Еўразія — самы вялікі мацярык Зямлі. У Еўразію ўваходзяць дзве часткі свету: Еўропа і Азія. Плошча — 54,9 млн км², з астравамі — 57,7 млн км².
Еўразія | |
---|---|
Этнахаронім | евразиец, евразийка, Eŭraziano, Eurasian, eurasien, eurasienne, eurasiático, eurasiática, eurasiatici, ユーラシア人, 유라시아인, Euraziano, Evrazijec, Evrazijka і Avrasya |
Знаходзіцца ў межах геаграфічнага аб’екта | Стары Свет |
Найвышэйшы пункт | Джамалунгма |
Найніжэйшы пункт | Мёртвае мора |
Колькасць насельніцтва |
|
Мяжуе з | Афрыка, Паўночная Амерыка і Аўстралія |
Вывучаецца ў | Eurasian studies[d] |
Плошча |
|
Максімальная тэмпература | 53,9 °C |
Мінімальная тэмпература | −67,7 °C |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Тэрмін увёў у ХІХ ст. аўстрыйскі геолаг Э.Зюс, абгрунтаваўшы яго адсутнасцю выразнай структурнай мяжы паміж Еўропай і Азіяй.
Геаграфічнае становішча
Мяжа Еўразіі на поўначы праходзіць за палярным кругам, а на поўдні апускаецца да экватара, вялікая і працягласць кантынента з захаду на ўсход (16 тыс. км). Велізарныя памеры Еўразіі абумовілі разнастайнасць і кантраснасць яе прыроды. Мацярык ляжыць ва ўсіх кліматычных паясах, ва ўсіх прыродных зонах. Еўразія абмываецца водамі ўсіх акіянаў, берагавая лінія мацерыка моцна раздзеленая.
Унутраная будова і рэльеф
Паверхня Еўразіі мае складаную будову. Шырокія раўніны і горныя паясы размешчаны не так, як на іншых мацерыках, дзе горы знаходзяцца на ўскраінах мацерыкоў. Горы ў Еўразіі размешчаныя і ў глыбіні мацерыка, яны як бы злучаюць паміж сабой вялікія раўніны. Вылучаюцца два велізарных горных паясы. Адзін (Ціхаакіянскі) цягнецца з поўначы на поўдзень па ўсходзе кантынента. Ён утвораны на межах літасферных пліт, дзе адбываюцца інтэнсіўныя рухі зямной кары. Іншы горны пояс (Альпійска-Гімалайскі) размешчаны на поўдні і працягнуўся ад Атлантычнага акіяна да Ціхага. Менавіта гэты пояс умоўна злучае дзве паласы раўнін. На поўнач ад яго ляжаць Усходне-Еўрапейская, Заходне-Сібірская, Туранская раўніны, Казахскі драбнасопачнік, Сярэднесібірскае пласкагор’е і Вялікая Кітайская раўніна. На поўдзень — пласкагор’і Аравійскае і Дэкан, Месапатамская і Інда-Гангская нізіны.
Рэльеф Еўразіі фарміраваўся вакол некалькіх літасферных пліт, якія злучаліся складкаватымі паясамі рознага ўзросту. Еўразія падобная на некалькі злучаных у адзінае цэлае кантынентаў. Тут часта бываюць землетрасенні, адбываюцца вывяржэнні вулканаў. Акрамя ўнутраных працэсаў вялікі ўплыў на аказалі і вонкавыя працэсы: старажытнае злядненне, праца цякучых вод, вятры, працэсы выветрывання, асабліва інтэнсіўныя ў абласцях з кантынентальным кліматам.
Складаная будова зямной кары — чыннік, што абумоўлівае разнастайнасціь карысных выкапняў Еўразіі. У старажытных разбураных горах і на раўнінах з выхадамі магматычных парод або блізкім іх заляганнем звязаны радовішчы руд чорных і каляровых металаў. Руды каляровых металаў ёсць і ў горах сярэдняга ўзросту. Напрыклад, радовішчы волава і вальфраму цягнуцца паласой па ўсходняй частцы мацерыка, утвораючы так званы алавяна-вальфрамавы пояс. У прагінах зямной кары блізу гор, у асадкавых чахлах платформ (на сушы і на марскім шэльфе) знойдзены буйныя радовішчы нафты і прыроднага газу. Шмат радовішчаў каменнага вугалю.
