Сібірская мова (Сиби́рской го́вор) — праект моўнага стандарту, які ствараецца на грунце ўсходнеславянскіх дыялектаў Сібіры, у асноўным старажыльскіх гаворак 19-га стагоддзя. Распрацоўка і кадыфікацыя мовы пачалася ў 2005 годзе. Яшчэ ў 1873 годзе ў Расіі ў выданні «Известия Сибирского отделения Российского газетного общества (РГО)» былі надрукаваныя даследаванні П. А. Равінскага пад назвай «Зацемкі і слоўнік сібірскай гаворкі» («Замечания и словарь сибирского наречия»). Пра сібірскую старажыльскую гаворку зазначаецца наступнае: «Сібірская гаворка паходзіць з паўночна-рускай, але два стагоддзі адлучанасці, зусім іншыя натуральныя ўмовы жыцця і іншыя гістарычныя акалічнасці далі ёй арыгінальны кірунак. Гаворка Ўсходняй Сібіры мае асаблівую фанетыку, шмат своеасаблівых граматычных формаў. Слоўнік налічвае больш як 3000 чыста мясцовых словаў, якія невядомыя ў агульнай рускай мове».
Фанетыка
Фанетыка мовы будуецца па нормах паўночнай усходнеславянскай гаворкі: г выбуховае, , , шыпячыя заўсёды цвёрдыя. У адрозненне ад расійскай мовы, з-за нязменнай цвёрдасці шыпячых у сібірскім алфавіце адсутнічае літара Щ (як у беларускай). Адпаведны гук чытаецца як падвойнае ш (як у беларускім слове «узвышша» (бел. яшчэ → сіб. ишшо).
«О», якой папярэднічае памякчэнне, страціла сувязь з «Е», таму ў алфавіце няма літары «Ё», заместа якой пішуцца спалучэнні «йо», «ьо».
Адсутнічае і літара «Э» з-за абавязковага дадання «ёта» перад «е» (бел. Эверэст — сіб. Еверес).
Распаўсюджаныя пратэтычныя зычныя (бел. акно — сіб. вокно), і выкідванне зычных у месцах іх скаплення (бел. бязгучнасць — сіб. беззычнось)
Граматыка і лексіка
Граматыка сібірскай мовы падобная на расійскую і беларускую, але са значнымі асаблівасцямі ў скланенні і , у асноўным выкліканымі т.зв. сцяжэннямі, г.зн. выпадзеннем «ёта» ў канчатках (рас. знает — сіб. знат, рас. красная — сіб. красна, і г.д.).
Граматыка ўтрымлівае таксама некаторыя архаічныя формы, напрыклад, клічны склон (які ёсць і ў беларускай мове), а таксама наватворы, напрыклад, постпазітыўны артыкль.
Лексіка сібірскай мовы збольшага ўсходнеславянская, большасць расійскіх , і падобных еўрапейскіх пазычанняў замененыя на калькі ці араба-цюрцкія словы.
Сучаснасць
Сучасны збор правілаў і папулярызацыя гэтай мовы ў Інтэрнэце прыпісваецца чалавеку, які вядомы пад мянушкай samir74 у LiveJournal. Асноўным Інтэрнэт-рэсурсам па распрацоўцы, вывучэнні і каардынацыі дзеянняў аматараў гэтай гаворкі з'яўляецца пляцоўка.
Гл. таксама
- Сібірскія старажылы
Спасылкі
- Праект «Сибирской говор и Сибирь» Архівавана 1 лістапада 2010. (сибирской)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Sibirskaya mova Sibi rskoj go vor praekt moynaga standartu yaki stvaraecca na grunce yshodneslavyanskih dyyalektay Sibiry u asnoynym starazhylskih gavorak 19 ga stagoddzya Raspracoyka i kadyfikacyya movy pachalasya y 2005 godze Yashche y 1873 godze y Rasii y vydanni Izvestiya Sibirskogo otdeleniya Rossijskogo gazetnogo obshestva RGO byli nadrukavanyya dasledavanni P A Ravinskaga pad nazvaj Zacemki i sloynik sibirskaj gavorki Zamechaniya i slovar sibirskogo narechiya Pra sibirskuyu starazhylskuyu gavorku zaznachaecca nastupnae Sibirskaya gavorka pahodzic z paynochna ruskaj ale dva stagoddzi adluchanasci zusim inshyya naturalnyya ymovy zhyccya i inshyya gistarychnyya akalichnasci dali yoj aryginalny kirunak Gavorka Ўshodnyaj Sibiry mae asablivuyu fanetyku shmat svoeasablivyh gramatychnyh formay Sloynik nalichvae bolsh yak 3000 chysta myascovyh slovay yakiya nevyadomyya y agulnaj ruskaj move FanetykaFanetyka movy buduecca pa normah paynochnaj ushodneslavyanskaj gavorki g vybuhovae shypyachyya zaysyody cvyordyya U adroznenne ad rasijskaj movy z za nyazmennaj cvyordasci shypyachyh u sibirskim alfavice adsutnichae litara Sh yak u belaruskaj Adpavedny guk chytaecca yak padvojnae sh yak u belaruskim slove uzvyshsha bel yashche sib ishsho O yakoj papyarednichae pamyakchenne stracila suvyaz z E tamu y alfavice nyama litary Yo zamesta yakoj pishucca spaluchenni jo o Adsutnichae i litara E z za abavyazkovaga dadannya yota perad e bel Everest sib Everes Raspaysyudzhanyya pratetychnyya zychnyya bel akno sib vokno i vykidvanne zychnyh u mescah ih skaplennya bel byazguchnasc sib bezzychnos Gramatyka i leksikaGramatyka sibirskaj movy padobnaya na rasijskuyu i belaruskuyu ale sa znachnymi asablivascyami y sklanenni i u asnoynym vyklikanymi t zv scyazhennyami g zn vypadzennem yota y kanchatkah ras znaet sib znat ras krasnaya sib krasna i g d Gramatyka ytrymlivae taksama nekatoryya arhaichnyya formy napryklad klichny sklon yaki yosc i y belaruskaj move a taksama navatvory napryklad postpazityyny artykl Leksika sibirskaj movy zbolshaga yshodneslavyanskaya bolshasc rasijskih i padobnyh eyrapejskih pazychannyay zamenenyya na kalki ci araba cyurckiya slovy SuchasnascSuchasny zbor pravilay i papulyaryzacyya getaj movy y Internece prypisvaecca chalaveku yaki vyadomy pad myanushkaj samir74 u LiveJournal Asnoynym Internet resursam pa raspracoycy vyvuchenni i kaardynacyi dzeyannyay amataray getaj gavorki z yaylyaecca plyacoyka Gl taksamaSibirskiya starazhylySpasylkiPraekt Sibirskoj govor i Sibir Arhivavana 1 listapada 2010 sibirskoj