100 тысяч студэнтаў.
У 2019 годзе даход непрызнанай рэспублікі ад сферы вышэйшай адукацыі ацэньваўся ў адзін мільярд долараў, у 2018 годзе ён склаў 800 мільёнаў долараў.
Сельская гаспадарка
Доля сельскай гаспадаркі ў ВУП складае 6,2 працэнта (дадзеныя на 2018 год). Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры, якія гадуюцца ў ТРПК, — збожжа, садавіна (пераважна цытрусавыя) і гародніна.
Транспарт і сувязь
Для ажыццяўлення міжнародных тэлефонных званкоў выкарыстоўваецца тэлефонны код «90 392», у якім выкарыстаны лічбы міжнароднага тэлефоннага кода Турцыі «90» і звычайны турэцкі код горада. У сетцы Інтэрнэт дамен Паўночнага Кіпра з’яўляецца даменам другога ўзроўню — «.nc.tr», пад турэцкім даменам першага ўзроўню «.tr», а звычайная пошта павінна адрасавацца праз Мерсін (Турцыя).
Палёты ў Турэцкую Рэспубліку Паўночнага Кіпра ажыццяўляюцца праз аэрапорт Эрджан (en: Ercan International Airport) (турэцк.: Ercan, грэч. Τύμβου). Пры гэтым любы самалёт, які накіроўваецца на Паўночны Кіпр, павінен спачатку прызямліцца ў адным з аэрапортаў Турцыі.
Марскія парты Паўночнага Кіпра абвешчаныя Рэспублікай Кіпр зачыненымі для ўсіх судоў, акрамя турэцкіх, з часу турэцкай акупацыі 1974 Суда, зарэгістраваныя ў Турэцкай Рэспубліцы Паўночнага Кіпра, таксама маюць свабодны доступ да марскіх партоў Турцыі. Караблі жа пад сцягам непрызнанай Турцыяй Рэспублікі Кіпр у турэцкія парты не дапускаюцца.
Усім, хто мае статус грамадзяніна Паўночнага Кіпра, можа быць адмоўлена ў дазволе на ўезд у Рэспубліку Кіпр або ў Грэцыю, хоць гэта абмежаванне было некалькі змякчанае пасля ўступлення Кіпра ў Еўрапейскі Саюз і ажыццяўлення Рэспублікай Кіпр шэрагу мер па ўмацаванні даверу. Улады Рэспублікі Кіпр дазваляюць бесперашкодны праход жадаючых, у тым ліку замежных турыстаў, праз «Зялёную лінію» у Нікасіі і на некалькіх іншых прапускных пунктах, паколькі ўлады Паўночнага Кіпра не патрабуюць ўязной візы і не прастаўляюць ў іх дакументах адзнакi аб знаходжанні на тэрыторыі ТРПК.
Грошы
Афіцыйная валюта Паўночнага Кіпра — турэцкая ліра. Акрамя турэцкіх лір прымаюцца і іншыя віды валют - англійскі фунт стэрлінгаў, долар ЗША і еўра. Расплачвацца замежнай валютай можна ў магазінах, кафэ, музеях і многіх іншых установах. Падлік сумы да аплаты і разлік здачы вядуцца па бягучым валютным курсе. Здача практычна заўсёды выдаецца ў турэцкіх лірах.
Нумізматыка
У 2010 г. Паўночны Кіпр неафіцыйна выпусціў набор з 8 сувенірных манет, чатыры з якіх — біметалічныя.
На аверсе ўсіх манет намаляваны герб краіны. На рэверсе кожнай з васьмі манет — прадстаўнікі жывёльнага і расліннага свету Паўночнага Кіпра. На 5 лірах — кіпрскі муфлон, на 2 1/2 лірах — голуб, на 1 ліры — матылёк. Рэверс манет наміналамі 5, 10, 25 і 50 курушей ўтрымліваюць выявы мясцовых раслін, на манеце самага маленькага наміналу, 1 куруш, размешчаны паўмесяц з зоркай — Нацыянальны сцяг Паўночнага Кіпра.
