Паўно́чнагерма́нскія мовы, ці скандына́ўскія мовы — група моў у складзе германскае галіны індаеўрапейскае сям'і моў. Разам з заходнегерманскай і вымерлай усходнегерманскай групамі ўтварае галіну германскіх моў.
Паўночнагерманская група | |
---|---|
Таксон | група |
Арэал | Паўночная Еўропа |
Класіфікацыя | |
Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| |
Склад | |
астраўная, заходняя і ўсходняя падгрупы | |
Коды моўнай групы | |
ISO 639-2 | — |
ISO 639-5 | gmq |
У краінах Скандынавіі тэрмін скандынаўскія мовы адносіцца, як правіла, да трох узаемназразумелых моў трох краін — Швецыі, Нарвегіі і Даніі, і ў такім сэнсе абазначае толькі падгрупу ў складзе паўночнагерманскіх моў. Абагульняючая назва скандынаўскія мовы з'явілася ў XVIII ст. у асяроддзі моўнага і культурнага руху скандынавістаў, які звяртаўся да агульнае спадчыны трох краін Скандынавіі.
Тэрмін паўночнагерманскія мовы выкарыстоўваецца ў сучаснай параўнальна-гістарычнай лінгвістыцы, у той час як тэрмін скандынаўскія мовы ўзнікае ў даследаваннях сучасных літаратурных моў і дыялектнага кантынуума Скандынавіі (пры гэтым у саміх скандынаўскіх краінах ужываецца тэрмін «нардычныя мовы»).
Мовы паўночнагерманскае групы распаўсюджаныя ў краінах Скандынавіі, у Ісландыі, на Фарэрскіх астравах і Грэнландыі. Значныя дыяспары існуюць таксама ў Фінляндыі, а таксама ў Паўночнай Амерыцы ды Аўстраліі.
Некаторыя лінгвісты абмяркоўваюць магчымасць далучэння да скандынаўскіх моў англійскай мовы.
Гісторыя
Адасабленне ад усходне- і заходнегерманскіх
Германская галіна моў традыцыйна падзяляецца на тры групы: усходнегерманскую, заходнегерманскую і паўночнагерманскую. Іх дакладныя суадносіны цяжка вызначыць ужо з перыяду пісьмовых фіксацый германскіх ідыёмаў рунічным пісьмом, узаемназразумеласць паміж імі магла захоўвацца падчас Вялікага перасялення народаў. Дыялекты з асаблівасцямі, уласцівымі будучым паўночнагерманскім мовам, аддзяліліся ад прагерманскае мовы ў канцы Дарымскага жалезнага веку.
Каля ІІІ ст. н.э. паўночнагерманская група набыла дастаткова адрозненняў ад іншых германскіх ідыёмаў. Пра ранняе развіццё паўночнагерманскай групы сведчаць помнікі рунічнай пісьменнасці.
Рысы, агульныя з заходнегерманскімі
Мовы паўночнагерманскае групы характарызуюцца пэўнай колькасцю фаналагічных і марфалагічных інавацый, уласцівых таксама і заходнегерманскім.
- Паніжэнне прагерманскага ē (/ɛː/, таксама запісвалася як ǣ) у ā:
- Прагерманскае *jēraN («год») > паўночна-/заходнегерманскае *jāraN > паўночнагерманскае *āra > ст.-сканд. ár, > зах.-герм. *jāra > jār, ст.-анг. ġēar /jæ͡ɑːr/. Параўн. з гоцкім jēr;
- Павышэнне /ɔː/ у /oː/ (у канцы слоў — у /uː/). Першапачатковы галосны гук застаўся ў складзе назалізаванага *ōN /ɔ̃ː/ і перад /z/, аднак потым панізіўся ў /ɑː/;
- Прагерм. *gebō («падарунак», /ˈɣeβɔː/) > паўн.-/зах.-герм. *gebu > паўн.-герм. *gjavu > (умлаўтызацыя) *gjǫvu > стар.-сканд. gjǫf, > зах.-герм. *gebu > ст.-анг. giefu. У гоцкай — галосная нізкага ўздыму: giba.
- Прагерм. *tungōN («язык», /ˈtuŋɡɔ̃ː/) > позн. паўн.-/зах.-герм. *tungā > *tunga > ст.-сканд. tunga, ст.-верх.-ням. zunga, ст.-анг. tunge (пераход ненаціскнога a у e). Параўн. з гоцк. tuggō.
- Прагерм. *gebōz («падарунка», /ˈɣeβɔːz/) > позн. паўн.-/зах.-герм. *gebāz > паўн.-герм. *gjavaz > ст.-сканд. gjafar, > зах.-герм. *geba > ст.-верх.-ням. geba, ст.-анг. giefe (пераход ненаціскнога a у e). Параўн. з гоцк. gibōs;
- Развіццё т.зв. «і-умлаўта»;
- Ратацызм /z/ у /r/, як мяркуецца, на ранняй стадыі праз нейкі ратычны фрыкатыў. Гэтая змена, меркавана, адбылася спачатку ў заходнегерманскіх і з іх перайшла ў паўночнагерманскія, не дасягнуўшы ўсходнегерманскіх, якія на той момант ужо адасобіліся. Гэта пацвярджаецца гукам /ʀ/, засведчаным ва ўсходнестаражытнанарвежскай у тыя часы, калі ў заходнегерманскіх ён ужо зліўся з /r/;
- Развіццё ўказальных займеннікаў.
Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што пасля аддзялення ўсходнегерманскіх ідыёмаў ад астатніх германскіх, утвораныя ў выніку гэтага паўночназаходнегерманскія ідыёмы падзяліліся на чатыры асноўныя дыялекты: паўночнагерманскі і тры дадатковыя, умоўна вядомыя як заходнегерманскія, а іменна:
- Паўночнаморскі германскі (інгвеонскі, продак англа-фрызскіх моў і ніжненямецкай мовы)
- Везэр-рэйнскі германскі (іствеонскі, продак моў)
- Эльба-германскі (ірмінонскі, продак верхненямецкіх моў)
Згодна з такім поглядам усе тыя рысы, якія з'яўляюцца агульнымі для заходнегерманскіх моў і пры гэтым не сустракаюцца ў паўночнагерманскіх, не паходзяць ад гіпатэтычнай «празаходнегерманскай мовы», а распаўсюдзіліся ў выніку моўных кантактаў, не дасягнуўшы паўночнагерманскіх.
