Усевалад Сцяпанавіч Фальскі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Фальскі.

Усе́валад Сцяпа́навіч Фа́льскі (7 сакавіка 1886, або 8 сакавіка 1887 — пасля 1926) — беларускі грамадска-палітычны, дзяржаўны і культурны дзеяч, акцёр; адзін са стваральнікаў беларускага прафесійнага тэатра.

Усевалад Сцяпанавіч Фальскі
Усевалад Фальскі, 1918 г.
Народны камісар замежных спраў ССРБ 1919 — 1919
Пераемнік	М. Пятроў
Нараджэнне	7 сакавіка 1886(1886-03-07) ці 8 сакавіка 1887(1887-03-08) Лошыца, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Смерць	не раней за 1927
Член у	Першае беларускае таварыства драмы і камедыі Мінскі аддзел Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны Беларускі нацыянальны камітэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Сябры былога Першага таварыства беларускай драмы і камедыі, ператворанага ў Дзяржаўны тэатр Беларускай Народнай Рэспублікі. Унізе ў цэнтры сядзяць маладыя артысты трупы: Мікола Міцкевіч, Вера Тарасік. У 2-м радзе ў цэнтры сядзяць (злева направа): Усевалад Фальскі, Язэп Варонка (старшыня Народнага акратарыята Беларусі), Фларыян Ждановіч. У 3-м радзе: Міхась Гурскі, Уладзіслаў Галубок. Менск, красавік 1918 года

Нарадзіўся ў вёсцы Лошыца Мінскага павета Мінскай губерні (цяпер у межах горада Мінска). Скончыў тры курсы Ляснога інстытута ў Пецярбургу. У 1906 годзе далучыўся да беларускага руху. На працягу 1915—1918 гадоў удзельнічаў у арганізацыі і быў старшынёй Першага таварыства беларускай драмы і камедыі, Мінскага таварыства працаўнікоў мастацтва. Быў жанаты.

Выканаўца вядучых роляў у спектаклях «Паўлінка» Янкі Купалы, «Пашыліся ў дурні» Марка Крапіўніцкага, «Модны шляхцюк» Каруся Каганца, «Бязвінная кроў» Уладзіслава Галубка і інш. Быў членам Мінскага аддзела Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны, намеснікам старшыні Беларускага нацыянальнага камітэта ў Мінску, прадстаўніком Беларускай рады на Дэмакратычнай нарадзе 1917 года на Усебеларускім з’ездзе адзін з лідараў фракцыі левай плыні. У 1918 годзе працуе ў Беларускім дзяржаўным тэатры пры ўрадзе Беларускай Народнай Рэспублікі.

Са жніўня 1918 года ў Маскве, удзельнічаў у стварэнні маскоўскай беларускай секцыі РКП(б). Узначальваў камісарыят замежных спраў Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі (студзень 1919). У 1919 годзе двойчы арыштаваны савецкімі ўладамі, у тым ліку летам 1919 года быў сярод расстрэльных заложнікаў, якіх чэкісты вывезлі ў Смаленск пры адступленні бальшавікоў з Беларусі.

Быў вызвалены са Смаленскай катаржнай турмы 7 мая 1919, перайшоў фронт і вярнуўся ў заняты польскімі войскамі Менск. У часе польскай акупацыі Беларусі (1919—1920) намеснік начальніка раёна эксплуатацыі лясоў. Выконваў вядучыя ролі ў «Паўлінцы» Янкі Купалы, «Модным шляхцюку» Каруся Каганца, іншых пастаноўках Таварыства беларускай драмы і камедыі. Браў удзел у грамадскіх арганізацыях, быў сябрам Беларускай арганізацыі дапамогі ахвярам вайны. Пасля стварэння ў кастрычніку 1919 Беларускай вайсковай камісіі працаваў там перакладчыкам.

У 1921 годзе намеснік загадчыка аддзела мастацтваў, вучоны сакратар Акадэмічнага цэнтра Наркамата асветы Беларускай ССР. Арыштаваны 3 верасня 1921 года ў Менску і асуджаны паводле пастановы калегіі АДПУ СССР ад 23 верасня 1921 года за «дапамогу ў шпіянажы» да расстрэлу, замененага на 5 гадоў зняволення, якія адбываў у смаленскай катаржнай турме. Вызвалены ў 30 мая 1923 годзе, працаваў справаводам рабфака пры Смаленскім універсітэце. Са снежня 1925 года жыў у Кіеве, працаваў дырэктарам драматычнага тэатра імя Марыі Занькавецкай, перапісваўся з Інбелкультам.

Неаднаразова хадайнічаў перад урадам Беларусі, каб дазволілі вярнуцца дамоў. Апошняе вядомае дакументальнае сведчанне пра Усевалада Фальскага датуецца 26 студзеня 1926 года. Далейшы лёс невядомы.

Пасмяротна рэабілітаваны Ваеннай пракуратурай Рэспублікі Беларусь 6 жніўня 1996 года. Асабовая справа У. Фальскага № 20479-с захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі.

Крыніцы

1. Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары… Т.3., кн.2.
2. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16). С. 331
3. Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары… Т.2.
4. Ролі Усевалада Фальскага: лёс народнага камісара замежных спраў у першым урадзе савецкай Беларусі  (бел.). Наша Ніва. Праверана 4 студзеня 2024.

Літаратура

• Гесь А. «Выслаць за межы Беларусі…» // Палітычныя рэпрэсіі на Беларусі ў XX ст. — Мн., 1998.
• Касинская А., Крапивин С. Визит дамы // Народная газета. 1997. 11—13 кастр.;
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
• Селяменеў В., Скалабан В. Тры лісты Усевалада Фальскага // Тэатральная творчасць. 1996. № 6.
• Скалабан В. Беларусь і Украіна: разам да незалежнасці // Спадчына. 1998, № 1.
• Стужынская Н. Беларусь мяцежная. — Вільня. 2000. С. 110—112.