У 2011 рэспубліка выпусціла медна-нікелевую манету наміналам 20 лір, на якой намаляваны асманскі султан Селіцца II. На рэверсе манеты намаляваны герб Паўночнага Кіпра.
Адукацыя
У 2004 ва ў школах Паўночнага Кіпра пачалася рэформа адукацыі, у ходзе якой былі ўнесены важныя змены ў падручнікі гісторыі. З падручнікаў былі выдаленыя некаторыя нацыяналістычныя элементы. Замест выразу «наша радзіма Турцыя» часцей за стала ўжывацца выраз «наша радзіма Кіпр», а замест слоў «туркі» і «грэкі» часцей сталі ўжывацца словы «туркі-кіпрыёты», «грэкі-кіпрыёты» або проста «кіпрыёты». Да гэтага, у турэцкіх школах Паўночнага Кіпра 1974 апісваўся як год пачатку вызвалення турак ад грэчаскага прыгнёту, а выкладанне гісторыі Кіпра звычайна пачыналася з моманту анэксіі вострава Асманскай імперыяй у 1571. У старых падручніках гісторыі грэкі-кіпрыёты называліся словам «рум», якім традыцыйна пазначаліся хрысціянскія падданыя Асманскай імперыі. Аналагічныя рэформы па выдаленні нацыяналістычных перагібаў з школьных падручнікаў гісторыі былі ў апошнія гады праведзеныя і ў грэчаскай часткі Кіпра.
На тэрыторыі Паўночнага Кіпра таксама знаходзіцца шэраг універсітэтаў:
- Універсітэт усходняга міжземнамор’я
- Блізкаўсходні ўніверсітэт
- Амерыканскі ўніверсітэт Гірнэ
- Блізкаўсходні тэхнічны ўніверсітэт
- Еўрапейскі ўніверсітэт Лефке
- Міжнародны ўніверсітэт Кіпра
Узброеныя сілы
Паўночны Кіпр змяшчае Сілы бяспекі (чатыры пяхотных палка) колькасцю каля 3,5 тыс. чал., Фармаваныя па прызыву з мужчын ва ўзросце ад 18 да 40 гадоў. Дадаткова існуе запас першай чаргі ў 11 тыс. чал., Другі 10 тыс. чал, і трэцяй — 5 тыс. чал. ва ўзросце больш за 50 гадоў. СБПК лёгка ўзброеныя, узначальваюцца брыгадным генералам арміі Турцыі, і выконваюць ролю ўнутраных войскаў і пагранічнай аховы.
У дадатак да іх, у Паўночным Кіпры дыслацыраваны 11-ы армейскі корпус Турцыі, які складаецца з двух мотапехотных дывізій, 14 асобнай бранетанкавай брыгады, механізаванай брыгады «Турдык», а таксама з частак і падраздзяленняў прамога падпарадкавання. Агульная колькасць 11 АК нд Турцыі складае больш за 40 тысяч чалавек.
Фотагалерэя
Зноскі
- Паўночная частка горада Нікасія
- РІА Навіны. Турэцкая Рэспубліка Паўночнага Кіпра (руск.)
- На тэрыторыі, кантралюемай ТРПК
- TRNC General Population and Housing Unit Census 2006, TRNC State Planning Organization, updated 7 October 2008
- У межах муніцыпалітэту
- Лефкоша — поўнач горада Нікасія — фактычна сталіца Паўночнага Кіпра, а менавіта Нікасія (Лефкасія) — поўдзень гораду — сталіца грэчаскай Рэспублікі Кіпр
- Паўночны Кіпр - агульная інфармацыя (руск.)
- Валюта Кіпра (руск.)
- Валюта Паўночнага Кіпра (руск.)
- Феодосийский музей денег. Монеты Северного Кипра. Архівавана 10 чэрвеня 2011.
