Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тога, Тагалезская Рэспубліка (фр.: République togolaise) — дзяржава ў Заходняй Афрыцы, мяжуе з Ганай на захадзе, Бенінам на ўсходзе і Буркіна-Фасо на поўначы. На поўдні краіна валодае невялікай часткай ўзбярэжжа Гвінейскага заліва, на якой размешчана сталіца краіны Ламэ.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: «Travail, Liberté, Patrie (фр.: Праца, Свабода, Айчына)» | |||||
| Гімн: «Salut à toi, pays de nos aïeux» | |||||
| Дата незалежнасці | 27 красавіка 1960 (ад Францыі) | ||||
| Афіцыйная мова | французская | ||||
| Сталіца | Ламэ | ||||
| Найбуйнейшы горад | Ламэ | ||||
| Форма кіравання | Прэзідэнцкая рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт | Фор Эсазімна Гнасінгбэ | ||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 125-я ў свеце 56 785 км² 4,2 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2005) • Шчыльнасць | 6 300 000 чал. (100-я) 108 чал./км² | ||||
| ВУП • Разам (2007) • На душу насельніцтва | $5 212 млн. (146-ы) $827 | ||||
| ІРЧП (2007) | ▬ 0.499 (нізкі) (159-ы) | ||||
| Валюта | West African CFA franc[d] | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .tg | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | TG | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | TGO | ||||
| Код МАК | TOG | ||||
| Тэлефонны код | +228 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+0 і Africa/Lome[d] | ||||
Дзяржаўны лад
Тога — рэспубліка. Дзейнічае канстытуцыя 1992 года. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт, які выбіраецца ўсеагульным і прамым галасаваннем на 5 гадоў. Ён таксама з'яўляецца галоўнакамандуючым узброеннымі сіламі, валодае правам заканадаўчай ініцыятывы і можа распускаць парламент. Выканаўчую ўладу ажыццяўляюць прэзідэнт і ўрад. Кіраўнік урада — прэм'ер-міністр, якога назначае прэзідэнт. Заканадаўчую ўладу ажыццяўляе аднапалатны сход (81 дэпутат, выбіраецца на 4 гады).
Геаграфія Тога
Гісторыя
У сярэдзіне XV ст. на ўзбярэжжы Тога з’явіліся партугальцы.
Каланіяльны перыяд
Да сярэдзіны XIX ст. тэрыторыя Тога — адзін з раёнаў найбольш інтэнсіўнага гандлю рабамі. На момант еўрапейскай каланізацыі ў канцы XIX ст. найбольш развітым з народаў Тога былі эве, якія стварылі на поўдні шэраг дзяржаўных утварэнняў. Існавалі і дзяржаўныя ўтварэнні катаколі — у цэнтры краіны і чакосі — на поўначы. У 1884 г. Германская імперыя навязала пратэктарат эве, а да 1902 г. распаўсюдзіла сваю ўладу на ўсю тэрыторыю Тога. У 1-ю сусветную вайну тэрыторыя Тога акупіравана брытанскімі і французскімі войскамі (1914 г.). Версальскі мірны дагавор 1919 г. замацаваў заходняе Тога за Вялікабрытаніяй (у 1957 г. далучана да Рэспублікі Гана), усходняе Тога — за Францыяй у якасці падмандатных тэрыторый Лігі Нацый. Пасля Другой сусветнай вайны Французскае Тога — падапечная тэрыторыя ААН пад кіраваннем Францыі. З 1956 г. Французскае Тога — самакіравальная рэспубліка ў складзе Французскай супольнасці.
Незалежнасць
27 красавіка 1960 г. абвешчана незалежнасць Тагалезскай Рэспублікі. (ПАТ) на чале з , якая ўзначаліла ўрад Тога, спрабавала стварыць аднапартыйны рэжым, у 1962 г. забараніла ўсе апазіцыйныя партыі. У выніку ваеннага перавароту ў 1963 г. урад ПАТ скінуты, а Алімпіо забіты. Прэзідэнтам стаў Н. Груніцкі, які спрабаваў ажыццявіць дэмакратычныя рэформы.
Дыктатура Г. Эядэму (1967—2005 гг.)
