«Мужыцкая праўда» («Mużyckaja prauda») — нелегальная, першая беларускамоўная газета.
«Мужыцкая праўда» | |
---|---|
| |
Арыгінальная назва | Mużyckaja prauda |
Тып | газета |
Рэдактар | Кастусь Каліноўскі, Валерый Антонавіч Урублеўскі, Фелікс Ражанскі і Станіслаў Сангін |
Заснавана | ліпень 1862 |
Спыненне публікацый | чэрвень 1863 |
Мова | беларуская |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Гісторыя
Друкавалася лацінкай. Выдавалася ў 1862-63 на Гродзеншчыне (апошні нумар, відаць, надрукаваны ў Вільні) К. Каліноўскім з Ф. Ражанскім, С. Сангіным (Сонгіным), В. Урублеўскім.
Апісанне
Мела невялікі фармат у выглядзе лісткоў і значны тыраж. Выйшлі 7 нумароў: № 1-6 (ліпень-снежань 1862), № 7 (чэрвень 1863). Кожны нумар падпісваўся псеўданімам «Яська — гаспадар з-пад Вільні». Захаваліся асобныя нумары-перадрукі (№ 5, 7), пра што сведчаць пэўныя адрозненні ў тэксце і шрыфце. Распаўсюджвалася па ўсёй Беларусі, у Польшчы, Літве, Латвіі, а таксама ў паўночна-заходніх рэгіёнах Расіі.
Вызначалася вострай сацыяльнай прапагандысцка-агітацыйнай накіраванасцю. Артыкулы пабудаваны ў форме гутаркі, сваім зместам нагадвалі творы тагачаснай рускай літаратуры рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку. Разглядала пераважна пытанні зямлі і волі, палітычнай і сацыяльна-эканамічнай няроўнасці, нацыянальнай самастойнасці. Праводзіла ідэю ўсеагульнай узброенай барацьбы за лепшае жыццё, вызначала яе шляхі, сцвярджала, што «…мы пазналі, дзе сіла і праўда, і будзем ведаць, як рабіць трэба, каб дастаць зямлю і свабоду. Возьмемся, дзецюкі, за рукі і дзяржымся разам!» (№ 1). Паслядоўна выступала з крытыкай царскага маніфеста 1861, адзначала, што «ніякай у ім няма праўды, няма з яго для нас ніякай карысці» (№ 1). Выкрываючы грабежніцкі характар сялянскай рэформы 1861, адзначала, што народу патрэбны не маніфест, а рэальная воля, і не тая, «якую цар схоча даці, но якую мы самі, мужыкі, паміж сабою зробімо» (№ 3). Адстойвала права беларускага народа самастойна вырашаць свой лёс, атрымліваць адукацыю, выдаваць падручнікі на роднай мове. Закранала пытанні існавання розных канфесій, больш прыхільна ставілася да уніяцтва, з асуджэннем — да праваслаўя, якое выражала інтарэсы царскіх улад (№ 6). Выказвала негатыўныя адносіны да тагачаснай сістэмы рэкруцкіх павіннасцей тэрмінам у 25 гадоў. Асобныя пытанні (паходжанне прыгоннага права, існаванне канфесій) трактаваліся ў газеце спрошчана, аднабакова.
Мова «Мужыцкай праўды» глыбока народная, эмацыянальна-вобразная, насычаная фальклорнай сімволікай, мастацкімі тропамі (эпітэтамі, метафарамі, параўнаннямі), узбагачаная новымі лексемамі і паняццямі; у ёй вытокі публіцыстычнага жанру, што пачынаў развівацца ў новай беларускай літаратуры.
Публікацыі
- Беларуская літаратура XIX ст.: Хрэстаматыя. 2 выд. — Мн., 1988;
- Жыві ў свабодзе: Кн. пра Каліноўскага. — Мн., 1996;
- Каліноўскі К. За нашую вольнасць Тв., дак. — Мн., 1999.