- Streit um Zyperns Geschichtsbücher (ням.)
Спасылкі
- Замкі Паўночнага Кіпра Архівавана 6 студзеня 2012.
- Мехмет Алі Талат параўнаў Беларусь з непрызнанай часткай Кіпра Архівавана 17 жніўня 2011.
- Вандроўка беларуса на Паўночны Кіпр Архівавана 9 сакавіка 2018.
- Беларуская гісторык і фатамадэль Алена Аладка на Паўночным Кіпры Архівавана 26 мая 2013.
- Zypern Times
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Kipr znachenni Tureckaya Respublika Paynochnaga Kipra tureck Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti KKTC ci Paynochny Kipr tureck Kuzey Kibris chastkova pryznanaya dzyarzhava na poynachy vostrava Kipr Tureckaya Respublika Paynochnaga Kipra Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Gimn Abvyashchenne nezalezhnasci 15 listapada 1983 ad Kipra TurcyyaAficyjnaya mova TureckayaStalica LefkoshaNajbujnejshyya garady Lefkosha Forma kiravannya RespublikaPrezident Ersin Tatar Unal UstelPloshcha Usyago vodnaj paverhni 174 ya y svece 3 355 km 2 7Naselnictva Acenka 2011 Shchylnasc 294 906 chal 86 chal km 116 ya VUP naminal Razam 2008 Na dushu naselnictva 3 9 mln 16 158Valyuta Tureckaya liraInternet damenTelefonny kod 90 392Chasavyya payasy 2 Naselnictva Paynochnaga Kipra skladae kalya 360 tysyach chalavek yakiya prazhyvayuc na ploshchy 3355 km u tym liku nevyaliki eksklay Erenkyoj Kakina tureck Erenkoy grech Kokkina Stalicaj Paynochnaga Kipra lichycca gorad Lefkosha tureck Lefkosa faktychna paynochnaya chastka Nikasii padzelenaj pamizh Respublikaj Kipr i TRSK Aficyjnaya mova tureckaya Shyroka raspaysyudzhana anglijskaya mova TRPK addzelenaya ad astatnyaj chastki Kipru bufernaj zonaj Liniyu yakaya padzyalyae vostray na dva sektara tak zvanaya Zyalyonaya liniya angl Green Line ahoyvae kantyngent Uzbroenyh sil AAN pa padtrymanni miru na Kipry angl UNFICYP Zyalyonaya liniya prahodzic i praz gistarychny centr astraynoj stalicy Nikasii turystychnuyu i gandlyovuyu vulicu Ledra Z 1975 goda pad egidaj AAN vyaducca peramovy pa ab yadnanni Kipra yakiya neadnarazova peraryvalisya Gistoryya Respubliki Kipr i TRPKStvarenne Respubliki Kipr 1960 god Respublika Kipr byla stvorana paslya pradstaylennya Kipru nezalezhnasci ad Vyalikabrytanii Grechaskaj i tureckaj abshchynam byli pradstaylenyya roynyya magchymasci ydzelu y kiravanni novaj dzyarzhavaj Im byli vydzeleny mescy va yradze i gramadzyanskih instytutah ulady Garantami isnavannya novaj dzyarzhavy y adpavednasci z Dagavoram 1960 ab garantyyah stali Vyalikabrytaniya Grecyya i Turcyya Mizhabshchynny kanflikt i kanstytucyjny kryzis 1963 god U snezhni 1963 goda yrad Kipra raspaysya Turki kipryyoty pazbavilisya yradavyh pastoy Pachaysya kanflikt pamizh grekami i turkami kipryyotami Z pracyagam kanfliktu turki kipryyoty yakiya prazhyvali y selskih rayonah apynulisya zablakavanymi grekami y mescah kampaktnaga prazhyvannya Takoe stanovishcha doyzhylasya 11 gadoy da padzelu vostrava U gety peryyad pamizh supolkami adbyvalisya