Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Башкартаста́н (руск.: Республика Башкортостан; башк.: Башҡортостан Республикаhы; таксама Башкортостан) — суб’ект Расійскай Федэрацыі, размешчаны на схілах Паўднёвага Урала і ў . Мяжуе са Свярдлоўскай, Чалябінскай і Арэнбургскай абласцямі, Пермскім краем, а таксама з рэспублікамі Татарстан і Удмурція. Сталіца — горад Уфа.
| Рэспубліка Башкартастан | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| руск.: Республика Башкортостан башк.: Башҡортостан Республикаһы | |||||
 | |||||
| |||||
| Краіна |  Расія | ||||
| Гімн | |||||
| Статус | Рэспубліка | ||||
| Уваходзіць у | Прыволжскую федэральную акругу, | ||||
| Уключае | 54 раёны | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Уфа | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Уфа, Стэрлітамак, Салават, Нефцякамск, Акцябрскі | ||||
| Дата ўтварэння | 16 лістапада 1917 (як аўтаномны Башкурдзістан) 23 сакавіка 1919 (як Аўтаномная Башкірская Савецкая Рэспубліка) 14 чэрвеня 1922 (як Башкірская АССР) 11 кастрычніка 1990 (як Башкірская ССР) | ||||
| Прэзідэнт Рэспублікі | Радзій Хабіраў | ||||
| Прэм’ер-міністр Урада | Андрэй Назараў | ||||
| Старшыня Дзяржаўнага Сходу — Курултая | Канстанцін Талкачоў | ||||
| Афіцыйная мова | башкірская, руская | ||||
| Насельніцтва (2013) | ▼4 060 957 | ||||
| Шчыльнасць | 28,41 чал./км² | ||||
| Нацыянальны склад | рускія, башкіры, татары, чувашы, марыйцы, украінцы | ||||
| Плошча | 142 947 км² (27-е месца) | ||||
| Вышыня над узроўнем мора • Самы нізкі пункт | г. Ямантау — 1640 м | ||||
 | |||||
| Часавы пояс | +2 | ||||
| Код ISO 3166-2 | RU-BA | ||||
| Тэлефонны код | 347 | ||||
| Код аўтам. нумароў | 02 | ||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Геаграфія
Башкартастан знаходзіцца на мяжы Еўропы і Азіі і займае часткі ўсходняй ўскраіны Усходне-Еўрапейскай раўніны (Перадуралле), горнай паласы Паўднёвага Урала і ўзнёсла-раўніннага Зауралля (Зауральскага пенеплена). Заходняя частка Башкартсастана — раўнінная, усходняя — пераважна гарыстая; у Перадураллі вылучаюцца Бугульмінска-Белябееўскае ўзвышша (на паўднёвым захадзе), адгор’і Агульнага Сырта (на поўдні), Уфімскае плато (на паўночным усходзе) вышынёй месцамі да 400—500 м і Ніжнебельская ўзгоркава-хвалістая раўніна. Паўднёвы Урал тут асабліва высокі (вышэйшы пункт горы Ямантау, 1640 м), мае шырыню да 150 км і складаецца з сістэмы мерыдыянальных хрыбтоў, водападзельным з’яўляецца хрыбет Уралтау. Хрыбты да поўдня зніжаюцца і пераходзяць у Зілаірскае плато. Распаўсюджаны карст. Башкартастан багаты на мінеральныя рэсурсы, асабліва нафту ў Перадураллі, дзе разведаны таксама радовішчы газу, вуглёў, каменнай солі. На усходзе радовішча жалеза, медзі, цынку, золата.
Клімат кантынентальны. Сярэдняя тэмпература студзеня — 14 ° С (Бірск), — 17,5 ° С (Кага), ліпеня 16,5 ° С (Кага), 20,5 ° С (Раеўскі). Сярэднегадавая колькасць ападкаў 400—500 мм у Перадураллі, каля 300 мм у Заураллі і звыш 500—600 мм у гарах. На раўнінах Башкартастана вегетацыйны перыяд (з тэмпературамі вышэй за 10 ° С) 120—135 дзён, а сума яго тэмператур 1800—2200 ° С.
Да 4/5 плошчы Башкартастана належыць басейну ракі Камы і каля 1/5 басейна Урала з Сакмарай. Галоўная рака — Белая (Агізель, даўжыня 1420 км), цячэ амаль цалкам у межах Башкартастана; яе прытокі: Нугуш, Сім, Уфа, Дзёма. Для рэк Башкартастана ўласцівая нераўнамернасць сцёку па сезонах. У Заураллі шмат дробных азёр.