Зноскі
- Варта адзначыць, што на ўвазе маецца тое, што літаратурныя нормы, выкарыстаныя ў газеце, найбольш блізкія да сучасных нормаў беларускай мовы. Першай беларускай газетай (выдадзенай на старабеларускай мове), згодна з існуючымі гістарычнымі звесткамі, лічыцца газета «Навіны грозные а жалостлівые...».
Літаратура
- Баршчэўскі А. Агляд публіцыстычна-літаратурнай спадчыны Кастуся Каліноўскага // Навукова-літаратурны зборнік і беларускі каляндар 1961. — Беласток, 1960;
- Говін С. «Мужыцкая праўда» // БелЭн у 18 т. Т. 11. — Мн., 2000;
- Кісялёў Г. З думай пра Беларусь. — Мн., 1966;
- Лойка А. Гісторыя беларускай літаратуры. Дакастрычніцкі перыяд. Ч. 1—2. 2 выд. — Мн., 1989;
- Лушчыцкі І. Нарысы па гісторыі грамадска-палітычнай і філасофскай думкі ў Беларусі ў другой палавіне XIX ст. — Мн., 1958;
- Маляўка М. Аб ідэйна-тэматычным і структурным адзінстве «Мужыцкай праўды» // Беларуская літаратура. — Мн., 1979. Вып. 7;
- Паўстанне на Беларусі 1863 года: «Мужыцкая Праўда» і лісты «з-пад шыбеніцы» / тэксты і каментарыі: Я. Запруднік і Т. Э. Бэрд. — Нью-Ёрк: Фундацыя імя П. Крэчэўскага, 1980. — (Дакументы беларускай гісторыі).
- Станкевіч А. Кастусь Каліноўскі: «Мужыцкая праўда» і ідэя незалежнасці Беларусі. — Вільня, 1933;
- Цікоцкі М. З гісторыі беларускай журналістыкі XIX ст. — Мн., 1960.
Спасылкі
Мужыцкая праўда ў Вікікрыніцах | |
Мужыцкая праўда на Вікісховішчы |
- Мужыцкая праўда на Google Play
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Muzhyckaya prayda Muzyckaja prauda nelegalnaya pershaya belaruskamoynaya gazeta Muzhyckaya prayda Muzhyckaya prayda 1Aryginalnaya nazva Muzyckaja praudaTyp gazetaRedaktar Kastus Kalinoyski Valeryj Antonavich Urubleyski Feliks Razhanski i Stanislay SanginZasnavana lipen 1862Spynenne publikacyj cherven 1863Mova belaruskaya Medyyafajly na Vikishovishchy Muzhyckaya prayda 3 Grodzenski arhiy GistoryyaDrukavalasya lacinkaj Vydavalasya y 1862 63 na Grodzenshchyne aposhni numar vidac nadrukavany y Vilni K Kalinoyskim z F Razhanskim S Sanginym Songinym V Urubleyskim ApisanneMela nevyaliki farmat u vyglyadze listkoy i znachny tyrazh Vyjshli 7 numaroy 1 6 lipen snezhan 1862 7 cherven 1863 Kozhny numar padpisvaysya pseydanimam Yaska gaspadar z pad Vilni Zahavalisya asobnyya numary peradruki 5 7 pra shto svedchac peynyya adroznenni y teksce i shryfce Raspaysyudzhvalasya pa ysyoj Belarusi u Polshchy Litve Latvii a taksama y paynochna zahodnih regiyonah Rasii Vyznachalasya vostraj sacyyalnaj prapagandyscka agitacyjnaj nakiravanascyu Artykuly pabudavany y forme gutarki svaim zmestam nagadvali tvory tagachasnaj ruskaj litaratury revalyucyjna demakratychnaga kirunku Razglyadala peravazhna pytanni zyamli i voli palitychnaj i sacyyalna ekanamichnaj nyaroynasci nacyyanalnaj samastojnasci Pravodzila ideyu yseagulnaj uzbroenaj