Клімат
Асноўны артукул
У Еўразіі прадстаўленыя амаль усе тыпы кліматаў. Акрамя геаграфічнай шыраты, ад якой залежыць колькасць сонечнай радыяцыі, клімат вызначаюць велізарныя памеры кантынента, яго рэльеф. Вялікі ўплыў аказвае Атлантычны акіян з яго цёплай плынню ля берагоў Еўропы і пануючым заходнім пераносам умеранага марскога паветра.
Найбольшыя плошчы займае ўмераны пояс, бо менавіта ва ўмераных шыротах Еўразія найбольш выцягнутая з захаду на ўсход. Кліматычныя ўмовы ў гэтым поясе розныя. На захадзе клімат марскі, пры прасоўванні ў глыб мацерыка ён змяняецца да кантынентальнага і рэзка кантынентальнага ў Сібіры, а на ўсходзе пояса — да мусоннага з цёплым вільготным летам і халоднай, сухой зімой.
Тры кліматычныя вобласці вылучаюць у субтрапічным поясе. На захадзе пояса клімат міжземнаморскі з сухім гарачым летам пры панаванні трапічнага паветра і цёплай, вільготнай зімою. На нагор’ях Пярэдняй Азіі і ў шэрагу раёнаў Цэнтральнай Азіі клімат субтрапічны кантынентальны з адносна халоднай зімой (з тэмпературамі ніжэй 0 °C) і вельмі сухім летам. На ўсходзе пояса клімат мусонны.
Адмысловыя кліматычныя ўмовы ствараюцца ля паўднёвага тропіка. На захадзе трапічнага пояса (Аравійскі паўвостраў, , поўдзень Іранскага нагор’я і басейн ніжняга цячэння Інда) увесь год пануюць кантынентальныя трапічныя паветраныя масы, сухія і гарачыя. На ўсходзе пояса фармуецца субэкватарыяльны клімат з мусоннай цыркуляцыяй.
Унутраныя воды
Мацярык багаты павярхоўнымі і падземнымі водамі. З яго тэрыторыі буйныя рэкі цякуць ва ўсе акіяны. Азёры кантынента вылучаюцца памерамі і глыбінямі. Размеркаванне рэк на мацерыку вызначаецца рэльефам і кліматам, найбольш густая рачная сетка на яго ўскраінах. Малаводныя тэрыторыі, аддаленыя і ізаляваныя ад акіянаў, займаюць значную плошчу. Басейны ўнутранага сцёку складаюць каля 1/2 плошчы мацерыка. Вялікія запасы падземных вод выяўленыя пад Заходне-Сібірскай раўнінай. Палізу высокіх гор, суседніх з катлавінамі, у засушлівых раёнах грунтавыя воды выходзяць у выглядзе ключоў. У такіх месцах у Сярэдняй і Цэнтральнай Азіі ўтварыліся . Шмат прэсных вод захоўваюць мацерыковыя ледавікі (покрыўныя — на арктычных астравах, горныя — на мацерыку).
Рэкі Паўночнага Ледавітага акіяна (Пячора, Об, Енісей, Лена і інш.) маюць змяшанае жыўленне з перавагай снегавога і надоўга замярзаюць. Шматлікія рэкі, якія ўпадаюць у Атлантычны акіян, не замярзаюць, жыўленне ў іх у асноўным дажджавое, у горах — ледавіковае, яны паўнаводныя ўвесь год. Найбольш буйныя рэкі гэтага басейна — Дунай, Рэйн, Эльба і інш. Рэкі басейна Ціхага акіяна маюць змяшанае жыўленне, у якім значную ролю адыгрываюць дажджы, якія прыносяцца летнімі мусонамі з акіяна. Тут цякуць самая буйная рака Еўразіі — Янцзы, і такія рэкі, як Амур, Хуанхэ, Меконг. У Індыйскі акіян нясуць свае воды Ганг з Брахмапутрай, Інд, Тыгр і Еўфрат. Першыя тры з іх пачынаюцца ў Гімалаях, затым цякуць па раўнінах, арашаючы іх. Рэжым рэк звязаны з раставаннем льдоў і снягоў у горах і мусонамі.