Гісторыя
Старажытныя сляды чалавека, выяўленыя на тэрыторыі Башкартастана, адносяцца да эпохі палеаліту. У эпоху бронзы (3-2-е тыс. да н.э.) асноўным заняткам плямёнаў, якія засялялі тэрыторыю Башкартастана, была аселая жывёлагадоўля і пойменнае земляробства. Яны ведалі апрацоўку медзі, ганчарнае, ткацкае і кастарэзнае рамёствы. Іх нашчадкі перайшлі да качавой жывёлагадоўлі. У канцы гэтай эпохі ўзнікаюць патрыярхальна-радавыя адносіны. З 4 ст. н. э. з боку паўднёвай стэпавай паласы пачалося масавае пранікненне качавых плямёнаў ў Заходні Башкартастан. У пісьмовых арабскіх крыніцах башкіры згадваюцца ў 9-10 стст. пад назвай «башгірд» («башгурд»). У 9-13 стст. башкіры жылі ў Перадураллі, на Паўднёвым Урале і паміж рэкамі Волгай і Уралам; займаліся качавой жывёлагадоўляй, а таксама паляваннем, рыбалоўствам і бортніцтвам. У 10-13 стст. пачаўся распад радавых адносін. Башкіры пачалі вандраваць не радамі, а групамі ў 10-30 сем’яў.
Насельніцтва
Па дадзеных , колькасць насельніцтва Башкартастана складае 4 104 336 чалавек, з іх 2 626 613 гарадскіх, 1 447 723 сельскіх жыхароў. Мужчын — 1 923 233 чалавек, або 46,9 % ад агульнай колькасці.
Найбуйнейшыя гарады — Уфа (сталіца, 1042,4 тыс. жыхароў), Стэрлітамак (264,4 тыс. жыхароў), Салават (158,6 тыс. жыхароў), Нефцякамск (122,3 тыс. жыхароў), Акцябрскі (108,6 тыс. жыхароў).
Насельніцтва рэспублікі па дадзеных 2006 года складае 4063,4 тыс. чал. (4078,8 — 2005). Шчыльнасць насельніцтва 28,4 чал./км² (2006, 2005), удзельная вага гарадскога насельніцтва 59,6 % (2006) (59,7 % — 2005).
Этнічны склад насельніцтва: рускія — 36,3 %, башкіры — 29,3 %, татары — 24,1 %, чувашы — 2,9 %, марыйцы — 2,6 %, украінцы — 1,3 %, мардва — 0,6 %, удмурты — 0,6 %, беларусы — 0,4 %.
Усяго ў Башкартастане пражывае звыш 100 нацыянальнасцей. 96,4 % насельніцтва валодае рускай мовай. Башкірскай мовай валодае 25,8 %, татарская — 34,0 % насельніцтва.
У рэспубліцы 54 адміністрацыйныя раёны, 21 горад, 4674 населеныя пункты.
Беларусы ў Башкартастане
Колькасць беларускага насельніцтва ў Башкартастане складае каля 17,5 тысячы чалавек (0.4 %). З іх большасць пражывае пераважна ў Уфе. На тэрыторыі Балтыйскага сельсавета Іглінскага раёна пражываюць 1600 беларусаў, продкі якіх перасяліліся сюды ў пачатку XX стагоддзя.
У Башкартастане дзейнічае рэспубліканскі беларускі нацыянальна-культурны цэнтр «Сябры», заснаваны ў 1996 годзе. У сяле Ігліно ён ладзіў Фестываль беларускай песні.
- Беларусы — ураджэнцы Башкартастана
- Аляксандр Васілевіч Вакульскі (1922—1990) — савецкі ваенны дзеяч, Герой Савецкага Саюза (1945).
- Іван Іванавіч Пстыга (1918—2009) — савецкі военачальнік, маршал авіяцыі (1975), Герой Савецкага Саюза (1978).
Эканоміка
Башкартастан займае першае месца сярод суб’ектаў Расійскай Федэрацыі па аб’ёме нафтаперапрацоўкі, вытворчасці бензіну, вытворчасці дызельнага паліва, пагалоўю буйной рагатай жывёлы, вытворчасці малака і мёду.
