Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Масква, Масква-рака — рака ў Цэнтральнай Расіі, у Маскоўскай і часткова ў Смаленскай абласцях, левы прыток Акі (басейн Волгі). На рацэ стаіць горад Масква.
| Масква | |
|---|---|
| руск.: Москва | |
 Масква-рака ў г. Масква | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 502 (473) км |
| Басейн | 17 600 км² |
| Расход вады | 109 м³/с |
| Вадацёк | |
| Выток | Маскоўскае ўзвышша |
| • Каардынаты | 55°28′56″ пн. ш. 35°27′10″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Ака |
| • Каардынаты | 55°04′31″ пн. ш. 38°50′44″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Ака → Волга → Каспійскае мора |
| Краіна | |
| Код у | 09010101012110000023004 |
    | |
 — выток,  — вусце | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Назва
Назва ракі мае доўгую і багатую гісторыю вытлумачэння яе паходжання, яна вытлумачвалася са славянскага, фінскага, балцкага моўнага матэрыялу. На сёння пераважае балцкае вытлумачэнне, фінскія версіі прызнаныя ўзніклымі з павярхоўных сугуччаў.
Гэта падмацоўваецца і балцкім гідранімічным фонам як на працягу цячэння ракі Масквы, так і на тэрыторыі горада Масква. Балцкія назвы ў рэк Лама, Руза, Мажая, Вярэя, Нара, Сярпея, ад якіх гарады Валакаламск, Руза, Мажайск, Вярэя, Нара-Фамінск, Серпухаў, якія дугой атачаюць Маскву з заходняга боку. У самой Маскве моцны балцкі гідранімічны фон у зоне радыусам 10—15 км ад старога горада, дзе фіксуюцца балцкія назвы (найперш гідронімы, а калі тапонімы, дык вытворныя ад гідронімаў) Яўза, Няглінная, Чармянка, Прэсня, Сетунь, Хімка, Чура, Варгуніха, Кудрына, Бубна, Чачора, Нагаціна, Чартанава.
Корань Mask- таксама ў назве бярэзінскай ракі Маска (калі толькі гэтая назва аўтэнтычная, бо складальнік спісу рэк дняпроўскага басейна П. Маштакоў у сваім каталогу не згадвае і не пазначае ракі Маскі, не знайшоўшы яе, такім чынам, на даўнейшых картах).
Звязана з літоўскім maskėti «спешна кудысьці бегаць», maskatuoti «гайдацца падвешаным; гайдаць, зрушваць; спешна ісці; балбатаць; гарэзнічаць», maskatas «лахманы» (кавалкі вопраткі, што развяваюцца на ветры).
Назва канфігурацыйнага значэння, адлюстроўвае выгіны рачнога рэчышча: рака Масква звілістая і ў верхнім цячэнні каля Мажайска, і ў сярэднім каля Звянігарада, і на тэрыторыі цяперашняй Масквы (11 вялікіх петляў на 20-кіламетровай прасторы па прамой).
Тыпалагічныя аналагі — літоўскія водныя назвы тыпу Tabalys, балцкія рачныя назвы тыпу Табола паблізу цячэння ракі Масквы (Таболка і Таболаўка — яе правыя прытокі, Табола — на поўдні ад яе вусця). Яны звязаныя з літоўскім tabaluoti «кідацца ў бакі; хістацца; гайдацца падвешаным; хвалявацца», tabalas «рэч, што гайдаецца».
У маскоўскай назве корань Mask- пашыраны пашыральнікам -(u)v-. На Павоччы ён таксама ў рачных назвах Пратва, Смядва, на захадзе ад іх у гідронімах Цітва, Водва (з літоўскімі адпаведнікамі Tytuva, Vaduva). Гэты пашыральнік вядомы ў літоўскім словаўтварэнні і асабліва папулярны ў назваўтварэнні: kriokti «раўсці» — kriokuva «рачны парог» (дзе вада раве), ringėti «закручваць» — Ringuva «Звілістая (рака)».
Значэнне рачной назвы Масква можна перадаць як «Звілістая (рака)».
Гідраграфія
Даўжыня па старым рэчышчы 502 км (пасля выпрастання з дапамогай гідратэхнічных збудаванняў — 473 км), плошча басейна 17 600 км². Рака пачынаецца на схіле Смаленска-Маскоўскага ўзвышша і ўпадае ў Аку на тэрыторыі горада Каломны. Агульнае падзенне ад вытока да вусця складае 155,5 м. Воды ракі шырока выкарыстоўваюцца для водазабеспячэння горада Масквы.
Крыніцы
- Нерознак В. П. Названия древнерусских городов. — Наука. — М., 1983. — С. 112.
- В. Н. Топоров. Древняя Москва в балтийской перспективе // Балто-славянские исследования. 1981. Москва, 1982. С. 35—42.
- П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейна. С.-Петербург, 1913. С. 262.
- В. Н. Топоров. Древняя Москва в балтийской перспективе // Балто-славянские исследования. 1981. Москва, 1982. С. 30.
- В. Н. Топоров. Балтийские следы на Верхнем Дону // Балто-славянские исследования. 1988—1996. Москва, 1997. С. 317.
- A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 338—339.
- В. Н. Топоров. Древняя Москва в балтийской перспективе // Балто-славянские исследования. 1981. Москва, 1982. С. 28.
- В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 154.