Азёры Еўразіі маюць рознае паходжанне. Каспійскае і Аральскае азёры-моры з’яўляюцца астаткамі марскога басейна, які страціў сувязь з акіянам. У тэктанічных разломах размешчаныя шматлікія азёры Скандынавіі і найглыбейшае возера планеты — Байкал, Некаторыя азёры маюць змешанае тэктанічнае і ледніковае паходжанне. Шмат горных азёр у Альпах (Жэнеўскае, Бодэнскае і інш.).
На вялікай тэрыторыі Паўночнай Еўразіі распаўсюджана шматгадовая мерзлата. Мёрзлы пласт горных парод, які ўтрымлівае лёд, мае таўшчыню ад некалькіх метраў у заходняй частцы субарктычнага пояса да 1500 м на ўсходзе.
Прыродныя зоны
На поўначы кантынента зоны цягнуцца суцэльнай паласой, а паўднёвей ад тайгі змяняюцца не толькі з поўначы на поўдзень, але і з захаду на ўсход, што тлумачыцца адрозненнямі ў колькасці ападкаў, якая памяншаецца ад ускраін мацерыка да ўнутраных абласцей. У прыродзе зон арктычных пустыняў, тундры і лесотундры ў Еўразіі шмат агульнага з падобнымі зонамі Паўночнай Амерыкі. Аднак у Еўразіі гэтыя зоны не заходзяць так далёка на поўдзень, як у Паўночнай Амерыцы.
Прыродныя зоны ўмеранага пояса даволі разнастайныя. Зона хваёвых лясоў (тайга) працягнулася ад Атлантычнага да Ціхага акіяна. Кліматычныя ўмовы ў зоне змяняюцца пры руху з захаду на ўсход, таму розніцца і відавы склад дрэў. На захадзе пераважаюць хвоя і елка на падзолістых глебах Заходняй Сібіры ва ўмовах моцнай забалочанасці растуць піхта і сібірскі кедр (кедравая сасна), ва Усходняй Сібіры на мярзлотна-таёжных глебах распаўсюджана лістоўніца, а ля ўзбярэжжа Ціхага акіяна — цёмнахваёвая тайга з даурскай лістоўніцы, піхты, карэйскага кедра. У тайзе шмат каштоўных пушных звяроў (собаль, гарнастай, куніца), з буйных жывёл — ласі, бурыя мядзведзі, рысі; шмат птушак.
Зона змешаных і шырокалістных лясоў прадстаўлена толькі на захадзе і ўсходзе ўмеранага пояса. Змешаныя лясы растуць на дзярнова-падзолістых, а таксама бурых і шэрых лясных глебах. Для еўрапейскіх шырокалістных лясоў найбольш характэрны дуб і бук, клён і ліпа, граб і вяз. На ўсходзе зоны ва ўмовах мусоннага клімату растуць манчжурскі арэх, амурскі аксаміт, дуб, ліпа, у падлеску шмат вечназялёных хмызнякоў, сустракаюцца зараслі бамбука. Натуральных лясоў захавалася вельмі мала. У Еўропе яны саступілі месца другасным лясам і штучным насаджэнням, у якіх пераважаюць хваёвыя дрэвы, а ў Азіі — раллі. Шматлікія жывёлы знішчаныя або сталі рэдкімі і знаходзяцца пад аховай.
Лесастэпы і стэпы размешчаны ў цэнтральных частках мацерыка, дзе памяншаецца колькасць ападкаў і павялічваецца выпаральнасць. Стэпы — бязлесныя прасторы з травяністай расліннасцю, пад якой утвораюцца ўрадлівыя чарназёмныя глебы, з жывёл пераважаюць грызуны. Стэпы і лесастэпы амаль цалкам разараныя, і толькі ў запаведніках прадстаўленыя іх натуральныя ландшафты. У Гобі захаваліся ўчасткі сухіх стэпаў, выкарыстоўваныя пад пашы. Паўупустыні і пустыні ўмеранага пояса ляжаць у цэнтральных частках кантынента, дзе вельмі мала ападкаў, гарачае лета і халодная зіма. Расліннасць (палын, салянка, саксаул, пясчаная асака) разрэджаная, ёсць участкі пустыняў з сыпкімі пяскамі. У глебах шмат мінеральных солей і мала арганічных рэчываў. Сярод жывёл пераважаюць паўзуны, грызуны і капытныя.
