Багародзіца гімн Вялікага Княства Літоўскага ў XIV XVIII стагоддзях і найстарэйшы польскі рэлігійны гімн З XV стагоддзя

«Багародзіца» — гімн Вялікага Княства Літоўскага ў XIV—XVIII стагоддзях і найстарэйшы польскі рэлігійны гімн. З XV стагоддзя зваўся таксама «Песняй Айчыны» і ўжо лічыўся старадаўнім. Гімн спяваўся на каранацыях, прыдворных цырымоніях і іншых урачыстасцях, войскі перад бітвай, пры асвячэнні мошчаў святых, на пахаваннях дзяржаўных асоб.

Багародзіца

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гімны Беларусі
Гімн ВКЛ (14—18 стст.)
Гімн БНР (1918) noicon
Гімн Беларускай ССР (1955—1991) noicon
Гімн Беларусі (1991—2002) noicon
Гімн Беларусі (з 2002) noicon

Гісторыя

Карціна Юзафа Бранта *«Багародзіца»* (1909) — польска-вялікалітоўскія войскі разам спяваюць «Багародзіцу» перад бітвай.

«Багародзіцу» адносяць да гімнаў, а не да малітваў, бо тэкст вершаваны. Найстарэйшы запіс тэксту з мелодыяй зроблены ў 1407 годзе. Упершыню «Багародзіцу» згадвае Ян Длугаш у сваёй Хроніцы, ён распавядае як на пачатку бітвы пры Грунвальдзе польска-вялілітоўскае войска заспявала «Багародзіцу» і патрасаючы дзідамі рушыла на ворага. У Вялікім Княстве Літоўскім тэксты «Багародзіцы» змяшчалі ў многіх рукапісах і друкаваных выданнях, ад так званага «» (1506) да «Volumina legum» (1732).

Найстарэйшы захаваны старабеларускі запіс гімна «Багародзіца», 1529 год.

Так, напрыклад, варыянт «Багародзіцы» пад назвай «Песнь о велебной девици Панне Марии» разам з важнымі заканадаўчымі актамі ўключаны ў спіс ЗамойскіхСтатута ВКЛ 1529 года (зборнік на старабеларускай мове). Акрамя таго, гімн на польскай мове быў уключаны ў лацінамоўныя Лаўрэнцеўскі і Пулкаўскі спісыСтатута ВКЛ 1529 года.

У XVI стагоддзі перакладзены на лацінскую мову. Вядома шаснаццаць нотных запісаў «Багародзіцы» з XV—XVIII стагоддзяў.

Мелодыя Багародзіцы набліжана да мелодый грыгарыянскага харалу; запісаны нотамі- пяцілінейнай натацыяй, у ключы фа, у малой актаве, такім чынам, прызначана для выканання мужчынскім хорам ва ўнісон ці голасам. Танальна мелодыя належыць да першага грыгарыянскага тону. Станам на 2024 год, тэкст з рукапісу 1407 года ёсць найранейшым з вядомых вершаваных запісаў польскай мовы.

Найстаражытнейшы вядомы тэкст (1407)

Bogurodzica, dziewica
Bogiem sławiena Maryja
Twego syna, Gospodzina,
Matko zwolena Maryja
Zyszczy nam Spuści nam. Kyrieleison.

Twego dzela krzciciela, Bożycze
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrieleison.

Сучасны беларускі варыянт перакладу:

Багародзіца, Дзявіца
Богам славёна Марыя
У твайго сына, Гаспадзіна
Маці звалёна Марыя
Зычы нам і адпусці нам

І дзеля Хрысціцеля, Божыца
Слыш галасы, чалавечы мыслі поўнь
І малітву табе ўзносім
І даць рады цябе ж просім
Дай на свеце збожны пабыт
Па жывоце дай райскі быт
Багародзіца, Дзявіца
Богам славёна, Марыя

Сучаснае выкананне

Гурт «Стары Ольса» пад кіраўніцтвам Змітра Сасноўскага спявае гімн «Багародзіца» на беларускай мове.

Крыніцы

Славянамоўная паэзія ВКЛ 16-18 стст./ А. У. Бразгуноў. Каментарыі.
Песнь о велебной девици Панне Марии // Статут ВКЛ 1529 г.: спіс Замойскіх.
С. Лазутка, Э. Гудавичюс. Первый Литовский Статут. с. 50.
С. Лазутка, Э. Гудавичюс. Первый Литовский Статут. с. 95, 101.
Unknown. "TOTAL BELARUS": Забытый гимн Великого княжества Литовского ("Богородица") (нявызн.). "TOTAL BELARUS" (понедельник, 3 декабря 2012 г.). Праверана 18 сакавіка 2024.

Літаратура

Славянамоўная паэзія Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стст. / НАН Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; уклад., прадм. і камент. А. У. Бразгунова. — Мінск: Беларус. навука, 2011. — (Помнікі даўняга пісьменства Беларусі)
Лазутка С., Гудавичюс Э. Первый Литовский Статут / Вильнюс. гос. ун-т им. В. Капсукаса, Ин-т истории АН ЛССР. — Т. 1. Ч. 1, Палеографический и текстологический анализ списков. — Вильнюс: Минтис, 1983.

Спасылкі

Лагатып Вікіцытатніка

У Вікікрыніцах ёсць тэксты па тэме
Багародзіца

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Багародзіца (гімн)
Тэкст «Багародзіцы» на сайце гурта «Стары Ольса»
Ці спявалі мы «Багародзіцу»?
Выкананне арыгінальнага гімна на YouTube.

[СлавМоўПаэзія-1] Славянамоўная паэзія ВКЛ 16-18 стст./ А. У. Бразгуноў. Каментарыі.

[2] Песнь о велебной девици Панне Марии // Статут ВКЛ 1529 г.: спіс Замойскіх.

[3] С. Лазутка, Э. Гудавичюс. Первый Литовский Статут. с. 50.

[4] С. Лазутка, Э. Гудавичюс. Первый Литовский Статут. с. 95, 101.

[5] Unknown. "TOTAL BELARUS": Забытый гимн Великого княжества Литовского ("Богородица") (нявызн.). "TOTAL BELARUS" (понедельник, 3 декабря 2012 г.). Праверана 18 сакавіка 2024.