Валійская мова

Валійская мова, уэльская мова або кімрская мова (вал.: Cymraeg або y Gymraeg) — у адрозненне ад валійскай англійскай (варыянту англійскай мовы, што сфарміравалася ва Уэльсе), належыць да брыцкай групы кельцкіх моў, распаўсюджана ў заходняй частцы Брытаніі — Уэльсе (вал.: Cymru), а таксама ў Чубуце, калоніі валійцаў-імігрантаў у рэгіёне Патагонія ў Аргенціне. Родная мова валійцаў. У мінулым была аб’ектам дыскрымінацыі з боку англійскай улады, сёння знаходзіцца пад пагрозай знікнення.

Валійская мова
Саманазва	Cymraeg
Краіны	Вялікабрытанія, Аргенціна
Рэгіёны	У Аргенціне — Патагонія
Афіцыйны статус	Уэльс
Арганізацыя, якая рэгулюе	Welsh Language Board^[d] і Welsh Language Commissioner^[d]
Агульная колькасць носьбітаў	Больш 750 000 (2006, ацэнка)
Статус	уразлівая^[d]
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўропы
Індаеўрапейская сям'я Кельцкая галіна
Пісьменнасць	лацініца
Моўныя коды
(ДАСТ 7.75–97)	вал 130
(ISO 639-1)	cy
(ISO 639-2)	cym
(ISO 639-3)	cym
	wel
	425
Ethnologue	cym
Linguasphere	50-ABA-a
ABS ASCL	1103
ELCat	10429
IETF	cy
Glottolog	wels1247
Вікіпедыя на гэтай мове

Кельцкія мовы ў 20 стагоддзі

Статус

Паводле перапісу 2011 года, 583 000 чалавек, або 20 % насельніцтва, ведае валійскую мову (у параўнанні з 20,8 % у 2001 годзе). Пры гэтым, паводле перапісу, 25 % жыхароў Уэльса нарадзіліся за яго межамі. Колькасць носьбітаў валійскай мовы ва ўсёй Вялікабрытаніі пэўна невядомая, але яна параўнальна вялікая ў буйных гарадах і ўздоўж мяжы з Уэльсам. Паводле тэлеканала , у 1993 годзе ў Англіі жыло каля 133 000 чалавек, якія разумелі валійскую мову, і каля траціны з іх было засяроджана ў раёне Вялікага Лондана. Акрамя таго, носьбіты валійскай мовы жывуць у Канадзе (3160 чалавек паводле Ethnologue) і ў ЗША (2 655).

Доля носьбітаў валійскай мовы ў розных графствах Уэльса

Сярод носьбітаў валійскай мовы мала тых, хто не ведае англійскай (не лічачы валійцаў даліны Чубут, для якіх другая мова іспанская). Аднак, вельмі многія аддаюць перавагу менавіта валійскай мове, а не англійскай. Выбар мовы можа мяняцца залежна ад прадметнай вобласці (з’ява, вядомая ў лінгвістыцы як «код-свічынг», або пераключэнне кодаў).

Станам на 14 сакавіка 2017 года валійскі раздзел Вікіпедыі налічвае 90 873 артыкулаў і займае па гэтым крытэрыі 60 месца з усіх 295 раздзелаў.

Зноскі

1. UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger Праверана 24 чэрвеня 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q925553"></a>
2. [http://www.comisiynyddygymraeg.cymru/Cymraeg/Rhestr%20Cyhoeddiadau/Darlun%20ystadegol%20Cymraeg.pdf Darlun ystadegol o sefyllfa’r Gymraeg] (вал.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 лютага 2016. Праверана 14 сакавіка 2017.
3. Callaghan, Nigel. More Welsh Speakers than Previously Believed (англ.). ibiblio.org. — Изложение результатов исследования S4C. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.
4. Languages of Canada (англ.). Ethnologue.com. — Данные по языкам Канады в онлайн версии Ethnologue. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.
5. Many Languages, One America: Welsh (англ.) (pdf)(недаступная спасылка). U.S. English Foundation Research. — Данные по валлийскому языку в США. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.
6. Welsh: A language of United Kingdom (англ.)(недаступная спасылка). Ethnologue.com. — Характеристика валлийского языка в онлайн версии Ethnologue, данные о двуязычности носителей, о валлийском в Аргентине. Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.

Літаратура

Граматыкі

1. Arwyn Watkins T. Welsh // Ball, MJ, Fife, J (ed.) The Celtic Languages. London, N. Y., 1993
2. King G. A Comprehensive Grammar of Modern Welsh. London, N.Y., 1994
3. Morris-Jones J. An Elementary Welsh Grammar. Oxford, 1931.
4. Morris-Jones J. A Welsh Grammar. Historical and Comparative. Oxford, 1977 [1913].
5. Thomas, P. W. Gramadeg y Gymraeg. Caerdydd, 1996
6. Thorne, D. A Comprehensive Welsh Grammar. Oxford, 1993