У заходняй частцы субтрапічнага пояса знаходзіцца зона цвёрдалістных лясоў і хмызнякоў. Дзякуючы мяккай і вільготнай зіме расліны тут вегетуюць круглы год, аднак недахоп вільгаці ў перыяд найбольш інтэнсіўнага сонечнага выпраменьвання прывёў да з’яўлення ў раслін прылад, якія паменшаюць выпарэнне. У мінулым тут раслі лясы з вечназялёнага каменнага дуба, лаўра, мірта, дзікіх маслін, сунічнага дрэва. Гэтая расліннасць амаль паўсюдна знішчаная, бо тут здаўна займаюцца земляробствам. Для зоны характэрныя карычневыя і чырвонаколерныя глебы, якія валодаюць урадлівасцю і прыдатныя для вырошчвання субтрапічных культур. На ўсходзе пояса размешчана зона субтрапічных муссонных лясоў. Лясы складаюцца з парод лаўралістных, камфоравых дрэў, магнолій, зараснікаў бамбука, якія растуць на жоўтозёмных і чырвоназёмных глебах. Дзікіх жывёл амаль не захавалася. У субтрапічных пустынях на нагор’ях Пярэдняй Азіі і поўдні Сярэдняй Азіі асабліва шмат эфемераў, якія за перыяд кароткіх вясновых дажджоў паспяваюць прайсці ўвесь цыкл развіцця. З жывёл тут жывуць антылопы, гіены, лісіцы і інш.
Прырода зоны трапічных пустыняў шмат у чым нагадвае прыроду пустыняў Паўночнай Афрыкі. У субэкватарыяльным поясе на раўнінах і ў міжгорных катлавінах фармуюцца саваны, а на ўзбярэжжах Індастана, Індакітая і на схілах гор, звернутых да акіяна, — пераменна-вільготныя лясы. У саванах сярод травы растуць акацыя, пальма, індыйскі баньян (род фікуса, адно дрэва можа імітаваць цэлы гай). У лясах нараўне з лістападнымі ёсць вечназялёныя віды. Распаўсюджаныя расліны, якія даюць каштоўную драўніну (цік, сал), растуць пальмы, бамбук. Багаты і жывёльны свет: малпы, сланы, тыгры, , насарогі, антылопы, алені і інш.
Зона экватарыяльных лясоў размешчана ў асноўным на астравах і пакуль не так моцна зменена антрапагеннай дзейнасцю, як іншыя зоны. Нараўне з агульнымі прыкметамі, характэрнымі для гэтых лясоў, размешчаных на іншых мацерыках, тут шмат дрэў з каштоўнай драўнінай (жалезнае, чорнае, чырвонае дрэва), раслін, што даюць вострыя прыправы: карыцу, перац, гваздзіку. У лясах жыве адзін з відаў чалавекападобных малп — арангутанг, шматлікія гібоны, паўмалпы лоры; насарог, дзікі бык.
Вобласці вышыннай пояснасці займаюць значную частку тэрыторыі Еўразіі. Гімалаі — класічны прыклад вышыннай поясносці, тут прадстаўленыя ўсё вышынныя паясы. У гарах Еўразіі праходзіць верхняя мяжа распаўсюджвання расліннасці на Зямлі — 6200 м.
Зноскі
- (unspecified title) — Сусветная метэаралагічная арганізацыя.