baracby za lepshae zhyccyo vyznachala yae shlyahi scvyardzhala shto my paznali dze sila i prayda i budzem vedac yak rabic treba kab dastac zyamlyu i svabodu Vozmemsya dzecyuki za ruki i dzyarzhymsya razam 1 Paslyadoyna vystupala z krytykaj carskaga manifesta 1861 adznachala shto niyakaj u im nyama praydy nyama z yago dlya nas niyakaj karysci 1 Vykryvayuchy grabezhnicki haraktar syalyanskaj reformy 1861 adznachala shto narodu patrebny ne manifest a realnaya volya i ne taya yakuyu car shocha daci no yakuyu my sami muzhyki pamizh saboyu zrobimo 3 Adstojvala prava belaruskaga naroda samastojna vyrashac svoj lyos atrymlivac adukacyyu vydavac padruchniki na rodnaj move Zakranala pytanni isnavannya roznyh kanfesij bolsh pryhilna stavilasya da uniyactva z asudzhennem da pravaslayya yakoe vyrazhala intaresy carskih ulad 6 Vykazvala negatyynyya adnosiny da tagachasnaj sistemy rekruckih pavinnascej terminam u 25 gadoy Asobnyya pytanni pahodzhanne prygonnaga prava isnavanne kanfesij traktavalisya y gazece sproshchana adnabakova Mova Muzhyckaj praydy glyboka narodnaya emacyyanalna vobraznaya nasychanaya falklornaj simvolikaj mastackimi tropami epitetami metafarami paraynannyami uzbagachanaya novymi leksemami i panyaccyami u yoj vytoki publicystychnaga zhanru shto pachynay razvivacca y novaj belaruskaj litaratury PublikacyiBelaruskaya litaratura XIX st Hrestamatyya 2 vyd Mn 1988 Zhyvi y svabodze Kn pra Kalinoyskaga Mn 1996 Kalinoyski K Za nashuyu volnasc Tv dak Mn 1999 ZnoskiVarta adznachyc shto na yvaze maecca toe shto litaraturnyya normy vykarystanyya y gazece najbolsh blizkiya da suchasnyh normay belaruskaj movy Pershaj belaruskaj gazetaj vydadzenaj na starabelaruskaj move zgodna z isnuyuchymi gistarychnymi zvestkami lichycca gazeta Naviny groznye a zhalostlivye LitaraturaBarshcheyski A Aglyad publicystychna litaraturnaj spadchyny Kastusya Kalinoyskaga Navukova litaraturny zbornik i belaruski kalyandar 1961 Belastok 1960 Govin S Muzhyckaya prayda BelEn u 18 t T 11 Mn 2000 Kisyalyoy G Z dumaj pra Belarus Mn 1966 Lojka A Gistoryya belaruskaj litaratury Dakastrychnicki peryyad Ch 1 2 2 vyd Mn 1989 Lushchycki I Narysy pa gistoryi gramadska palitychnaj i filasofskaj dumki y Belarusi y drugoj palavine XIX st Mn 1958 Malyayka M Ab idejna tematychnym i strukturnym adzinstve Muzhyckaj praydy Belaruskaya litaratura Mn 1979 Vyp 7 Paystanne na Belarusi 1863 goda Muzhyckaya Prayda i listy z pad shybenicy teksty i kamentaryi Ya Zaprudnik i T E Berd Nyu York Fundacyya imya P Krecheyskaga 1980 Dakumenty belaruskaj gistoryi Stankevich A Kastus Kalinoyski Muzhyckaya prayda i ideya nezalezhnasci Belarusi Vilnya 1933 Cikocki M Z gistoryi belaruskaj zhurnalistyki XIX st Mn 1960 SpasylkiMuzhyckaya prayda y VikikrynicahMuzhyckaya prayda na VikishovishchyMuzhyckaya prayda na Google Play