Ліцэнзія на праграмнае забеспячэнне — гэта юрыдычны інструмент (звычайна ў форме дамовы), які рэгулюе выкарыстанне або распаўсюджванне праграмнага забеспячэння. Згодна з законам аб аўтарскім праве Злучаных Штатаў, усё праграмнае забеспячэнне ахоўваецца аўтарскім правам, за выключэннем выпадкаў, калі гэта праграмнае забеспячэнне было распрацавана ўрадам Злучаных Штатаў. Аўтары праграмнага забеспячэння, абароненага аўтарскім правам, могуць перадаваць сваё праграмнае забеспячэнне ў грамадскі набытак, і ў гэтым выпадку яно таксама не абараняецца аўтарскім правам і не можа быць ліцэнзавана.
Тыповая ліцэнзія на праграмнае забеспячэнне дае ліцэнзіяту дазвол на выкарыстанне адной або некалькіх копій праграмнага забеспячэння ў тым выпадку, калі такое выкарыстанне магло б парушыць аўтарскія правы ўладальніка.
Віды ліцэнзій
Дзве распаўсюджаныя катэгорыі праграмнага забеспячэння ў адпаведнасці з ліцэнзіямі — гэта прапрыетарнае праграмнае забеспячэнне і свабоднае праграмнае забеспячэнне з адкрытым зыходным кодам (free and open-source software, FOSS). Канцэптуальнае адрозненне паміж імі заключаецца ў прадастаўленні правоў на змяненне і далейшае выкарыстанне праграмнага прадукту, атрыманага кліентам. Ліцэнзіі тыпу FOSS перадаюць абодва правы кліенту, зыходны код пастаўляецца разам з праграмным забеспячэннем — таму такое праграмнае забеспячэнне называецца «з адкрытым зыходным кодам». Прапрыетарнае праграмнае забеспячэнне звычайна не дае ліцэнзіі на гэтыя правы і таму захоўвае зыходны код схаваным — мае так званы «закрыты зыходны код».
Праграмнае забеспячэнне, якое не ахоўваецца аўтарскім правам, з’яўляецца альбо праграмным забеспячэннем у грамадскім набытку (public domain, PD), альбо праграмным забеспячэннем, якое не распаўсюджваецца, не мае ліцэнзіі і разглядаецца як унутраная камерцыйная тайна.
Свабодныя і адкрытыя | Несвабодныя | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Грамадскі набытак | Дазвольная ліцэнзія | Капілефт-ліцэнзія | Некамерцыйная ліцэнзія | Прапрыетарная ліцэнзія | Камерцыйная таямніца | |
Апісанне | Дае ўсе правы | Дае правы на выкарыстанне, дае права на змену ліцэнзіі | Дае правы на выкарыстанне, абмяжоўвае правы на распаўсюджванне | Дае правы толькі на некамерцыйнае выкарыстанне | Традыцыйнае выкарыстанне аўтарскага права; не прадастаўляе дадатковыя правы | Інфармацыя не апублікаваная |
Для праграмнага забеспячэння | PD, CC0 | MIT, Apache, MPL | GPL, AGPL | JRL, AFPL | Прапрыетарнае праграмнае забеспячэнне, без публічнай ліцэнзіі | Прыватнае ўнутранае праграмнае забеспячэнне |
Для іншых творчых работ | PD, CC0 | CC-BY | CC-BY-SA | CC-BY-NC | Аўтарскае права, без публічнай ліцэнзіі | Работа не апублікаваная |
Ліцэнзіі на прапрыетарнае праграмнае забеспячэнне
Адметнай рысай ліцэнзій на прапрыетарнае праграмнае забеспячэнне з’яўляецца тое, што выдавец праграмнага забеспячэння дае на выкарыстанне адну або некалькі копій праграмнага забеспячэння ў адпаведнасці з ліцэнзійным пагадненнем з канчатковым карыстальнікам (EULA), але права ўласнасці на гэтыя копіі застаецца за выдаўцом праграмнага забеспячэння. Гэтая асаблівасць ліцэнзій на прапрыетарнае праграмнае забеспячэнне азначае, што пэўныя правы ў дачыненні да праграмнага забеспячэння захоўваюцца за выдаўцом праграмнага забеспячэння. Такім чынам, у EULA тыпова ўключаюць умовы, якія вызначаюць выкарыстанне праграмнага забеспячэння, напрыклад, колькасць дазволеных установак або ўмовы распаўсюджвання.