Літаратура
- Геаграфія мацерыкоў і краін: вучэбны дапаможнік для 9-га кл./ Н. У. Навуменка і інш. — Мінск: Народная асвета, 2006. ISBN 985-12-1615-1
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Eyraziya samy vyaliki macyaryk Zyamli U Eyraziyu yvahodzyac dzve chastki svetu Eyropa i Aziya Ploshcha 54 9 mln km z astravami 57 7 mln km EyraziyaEtnaharonimevraziec evrazijka Eŭraziano Eurasian eurasien eurasienne eurasiatico eurasiatica eurasiatici ユーラシア人 유라시아인 Euraziano Evrazijec Evrazijka i AvrasyaZnahodzicca y mezhah geagrafichnaga ab ektaStary SvetNajvyshejshy punktDzhamalungmaNajnizhejshy punktMyortvae moraKolkasc naselnictva5 348 554 000 chal 1 lipenya 2019 Myazhue zAfryka Paynochnaya Ameryka i AystraliyaVyvuchaecca yEurasian studies d Ploshcha54 759 000 km Maksimalnaya temperatura53 9 CMinimalnaya temperatura 67 7 C Medyyafajly na VikishovishchyEyraziya na karce Termin uvyoy u HIH st aystryjski geolag E Zyus abgruntavayshy yago adsutnascyu vyraznaj strukturnaj myazhy pamizh Eyropaj i Aziyaj Geagrafichnae stanovishchaMyazha Eyrazii na poynachy prahodzic za palyarnym krugam a na poydni apuskaecca da ekvatara vyalikaya i pracyaglasc kantynenta z zahadu na yshod 16 tys km Velizarnyya pamery Eyrazii abumovili raznastajnasc i kantrasnasc yae pryrody Macyaryk lyazhyc va ysih klimatychnyh payasah va ysih pryrodnyh zonah Eyraziya abmyvaecca vodami ysih akiyanay beragavaya liniya maceryka mocna razdzelenaya Unutranaya budova i relefZahodne Sibirskaya raynina y Tomskaj voblasci Paverhnya Eyrazii mae skladanuyu budovu Shyrokiya rayniny i gornyya payasy razmeshchany ne tak yak na inshyh macerykah dze gory znahodzyacca na yskrainah macerykoy Gory y Eyrazii razmeshchanyya i y glybini maceryka yany yak by zluchayuc pamizh saboj vyalikiya rayniny Vyluchayucca dva velizarnyh gornyh payasy Adzin Cihaakiyanski cyagnecca z poynachy na poydzen pa yshodze kantynenta Yon utvorany na mezhah litasfernyh plit dze adbyvayucca intensiynyya ruhi zyamnoj kary Inshy gorny poyas Alpijska Gimalajski razmeshchany na poydni i pracyagnuysya ad Atlantychnaga akiyana da Cihaga Menavita gety poyas umoyna zluchae dzve palasy raynin Na poynach ad yago lyazhac Ushodne Eyrapejskaya Zahodne Sibirskaya Turanskaya rayniny Kazahski drabnasopachnik Syarednesibirskae plaskagor e i Vyalikaya Kitajskaya raynina Na poydzen plaskagor i Aravijskae i Dekan Mesapatamskaya i Inda Gangskaya niziny Relef Eyrazii farmiravaysya vakol nekalkih litasfernyh plit yakiya zluchalisya skladkavatymi payasami roznaga yzrostu Eyraziya padobnaya na nekalki zluchanyh u adzinae celae kantynentay Tut chasta byvayuc zemletrasenni adbyvayucca vyvyarzhenni vulkanay Akramya ynutranyh pracesay vyaliki yplyy na akazali i vonkavyya pracesy starazhytnae zlyadnenne praca cyakuchyh vod vyatry pracesy vyvetryvannya asabliva intensiynyya y ablascyah z kantynentalnym klimatam Skladanaya budova zyamnoj kary chynnik shto abumoylivae raznastajnasci karysnyh vykapnyay Eyrazii U starazhytnyh razburanyh gorah i na rayninah z vyhadami magmatychnyh parod abo blizkim ih zalyagannem zvyazany radovishchy rud chornyh i kalyarovyh metalay Rudy kalyarovyh metalay yosc i y gorah syarednyaga