Рысы, унікальныя для паўночнагерманскіх
Некаторыя моўныя інавацыі паўночнагерманскіх моў не ўласцівыя ні заходнегерманскім, ні ўсходнегерманскім мовам, а іменна:
- Узмацненне гемінатаў (падвоеных зычных) /jj/ ды /ww/ (вядомае як закон Гольцмана). Адбылося таксама і ва ўсходнегерманскіх мовах, але з іншым вынікам.
- Прагерм. *twajjôN («абодвух») > ст.-сканд. tveggja, гоцк. twaddjē, але > ст.-верх.-ням. zweiio;
- Аглушэнне выбухных у канцы слоў.
- Прагерм. *band («я/ён абавязаны») > *bant > зах.-ст.-сканд. batt, усх.-ст.-сканд. bant, але ст.-анг. band;
- Страта /h/ у сярэдзіне слоў і падаўжэнне папярэдняй галоснай і наступнай зычнай (калі прысутнічаюць).
- Прагерм. *nahtuN («ноч» [вінавальны склон]) > *nāttu > (умлаўтызаванае /u/) *nǭttu > ст.-сканд. nótt;
- Пераход /ɑi̯/ > /ɑː/ перад /r/ (але не перад /z/).
- Прагерм. *sairaz («хворы») > *sāraz > *sārz > ст.-сканд. sárr, але > *seira > ст.-верх.-ням. sēr.
- Перад першапачатковым прагерманскім /z/: *gaizaz > *geizz > ст.-сканд. geirr;
- Агульная страта канцавога /n/ пасля страты кароткіх галосных у канцы слоў (якія працягвалі фіксавацца ў самых ранніх рунічных помніках).
- Прагерм. *bindanaN > *bindan > ст.-сканд. binda, але > ст.-анг. bindan.
- Уплыў гэтай страты і на націскныя склады: прагерм. *in > ст.-сканд. í;
- Пераход галоснага /e/ у дыфтонг /jɑ/, за выключэннем пазіцый перад w, j, l;
- Страта пачатковага /j/ і /w/ перад агубленымі галоснымі.
- Прагерм. *wulfaz > ранн. паўн.-герм. wulfaz > позн. ulfz > ст.-сканд. ulfr;
- Развіццё т.зв. u-умлаўта, які агубіў націскныя склады ў пазіцыях, калі ў наступным складзе ішлі гукі /u/ або /w/.
Сярэдневяковы перыяд
Пасля перыядаў існавання праскандынаўскай і, потым, старажытнаскандынаўскай моў паўночнагерманскія мовы распаліся на тры падгрупы: усходнескандынаўскую, у якой аб'ядналіся дацкая і шведская, заходнескандынаўскую (нарвежская, фарэрская, ісландская мовы) і старажытнагутнійскую (складалася толькі са старажытнагутнійскай мовы/дыялекту). Каля ІХ ст. нарвежскія перасяленцы прынеслі ў Ісландыю і на Фарэрскія астравы заходнія дыялекты старажытнаскандынаўскае мовы, што заклала пачатак адпаведным мовам — ісландскай і фарэрскай. З сучасных скандынаўскіх моў пісьмовая ісландская з'яўляецца найбліжэйшай да тагачаснай старажытнай мовы. З маўлення вікінгаў, якія каля ІХ ст. пасяліліся на Аркнейскіх і Шэтландскіх астравах, развілася мова норн, якая, аднак, вымерла каля пачатку XVIII ст.
На думку некаторых лінгвістаў, у Сярэдневякоўі носьбіты розных скандынаўскіх моў у значнай ступені захоўвалі між сабою ўзаемназразумеласць, да ХІІІ ст. некаторыя носьбіты ў Швецыі і Ісландыі часта разумелі сваё маўленне як адзіную мову, называючы яе дацкай. У XVI ст. некаторая частка шведаў і датчан працягвала разумець сваё маўленне як адзіную мову, што, у прыватнасці, заяўлялася ў першым дацкім перакладзе Бібліі і ў працы шведскага пісьменніка Олафа Магнуса «Апісанне паўночных народаў». Тым не менш, у старажытнаскандынаўскай мове ўжо ў Сярэдневякоўі прысутнічалі дыялектныя адрозненні: мова падзялялася на заходні, усходні і гутнійскі дыялекты. Тагачасная старажытнаісландская і старажытнанарвежская мовы па сутнасці на той момант былі ідэнтычныя адна адной, утвараючы разам заходні дыялект старажытнаскандынаўскае мовы, які быў распаўсюджаны на Фарэрскіх астравах, у Ірландыі, Шатландыі, на востраве Мэн і ў нарвежскіх паселішчах Нармандыі. Усходні дыялект старажытнаскандынаўскай мовы быў ва ўжытку ў Даніі, Швецыі, Англіі, у дацкіх паселішчах у Нармандыі, а таксама ў паселішчах на тэрыторыі тагачаснай Кіеўскай Русі. Старажытнагутнійскі дыялект (не блытаць з сучасным готландскім дыялектам шведскай мовы) быў распаўсюджаны на востраве Готланд і некаторых усходніх паселішчах.
Тым не менш, да XVII ст. унутраная класіфікацыя паўночнагерманскіх моў засноўвалася на сінтаксічных крытэрыях, у выніку чаго ўнутраная класіфікацыя паўночнагерманскіх моў выглядала наступным чынам: кантынентальная (дацкая, нарвежская, шведская мовы) і астраўная (ісландская, фарэрская мовы) падгрупы. Гэты падзел засноўваўся таксама на крытэрыі ўзаемнай зразумеласці і развіўся пад рознымі палітычнымі ўплывамі, такімі як Унія Даніі і Нарвегіі 1536—1814 гадоў, у выніку чаго дацкая мова значна паўплывала на ўсходнія і цэнтральныя дыялекты нарвежскай мовы (гл. букмол).