shmatlikiya kanflikty Nekalki raz geta pryvodzila da tago shto Turcyya i Grecyya akazvalisya na grani vajny asabliva padchas incydentu y goradze Kakina Erenkoy a taksama y 1967 godze kali greki napali na tureckiya rayony na poydni vostrava Vaenny peravarot i tureckae yvarvanne 1974 god Asnoyny artykul Tureckae yvarvanne na Kipr U lipeni 1974 goda pry padtrymcy grechaskaj vaennaj hunty na vostrave adbyysya vaenny peravarot Prezident Makaryas byy adhileny ad ulady a kantrol nad vostravam perajshoy da Nikasa Sampsona pradstaynika grechaskaj padpolnaj arganizacyi EOKA B yakaya vystupala za daluchenne Kipra da Grecyi U adkaz na geta y adpavednasci z Dagavoram 1960 goda na Kipr byli yvedzenyya tureckiya vojski Faktychna silavaya akcyya pryvyala da padzelu vostrava a yzho drugasnym z yaylyaecca taya akalichnasc shto yano bylo vynikam padzennya grechaskaj vaennaj hunty i adnaylennya arhibiskupa Makaryasa va yladze Vostray Kipr u vyniku apynuysya padzelenym na Poynach kantralyavany turkami kipryyotami i Poydzen kantralyavany grekami kipryyotami Ad federacyi da nezalezhnasci 1975 god Scyagi Tureckaj Respubliki i Paynochnaga Kipra y Girne Pa ymovah mirnaj damovy merkavalasya stvarenne federatyynaj respubliki i y 1975 godze byla abveshchana Tureckaya Federatyynaya Dzyarzhava Kipra farmalna yak chastka federacyi ale z agavorkami shto varta federacyyu peragledzec i pryvesci yae kanstytucyyu da zgody z sklayshymsya stanovishcham Getaya ideya ne znajshla padtrymki ni y Respubliki Kipr ni y mizhnarodnaj supolnasci Paslya 8 gadoy peramoy z Respublikaj Kipr Tureckaya Federatyynaya Dzyarzhava Kipra abvyascila svayu nezalezhnasc y 1983 godze Novaya kraina stala nazyvacca Tureckaj Respublikaj Paynochnaga Kipra adnak byla adhilenaya AAN Referendum 2004 god 26 krasavika 2004 goda na vostrave prajshoy referendum pad egidaj AAN Suprac ab yadnannya pragalasavali 75 grekay kipryyotay u adroznenne ad turak kipryyotay bolshasc z yakih padtrymali ab yadnanne na asnove plana prapanavanaga Generalnym sakratarom AAN Kofi Ananam Plan kiprskaga yregulyavannya prapanavany AAN Plan Anana angl Annan Plan pradugledzhvay stvarenne na vostrave dvuhzanalnaj dzyarzhavy zamest adzinaj Respubliki Kipr shto na dumku grekay aznachala b faktychnae pryznanne tureckaj akupacyi paynochnaj chastki vostrava shlyaham admeny ysih papyarednih rezalyucyj Saveta Byaspeki AAN pa Kipru Administratyynae dzyalennePaynochny Kipr padzyalyaecca na 5 rayonay ci ilche tureck ilce Paynochny Kipr Respublika Kipr Brytanskiya vaennyya bazy Akratyry i Dekeliya Bufernaya zona AANRayony ilce tureckaya nazva naselnictva 2006 g tureckaya nazva adm centru grechaskaya nazva adm centru naselnictva 2006 g Lefkosa Ilcesi 85 579 Lefkasiya Nikasiya Leykwsia 49 721Gazimagusa Ilcesi 64 269 Amohostos Famagusta Ammoxwstos 35 453Girne Ilcesi 62 158 Kireniya Keryveia 26 067Guzelyurt Omorfo Ilcesi 31 116 Morfu Morfoy 13 334Iskele Ilcesi 21 978 Trykoma Trikwmo 3 