yzrostu Napryklad radovishchy volava i valframu cyagnucca palasoj pa yshodnyaj chastcy maceryka utvorayuchy tak zvany alavyana valframavy poyas U praginah zyamnoj kary blizu gor u asadkavyh chahlah platform na sushy i na marskim shelfe znojdzeny bujnyya radovishchy nafty i pryrodnaga gazu Shmat radovishchay kamennaga vugalyu KlimatAsnoyny artukul U Eyrazii pradstaylenyya amal use typy klimatay Akramya geagrafichnaj shyraty ad yakoj zalezhyc kolkasc sonechnaj radyyacyi klimat vyznachayuc velizarnyya pamery kantynenta yago relef Vyaliki yplyy akazvae Atlantychny akiyan z yago cyoplaj plynnyu lya beragoy Eyropy i panuyuchym zahodnim peranosam umeranaga marskoga pavetra Najbolshyya ploshchy zajmae ymerany poyas bo menavita va ymeranyh shyrotah Eyraziya najbolsh vycyagnutaya z zahadu na yshod Klimatychnyya ymovy y getym poyase roznyya Na zahadze klimat marski pry prasoyvanni y glyb maceryka yon zmyanyaecca da kantynentalnaga i rezka kantynentalnaga y Sibiry a na yshodze poyasa da musonnaga z cyoplym vilgotnym letam i halodnaj suhoj zimoj Try klimatychnyya voblasci vyluchayuc u subtrapichnym poyase Na zahadze poyasa klimat mizhzemnamorski z suhim garachym letam pry panavanni trapichnaga pavetra i cyoplaj vilgotnaj zimoyu Na nagor yah Pyarednyaj Azii i y sheragu rayonay Centralnaj Azii klimat subtrapichny kantynentalny z adnosna halodnaj zimoj z temperaturami nizhej 0 C i velmi suhim letam Na yshodze poyasa klimat musonny Admyslovyya klimatychnyya ymovy stvarayucca lya paydnyovaga tropika Na zahadze trapichnaga poyasa Aravijski payvostray poydzen Iranskaga nagor ya i basejn nizhnyaga cyachennya Inda uves god panuyuc kantynentalnyya trapichnyya pavetranyya masy suhiya i garachyya Na yshodze poyasa farmuecca subekvataryyalny klimat z musonnaj cyrkulyacyyaj Unutranyya vodyMacyaryk bagaty pavyarhoynymi i padzemnymi vodami Z yago terytoryi bujnyya reki cyakuc va yse akiyany Azyory kantynenta vyluchayucca pamerami i glybinyami Razmerkavanne rek na maceryku vyznachaecca relefam i klimatam najbolsh gustaya rachnaya setka na yago yskrainah Malavodnyya terytoryi addalenyya i izalyavanyya ad akiyanay zajmayuc znachnuyu ploshchu Basejny ynutranaga scyoku skladayuc kalya 1 2 ploshchy maceryka Vyalikiya zapasy padzemnyh vod vyyaylenyya pad Zahodne Sibirskaj rayninaj Palizu vysokih gor susednih z katlavinami u zasushlivyh rayonah gruntavyya vody vyhodzyac u vyglyadze klyuchoy U takih mescah u Syarednyaj i Centralnaj Azii ytvarylisya Shmat presnyh vod zahoyvayuc macerykovyya ledaviki pokryynyya na arktychnyh astravah gornyya na maceryku Raka Yanczy Reki Paynochnaga Ledavitaga akiyana Pyachora Ob Enisej Lena i insh mayuc zmyashanae zhyylenne z peravagaj snegavoga i nadoyga zamyarzayuc Shmatlikiya reki yakiya ypadayuc u Atlantychny akiyan ne zamyarzayuc zhyylenne y ih u asnoynym dazhdzhavoe u gorah ledavikovae yany paynavodnyya yves god Najbolsh bujnyya reki getaga basejna Dunaj Rejn Elba i insh Reki basejna Cihaga akiyana mayuc zmyashanae zhyylenne u yakim znachnuyu rolyu adygryvayuc dazhdzhy yakiya prynosyacca letnimi musonami z akiyana Tut cyakuc samaya bujnaya raka Eyrazii Yanczy i takiya reki yak Amur Huanhe