Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сонечнае зацьменне — астранамічная з'ява, якая заключаецца ў тым, што Месяц закрывае (засланяе) цалкам або часткова Сонца ад назіральніка на Зямлі.
Прырода сонечных зацьменняў
Сонечнае зацьменне магчыма толькі падчас маладзіка, калі бок Месяца, звернуты да Зямлі, не асветлены, і сам Месяц не бачны. Зацьменні магчымыя толькі, калі маладзік праходзіць каля аднаго з двух месяцавых вузлоў (пункты перасячэння бачных арбіт Месяца і Сонца), не далей чым прыкладна ў 12 градусах ад аднаго з іх.
Сонечнае зацьменне мае розны выгляд для розных пунктаў зямной паверхні. Паколькі дыяметр Месяца ў 400 разоў меншы за дыяметр Сонца і Месяц знаходзіцца прыкладна ў 400 разоў бліжэй да Зямлі, то на небе Сонца і Месяц здаюцца дыскамі аднолькавых памераў. Таму пры поўным сонечным зацьменні Месяц можа цалкам накрыць яркую паверхню Сонца, пакінуўшы пры гэтым адкрытай сонечную атмасферу. Пры праходжанні паміж Сонцам і Зямлёй маленькі па памерах Месяц не можа цалкам зацяніць Зямлю. Дыск Сонца будзе цалкам закрыты толькі для назіральніка, які знаходзіцца ўнутры конуса месячнага ценю, найбольшы дыяметр якога на паверхні Зямлі не перавышае 270 км. Толькі з гэтай параўнальна вузкай зоны зямной паверхні, куды падае цень ад Месяца, будзе бачным поўнае сонечнае зацьменне. Там жа, куды падае паўцень ад Месяца, унутры так званага конуса месячнага паўценю, будзе бачным частковае сонечнае зацьменне.
Калі ў момант зацьмення Месяц, які рухаецца па сваёй эліптычнай арбіце, будзе знаходзіцца на значным аддаленні ад Зямлі, то бачны дыск Месяца будзе занадта малым, каб поўнасцю накрыць Сонца. Тады назіральнік зможа ўбачыць вакол цёмнага дыска Месяца зіхатлівы абадок сонечнага дыска. Гэта кольцападобнае зацьменне.
Па-за межамі месячнага паўценю зацьменні ўвогуле не назіраюцца. Сонечнае зацьменне бачнае не на ўсёй паверхні Зямлі, а толькі там, дзе прабягаюць цень і паўцень Месяца. Шлях месячнага ценю па зямной паверхні называецца паласой поўнага сонечнага зацьмення.
Па астранамічнай класіфікацыі, калі зацьменне хоць бы дзесьці на паверхні Зямлі можа назірацца як поўнае, яно называецца поўным. Калі зацьменне можа назірацца толькі як частковае (такое бывае, калі конус цені Месяца праходзіць паблізу зямной паверхні, але не тычыцца яе), зацьменне класіфікуецца як частковае.
Назіранні
Сонечнае зацьменне з'яўляецца , але ў некаторых старажытных цывілізацыях і цяперашніх культурах сонечнае зацьменне звязвалі з звышнатуральнымі прычынамі і лічылі благім знакам. Поўнае сонечнае зацьменне можа напужаць людзей, незнаёмых з астранамічным тлумачэннем з'явы, паколькі Сонца знікае проста ўсярэдзіне дня, а неба пры поўным зацьменні цямнее за некалькі хвілін і становяцца бачнымі планеты і зоры.
Сонечныя зацьменні згадваюцца ўжо ў антычных крыніцах. Аднак найбольшая колькасць датаваных апісанняў змяшчаецца ў заходнееўрапейскіх сярэднявечных хроніках і аналах. Напрыклад, сонечнае зацьменне згадвае Максімін Трырскі, які запісаў, што ў «538 г. 16 лютага, з першай да трэцяй гадзіны было сонечнае зацьменне».
У год на Зямлі можа адбывацца ад 2 да 5 сонечных зацьменняў, з якіх не больш за два — поўныя або кольцападобныя.. У сярэднім за сто гадоў адбываецца 237 сонечных зацьменняў, з якіх 160 — частковыя, 63 — поўныя, 14 — кольцападобныя. У пэўным пункце зямной паверхні зацьменні ў вялікай фазе адбываюцца досыць рэдка, яшчэ радзей назіраюцца поўныя сонечныя зацьменні. Так, на тэрыторыі Масквы з XI па XVIII стагоддзе можна было назіраць 159 сонечных зацьменняў з фазай больш 0,5, з якіх усяго 3 поўных (11.08.1124, 20.03.1140 и 7.06.1415).