977NaselnictvaPeravazhnaya bolshasc naselnictva etnichnyya turki yakiya pradstaylyayuc dzve abshchyny myascovyya turki i turki perasyalency z Turcyi Prysutnichae taksama nevyalikaya dolya tyh hto zhyve y svaih anklavah grekay kipryyotay i maranitay Akramya tago adbylosya znachnae pavelichenne naselnictva za kosht zamezhnyh studentay i zamezhnyh gramadzyan yakiya nabyli neruhomasc na Paynochnym Kipry De yure naselnictva ne yklyuchae vaennasluzhachyh tureckaj armii 25 30 tys i chlenay ih sem yay yakiya prazhyvayuc u vaennyh garadkah prykladna 7 5 tys Taksama syudy ne yvahodzyac tyya turysty i inshyya navedvalniki yakiya moguc znahodzicca na vostrave Dzyarzhayny ladKanstytucyya ad 5 traynya 1985 goda vyznachae dzyarzhayny lad yak parlamenckuyu demakratyyu Prezident Paynochnaga Kipra abiraecca na pyacigadovy termin Zakanadaychy organ Asambleya Respubliki tureck Cumhuriyet Meclisi skladaecca z 50 chlenay yakiya abirayucca praz praparcyyanalnyya vybary y pyaci vybarchyh akrugah Mizhnarodny statusPaynochny Kipr aficyjna ne pryznaecca dzyarzhavami chlenami AAN akramya Turcyi sama Turcyya pry getym ne pryznae legitymnasci yrada Respubliki Kipr Turcyya trymae na terytoryi Paynochnaga Kipra svayo pasolstva Paynochny Kipr u Turcyi pasolstva i konsulstva U sheragu inshyh krain znahodzyacca neaficyjnyya pradstaynictva Paynochnaga Kipra de fakta z yaylyayucca pasolstvami U Paynochnaj Nikasii znahodzyacca rezidencyi pasloy ZShA i Brytanii ale tak yak yany znahodzilisya tam da padzelu vostrava geta ne z yaylyaecca pryznannem TRPK Dyplamatychnyya pradstaynictvy i konsulskiya ystanovy Paynochnaga Kipra razmeshchany y nekalkih dzyarzhavah TRPK yvahodzic u Arganizacyyu islamskaga supracoynictva yak naziralnik SMIAficyjnaya teleradyyokampaniya Paynochnaga Kipra Bajrak vyadze peradachy pa dvuh kanalah telebachannya na tureckaj anglijskaj i grechaskaj Akramya chatyroh kanalay ynutranaga radyyovyashchannya mizhnarodny radyyokanal Paynochnaga Kipra Bajrak Interneshnl azhyccyaylyae vyashchanne na anglijskaj francuzskaj grechaskaj arabskaj ruskaj i nyameckaj movah EkanomikaNepryznanaya dzyarzhava y znachnaj mery zalezhyc ad tureckaj ekanamichnaj dapamogi Valavy ynutrany pradukt TRPK skladae 3 7 milyarda dolaray U ekanomicy TRPK daminue sfera abslugoyvannya 70 VUP taksama razvita selskaya gaspadarka i lyogkaya pramyslovasc Lakamatyvam sfery abslugoyvannya z yaylyayucca turyzm i adukacyya Turyzm Zgodna z aficyjnymi zvestkami u 2019 godze turystychnaya galina prynesla nepryznanaj respublicy bolsh za 900 milyonay dolaray Pa dadzenyh departamenta turyzmu u 2019 godze TRPK navedala bolsh za 1 7 milyona turystay z ih 1 35 milyona gramadzyane Turcyi i bolsh za 390 tysyach turysty z inshyh zamezhnyh krain Adukacyya Uklad adukacyi y VUP Tureckaj Respubliki Paynochnaga Kipra 10 U TRPK adkryty bolsh za 20 universitetay u yakih vuchacca bolsh za 100 tysyach studentay U 2019 godze dahod nepryznanaj respubliki ad sfery