Mekong U Indyjski akiyan nyasuc svae vody Gang z Brahmaputraj Ind Tygr i Eyfrat Pershyya try z ih pachynayucca y Gimalayah zatym cyakuc pa rayninah arashayuchy ih Rezhym rek zvyazany z rastavannem ldoy i snyagoy u gorah i musonami Azyory Eyrazii mayuc roznae pahodzhanne Kaspijskae i Aralskae azyory mory z yaylyayucca astatkami marskoga basejna yaki straciy suvyaz z akiyanam U tektanichnyh razlomah razmeshchanyya shmatlikiya azyory Skandynavii i najglybejshae vozera planety Bajkal Nekatoryya azyory mayuc zmeshanae tektanichnae i lednikovae pahodzhanne Shmat gornyh azyor u Alpah Zheneyskae Bodenskae i insh Na vyalikaj terytoryi Paynochnaj Eyrazii raspaysyudzhana shmatgadovaya merzlata Myorzly plast gornyh parod yaki ytrymlivae lyod mae tayshchynyu ad nekalkih metray u zahodnyaj chastcy subarktychnaga poyasa da 1500 m na yshodze Pryrodnyya zonyNa poynachy kantynenta zony cyagnucca sucelnaj palasoj a paydnyovej ad tajgi zmyanyayucca ne tolki z poynachy na poydzen ale i z zahadu na yshod shto tlumachycca adroznennyami y kolkasci apadkay yakaya pamyanshaecca ad uskrain maceryka da ynutranyh ablascej U pryrodze zon arktychnyh pustynyay tundry i lesotundry y Eyrazii shmat agulnaga z padobnymi zonami Paynochnaj Ameryki Adnak u Eyrazii getyya zony ne zahodzyac tak dalyoka na poydzen yak u Paynochnaj Amerycy Hvayovy les u Narvegii Pryrodnyya zony ymeranaga poyasa davoli raznastajnyya Zona hvayovyh lyasoy tajga pracyagnulasya ad Atlantychnaga da Cihaga akiyana Klimatychnyya ymovy y zone zmyanyayucca pry ruhu z zahadu na yshod tamu roznicca i vidavy sklad drey Na zahadze peravazhayuc hvoya i elka na padzolistyh glebah Zahodnyaj Sibiry va ymovah mocnaj zabalochanasci rastuc pihta i sibirski kedr kedravaya sasna va Ushodnyaj Sibiry na myarzlotna tayozhnyh glebah raspaysyudzhana listoynica a lya yzbyarezhzha Cihaga akiyana cyomnahvayovaya tajga z daurskaj listoynicy pihty karejskaga kedra U tajze shmat kashtoynyh pushnyh zvyaroy sobal garnastaj kunica z bujnyh zhyvyol lasi buryya myadzvedzi rysi shmat ptushak Zona zmeshanyh i shyrokalistnyh lyasoy pradstaylena tolki na zahadze i yshodze ymeranaga poyasa Zmeshanyya lyasy rastuc na dzyarnova padzolistyh a taksama buryh i sheryh lyasnyh glebah Dlya eyrapejskih shyrokalistnyh lyasoy najbolsh harakterny dub i buk klyon i lipa grab i vyaz Na yshodze zony va ymovah musonnaga klimatu rastuc manchzhurski areh amurski aksamit dub lipa u padlesku shmat vechnazyalyonyh hmyznyakoy sustrakayucca zarasli bambuka Naturalnyh lyasoy zahavalasya velmi mala U Eyrope yany sastupili mesca drugasnym lyasam i shtuchnym nasadzhennyam u yakih peravazhayuc hvayovyya drevy a y Azii ralli Shmatlikiya zhyvyoly znishchanyya abo stali redkimi i znahodzyacca pad ahovaj Mangolski step Lesastepy i stepy razmeshchany y centralnyh chastkah maceryka dze pamyanshaecca kolkasc apadkay i pavyalichvaecca vyparalnasc Stepy byazlesnyya prastory z travyanistaj raslinnascyu pad yakoj utvorayucca yradlivyya charnazyomnyya gleby z zhyvyol peravazhayuc gryzuny Stepy i lesastepy amal calkam razaranyya i tolki y zapavednikah pradstaylenyya ih naturalnyya landshafty U Gobi zahavalisya ychastki suhih stepay