Вядомыя асобы
Гл. таксама
- Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Башкартастана
- Ансамбль народнага танца імя Файзі Гаскарава
Зноскі
- Рустэм Хамитов вступил в должность президента Башкирии | РИА Новости
- http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls
- У Башкартастане прайшоў фестываль беларускай песні. // Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына»
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Башкартастан- Афіцыйны сайт Архівавана 22 ліпеня 2011.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Bashkartasta n rusk Respublika Bashkortostan bashk Bashҡortostan Respublikahy taksama Bashkortostan sub ekt Rasijskaj Federacyi razmeshchany na shilah Paydnyovaga Urala i y Myazhue sa Svyardloyskaj Chalyabinskaj i Arenburgskaj ablascyami Permskim kraem a taksama z respublikami Tatarstan i Udmurciya Stalica gorad Ufa Respublika Bashkartastanrusk Respublika Bashkortostan bashk Bashҡortostan RespublikaһyGerb ScyagKraina RasiyaGimnStatus RespublikaUvahodzic u Pryvolzhskuyu federalnuyu akrugu Uklyuchae 54 rayonyAdministracyjny centr UfaNajbujnejshyya garady Ufa Sterlitamak Salavat Nefcyakamsk AkcyabrskiData ytvarennya 16 listapada 1917 yak aytanomny Bashkurdzistan 23 sakavika 1919 yak Aytanomnaya Bashkirskaya Saveckaya Respublika 14 chervenya 1922 yak Bashkirskaya ASSR 11 kastrychnika 1990 yak Bashkirskaya SSR Prezident Respubliki Radzij HabirayPrem er ministr Urada Andrej NazarayStarshynya Dzyarzhaynaga Shodu Kurultaya Kanstancin TalkachoyAficyjnaya mova bashkirskaya ruskayaNaselnictva 2013 4 060 957Shchylnasc 28 41 chal km Nacyyanalny sklad ruskiya bashkiry tatary chuvashy maryjcy ukraincyPloshcha 142 947 km 27 e mesca Vyshynya nad uzroynem mora Samy nizki punkt g Yamantau 1640 mChasavy poyas 2Kod ISO 3166 2 RU BATelefonny kod 347Kod aytam numaroy 02Aficyjny sajt Medyyafajly na VikishovishchyGeagrafiyaVosenski krayavid kalya padnozhzha Yamantau Bashkartastan znahodzicca na myazhy Eyropy i Azii i zajmae chastki yshodnyaj yskrainy Ushodne Eyrapejskaj rayniny Peraduralle gornaj palasy Paydnyovaga Urala i yznyosla rayninnaga Zaurallya Zauralskaga peneplena Zahodnyaya chastka Bashkartsastana rayninnaya ushodnyaya peravazhna garystaya u Peraduralli vyluchayucca Bugulminska Belyabeeyskae yzvyshsha na paydnyovym zahadze adgor i Agulnaga Syrta na poydni Ufimskae plato na paynochnym ushodze vyshynyoj mescami da 400 500 m i Nizhnebelskaya yzgorkava hvalistaya raynina Paydnyovy Ural tut asabliva vysoki vyshejshy punkt gory Yamantau 1640 m mae shyrynyu da 150 km i skladaecca z sistemy merydyyanalnyh hrybtoy vodapadzelnym z yaylyaecca hrybet Uraltau Hrybty da poydnya znizhayucca i perahodzyac u Zilairskae plato Raspaysyudzhany karst Bashkartastan bagaty na mineralnyya resursy asabliva naftu y Peraduralli dze razvedany taksama radovishchy gazu vuglyoy kamennaj soli Na ushodze radovishcha zhaleza medzi cynku zolata Klimat kantynentalny Syarednyaya temperatura studzenya 14 S Birsk 17 5 S Kaga lipenya 16 5 S Kaga 20 5 S Raeyski Syarednegadavaya kolkasc apadkay 400 500 mm u Peraduralli kalya 300 mm u Zauralli i zvysh 500 600 mm u garah Na rayninah Bashkartastana vegetacyjny peryyad z temperaturami vyshej za 10 S 120 135 dzyon a suma yago temperatur 1800 2200 S Da 4 5 ploshchy Bashkartastana nalezhyc basejnu raki Kamy i kalya 1 5 basejna Urala z Sakmaraj Galoynaya raka Belaya Agizel dayzhynya 1420 km cyache amal calkam u mezhah Bashkartastana yae prytoki Nugush Sim Ufa Dzyoma Dlya rek Bashkartastana ylascivaya neraynamernasc scyoku pa sezonah U Zauralli shmat