Найбольш значным эфектам гэтай формы ліцэнзавання з’яўляецца тое, што калі права ўласнасці на праграмнае забеспячэнне застаецца за выдаўцом праграмнага забеспячэння, то канчатковы карыстальнік павінен прыняць ліцэнзію на праграмнае забеспячэнне. Іншымі словамі, без прыняцця ліцэнзіі канчатковы карыстальнік не можа выкарыстоўваць праграмнае забеспячэнне наогул. Адным з прыкладаў такой ліцэнзіі з’яўляецца ліцэнзія Microsoft Windows. Яна змяшчае шырокі спіс забароненых дзеянняў, такіх як: адваротнае праектаванне (reverse engineering), адначасовае выкарыстанне праграмнага забеспячэння некалькімі карыстальнікамі, а таксама публікацыя эталонных тэстаў або тэстаў прадукцыйнасці.
Ліцэнзіі на свабоднае і адкрытае праграмнае забеспячэнне
Свабодныя ліцэнзіі і ліцэнзіі з адкрытым зыходным кодам звычайна падзяляюцца на дзве катэгорыі: ліцэнзіі з мінімальнымі патрабаваннямі адносна таго, як праграмнае забеспячэнне можа распаўсюджвацца (дазвольныя ліцэнзіі, permissive licenses), і ахоўныя ліцэнзіі сумеснага выкарыстання (капілефт-ліцэнзіі, copyleft licenses).
Прыкладам капілефт-ліцэнзіі з’яўляецца ліцэнзія GNU General Public License (GPL). Гэта ліцэнзія накіравана на прадастаўленне ўсім карыстальнікам неабмежаванай свабоды выкарыстання, вывучэння і змены праграмнага забеспячэння, а таксама, калі карыстальнік прытрымліваецца ўмоў GPL, свабоды распаўсюджвання праграмнага забеспячэння або любых яго мадыфікацый. Напрыклад, любыя мадыфікацыі, унесеныя канчатковым карыстальнікам, павінны ўключаць зыходны код для іх, а ліцэнзія любой вытворнай працы не павінна накладваць ніякіх дадатковых абмежаванняў, акрамя таго, што дазваляе GPL.
Прыкладамі дазвольных ліцэнзій з’яўляюцца і ліцэнзія MIT, якія даюць неабмежаваны дазвол на выкарыстанне, вывучэнне і змяненне праграмнага забеспячэння, і пры гэтым уключаюць толькі мінімальныя патрабаванні да распаўсюджвання. Гэта дае карыстальніку дазвол браць код і выкарыстоўваць яго ва ўласных праграмах з закрытым зыходным кодам.
Гл. таксама
Зноскі
- Hancock, Terry. What if copyright didn't apply to binary executables? (англ.). Free Software Magazine (29 жніўня 2008). Праверана 22 лютага 2023.
- Larry Troan. Open Source from a Proprietary Perspective (англ.)(недаступная спасылка). RedHat Summit 2006 Nashville 10. redhat.com (2005). Архівавана з першакрыніцы 22 студзеня 2014. Праверана 22 лютага 2023.
- The GNU General Public License v3.0 – GNU Project – Free Software Foundation (FSF) (англ.). fsf.org. Праверана 22 лютага 2023.