vyshejshaj adukacyi acenvaysya y adzin milyard dolaray u 2018 godze yon sklay 800 milyonay dolaray Selskaya gaspadarka Dolya selskaj gaspadarki y VUP skladae 6 2 pracenta dadzenyya na 2018 god Asnoynyya selskagaspadarchyya kultury yakiya gaduyucca y TRPK zbozhzha sadavina peravazhna cytrusavyya i garodnina Transpart i suvyazDlya azhyccyaylennya mizhnarodnyh telefonnyh zvankoy vykarystoyvaecca telefonny kod 90 392 u yakim vykarystany lichby mizhnarodnaga telefonnaga koda Turcyi 90 i zvychajny turecki kod gorada U setcy Internet damen Paynochnaga Kipra z yaylyaecca damenam drugoga yzroynyu nc tr pad tureckim damenam pershaga yzroynyu tr a zvychajnaya poshta pavinna adrasavacca praz Mersin Turcyya Palyoty y Tureckuyu Respubliku Paynochnaga Kipra azhyccyaylyayucca praz aeraport Erdzhan en Ercan International Airport tureck Ercan grech Tymboy Pry getym lyuby samalyot yaki nakiroyvaecca na Paynochny Kipr pavinen spachatku pryzyamlicca y adnym z aeraportay Turcyi Marskiya party Paynochnaga Kipra abveshchanyya Respublikaj Kipr zachynenymi dlya ysih sudoy akramya tureckih z chasu tureckaj akupacyi 1974 Suda zaregistravanyya y Tureckaj Respublicy Paynochnaga Kipra taksama mayuc svabodny dostup da marskih partoy Turcyi Karabli zha pad scyagam nepryznanaj Turcyyaj Respubliki Kipr u tureckiya party ne dapuskayucca Usim hto mae status gramadzyanina Paynochnaga Kipra mozha byc admoylena y dazvole na yezd u Respubliku Kipr abo y Grecyyu hoc geta abmezhavanne bylo nekalki zmyakchanae paslya ystuplennya Kipra y Eyrapejski Sayuz i azhyccyaylennya Respublikaj Kipr sheragu mer pa ymacavanni daveru Ulady Respubliki Kipr dazvalyayuc besperashkodny prahod zhadayuchyh u tym liku zamezhnyh turystay praz Zyalyonuyu liniyu u Nikasii i na nekalkih inshyh prapusknyh punktah pakolki ylady Paynochnaga Kipra ne patrabuyuc yyaznoj vizy i ne prastaylyayuc y ih dakumentah adznaki ab znahodzhanni na terytoryi TRPK GroshyAficyjnaya valyuta Paynochnaga Kipra tureckaya lira Akramya tureckih lir prymayucca i inshyya vidy valyut anglijski funt sterlingay dolar ZShA i eyra Rasplachvacca zamezhnaj valyutaj mozhna y magazinah kafe muzeyah i mnogih inshyh ustanovah Padlik sumy da aplaty i razlik zdachy vyaducca pa byaguchym valyutnym kurse Zdacha praktychna zaysyody vydaecca y tureckih lirah Numizmatyka U 2010 g Paynochny Kipr neaficyjna vypusciy nabor z 8 suvenirnyh manet chatyry z yakih bimetalichnyya Na averse ysih manet namalyavany gerb krainy Na reverse kozhnaj z vasmi manet pradstayniki zhyvyolnaga i raslinnaga svetu Paynochnaga Kipra Na 5 lirah kiprski muflon na 2 1 2 lirah golub na 1 liry matylyok Revers manet naminalami 5 10 25 i 50 kurushej ytrymlivayuc vyyavy myascovyh raslin na manece samaga malenkaga naminalu 1 kurush razmeshchany paymesyac z zorkaj Nacyyanalny scyag Paynochnaga Kipra U 2011 respublika vypuscila medna nikelevuyu manetu naminalam 20 lir na yakoj namalyavany asmanski sultan Selicca II Na reverse