Унутраная класіфікацыя
У гістарычнай лінгвістыцы паўночнагерманскія мовы прынята падзяляць на дзве падгрупы: усходнюю (дацкая, шведская мовы) і заходнюю (нарвежская, фарэрская, ісландская мова) падгрупы, якія паходзяць ад усходняй і заходняй дыялектнай груп старажытнаскандынаўскае мовы адпаведна. На шведскую, нарвежскую і дацкую мовы (часам аб'ядноўваюцца як кантынентальныя) гістарычна прыкметна паўплывала заходнегерманская ніжненямецкая мова ў часы існавання Ганзейскага саюза.
Цяпер уплыў на мовы аказвае англійская мова. Так, даследаванні сучаснай паўночнагерманскай лексікі, праведзеныя ў 2005 годзе, паказалі павелічэнне долі англійскай лексікі за 30 гадоў у 2 разы і павелічэнне яе да 1,2 % ад усяго лексічнага складу моў. Ісландская мова мае найменшую сярод паўночнагерманскіх моў долю англійскіх запазычанняў нягледзячы на тое, што ў гэтай краіне адзначаецца найбольшае выкарыстанне англійскай мовы.
Сярод іншых спосабаў унутранай класіфікацыі паўночнагерманскіх моў вылучаецца крытэрый узаемнай зразумеласці, які проціпастаўляецца дрэвападобнай мадэлі, якая падзяляе паўночнагерманскія мовы на кантынентальныя і астраўныя (гл. вышэй). Так, з-за доўгага палітычнага саюза паміж Нарвегіяй і Даніяй, Нарвегія пераняла большую частку дацкай лексікі і граматыкі, у выніку чаго нарвежская мова да рэформы правапісу ў 1907 годзе была практычна ідэнтычная пісьмовай дацкай мове. З гэтае прычыны букмол і яго неафіцыйны, больш кансерватыўны варыянт рыксмол часам адносяцца да ўсходняй падгрупы, а нюношк — да заходняй. Тым не менш, у дацкай мове развілася глыбейшая розніца між пісьмовай і вуснай мовай, таму ступень адрозненняў паміж гутарковай нарвежскай і гутарковай дацкай большая чым паміж адпаведнымі пісьмовымі мовамі. У пісьмовым плане дацкая мова даволі блізкая да іншых скандынаўскіх моў, але мае ўласныя фанетычныя адрозненні: напрыклад, рэдукцыя і асіміляцыя зычных і галосных гукаў, а таксама з'ява пад назвай stød (літ. «штуршок»), якія не паявіліся ў іншых мовах (хоць, аднак, у шведскай і нарвежскай існуюць розныя , якія адпавядаюць з'яве stød). Нягледзячы на рад падобных фанетычных адрозненняў, скандынаўскія народы ў стане разумець іншыя гутарковыя скандынаўскія мовы. Некаторыя людзі (напрыклад, людзі пажылога ўзросту, якія могуць з'яўляцца носьбітамі дыялектаў) могуць мець некаторыя цяжкасці, але ў асноўным большасць людзей разумее літаратурныя мовы іншых скандынаўскіх краін (напрыклад, з радыё або тэлебачання).
У 1523 годзе Швецыя скасавала са свайго боку Кальмарскую унію, у выніку чаго ў Скандынавіі ўтварыліся дзве краіны: саюз Даніі і Нарвегіі, які кіраваўся з Капенгагена, і Швецыя, якая на той момант уключала яшчэ і Фінляндыю. Гэтыя дзве краіны былі па розныя бакі ў радзе войн да 1814 года і мелі розныя міжнародныя адносіны. Гэта прывяло да розных запазычанняў з замежных моў (Швецыя, напрыклад, мела ў сваёй гісторыі франкамоўны перыяд): так, напрыклад, старое шведскае vindöga («акно») было заменена сярэдненіжненямецкім fönster, у той час як дацкая мова засвоіла шведскае vindue. З іншага боку, слова begynde («пачатак», у сучасным букмоле — begynne) было запазычана дацкай і нарвежскай мовамі, тады як у шведскай захавалася першапачатковае börja. Нягледзячы на тое, што шведская і дацкая мовы аддаляліся адна ад адной, іхнія дыялекты не знаходзіліся пад такім уплывам. Дзякуючы гэтаму, нарвежская і шведская захоўвалі падобнае вымаўленне, так, напрыклад, слова børja (адпаведнае шведск. börja) захоўвалася ў некаторых нарвежскіх дыялектах, а слова vindöga захоўвалася ў некаторых дыялектах шведскай. Падобныя рысы адлюстроўвае на сабе нюношк у адрозненне ад букмола, які засвоіў вялікую частку дацкай лексікі (напрыклад: нюношк. byrja, veke, vatn параўн. са шведск. börja, vecka, vatten; але дацк. begynde, uge, vand). Такім чынам, нюношк падзяляе шмат рыс са шведскай мовай. На думку нарвежскага лінгвіста Арнэ Торпа, фарміраванне літаратурнай нормы нюношка адбывалася бы значна цяжэй, калі б замест Даніі Нарвегія была ў уніі са Швецыяй, таму што адрозненняў паміж нюношкам і шведскай менш, чым між нюношкам і дацкай.