Новы ваенны пераварот у 1967 г. прывёў да ўлады падпалкоўніка Г. Эядэму (1972 г. — прэзідэнт Тога), які ўсталяваў жорсткі аўтарытарны рэжым; адзінай дазволенай партыяй было . Умацаванне пазіцый ва ўсіх сферах жыцця краіны абвастрыла этнічныя супярэчнасці, а крызісныя з’явы ў эканоміцы выклікалі сацыяльную напружанасць у грамадстве. Урад быў вымушаны пайсці на рэформы. З 1983 пачалася рэалізацыя праграмы прыватызацыі (на канец 1995 года прыватызаваны 33 дзяржаўныя прадпрыемствы).
Выступленні апазіцыі прымусілі Эядэму ў 1991 г. дазволіць шматпартыйнасць, што не перашкодзіла яго абранню прэзідэнтам у 1993 і 1998 г. Парламенцкія выбары 1994 і 1998 гадоў, якія апазіцыя байкатава, выйграла . Чарговыя двойчы пераносіліся і адбыліся 27 кастрычніка 2002 года. Большасць апазіцыйных партый ізноў іх байкатавала, і перамогу атрымала кіруючая — 72 мандаты з 81. Партыя атрымала 3 мандаты.
У снежні 2002 годзе парламент, унёсшы папраўку ў Арт. 59 Канстытуцыі, зняў абмежаванне знаходжання прэзідэнта на пасадзе не больш за два тэрміны, а мінімальны ўзрост прэзідэнта паніжаны з 45 да 36 гадоў. Насуперак заяве аб намеры сысці ў адстаўку, дадзенай Г. Эядэмай у 2001 годзе, ён выставіў сваю кандыдатуру на чарговых прэзідэнцкіх выбарах. Г. Эядэма, па словах яго тагачаснага прэм’ера, «вырашыў яшчэ раз ахвяраваць сабой дзеля нацыі».
5 лютага 2005 года на 65-м годзе жыцця ад сардэчнага прыступу на борце прэзідэнцкага Боінга-707 за 250 км на поўдзень ад сталіцы Туніса Гнасінгбэ Эядэма памёр. У адпаведнасці з канстытуцыяй, паўнамоцтвы кіраўніка дзяржавы да правядзення прэзідэнцкіх выбараў (на працягу 60 дзён) павінны былі часова перайсці да старшыні . Так як ён знаходзіўся ў той момант у Беніне, ваеннае камандаванне перадало ўладу сыну прэзідэнта — 39-гадоваму Фору Эсазімне Гнасінгбэ. 6 лютага 2005 года Ф. У. Натчаба зняты Нацыянальным сходам з пасады яго старшыні (самалёт, на якім ён спрабаваў вярнуцца з Беніна, у Тога не пусцілі), і ім аднагалосна абраны Ф. Э. Гнасінгбэ. У канстытуцыю была ўнесена папраўка, якая дала яму магчымасць знаходзіцца ва ўладзе ў якасці прэзідэнта да 2008 года (афіцыйнае заканчэнне тэрміна Гнасінгбэ Эядэма).
19 красавіка 2024 года Нацыянальны сход ухваліў новы праект канстытуцыі, якая ператварыла краіну ў парламенцкую рэспубліку. Гэтым крокам цяперашні кіраўнік дзяржавы Ф. Э. Гнасінгбэ атрымаў магчымасць прадоўжыць тэрмін сваіх паўнамоцтваў, адмяніўшы прамыя выбары прэзідэнтаTogo: MPs definitively adopt a new Constitution (англ.). Telegram-channel «Africa Intel» (20 красавіка 2024)..
Зноскі
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa
Літаратура
- То́га, Тагалезская Рэспубліка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 479—481. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- То́го // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. . — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 643. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
- То́го, Тоголезская Республика // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 26—28. — ((Большая советская энциклопедия) : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Того // Все страны мира от А до Я / Сост. Л. П. Бушуева. — Ростов-на-Дону, Владис, 2010. — С. 375—376. — 512 с.: ил. — 2500 экз. — (Золотая библиотека) — ISBN 978-5-9567-0871-2. (руск.)