Поўныя сонечныя зацьменні дазваляюць назіраць карону і бліжэйшыя наваколлі Сонца, што ў звычайных умовах вельмі абцяжарана (хоць з 1996 года астраномы атрымалі магчымасць пастаянна аглядаць наваколлі нашай зоркі дзякуючы працы спадарожніка SOHO (англ.: Solar and Heliospheric Observatory — сонечная і геліясферная абсерваторыя). Французскі навуковец П'ер Жансен падчас поўнага сонечнага зацьмення ў Індыі 18 жніўня 1868 г. упершыню даследаваў храмасферу Сонца і атрымаў спектр новага хімічнага элемента. Гэты элемент назвалі ў гонар Сонца — геліем. У 1882 годзе, 17 мая, падчас сонечнага зацьмення назіральнікамі з Егіпта была заўважаная камета, што пралятала паблізу Сонца.
Пры назіранні частковага зацьмення ці прамежнай фазы поўнага зацьмення трэба выкарыстоўваць адмысловыя прылады для назірання, паколькі просты позірк на Сонца з'яўляецца небяспечным, але можна глядзець на Сонца ў часе поўнага зацьмення Сонца Месяцам.
Гл. таксама
- Зацьменне
- Зацьменне Месяца
- Сонечныя зацьменні XXI стагоддзя
Зноскі
- Fred Espenak.. CENTRAL SOLAR ECLIPSES: 1991—2050. Архівавана з першакрыніцы 27 мая 2010. Праверана 1 кастрычніка 2016.
- Herodotus. Book VII. p. 37. Архівавана з арыгінала 19 жніўня 2008. Праверана 1 кастрычніка 2016.
- Annales Sancti Maximini Trevirensis. MGH, SS. Bd. IV. Hannover. 1841.
- Littmann, Mark (2008). Totality: Eclipses of the Sun. Oxford University Press. pp. 18—19. ISBN 0199532095.
{{cite book}}: Невядомы параметр|coauthors=ігнараваны (прапануецца|author=) () - Пять солнечных затмений наблюдалось в 1935 году. NASA (6 September 2009). "Five Millennium Catalog of Solar Eclipses". NASA Eclipse Web Site. , Project and Website Manager. Праверана 26 January 2010.
{{cite book}}: Вонкавая спасылка ў|chapterurl=|chapterurl=ігнараваны (прапануецца|chapter-url=) () - Meeus J. (1997). Mathematical astronomy morsels. Wilmann-Bell, Inc. ISBN 0943396.
{{cite book}}: Праверце значэнне|isbn=: length () - Святский Д. О. Астрономия Древней Руси / Автор предисловия, комментариев, дополнений — М. Л. Городецкий. — М.: Русская панорама, 2007.
- Kochhar, R. K. French astronomers in India during the 17th — 19th centuries(англ.) // Journal of the British Astronomical Association. — 1991. — Vol. 101. — № 2. — P. 95—100.
- Marsden, Brian G. (1967). "The sungrazing comet group". The Astronomical Journal. 72 (9): 1170–1183. :1967AJ.....72.1170M. :10.1086/110396.
Літаратура
- Шаронаў В. В. Ад чаго і як бывае зацменне сонца / В. В. Шаронаў. — Мн.: Дзярж. выд-ва БССР, 1947. — 72 с. — (Бібліятэчка прыродазнаўства).
- Галуза І. В. і інш. Астраномія: падруч. для 11-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / І. В. Галуза, У. А. Голубеў, А. А. Шымбалёў; пер. з рус. мовы Т. К. Слауты. — Мн.: Адукацыя і выхаванне, 2015. — 224 с. ISBN 978-985-471-765-4.