Узаемазразумеласць
Узаемазразумеласць паміж мовамі паўночнагерманскае мовы з'яўляецца неаднароднай. Так, шэраг даследаванняў паказвае, што носьбіты нарвежскае мовы маюць патэнцыяльна найбольшую здольнасць разумець астатнія паўночнагерманскія мовы. Паводле даследаванняў, праведзеных у 2002—2005 гг. Фондам культуры Паўночных краін, носьбіты шведскай мовы Стакгольма і носьбіты дацкай мовы Капенгагена маюць найбольшыя цяжкасці ў разуменні іншых паўночнагерманскіх моў. Даследаванне, засяроджанае найперш на носьбітах мовы ва ўзросце да 25 год, паказала, што самая слабая здольнасць разумець іншую мову праяўляецца шведскай моладдзю ў Стакгольме адносна дацкай мовы. Найбольшыя адрозненні ў выніках паміж жыхарамі аднае краіны ўзніклі таксама між шведамі: удзельнікі з Мальмё, што на поўдні Швецыі ля Даніі, праяўлялі лепшае разуменне дацкай мовы, чым носьбіты шведскай мовы з поўначы краіны. У прыватнасці, лепшаму разуменню і веданню ўнікальных дацкіх слоў спрыяла даступнасць дацкіх СМІ і наяўнасць цеснай транспартнай сувязі між Мальмё і пагранічнай Даніяй. Паводле вынікаў гэтага ж даследавання, моладзь гэтага шведскага рэгіёна разумее дацкую трохі лепш за нарвежскую. Тым не менш, разуменне шведамі нарвежскай і дацкай заставалася слабым, а датчане ў Капенгагене вельмі дрэнна валодалі шведскай.
Падрабязнейшыя вынікі даследавання ўзаемнага разумення скандынаўскіх моў прыведзеныя ў табліцы ніжэй. Найбольшы паказчык — 10.0:
Места | Разуменне дацкай | Разуменне шведскай | Разуменне нарвежскай | Паказчык |
---|---|---|---|---|
Орхус, Данія | — | |||
Капенгаген, Данія | — | |||
Мальмё, Швецыя | — | |||
Стакгольм, Швецыя | — | |||
Берген, Нарвегія | — | |||
Осла, Нарвегія | — |
Носьбіты фарэрскай мовы (астраўная, не ўваходзіць у склад кантынентальных) паводле гэтага ж даследавання паказалі нават большае за носьбітаў нарвежскай разуменне кантынентальных паўночнагерманскіх моў, дасягнуўшы высокага паказчыку як па дацкай, так і па нарвежскай мовах. Носьбіты ісландскай мовы, наадварот, праявілі слабае разуменне нарвежскай і шведскай моў, аднак маюць некалькі лепшы ўзровень разумення дацкай мовы, якая раней вывучалася ў Ісландыі. Вынікі разумення іншых паўночнагерманскіх моў носьбітамі фарэрскай ды ісландскай моў прыведзеныя ў табліцы ніжэй.
Рэгіён/ Краіна | Разуменне дацкай | Разуменне шведскай | Разуменне нарвежскай | Паказчык |
---|---|---|---|---|
Фарэрскія астравы | ||||
Ісландыя |
Лексіка
Паўночнагерманскія мовы, у параўнанні з заходнегерманскімі, маюць значна больш агульных рыс у лексіцы, граматыцы, фаналогіі і марфалогіі. Прыклады лексічных, граматычных і марфалагічных падабенстваў між паўночнагерманскімі мовамі прыведзеныя ніжэй у табліцы, для нагляднасці прыведзеныя параўнальныя прыклады заходнегерманскіх моў. Паўночнагерманскія мовы для зручнасці вылучаныя паўтлустым, таксама пададзены беларускі пераклад.
Мова | Прыклад |
---|---|
Англійская | It was a moist, grey summer day at the end of June. |
Нямецкая | Es war ein feuchter, grauer Sommertag Ende Juni. |
Галандская | Het was een vochtige, grauwe zomerdag in het einde van juni. |
Афрыкаанс | Dit was 'n vogtige, grou somer dag aan die einde van Junie. |
Шведская | Det var en fuktig, grå sommardag i slutet av juni. |
Дацкая | Det var en fugtig, grå sommerdag i slutningen af juni. |
Нарвежская (букмал) | Det var en fuktig, grå sommerdag i slutten av juni. |
Нарвежская (нюнорск) | Det var ein fuktig, grå sumardag/sommardag i slutten/enden av juni. |
Ісландская | Það var rakur, grár sumardagur í lok júní. |
Фарэрская | Tað var ein rakur/fuktigur, gráur summardagur síðst í juni. |
Пераклад | Гэта быў сыры, пахмурны дзень у канцы чэрвеня |
Моўныя межы
Улічваючы вышэйзгаданы ўзровень блізкасці паміж мовамі кантынентальнай падгрупы паўночнагерманскіх моў, існуе дыскусія наконт мэтазгоднасці разглядання моў кантынентальнай падгрупы як асобных. У публіцыстыцы кантынентальныя скандынаўскія мовы часта прыводзяцца ў якасці ілюстрацыі да афарызма «». Часам адрозненні паміж дыялектамі адной краіны большыя чым з суседнімі дыялектамі цераз граніцу, аднак палітычная незалежнасць гэтых краін прыводзіць да іх класіфікацыі як нарвежскай, шведскай і дацкай моў. Такім чынам, моўны падзел, на думку некаторых лінгвістаў, грунтуецца на палітычных межах, што ўзмацняецца ўплывам літаратурных моў (асабліва ў Швецыі і Даніі).
Некаторыя дзеячы і арганізацыі маюць уласны погляд на гэтае пытанне. Так, Паўночны савет неаднаразова называў кантынентальныя паўночнагерманскія мовы скандынаўскай мовай (у адзіночным ліку). Так, напрыклад, у афіцыйным навінавым выданні Рады заўляецца, што яно публікуецца на скандынаўскай мове («på skandinaviska»). Нягледзячы на гэта, стварэнне адзінай пісьмовай мовы ацэньваецца як вельмі малаверагоднае, улічваючы правал стварэння адзінай стандартызаванай мовы ў Нарвегіі; аднак на думку прыхільнікаў скандынаўскага моўнага адзінства існуе шанс «некаторай уніфікаванай арфаграфіі», агульнай для Нарвегіі, Швецыі і Даніі.
Склад
Унутраны падзел паўночнагерманскіх моў даволі цяжка вызначыць. У склад ніжэйпрыведзенай класіфікацыі ўключаныя таксама некаторыя дыялекты.