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
U getaj staronki nyama praveranyh versij hutchej za ysyo yae yakasc ne acenvalasya na adpavednasc standartam Toga Tagalezskaya Respublika fr Republique togolaise dzyarzhava y Zahodnyaj Afrycy myazhue z Ganaj na zahadze Beninam na yshodze i Burkina Faso na poynachy Na poydni kraina valodae nevyalikaj chastkaj yzbyarezhzha Gvinejskaga zaliva na yakoj razmeshchana stalica krainy Lame Tagalezskaya Respublika Republique togolaise Scyag Toga Gerb TogaDeviz Travail Liberte Patrie fr Praca Svaboda Ajchyna Gimn Salut a toi pays de nos aieux Data nezalezhnasci 27 krasavika 1960 ad Francyi Aficyjnaya mova francuzskayaStalica LameNajbujnejshy gorad LameForma kiravannya Prezidenckaya respublikaPrezident For Esazimna GnasingbePloshcha Usyago vodnaj paverhni 125 ya y svece 56 785 km 4 2Naselnictva Acenka 2005 Shchylnasc 6 300 000 chal 100 ya 108 chal km VUP Razam 2007 Na dushu naselnictva 5 212 mln 146 y 827IRChP 2007 0 499 nizki 159 y Valyuta West African CFA franc d Internet damen tgKod ISO Alpha 2 TGKod ISO Alpha 3 TGOKod MAK TOGTelefonny kod 228Chasavyya payasy UTC 0 i Africa Lome d Dzyarzhayny ladToga respublika Dzejnichae kanstytucyya 1992 goda Kiraynik dzyarzhavy prezident yaki vybiraecca yseagulnym i pramym galasavannem na 5 gadoy Yon taksama z yaylyaecca galoynakamanduyuchym uzbroennymi silami valodae pravam zakanadaychaj inicyyatyvy i mozha raspuskac parlament Vykanaychuyu yladu azhyccyaylyayuc prezident i yrad Kiraynik urada prem er ministr yakoga naznachae prezident Zakanadaychuyu yladu azhyccyaylyae adnapalatny shod 81 deputat vybiraecca na 4 gady Geagrafiya TogaAsnoyny artykul Geagrafiya TogaGistoryyaAsnoyny artykul U syaredzine XV st na yzbyarezhzhy Toga z yavilisya partugalcy Kalaniyalny peryyad Da syaredziny XIX st terytoryya Toga adzin z rayonay najbolsh intensiynaga gandlyu rabami Na momant eyrapejskaj kalanizacyi y kancy XIX st najbolsh razvitym z naroday Toga byli eve yakiya stvaryli na poydni sherag dzyarzhaynyh utvarennyay Isnavali i dzyarzhaynyya ytvarenni katakoli u centry krainy i chakosi na poynachy U 1884 g Germanskaya imperyya navyazala pratektarat eve a da 1902 g raspaysyudzila svayu yladu na ysyu terytoryyu Toga U 1 yu susvetnuyu vajnu terytoryya Toga akupiravana brytanskimi i francuzskimi vojskami 1914 g Versalski mirny dagavor 1919 g zamacavay zahodnyae Toga za Vyalikabrytaniyaj u 1957 g daluchana da Respubliki Gana ushodnyae Toga za Francyyaj u yakasci padmandatnyh terytoryj Ligi Nacyj Paslya Drugoj susvetnaj vajny Francuzskae Toga padapechnaya terytoryya AAN pad kiravannem Francyi Z 1956 g Francuzskae Toga samakiravalnaya respublika y skladze Francuzskaj supolnasci Nezalezhnasc 27 krasavika 1960 g abveshchana nezalezhnasc Tagalezskaj Respubliki PAT na chale z yakaya yznachalila yrad Toga sprabavala stvaryc adnapartyjny rezhym u 1962 g zabaranila yse apazicyjnyya partyi U vyniku vaennaga peravarotu y 1963 g urad PAT skinuty a Alimpio zabity Prezidentam stay N Grunicki yaki sprabavay azhyccyavic demakratychnyya reformy Dyktatura G Eyademu 1967 2005 gg Novy vaenny peravarot u 1967 g pryvyoy da ylady padpalkoynika