vykarystoyvanyya pad pashy Payupustyni i pustyni ymeranaga poyasa lyazhac u centralnyh chastkah kantynenta dze velmi mala apadkay garachae leta i halodnaya zima Raslinnasc palyn salyanka saksaul pyaschanaya asaka razredzhanaya yosc uchastki pustynyay z sypkimi pyaskami U glebah shmat mineralnyh solej i mala arganichnyh rechyvay Syarod zhyvyol peravazhayuc payzuny gryzuny i kapytnyya U zahodnyaj chastcy subtrapichnaga poyasa znahodzicca zona cvyordalistnyh lyasoy i hmyznyakoy Dzyakuyuchy myakkaj i vilgotnaj zime rasliny tut vegetuyuc krugly god adnak nedahop vilgaci y peryyad najbolsh intensiynaga sonechnaga vypramenvannya pryvyoy da z yaylennya y raslin prylad yakiya pamenshayuc vyparenne U minulym tut rasli lyasy z vechnazyalyonaga kamennaga duba layra mirta dzikih maslin sunichnaga dreva Getaya raslinnasc amal paysyudna znishchanaya bo tut zdayna zajmayucca zemlyarobstvam Dlya zony harakternyya karychnevyya i chyrvonakolernyya gleby yakiya valodayuc uradlivascyu i prydatnyya dlya vyroshchvannya subtrapichnyh kultur Na yshodze poyasa razmeshchana zona subtrapichnyh mussonnyh lyasoy Lyasy skladayucca z parod layralistnyh kamforavyh drey magnolij zarasnikay bambuka yakiya rastuc na zhoytozyomnyh i chyrvonazyomnyh glebah Dzikih zhyvyol amal ne zahavalasya U subtrapichnyh pustynyah na nagor yah Pyarednyaj Azii i poydni Syarednyaj Azii asabliva shmat efemeray yakiya za peryyad karotkih vyasnovyh dazhdzhoy paspyavayuc prajsci yves cykl razviccya Z zhyvyol tut zhyvuc antylopy gieny lisicy i insh Pustynya na Aravijskim payvostrave Pryroda zony trapichnyh pustynyay shmat u chym nagadvae pryrodu pustynyay Paynochnaj Afryki U subekvataryyalnym poyase na rayninah i y mizhgornyh katlavinah farmuyucca savany a na yzbyarezhzhah Indastana Indakitaya i na shilah gor zvernutyh da akiyana peramenna vilgotnyya lyasy U savanah syarod travy rastuc akacyya palma indyjski banyan rod fikusa adno dreva mozha imitavac cely gaj U lyasah narayne z listapadnymi yosc vechnazyalyonyya vidy Raspaysyudzhanyya rasliny yakiya dayuc kashtoynuyu drayninu cik sal rastuc palmy bambuk Bagaty i zhyvyolny svet malpy slany tygry nasarogi antylopy aleni i insh Zona ekvataryyalnyh lyasoy razmeshchana y asnoynym na astravah i pakul ne tak mocna zmenena antrapagennaj dzejnascyu yak inshyya zony Narayne z agulnymi prykmetami harakternymi dlya getyh lyasoy razmeshchanyh na inshyh macerykah tut shmat drey z kashtoynaj drayninaj zhaleznae chornae chyrvonae dreva raslin shto dayuc vostryya prypravy karycu perac gvazdziku U lyasah zhyve adzin z viday chalavekapadobnyh malp arangutang shmatlikiya gibony paymalpy lory nasarog dziki byk Voblasci vyshynnaj poyasnasci zajmayuc znachnuyu chastku terytoryi Eyrazii Gimalai klasichny pryklad vyshynnaj poyasnosci tut pradstaylenyya ysyo vyshynnyya payasy U garah Eyrazii prahodzic verhnyaya myazha raspaysyudzhvannya raslinnasci na Zyamli 6200 m Znoski unspecified title Susvetnaya metearalagichnaya arganizacyya lt a href https wikidata org wiki Track Q170424 gt lt a gt LitaraturaGeagrafiya macerykoy i krain vuchebny dapamozhnik dlya 9 ga kl N U Navumenka i insh Minsk Narodnaya asveta 2006 ISBN 985 12 1615 1