- Праскандынаўская мова
- Заходняя падгрупа (астраўныя)
- Старажытнаісландская мова †
- Грэнландскі дыялект старажытнаскандынаўскай мовы †
- Ісландская мова
- Фарэрская мова
- Норн †
- Заходняя падгрупа (кантынентальныя)
- †
- Нарвежская мова
- Заходні дыялект (Вестлан і Сёрлан)
- Паўночны дыялект (Паўночная Нарвегія)
- Усходні дыялект (Эстланд)
- Трондэлажскі дыялект
- Усходняя падгрупа
- †
- Дацкая мова
- Ісландскі варыянт дацкае мовы
- Усходнедацкі дыялект
- Ютландскі дыялект
- Паўднёваютландская гаворка
- Старажытнашведская мова †
- Шведская мова
- Даларнскія дыялекты
- Свеаландскія дыялекты
- Норландскія дыялекты
- Гёталандскія дыялекты
- Сконскія дыялекты
- Дыялекты Эстэрботэна (дыялекты шведаў Фінляндыі і Эстоніі)
- Емтландскія дыялекты (прыналежнасць да ўсходнескандынаўскай падгрупы аспрэчваецца)
- Гутнійскія ідыёмы
- Старажытнагутнійская мова †
- Сучасныя дыялекты
- Старажытнагутнійская мова †
Дыскусійныя пытанні
Емтландскія дыялекты падзяляюць шмат рыс як з трондэлажскімі, так і з норландскімі дыялектамі, у сувязі з чым емтландскія дыялекты могуць адносіцца як да ўсходняй, так і да заходняй падгруп. Эльвдальскі дыялект , які распаўсюджаны на паўночным усходзе Швецыі пры шведска-нарвежскай мяжы і, як правіла, лічыцца адным з свеаландскіх дыялектаў, сёння мае афіцыйную арфаграфію і праз адсутнасць узаемаразумення са шведскай мовай разглядаецца шэрагам лінгвістаў як асобная мова.
Акрамя традыцыйных дыялектаў, існуюць такія мовы як «цыганская дацкая», «родзі» і шведска-цыганская мова, якія з'яўляюцца варыянтамі дацкай, нарвежскай і шведскай моў з даданнем лексікі, усе яны вядомыя пад агульнай назвай скандынаўска-цыганскія мовы. Гэтыя ідыёмы спалучаюць у сабе элементы дыялектаў заходняй Швецыі, усходняй Нарвегіі і Трондэлага.
Пісьмовыя нормы нарвежскай
Сучасная нарвежская мова мае дзве пісьмовыя нормы: букмол (а таксама больш кансерватыўная, то бок, бліжэйшая да дацкай, яго форма — рыксмол) і нюношк (а таксама яго форма пад назваю хёхношк, літаральна «высокая нарвежская»). Букмол выкарыстоўваецца параўнальна часцей, у прыватнасці, ён бытуе ў гарадах і найбольш значных газетах.
Іншыя мовы Скандынавіі
Геаграфічна блізкімі да паўночнагерманскіх моў з'яўляюцца мовы саамаў, якія ўваходзяць у склад уральскае моўнае сям'і і не роднасныя з індаеўрапейскімі мовамі (у якія ўваходзяць германскія мовы). Саамскія мовы з дагістарычных часоў суіснавалі з паўночнагерманскімі мовамі. На працягу стагоддзяў саамскія і фінская мовы запазычылі з паўночнагерманскіх моў некаторыя часткі лексікі (у той час як паўночнагерманскія мовы запазычылі з гэтых моў значна меншую колькасць слоў).
Паўночнагерманскія мовы з'яўляюцца мовамі большасці ў Нарвегіі, Даніі і Швецыі. На Фарэрскіх астравах, апроч афіцыйнай на дацкім узроўні дацкай мовы, афіцыйны статус і значнае распаўсюджанне мае фарэрская мова. У Грэнландыі, якая належыць Даніі, афіцыйнай мовай з'яўляецца толькі грэнландская мова. На паўднёвым захадзе Даніі, у паўднёвай Ютландыі, існуе мясцовая нямецкая супольнасць, нямецкая мова ў рэгіёне прызнана мовай меншасці. У Паўднёвым Шлезвігу, што на поўначы Германіі (каля граніцы з Даніяй) нямецкая мова з'яўляецца асноўнай мовай мясцовых датчан, пры гэтым асноўнай мовай немцаў, якія жывуць па іншы бок мяжы (у Даніі), з'яўляецца дацкая; абедзве супольнасці ў высокай ступені з'яўляюцца двухмоўнымі.
Традыцыйна дацкая і нямецкая мовы з'яўляліся афіцыйнымі мовамі агульнай дацка-нарвежскай дзяржавы.
Заўвагі
- Фарэрскія астравы ўваходзяць у склад Даніі, таму дацкая мова вывучаецца ў школах Фарэрскіх астравоў.
- Таму што трондэлажскія дыялекты адносяцца да нарвежскай мовы (заходняя падгрупа), а норландскія — да шведскай (усходняя падгрупа).
Крыніцы
- Gordon, Raymond G., Jr. Language Family Trees Indo-European, Germanic, North. — Ethnologue: Languages of the World. — Dallas, Texas: SIL International, 2005. — Т. 15.
- ScanDiaSyn – Nordisk dialektsyntaks (нарв.). Universitetet i Tromsø (2 лютага 2014).
- Torp, Arne. Moderne nordiske sprog // Nordiske sprog i fortid og nutid. Sproglighed og sprogforskelle, sprogfamilier og sprogslægtskab. — Nordens sprog – med rødder og fødder. — Nordic Council of Ministers' Secretariat, Copenhagen, 2004. — ISBN 92-893-1041-3.
- Linguist makes sensational claim: English is a Scandinavian language // ScienceDaily.
- Hawkins, John A. Germanic languages / Bernard Comrie. — The World's Major Languages. — Oxford University Press, 1987. — С. 68-76. — ISBN 0-19-520521-9.
- Cercignani, Fausto. 86 // Indo-European ē in Germanic. — Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung. — 1972. — Т. 1. — С. 104-110.
- Kuhn, Hans. 86 // Zur Gliederung der germanischen Sprachen. — Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur. — 1955-1956. — С. 1-47.
- Bandle, Oskar. The Nordic Languages: An International Handbook of the History of the North Germanic Languages. — Walter de Gruyter, 2005. — ISBN 3-11-017149-X.