manety namalyavany gerb Paynochnaga Kipra AdukacyyaU 2004 va y shkolah Paynochnaga Kipra pachalasya reforma adukacyi u hodze yakoj byli yneseny vazhnyya zmeny y padruchniki gistoryi Z padruchnikay byli vydalenyya nekatoryya nacyyanalistychnyya elementy Zamest vyrazu nasha radzima Turcyya chascej za stala yzhyvacca vyraz nasha radzima Kipr a zamest sloy turki i greki chascej stali yzhyvacca slovy turki kipryyoty greki kipryyoty abo prosta kipryyoty Da getaga u tureckih shkolah Paynochnaga Kipra 1974 apisvaysya yak god pachatku vyzvalennya turak ad grechaskaga prygnyotu a vykladanne gistoryi Kipra zvychajna pachynalasya z momantu aneksii vostrava Asmanskaj imperyyaj u 1571 U staryh padruchnikah gistoryi greki kipryyoty nazyvalisya slovam rum yakim tradycyjna paznachalisya hrysciyanskiya paddanyya Asmanskaj imperyi Analagichnyya reformy pa vydalenni nacyyanalistychnyh peragibay z shkolnyh padruchnikay gistoryi byli y aposhniya gady pravedzenyya i y grechaskaj chastki Kipra Na terytoryi Paynochnaga Kipra taksama znahodzicca sherag universitetay Universitet ushodnyaga mizhzemnamor ya Blizkayshodni yniversitet Amerykanski yniversitet Girne Blizkayshodni tehnichny yniversitet Eyrapejski yniversitet Lefke Mizhnarodny yniversitet KipraUzbroenyya silyPaynochny Kipr zmyashchae Sily byaspeki chatyry pyahotnyh palka kolkascyu kalya 3 5 tys chal Farmavanyya pa pryzyvu z muzhchyn va yzrosce ad 18 da 40 gadoy Dadatkova isnue zapas pershaj chargi y 11 tys chal Drugi 10 tys chal i trecyaj 5 tys chal va yzrosce bolsh za 50 gadoy SBPK lyogka yzbroenyya uznachalvayucca brygadnym generalam armii Turcyi i vykonvayuc rolyu ynutranyh vojskay i pagranichnaj ahovy U dadatak da ih u Paynochnym Kipry dyslacyravany 11 y armejski korpus Turcyi yaki skladaecca z dvuh motapehotnyh dyvizij 14 asobnaj branetankavaj brygady mehanizavanaj brygady Turdyk a taksama z chastak i padrazdzyalennyay pramoga padparadkavannya Agulnaya kolkasc 11 AK nd Turcyi skladae bolsh za 40 tysyach chalavek FotagalereyaZnoskiPaynochnaya chastka gorada Nikasiya RIA Naviny Tureckaya Respublika Paynochnaga Kipra rusk Na terytoryi kantralyuemaj TRPK TRNC General Population and Housing Unit Census 2006 TRNC State Planning Organization updated 7 October 2008 U mezhah municypalitetu Lefkosha poynach gorada Nikasiya faktychna stalica Paynochnaga Kipra a menavita Nikasiya Lefkasiya poydzen goradu stalica grechaskaj Respubliki Kipr Paynochny Kipr agulnaya infarmacyya rusk Valyuta Kipra rusk Valyuta Paynochnaga Kipra rusk Feodosijskij muzej deneg Monety Severnogo Kipra Arhivavana 10 chervenya 2011 Streit um Zyperns Geschichtsbucher nyam SpasylkiZamki Paynochnaga Kipra Arhivavana 6 studzenya 2012 Mehmet Ali Talat paraynay Belarus z nepryznanaj chastkaj Kipra Arhivavana 17 zhniynya 2011 Vandroyka belarusa na Paynochny Kipr Arhivavana 9 sakavika 2018 Belaruskaya gistoryk i fatamadel Alena Aladka na Paynochnym Kipry Arhivavana 26 maya 2013 Zypern Times