Дыялекты

1. Arwyn Watkins T. Some phonological features of the Welsh dialect of Llansamlet (West Glamorgan) // Festschrift J. Pokorny. Innsbruck, 1967, pp. 315-324.
2. Fynes-Clynton O. H. The Welsh Vocabulary of the Bangor District. Oxford, 1913.
3. Ruddock G. E. Rhai enghreifftiau o golli seiniau yn nhafodiaith Hirwaun / Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1970, v. 23, pt. 4, pp. 295-308.
4. Sommerfelt A. Studies in Cyfeiliog Welsh. Oslo, 1925.
5. Sweet H. Spoken North Welsh // Transactions of the Philological Society. London, 1882—1884, pp. 409-485.
6. Thomas B. Cyweiriau iaith siaradwaig o Ddyffryn Afan /Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1980, v. 28, pt. 4, pp. 579-592.
7. Thomas A. R. The linguistic geography of Wales. Cardiff, 1973.
8. Oftedal M. A new approach to North Welsh vowels // Lochlann. Oslo, 1969, v. 4, pp. 243-269.

Даследаванні

1. Awbery, G. The Syntax of Welsh: A Transformational Study of the Passive. Cambridge, 1976
2. Ball, M. J., Müller, N. Mutation in Welsh. London, N. Y., 1992
3. Ball, M. J., Jones, G. E. (ed.). Welsh Phonology: Selected readings. Cardiff, 1984
4. Borsley, R., Tallerman, M., Willis D. The syntac of Welsh. Oxford: OUP, 2007
5. Jones R. M. Tympau’r modd mynegol a ffurfiau cwmpasog y ferf / Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1966, v. 22, pt. 1, pp. 1-15.
6. Lewis H. The sentence in Welsh. London, 1942.
7. Roberts, I. Principles and Parameters in a VSO Language: A Case Study in Welsh. Oxford, 2005
8. Rowlands E. I. Yr ymadrodd berfol / Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1976, v. 27, pt. 1, pp. 1-22.

Слоўнікі

1. Evans H. M, Thomas W. O. Geiriadur Newydd — The New Welsh Dictionary. Llandebie, 1953.
2. Geiriadur Prifysgol Cymru: The Welsh University Dictionary. Caerdydd, 1950 (поўны слоўнік з часу першых помнікаў).
3. Geiriadur yr Academi (самы вялікі англа-валійскі слоўнік). Caerdydd
4. King, G. Pocket Modern Welsh Dictionary. Oxford, 2000

Гісторыя мовы

1. Jackson, K. H. Language and History in Early Britain. Edinburgh, 1954
2. Lewis, H. Datblygiad yr iaith Gymraeg. Caerdydd, 1931
3. Simon Evans, D. A Grammar of Middle Welsh. Dublin, 1961

Спасылкі

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны
Hafan валійскай

Лагатып «Вікіслоўнікі»

У Вікіслоўніку спіс слоў валійскай мовы змяшчаецца ў катэгорыі «Валійская мова»

Агульная інфармацыя

• Welsh language statistics (англ.)(недаступная спасылка). Welsh Assembly Goverment. — Агульная статыстыка па валійскай мове. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
• History and Status of the Welsh Language (англ.)(недаступная спасылка). Oxford University Computing Laboratory (24 верасня 1999). — Агляд гісторыі і бягучага статусу валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 12 снежня 2005. Праверана 23 кастрычніка 2009.
• The Centre for Advanced Welsh and Celtic Studies (англ.)(недаступная спасылка). The University of Wales. — Цэнтр паглыбленага вывучэння валійскай мовы і кельталогіі Універсітэта Уэльса. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
• Гімн Уэльса ў патройным перакладзе

Для вывучэння мовы

• Clwb Malu Cachu (англ.)(недаступная спасылка). — Старонка для тых, хто вывучае валійскую. Архівавана з першакрыніцы 31 кастрычніка 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
• Gwybodiadur (англ.)(недаступная спасылка). — (даслоўна, «інфармацыйны») — дае вялікі аб'ём інфармацыі па ўсіх аспектах валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 6 верасня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
• BBC Learn Welsh (англ.)(недаступная спасылка). BBC Wales. — Сайт BBC па вывучэнні валійскай мовы, з курсамі рознага ўзроўня складанасці і анлайн-слоўнікам. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.

• BBC Learn Welsh: Grammar (англ.)(недаступная спасылка). BBC Wales. — Граматыка на сайце BBC па вывучэнні валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.

• A Welsh Course (англ.)(недаступная спасылка). Cardiff School of Computer Science. — Курс валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.

Слоўнікі

• Welsh-English / English-Welsh On-line Dictionary (англ.)(недаступная спасылка). University of Wales, Lampeter. — Валійска-англійскі і англа-валійскі слоўнік. Архівавана з першакрыніцы 9 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
• Geiriadur Prifysgol Cymru (англ.)(недаступная спасылка). The University of Wales Centre for Advanced Welsh and Celtic Studies. — Слоўнік валійскай мовы Універсітэта Уэльса, гістарычны слоўнік валійскага (рыхтуецца таксама Другое выданне; першае выданне можна запампаваць на сайце). Архівавана з першакрыніцы 3 снежня 2005. Праверана 23 кастрычніка 2009.