- Lund, Jørn. Language. — 1. — Royal Danish Ministry of Foreign Affairs, 2003.
- Holmberg, Anders; Christer Platzack. The Scandinavian languages / Guglielmo Cinque, Richard S. Kayne. — The Comparative Syntax Handbook. — Oxford, New York: Oxford University Press, 2005.
- Lindström, F., Lindström, H. Svitjods undergång och Sveriges födelse. — Albert Bonniers Förlag, 2006. — С. 259. — ISBN 91-0-011873-7.
- D. Appleton, A.J. Johnson. Johnson's universal cyclopedia. — абноўленае выданне. — 1895.
- Nationalencyklopedin. Omkring 800–1100 // Nordiska språk. — Nationalencyklopedin. — 1994. — Т. Historia.
- Nordic co-operation must be revamped! // Nordiska rådet. — WebArchive, 2005. Архівавана з першакрыніцы 13 лютага 2005.
- Victor Ginsburgh, Shlomo Weber. How many languages do we need?: the economics of linguistic diversity. — Princeton University Press, 2011. — С. 42.
- Trine Nickelsen. Nynorsk — noe for svensker? // Uniforum. — 2005.
- Delsing, Lars-Olof; Katarina Lundin Åkesson. Håller språket ihop Norden? En forskningsrapport om ungdomars förståelse av danska, svenska och norska // Nordic cooperation. — 2005.
- Maurud, Ø. 13 // Nabospråksforståelse i Skandinavia. En undersøkelse om gjensidig forståelse av tale- og skriftspråk i Danmark, Norge og Sverige. — Nordisk utredningsserie. — Stockholm: Nordiska rådet, 1976.
- Nordens språk — med rötter och fötter Архівавана 6 сакавіка 2016.
- Nyhetsbrev (шведск.)(недаступная спасылка). Nordic cooperation (2 лютага 2014). Архівавана з першакрыніцы 9 красавіка 2014. Праверана 16 мая 2015.
- The Scandinavian Languages: Their Histories and Relationships (англ.)(недаступная спасылка). San Jose State University (2 лютага 2014). Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2021. Праверана 16 мая 2015.
- ”Finlandssvensk bør være hovedspråk i nordisk union” (нарв.)(недаступная спасылка). Nordic cooperation (2 лютага 2014). Архівавана з першакрыніцы 12 кастрычніка 2017. Праверана 16 мая 2015.
- Dalen, Arnold. Jemtsk og trøndersk – to nære slektningar. — Språkrådet, 2005.
- Sapir, Yair. Elfdalian, the Vernacular of Övdaln. — Conference paper. — 2004.
- Traveller Danish (англ.)(недаступная спасылка). Languages of the World (2 лютага 2014). Архівавана з першакрыніцы 9 сакавіка 2016. Праверана 16 мая 2015.
- Inez Svonni Fjällström. A language with deep roots // Sápmi. — 2006. Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2007.
- Sammallahti, Pekka. The Sámi Language: Past and Present. — Arctic Languages: An Awakening. — Paris: UNESCO, 1990. — С. 440. — ISBN 92-3-102661-5.
Літаратура
- Міхневіч А. Я. Скандына́ўскія мо́вы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 435—436. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
- Кузнецов С. Н. Скандинавские языки. — Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: Советская энциклопедия, 1990.
- Вессен Э. Скандинавские языки / Элиас Вессен / Под ред. и с предисловием проф. С. Д. Кацнельсона. — Пер. со второго шведского издания и примечания С. С. Масловой-Лашанской. — М.: Изд-во иностр. лит-ры, 1949. — 168 с. — 3 000 экз.
- Стеблин-Каменский М. И. История скандинавских языков / М. И. Стеблин-Каменский; Отв. ред. акад. В. Ф. Шишмарёв; Институт языкознания АН СССР. — М., Л.: Изд-во Акад. наук СССР, 1953. — 340 с. — 3 000 экз.
- Jervelund, Anita. Sådan Staver Vi. — 2007.
- Kristiansen, Tore m.fl. Dansk Sproglære. — 1996.
- Lucazin, M. Utkast till ortografi över skånska språket med morfologi och ordlista. Första. revisionen. — 1. — 2010. — ISBN 978-91-977265-2-8. Архівавана 8 жніўня 2011.
- Iben Stampe Sletten. Nordens sprog – med rødder og fødder. — 2005. — ISBN 92-893-1041-3.
Спасылкі
- Mainland Scandinavian: Loans from Middle Low German (англ.)(недаступная спасылка). , In-depth Germanic language studies (2 лютага 2014). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2012. Праверана 16 мая 2015.