Спасылкі
- Што такое свабоднае праграмнае забеспячэнне? (англ.)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Licenziya na pragramnae zabespyachenne geta yurydychny instrument zvychajna y forme damovy yaki regulyue vykarystanne abo raspaysyudzhvanne pragramnaga zabespyachennya Zgodna z zakonam ab aytarskim prave Zluchanyh Shtatay usyo pragramnae zabespyachenne ahoyvaecca aytarskim pravam za vyklyuchennem vypadkay kali geta pragramnae zabespyachenne bylo raspracavana yradam Zluchanyh Shtatay Aytary pragramnaga zabespyachennya abaronenaga aytarskim pravam moguc peradavac svayo pragramnae zabespyachenne y gramadski nabytak i y getym vypadku yano taksama ne abaranyaecca aytarskim pravam i ne mozha byc licenzavana Typovaya licenziya na pragramnae zabespyachenne dae licenziyatu dazvol na vykarystanne adnoj abo nekalkih kopij pragramnaga zabespyachennya y tym vypadku kali takoe vykarystanne maglo b parushyc aytarskiya pravy yladalnika Vidy licenzijDzve raspaysyudzhanyya kategoryi pragramnaga zabespyachennya y adpavednasci z licenziyami geta prapryetarnae pragramnae zabespyachenne i svabodnae pragramnae zabespyachenne z adkrytym zyhodnym kodam free and open source software FOSS Kanceptualnae adroznenne pamizh imi zaklyuchaecca y pradastaylenni pravoy na zmyanenne i dalejshae vykarystanne pragramnaga praduktu atrymanaga klientam Licenzii typu FOSS peradayuc abodva pravy klientu zyhodny kod pastaylyaecca razam z pragramnym zabespyachennem tamu takoe pragramnae zabespyachenne nazyvaecca z adkrytym zyhodnym kodam Prapryetarnae pragramnae zabespyachenne zvychajna ne dae licenzii na getyya pravy i tamu zahoyvae zyhodny kod shavanym mae tak zvany zakryty zyhodny kod Pragramnae zabespyachenne yakoe ne ahoyvaecca aytarskim pravam z yaylyaecca albo pragramnym zabespyachennem u gramadskim nabytku public domain PD albo pragramnym zabespyachennem yakoe ne raspaysyudzhvaecca ne mae licenzii i razglyadaecca yak unutranaya kamercyjnaya tajna Svabodnyya i adkrytyya NesvabodnyyaGramadski nabytak Dazvolnaya licenziya Kapileft licenziya Nekamercyjnaya licenziya Prapryetarnaya licenziya Kamercyjnaya tayamnicaApisanne Dae yse pravy Dae pravy na vykarystanne dae prava na zmenu licenzii Dae pravy na vykarystanne abmyazhoyvae pravy na raspaysyudzhvanne Dae pravy tolki na nekamercyjnae vykarystanne Tradycyjnae vykarystanne aytarskaga prava ne pradastaylyae dadatkovyya pravy Infarmacyya ne apublikavanayaDlya pragramnaga zabespyachennya PD CC0 MIT Apache MPL GPL AGPL JRL AFPL Prapryetarnae pragramnae zabespyachenne bez publichnaj licenzii Pryvatnae ynutranae pragramnae zabespyachenneDlya inshyh tvorchyh rabot PD CC0 CC BY CC BY SA CC BY NC Aytarskae prava bez publichnaj licenzii Rabota ne apublikavanayaLicenzii na prapryetarnae pragramnae zabespyachenneAdmetnaj rysaj licenzij na prapryetarnae pragramnae zabespyachenne z yaylyaecca toe shto vydavec pragramnaga zabespyachennya dae na vykarystanne adnu abo nekalki kopij pragramnaga zabespyachennya y adpavednasci z licenzijnym pagadnennem z kanchatkovym karystalnikam EULA ale prava ylasnasci na getyya kopii zastaecca za vydaycom pragramnaga zabespyachennya Getaya asablivasc licenzij na