Спасылкі
 | Сонечнае зацьменне на Вікісховішчы |
|---|
- Кампазіцыйная фатаграфія поўнага сонечнага зацьмення
- гістарычныя выявы сонечнай кароны падчас сонечных зацьменняў
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Sonechnae zacmenne astranamichnaya z yava yakaya zaklyuchaecca y tym shto Mesyac zakryvae zaslanyae calkam abo chastkova Sonca ad naziralnika na Zyamli Sonechnae zacmenne 11 zhniynya 1999 goda Francyya Zmest 1 Pryroda sonechnyh zacmennyay 2 Naziranni 3 Gl taksama 4 Znoski 5 Litaratura 6 SpasylkiPryroda sonechnyh zacmennyaypravicSonechnae zacmenne magchyma tolki padchas maladzika kali bok Mesyaca zvernuty da Zyamli ne asvetleny i sam Mesyac ne bachny Zacmenni magchymyya tolki kali maladzik prahodzic kalya adnago z dvuh mesyacavyh vuzloy punkty perasyachennya bachnyh arbit Mesyaca i Sonca ne dalej chym prykladna y 12 gradusah ad adnago z ih nbsp Shema sonechnaga zacmennya Sonechnae zacmenne mae rozny vyglyad dlya roznyh punktay zyamnoj paverhni Pakolki dyyametr Mesyaca y 400 razoy menshy za dyyametr Sonca i Mesyac znahodzicca prykladna y 400 razoy blizhej da Zyamli to na nebe Sonca i Mesyac zdayucca dyskami adnolkavyh pameray Tamu pry poynym sonechnym zacmenni Mesyac mozha calkam nakryc yarkuyu paverhnyu Sonca pakinuyshy pry getym adkrytaj sonechnuyu atmasferu Pry prahodzhanni pamizh Soncam i Zyamlyoj malenki pa pamerah Mesyac ne mozha calkam zacyanic Zyamlyu Dysk Sonca budze calkam zakryty tolki dlya naziralnika yaki znahodzicca ynutry konusa mesyachnaga cenyu najbolshy dyyametr yakoga na paverhni Zyamli ne peravyshae 270 km Tolki z getaj paraynalna vuzkaj zony zyamnoj paverhni kudy padae cen ad Mesyaca budze bachnym poynae sonechnae zacmenne Tam zha kudy padae paycen ad Mesyaca unutry tak zvanaga konusa mesyachnaga paycenyu budze bachnym chastkovae sonechnae zacmenne Kali y momant zacmennya Mesyac yaki ruhaecca pa svayoj eliptychnaj arbice budze znahodzicca na znachnym addalenni ad Zyamli to bachny dysk Mesyaca budze zanadta malym kab poynascyu nakryc Sonca Tady naziralnik zmozha ybachyc vakol cyomnaga dyska Mesyaca zihatlivy abadok sonechnaga dyska Geta kolcapadobnae zacmenne Pa za mezhami mesyachnaga paycenyu zacmenni yvogule ne nazirayucca Sonechnae zacmenne bachnae ne na ysyoj paverhni Zyamli a tolki tam dze prabyagayuc cen i paycen Mesyaca Shlyah mesyachnaga cenyu pa zyamnoj paverhni nazyvaecca palasoj poynaga sonechnaga zacmennya Pa astranamichnaj klasifikacyi kali zacmenne hoc by dzesci na paverhni Zyamli mozha naziracca yak poynae yano nazyvaecca poynym 1 Kali zacmenne mozha naziracca tolki yak chastkovae takoe byvae kali konus ceni Mesyaca prahodzic pablizu zyamnoj paverhni ale ne tychycca yae zacmenne klasifikuecca yak chastkovae Nazirannipravic nbsp Shmatlikiya adlyustravanni sonechnaga zacmennya na Zyamli y ceni liscya drey atrymanyya z prychyny efektu kamery abskury kali svyatlo prahodzic praz malenkiya shchyliny mizh liscem Sonechnae zacmenne z yaylyaecca pryrodnaj z yavaj ale y nekatoryh starazhytnyh cyvilizacyyah i cyaperashnih kulturah sonechnae zacmenne zvyazvali z zvyshnaturalnymi prychynami i lichyli blagim znakam Poynae sonechnae zacmenne mozha napuzhac lyudzej neznayomyh z astranamichnym tlumachennem z yavy pakolki Sonca znikae prosta ysyaredzine dnya a neba pry poynym zacmenni cyamnee za nekalki hvilin i stanovyacca bachnymi planety i zory Sonechnyya zacmenni zgadvayucca yzho y antychnyh krynicah 2 Adnak najbolshaya kolkasc datavanyh apisannyay zmyashchaecca y zahodneeyrapejskih syarednyavechnyh hronikah i analah Napryklad sonechnae zacmenne zgadvae Maksimin Tryrski yaki zapisay shto y 538 g 16 lyutaga z pershaj da trecyaj gadziny bylo sonechnae zacmenne 3 U god na Zyamli mozha adbyvacca ad 2 da 5 sonechnyh zacmennyay z