- Særnordiske Ord – Scandinavian-only Words (англ.)(недаступная спасылка). , In-depth Germanic language studies (2 лютага 2014). Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2013. Праверана 16 мая 2015.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Payno chnagerma nskiya movy ci skandyna yskiya movy grupa moy u skladze germanskae galiny indaeyrapejskae syam i moy Razam z zahodnegermanskaj i vymerlaj ushodnegermanskaj grupami ytvarae galinu germanskih moy Paynochnagermanskaya grupaTakson grupaAreal Paynochnaya EyropaKlasifikacyyaKategoryya Movy EyraziiIndaeyrapejskaya syam ya Germanskaya galina Paynochnagermanskaya grupaSkladastraynaya zahodnyaya i yshodnyaya padgrupyKody moynaj grupyISO 639 2 ISO 639 5 gmqPaynochnagermanskiya movy na karce Paynochnaj Eyropy U krainah Skandynavii termin skandynayskiya movy adnosicca yak pravila da troh uzaemnazrazumelyh moy troh krain Shvecyi Narvegii i Danii i y takim sense abaznachae tolki padgrupu y skladze paynochnagermanskih moy Abagulnyayuchaya nazva skandynayskiya movy z yavilasya y XVIII st u asyaroddzi moynaga i kulturnaga ruhu skandynavistay yaki zvyartaysya da agulnae spadchyny troh krain Skandynavii Termin paynochnagermanskiya movy vykarystoyvaecca y suchasnaj paraynalna gistarychnaj lingvistycy u toj chas yak termin skandynayskiya movy yznikae y dasledavannyah suchasnyh litaraturnyh moy i dyyalektnaga kantynuuma Skandynavii pry getym u samih skandynayskih krainah uzhyvaecca termin nardychnyya movy Movy paynochnagermanskae grupy raspaysyudzhanyya y krainah Skandynavii u Islandyi na Farerskih astravah i Grenlandyi Znachnyya dyyaspary isnuyuc taksama y Finlyandyi a taksama y Paynochnaj Amerycy dy Aystralii Nekatoryya lingvisty abmyarkoyvayuc magchymasc daluchennya da skandynayskih moy anglijskaj movy GistoryyaAdasablenne ad ushodne i zahodnegermanskih Germanskaya galina moy tradycyjna padzyalyaecca na try grupy ushodnegermanskuyu zahodnegermanskuyu i paynochnagermanskuyu Ih dakladnyya suadnosiny cyazhka vyznachyc uzho z peryyadu pismovyh fiksacyj germanskih idyyomay runichnym pismom uzaemnazrazumelasc pamizh imi magla zahoyvacca padchas Vyalikaga perasyalennya naroday Dyyalekty z asablivascyami ulascivymi buduchym paynochnagermanskim movam addzyalilisya ad pragermanskae movy y kancy Darymskaga zhaleznaga veku Kalya III st n e paynochnagermanskaya grupa nabyla dastatkova adroznennyay ad inshyh germanskih idyyomay Pra rannyae razviccyo paynochnagermanskaj grupy svedchac pomniki runichnaj pismennasci Rysy agulnyya z zahodnegermanskimi Movy paynochnagermanskae grupy haraktaryzuyucca peynaj kolkascyu fanalagichnyh i marfalagichnyh inavacyj ulascivyh taksama i zahodnegermanskim Panizhenne pragermanskaga e ɛː taksama zapisvalasya yak ǣ u a Pragermanskae jeraN god gt paynochna zahodnegermanskae jaraN gt paynochnagermanskae ara gt st skand ar gt zah germ jara gt jar st ang ġear jae ɑːr Parayn z gockim jer Pavyshenne ɔː u oː u kancy sloy u uː Pershapachatkovy galosny guk zastaysya y skladze nazalizavanaga ōN ɔ ː i perad z adnak potym paniziysya y ɑː Pragerm gebō padarunak ˈɣebɔː gt payn zah germ gebu gt payn germ gjavu gt umlaytyzacyya gjǫvu gt star skand gjǫf gt zah germ gebu gt st ang giefu U gockaj galosnaya nizkaga yzdymu giba Pragerm tungōN yazyk ˈtuŋɡɔ ː gt pozn payn zah germ tunga gt tunga gt st skand tunga st verh nyam zunga st ang tunge perahod nenacisknoga a u e Parayn z gock tuggō Pragerm gebōz padarunka ˈɣebɔːz gt pozn payn zah germ gebaz gt payn germ gjavaz gt st skand gjafar gt zah germ geba gt st verh nyam geba st ang giefe perahod nenacisknoga a u e Parayn z gock gibōs Razviccyo t zv i umlayta Ratacyzm z u r yak myarkuecca na rannyaj stadyi praz nejki ratychny frykatyy Getaya zmena merkavana adbylasya spachatku y zahodnegermanskih i z ih perajshla y paynochnagermanskiya ne dasyagnuyshy yshodnegermanskih yakiya na toj momant uzho adasobilisya Geta pacvyardzhaecca gukam ʀ zasvedchanym va yshodnestarazhytnanarvezhskaj u tyya chasy kali y zahodnegermanskih yon uzho zliysya z r Razviccyo ykazalnyh zajmennikay Nekatoryya dasledchyki myarkuyuc shto paslya addzyalennya yshodnegermanskih idyyomay ad astatnih germanskih utvoranyya y vyniku getaga paynochnazahodnegermanskiya idyyomy padzyalilisya na chatyry asnoynyya dyyalekty paynochnagermanski i try dadatkovyya umoyna vyadomyya yak zahodnegermanskiya a imenna Paynochnamorski germanski ingveonski prodak angla fryzskih moy i nizhnenyameckaj movy Vezer rejnski germanski istveonski prodak moy Elba germanski irminonski prodak verhnenyameckih moy Zgodna z takim poglyadam use tyya rysy yakiya z yaylyayucca agulnymi dlya zahodnegermanskih moy i pry getym ne sustrakayucca y paynochnagermanskih ne pahodzyac ad gipatetychnaj prazahodnegermanskaj movy a raspaysyudzilisya y vyniku moynyh kantaktay ne dasyagnuyshy paynochnagermanskih Rysy unikalnyya dlya paynochnagermanskih Nekatoryya moynyya inavacyi paynochnagermanskih moy ne ylascivyya ni zahodnegermanskim ni yshodnegermanskim movam a imenna Uzmacnenne geminatay padvoenyh zychnyh jj dy ww vyadomae yak zakon Golcmana Adbylosya taksama i va yshodnegermanskih movah ale z inshym vynikam Pragerm twajjoN abodvuh gt st skand tveggja gock twaddje ale gt st verh nyam zweiio Aglushenne vybuhnyh u kancy sloy Pragerm band ya yon abavyazany gt bant gt zah st skand batt ush st skand bant ale st ang band Strata h u syaredzine sloy