- P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 380—381.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Maskva znachenni Maskva Maskva raka raka y Centralnaj Rasii u Maskoyskaj i chastkova y Smalenskaj ablascyah levy prytok Aki basejn Volgi Na race staic gorad Maskva Maskvarusk MoskvaMaskva raka y g MaskvaHaraktarystykaDayzhynya 502 473 kmBasejn 17 600 km Rashod vady 109 m sVadacyokVytok Maskoyskae yzvyshsha Kaardynaty 55 28 56 pn sh 35 27 10 u d H G Ya OVusce Aka Kaardynaty 55 04 31 pn sh 38 50 44 u d H G Ya ORazmyashchenneVodnaya sistema Aka Volga Kaspijskae moraKraina RasiyaKod u 09010101012110000023004 vytok vusce Medyyafajly na VikishovishchyNazvaNazva raki mae doyguyu i bagatuyu gistoryyu vytlumachennya yae pahodzhannya yana vytlumachvalasya sa slavyanskaga finskaga balckaga moynaga materyyalu Na syonnya peravazhae balckae vytlumachenne finskiya versii pryznanyya yzniklymi z pavyarhoynyh suguchchay Geta padmacoyvaecca i balckim gidranimichnym fonam yak na pracyagu cyachennya raki Maskvy tak i na terytoryi gorada Maskva Balckiya nazvy y rek Lama Ruza Mazhaya Vyareya Nara Syarpeya ad yakih garady Valakalamsk Ruza Mazhajsk Vyareya Nara Faminsk Serpuhay yakiya dugoj atachayuc Maskvu z zahodnyaga boku U samoj Maskve mocny balcki gidranimichny fon u zone radyusam 10 15 km ad staroga gorada dze fiksuyucca balckiya nazvy najpersh gidronimy a kali taponimy dyk vytvornyya ad gidronimay Yayza Nyaglinnaya Charmyanka Presnya Setun Himka Chura Varguniha Kudryna Bubna Chachora Nagacina Chartanava Koran Mask taksama y nazve byarezinskaj raki Maska kali tolki getaya nazva aytentychnaya bo skladalnik spisu rek dnyaproyskaga basejna P Mashtakoy u svaim katalogu ne zgadvae i ne paznachae raki Maski ne znajshoyshy yae takim chynam na daynejshyh kartah Zvyazana z litoyskim masketi speshna kudysci begac maskatuoti gajdacca padveshanym gajdac zrushvac speshna isci balbatac gareznichac maskatas lahmany kavalki vopratki shto razvyavayucca na vetry Nazva kanfiguracyjnaga znachennya adlyustroyvae vyginy rachnoga rechyshcha raka Maskva zvilistaya i y verhnim cyachenni kalya Mazhajska i y syarednim kalya Zvyanigarada i na terytoryi cyaperashnyaj Maskvy 11 vyalikih petlyay na 20 kilametrovaj prastory pa pramoj Typalagichnyya analagi litoyskiya vodnyya nazvy typu Tabalys balckiya rachnyya nazvy typu Tabola pablizu cyachennya raki Maskvy Tabolka i Tabolayka yae pravyya prytoki Tabola na poydni ad yae vuscya Yany zvyazanyya z litoyskim tabaluoti kidacca y baki histacca gajdacca padveshanym hvalyavacca tabalas rech shto gajdaecca U maskoyskaj nazve koran Mask pashyrany pashyralnikam u v Na Pavochchy yon taksama y rachnyh nazvah Pratva Smyadva na zahadze ad ih u gidronimah Citva Vodva z litoyskimi adpavednikami Tytuva Vaduva Gety pashyralnik vyadomy y litoyskim slovaytvarenni i asabliva papulyarny y nazvaytvarenni kriokti raysci kriokuva rachny parog dze vada rave ringeti zakruchvac Ringuva Zvilistaya raka Znachenne rachnoj nazvy Maskva mozhna peradac yak Zvilistaya raka GidragrafiyaDayzhynya pa starym rechyshchy 502 km paslya vyprastannya z dapamogaj gidratehnichnyh zbudavannyay 473 km ploshcha basejna 17 600 km Raka pachynaecca na shile Smalenska Maskoyskaga yzvyshsha i ypadae y Aku na terytoryi gorada Kalomny Agulnae padzenne ad vytoka da vuscya skladae 155 5 m Vody raki shyroka vykarystoyvayucca dlya vodazabespyachennya gorada Maskvy KrynicyNeroznak V P Nazvaniya drevnerusskih gorodov Nauka M 1983 S 112 V N Toporov Drevnyaya Moskva v baltijskoj perspektive Balto slavyanskie issledovaniya 1981 Moskva 1982 S 35 42 P L Mashtakov Spisok rek dneprovskogo bassejna S Peterburg 1913 S 262 V N Toporov Drevnyaya Moskva v baltijskoj perspektive Balto slavyanskie issledovaniya 1981 Moskva 1982 S 30 V N Toporov Baltijskie sledy na Verhnem Donu Balto slavyanskie issledovaniya 1988 1996 Moskva 1997 S 317 A Vanagas Lietuviu hidronimu etimologinis zodynas Vilnius 1981 S 338 339 V N Toporov Drevnyaya Moskva v baltijskoj perspektive Balto slavyanskie issledovaniya 1981 Moskva 1982 S 28 V N Toporov O N Trubachev Lingvisticheskij analiz gidronimov Verhnego Podneprovya Moskva 1962 S 154 P Skardzius Rinktiniai rastai T 1 Vilnius 1996 C 380 381