prapryetarnae pragramnae zabespyachenne aznachae shto peynyya pravy y dachynenni da pragramnaga zabespyachennya zahoyvayucca za vydaycom pragramnaga zabespyachennya Takim chynam u EULA typova yklyuchayuc umovy yakiya vyznachayuc vykarystanne pragramnaga zabespyachennya napryklad kolkasc dazvolenyh ustanovak abo ymovy raspaysyudzhvannya Najbolsh znachnym efektam getaj formy licenzavannya z yaylyaecca toe shto kali prava ylasnasci na pragramnae zabespyachenne zastaecca za vydaycom pragramnaga zabespyachennya to kanchatkovy karystalnik pavinen prynyac licenziyu na pragramnae zabespyachenne Inshymi slovami bez prynyaccya licenzii kanchatkovy karystalnik ne mozha vykarystoyvac pragramnae zabespyachenne naogul Adnym z prykladay takoj licenzii z yaylyaecca licenziya Microsoft Windows Yana zmyashchae shyroki spis zabaronenyh dzeyannyay takih yak advarotnae praektavanne reverse engineering adnachasovae vykarystanne pragramnaga zabespyachennya nekalkimi karystalnikami a taksama publikacyya etalonnyh testay abo testay pradukcyjnasci Licenzii na svabodnae i adkrytae pragramnae zabespyachenneShema pragramnaga zabespyachennya pad roznymi licenziyami y adpavednasci z Fondam svabodnaga pragramnaga zabespyachennya i ih vyznachennem svabodnaga pragramnaga zabespyachennya zleva svabodnae pragramnae zabespyachenne sprava prapryetarnae pragramnae zabespyachenne Svabodnyya licenzii i licenzii z adkrytym zyhodnym kodam zvychajna padzyalyayucca na dzve kategoryi licenzii z minimalnymi patrabavannyami adnosna tago yak pragramnae zabespyachenne mozha raspaysyudzhvacca dazvolnyya licenzii permissive licenses i ahoynyya licenzii sumesnaga vykarystannya kapileft licenzii copyleft licenses Prykladam kapileft licenzii z yaylyaecca licenziya GNU General Public License GPL Geta licenziya nakiravana na pradastaylenne ysim karystalnikam neabmezhavanaj svabody vykarystannya vyvuchennya i zmeny pragramnaga zabespyachennya a taksama kali karystalnik prytrymlivaecca ymoy GPL svabody raspaysyudzhvannya pragramnaga zabespyachennya abo lyubyh yago madyfikacyj Napryklad lyubyya madyfikacyi unesenyya kanchatkovym karystalnikam pavinny yklyuchac zyhodny kod dlya ih a licenziya lyuboj vytvornaj pracy ne pavinna nakladvac niyakih dadatkovyh abmezhavannyay akramya tago shto dazvalyae GPL Prykladami dazvolnyh licenzij z yaylyayucca i licenziya MIT yakiya dayuc neabmezhavany dazvol na vykarystanne vyvuchenne i zmyanenne pragramnaga zabespyachennya i pry getym uklyuchayuc tolki minimalnyya patrabavanni da raspaysyudzhvannya Geta dae karystalniku dazvol brac kod i vykarystoyvac yago va ylasnyh pragramah z zakrytym zyhodnym kodam Gl taksamaSvabodnyya pragramyZnoskiHancock Terry What if copyright didn t apply to binary executables angl Free Software Magazine 29 zhniynya 2008 Praverana 22 lyutaga 2023 Larry Troan Open Source from a Proprietary Perspective angl nedastupnaya spasylka RedHat Summit 2006 Nashville 10 redhat com 2005 Arhivavana z pershakrynicy 22 studzenya 2014 Praverana 22 lyutaga 2023 The GNU General Public License v3 0 GNU Project Free Software Foundation FSF angl fsf org Praverana 22 lyutaga 2023 SpasylkiShto takoe svabodnae pragramnae zabespyachenne angl