drobnyh azyor GistoryyaMalyunki z pyachory Shulgan Tash Starazhytnyya slyady chalaveka vyyaylenyya na terytoryi Bashkartastana adnosyacca da epohi palealitu U epohu bronzy 3 2 e tys da n e asnoynym zanyatkam plyamyonay yakiya zasyalyali terytoryyu Bashkartastana byla aselaya zhyvyolagadoylya i pojmennae zemlyarobstva Yany vedali apracoyku medzi gancharnae tkackae i kastareznae ramyostvy Ih nashchadki perajshli da kachavoj zhyvyolagadoyli U kancy getaj epohi yznikayuc patryyarhalna radavyya adnosiny Z 4 st n e z boku paydnyovaj stepavaj palasy pachalosya masavae praniknenne kachavyh plyamyonay y Zahodni Bashkartastan U pismovyh arabskih krynicah bashkiry zgadvayucca y 9 10 stst pad nazvaj bashgird bashgurd U 9 13 stst bashkiry zhyli y Peraduralli na Paydnyovym Urale i pamizh rekami Volgaj i Uralam zajmalisya kachavoj zhyvyolagadoylyaj a taksama palyavannem rybaloystvam i bortnictvam U 10 13 stst pachaysya raspad radavyh adnosin Bashkiry pachali vandravac ne radami a grupami y 10 30 sem yay NaselnictvaPa dadzenyh kolkasc naselnictva Bashkartastana skladae 4 104 336 chalavek z ih 2 626 613 garadskih 1 447 723 selskih zhyharoy Muzhchyn 1 923 233 chalavek abo 46 9 ad agulnaj kolkasci Najbujnejshyya garady Ufa stalica 1042 4 tys zhyharoy Sterlitamak 264 4 tys zhyharoy Salavat 158 6 tys zhyharoy Nefcyakamsk 122 3 tys zhyharoy Akcyabrski 108 6 tys zhyharoy Naselnictva respubliki pa dadzenyh 2006 goda skladae 4063 4 tys chal 4078 8 2005 Shchylnasc naselnictva 28 4 chal km 2006 2005 udzelnaya vaga garadskoga naselnictva 59 6 2006 59 7 2005 Etnichny sklad naselnictva ruskiya 36 3 bashkiry 29 3 tatary 24 1 chuvashy 2 9 maryjcy 2 6 ukraincy 1 3 mardva 0 6 udmurty 0 6 belarusy 0 4 Usyago y Bashkartastane prazhyvae zvysh 100 nacyyanalnascej 96 4 naselnictva valodae ruskaj movaj Bashkirskaj movaj valodae 25 8 tatarskaya 34 0 naselnictva U respublicy 54 administracyjnyya rayony 21 gorad 4674 naselenyya punkty Belarusy y Bashkartastane Kolkasc belaruskaga naselnictva y Bashkartastane skladae kalya 17 5 tysyachy chalavek 0 4 Z ih bolshasc prazhyvae peravazhna y Ufe Na terytoryi Baltyjskaga selsaveta rusk Iglinskaga rayona prazhyvayuc 1600 belarusay prodki yakih perasyalilisya syudy y pachatku XX stagoddzya U Bashkartastane dzejnichae respublikanski belaruski nacyyanalna kulturny centr Syabry zasnavany y 1996 godze U syale Iglino yon ladziy Festyval belaruskaj pesni Belarusy uradzhency BashkartastanaAlyaksandr Vasilevich Vakulski 1922 1990 savecki vaenny dzeyach Geroj Saveckaga Sayuza 1945 Ivan Ivanavich Pstyga 1918 2009 savecki voenachalnik marshal aviyacyi 1975 Geroj Saveckaga Sayuza 1978 EkanomikaBashkartastan zajmae pershae mesca syarod sub ektay Rasijskaj Federacyi pa ab yome naftaperapracoyki vytvorchasci benzinu vytvorchasci dyzelnaga paliva pagaloyyu bujnoj ragataj zhyvyoly vytvorchasci malaka i myodu Vyadomyya asobyAsnoynaya kategoryya Naradzilisya y BashkartastaneGl taksamaDeklaracyya ab dzyarzhaynym suverenitece Bashkartastana Ansambl narodnaga tanca imya Fajzi GaskaravaZnoskiRustem Hamitov vstupil v dolzhnost prezidenta Bashkirii RIA Novosti http www gks ru free doc new site population demo PrPopul xls U Bashkartastane prajshoy festyval belaruskaj pesni Zgurtavanne belarusay svetu Backayshchyna LitaraturaBelaruskaya encyklapedyya U 18 t T 2 Arshyca Belaruscy Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1996 T 2 480 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0061 7 t 2 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Bashkartastan Aficyjny sajt Arhivavana 22 lipenya 2011