G Eyademu 1972 g prezident Toga yaki ystalyavay zhorstki aytarytarny rezhym adzinaj dazvolenaj partyyaj bylo Umacavanne pazicyj va ysih sferah zhyccya krainy abvastryla etnichnyya supyarechnasci a kryzisnyya z yavy y ekanomicy vyklikali sacyyalnuyu napruzhanasc u gramadstve Urad byy vymushany pajsci na reformy Z 1983 pachalasya realizacyya pragramy pryvatyzacyi na kanec 1995 goda pryvatyzavany 33 dzyarzhaynyya pradpryemstvy Vystuplenni apazicyi prymusili Eyademu y 1991 g dazvolic shmatpartyjnasc shto ne perashkodzila yago abrannyu prezidentam u 1993 i 1998 g Parlamenckiya vybary 1994 i 1998 gadoy yakiya apazicyya bajkatava vyjgrala Chargovyya dvojchy peranosilisya i adbylisya 27 kastrychnika 2002 goda Bolshasc apazicyjnyh partyj iznoy ih bajkatavala i peramogu atrymala kiruyuchaya 72 mandaty z 81 Partyya atrymala 3 mandaty U snezhni 2002 godze parlament unyosshy paprayku y Art 59 Kanstytucyi znyay abmezhavanne znahodzhannya prezidenta na pasadze ne bolsh za dva terminy a minimalny yzrost prezidenta panizhany z 45 da 36 gadoy Nasuperak zayave ab namery sysci y adstayku dadzenaj G Eyademaj u 2001 godze yon vystaviy svayu kandydaturu na chargovyh prezidenckih vybarah G Eyadema pa slovah yago tagachasnaga prem era vyrashyy yashche raz ahvyaravac saboj dzelya nacyi 5 lyutaga 2005 goda na 65 m godze zhyccya ad sardechnaga prystupu na borce prezidenckaga Boinga 707 za 250 km na poydzen ad stalicy Tunisa Gnasingbe Eyadema pamyor U adpavednasci z kanstytucyyaj paynamoctvy kiraynika dzyarzhavy da pravyadzennya prezidenckih vybaray na pracyagu 60 dzyon pavinny byli chasova perajsci da starshyni Tak yak yon znahodziysya y toj momant u Benine vaennae kamandavanne peradalo yladu synu prezidenta 39 gadovamu Foru Esazimne Gnasingbe 6 lyutaga 2005 goda F U Natchaba znyaty Nacyyanalnym shodam z pasady yago starshyni samalyot na yakim yon sprabavay vyarnucca z Benina u Toga ne puscili i im adnagalosna abrany F E Gnasingbe U kanstytucyyu byla ynesena paprayka yakaya dala yamu magchymasc znahodzicca va yladze y yakasci prezidenta da 2008 goda aficyjnae zakanchenne termina Gnasingbe Eyadema 19 krasavika 2024 goda Nacyyanalny shod uhvaliy novy praekt kanstytucyi yakaya peratvaryla krainu y parlamenckuyu respubliku Getym krokam cyaperashni kiraynik dzyarzhavy F E Gnasingbe atrymay magchymasc pradoyzhyc termin svaih paynamoctvay admyaniyshy pramyya vybary prezidentaTogo MPs definitively adopt a new Constitution angl Telegram channel Africa Intel 20 krasavika 2024 Znoskihttps data iana org time zones tzdb 2020f africaLitaraturaTo ga Tagalezskaya Respublika Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 479 481 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 To go Bolshoj slovar geograficheskih nazvanij rusk Gl red Ekaterinburg U Faktoriya 2003 S 643 832 s 10 000 ekz ISBN 5 94799 148 9 To go Togolezskaya Respublika T 26 Tihohodki Ulyanovo M Sovetskaya enciklopediya 1977 S 26 28 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 rusk Togo Vse strany mira ot A do Ya Sost L P Bushueva Rostov na Donu Vladis 2010 S 375 376 512 s il 2500 ekz Zolotaya biblioteka ISBN 978 5 9567 0871 2 rusk