yakih ne bolsh za dva poynyya abo kolcapadobnyya 4 5 U syarednim za sto gadoy adbyvaecca 237 sonechnyh zacmennyay z yakih 160 chastkovyya 63 poynyya 14 kolcapadobnyya 6 U peynym punkce zyamnoj paverhni zacmenni y vyalikaj faze adbyvayucca dosyc redka yashche radzej nazirayucca poynyya sonechnyya zacmenni Tak na terytoryi Maskvy z XI pa XVIII stagoddze mozhna bylo nazirac 159 sonechnyh zacmennyay z fazaj bolsh 0 5 z yakih usyago 3 poynyh 11 08 1124 20 03 1140 i 7 06 1415 7 Poynyya sonechnyya zacmenni dazvalyayuc nazirac karonu i blizhejshyya navakolli Sonca shto y zvychajnyh umovah velmi abcyazharana hoc z 1996 goda astranomy atrymali magchymasc pastayanna aglyadac navakolli nashaj zorki dzyakuyuchy pracy spadarozhnika SOHO angl Solar and Heliospheric Observatory sonechnaya i geliyasfernaya abservatoryya Francuzski navukovec P er Zhansen padchas poynaga sonechnaga zacmennya y Indyi 18 zhniynya 1868 g upershynyu dasledavay hramasferu Sonca i atrymay spektr novaga himichnaga elementa Gety element nazvali y gonar Sonca geliem 8 U 1882 godze 17 maya padchas sonechnaga zacmennya naziralnikami z Egipta byla zayvazhanaya kameta shto pralyatala pablizu Sonca 9 nbsp Sonechnae zacmenne Novasibirsk 1 8 2008 pachargovyya momanty z intervalami 3 minuty Pry naziranni chastkovaga zacmennya ci pramezhnaj fazy poynaga zacmennya treba vykarystoyvac admyslovyya prylady dlya nazirannya pakolki prosty pozirk na Sonca z yaylyaecca nebyaspechnym ale mozhna glyadzec na Sonca y chase poynaga zacmennya Sonca Mesyacam Gl taksamapravicZacmenne Zacmenne Mesyaca Sonechnyya zacmenni XXI stagoddzyaZnoski Fred Espenak CENTRAL SOLAR ECLIPSES 1991 2050 nyavyzn Arhivavana z pershakrynicy 27 maya 2010 Praverana 1 kastrychnika 2016 Herodotus Book VII p 37 Arhivavana z aryginala 19 zhniynya 2008 Praverana 1 kastrychnika 2016 Annales Sancti Maximini Trevirensis MGH SS Bd IV Hannover 1841 Littmann Mark 2008 Totality Eclipses of the Sun Oxford University Press pp 18 19 ISBN 0199532095 a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Nevyadomy parametr coauthors ignaravany prapanuecca author davedka Pyat solnechnyh zatmenij nablyudalos v 1935 godu NASA 6 September 2009 Five Millennium Catalog of Solar Eclipses NASA Eclipse Web Site Fred Espenak Project and Website Manager Praverana 26 January 2010 a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Vonkavaya spasylka y code class cs1 code chapterurl code davedka Nevyadomy parametr chapterurl ignaravany prapanuecca chapter url davedka Meeus J 1997 Mathematical astronomy morsels Wilmann Bell Inc ISBN 0943396 a href wiki D0 A8 D0 B0 D0 B1 D0 BB D0 BE D0 BD Cite book title Shablon Cite book cite book a Praverce znachenne isbn length davedka Svyatskij D O Astronomiya Drevnej Rusi Avtor predisloviya kommentariev dopolnenij M L Gorodeckij M Russkaya panorama 2007 Kochhar R K French astronomers in India during the 17th 19th centuries angl Journal of the British Astronomical Association 1991 Vol 101 2 P 95 100 Marsden Brian G 1967 The sungrazing comet group The Astronomical Journal 72 9 1170 1183 Bibcode 1967AJ 72 1170M doi 10 1086 110396 LitaraturapravicSharonay V V Ad chago i yak byvae zacmenne sonca V V Sharonay Mn Dzyarzh vyd va BSSR 1947 72 s Bibliyatechka pryrodaznaystva Galuza I V i insh Astranomiya padruch dlya 11 ga kl ustanoy agul syared adukacyi z belarus movaj navuchannya I V Galuza U A Golubey A A Shymbalyoy per z rus movy T K Slauty Mn Adukacyya i vyhavanne 2015 224 s ISBN 978 985 471 765 4 Spasylkipravic nbsp Sonechnae zacmenne na Vikishovishchy Kampazicyjnaya fatagrafiya poynaga sonechnaga zacmennya gistarychnyya vyyavy sonechnaj karony padchas sonechnyh zacmennyay Uzyata z https be wikipedia org w index php title Sonechnae zacmenne amp oldid 4842183