i padayzhenne papyarednyaj galosnaj i nastupnaj zychnaj kali prysutnichayuc Pragerm nahtuN noch vinavalny sklon gt nattu gt umlaytyzavanae u nǭttu gt st skand nott Perahod ɑi gt ɑː perad r ale ne perad z Pragerm sairaz hvory gt saraz gt sarz gt st skand sarr ale gt seira gt st verh nyam ser Perad pershapachatkovym pragermanskim z gaizaz gt geizz gt st skand geirr Agulnaya strata kancavoga n paslya straty karotkih galosnyh u kancy sloy yakiya pracyagvali fiksavacca y samyh rannih runichnyh pomnikah Pragerm bindanaN gt bindan gt st skand binda ale gt st ang bindan Uplyy getaj straty i na nacisknyya sklady pragerm in gt st skand i Perahod galosnaga e u dyftong jɑ za vyklyuchennem pazicyj perad w j l Strata pachatkovaga j i w perad agublenymi galosnymi Pragerm wulfaz gt rann payn germ wulfaz gt pozn ulfz gt st skand ulfr Razviccyo t zv u umlayta yaki agubiy nacisknyya sklady y pazicyyah kali y nastupnym skladze ishli guki u abo w Syarednevyakovy peryyad Paslya peryyaday isnavannya praskandynayskaj i potym starazhytnaskandynayskaj moy paynochnagermanskiya movy raspalisya na try padgrupy ushodneskandynayskuyu u yakoj ab yadnalisya dackaya i shvedskaya zahodneskandynayskuyu narvezhskaya farerskaya islandskaya movy i starazhytnagutnijskuyu skladalasya tolki sa starazhytnagutnijskaj movy dyyalektu Kalya IH st narvezhskiya perasyalency prynesli y Islandyyu i na Farerskiya astravy zahodniya dyyalekty starazhytnaskandynayskae movy shto zaklala pachatak adpavednym movam islandskaj i farerskaj Z suchasnyh skandynayskih moy pismovaya islandskaya z yaylyaecca najblizhejshaj da tagachasnaj starazhytnaj movy Z maylennya vikingay yakiya kalya IH st pasyalilisya na Arknejskih i Shetlandskih astravah razvilasya mova norn yakaya adnak vymerla kalya pachatku XVIII st Na dumku nekatoryh lingvistay u Syarednevyakoyi nosbity roznyh skandynayskih moy u znachnaj stupeni zahoyvali mizh saboyu yzaemnazrazumelasc da HIII st nekatoryya nosbity y Shvecyi i Islandyi chasta razumeli svayo maylenne yak adzinuyu movu nazyvayuchy yae dackaj U XVI st nekatoraya chastka shveday i datchan pracyagvala razumec svayo maylenne yak adzinuyu movu shto u pryvatnasci zayaylyalasya y pershym dackim perakladze Biblii i y pracy shvedskaga pismennika Olafa Magnusa Apisanne paynochnyh naroday Tym ne mensh u starazhytnaskandynayskaj move yzho y Syarednevyakoyi prysutnichali dyyalektnyya adroznenni mova padzyalyalasya na zahodni ushodni i gutnijski dyyalekty Tagachasnaya starazhytnaislandskaya i starazhytnanarvezhskaya movy pa sutnasci na toj momant byli identychnyya adna adnoj utvarayuchy razam zahodni dyyalekt starazhytnaskandynayskae movy yaki byy raspaysyudzhany na Farerskih astravah u Irlandyi Shatlandyi na vostrave Men i y narvezhskih paselishchah Narmandyi Ushodni dyyalekt starazhytnaskandynayskaj movy byy va yzhytku y Danii Shvecyi Anglii u dackih paselishchah u Narmandyi a taksama y paselishchah na terytoryi tagachasnaj Kieyskaj Rusi Starazhytnagutnijski dyyalekt ne blytac z suchasnym gotlandskim dyyalektam shvedskaj movy byy raspaysyudzhany na vostrave Gotland i nekatoryh ushodnih paselishchah Tym ne mensh da XVII st unutranaya klasifikacyya paynochnagermanskih moy zasnoyvalasya na sintaksichnyh kryteryyah u vyniku chago ynutranaya klasifikacyya paynochnagermanskih moy vyglyadala nastupnym chynam kantynentalnaya dackaya narvezhskaya shvedskaya movy i astraynaya islandskaya farerskaya movy padgrupy Gety padzel zasnoyvaysya taksama na kryteryi yzaemnaj zrazumelasci i razviysya pad roznymi palitychnymi yplyvami takimi yak Uniya Danii i Narvegii 1536 1814 gadoy u vyniku chago dackaya mova znachna payplyvala na yshodniya i centralnyya dyyalekty narvezhskaj movy gl bukmol Unutranaya klasifikacyyaU gistarychnaj lingvistycy paynochnagermanskiya movy prynyata padzyalyac na dzve padgrupy ushodnyuyu dackaya shvedskaya movy i zahodnyuyu narvezhskaya farerskaya islandskaya mova padgrupy yakiya pahodzyac ad ushodnyaj i zahodnyaj dyyalektnaj grup starazhytnaskandynayskae movy adpavedna Na shvedskuyu narvezhskuyu i dackuyu movy chasam ab yadnoyvayucca yak kantynentalnyya gistarychna prykmetna payplyvala zahodnegermanskaya nizhnenyameckaya mova y chasy isnavannya Ganzejskaga sayuza Cyaper uplyy na movy akazvae anglijskaya mova Tak dasledavanni suchasnaj paynochnagermanskaj leksiki pravedzenyya y 2005 godze pakazali pavelichenne doli anglijskaj leksiki za 30 gadoy u 2 razy i pavelichenne yae da 1 2 ad usyago leksichnaga skladu moy Islandskaya mova mae najmenshuyu syarod paynochnagermanskih moy dolyu anglijskih zapazychannyay nyagledzyachy na toe shto y getaj kraine adznachaecca najbolshae vykarystanne anglijskaj movy Syarod inshyh sposabay unutranaj klasifikacyi paynochnagermanskih moy vyluchaecca kryteryj uzaemnaj zrazumelasci yaki procipastaylyaecca drevapadobnaj madeli yakaya padzyalyae paynochnagermanskiya movy na kantynentalnyya i astraynyya gl vyshej Tak z za doygaga palitychnaga sayuza pamizh Narvegiyaj i Daniyaj Narvegiya peranyala bolshuyu chastku dackaj leksiki i gramatyki u vyniku chago narvezhskaya mova da reformy pravapisu y 1907 godze byla praktychna identychnaya pismovaj dackaj move Z getae prychyny bukmol i yago neaficyjny bolsh kanservatyyny varyyant ryksmol chasam adnosyacca da yshodnyaj padgrupy a nyunoshk da zahodnyaj Tym ne mensh u dackaj move razvilasya glybejshaya roznica mizh pismovaj i vusnaj movaj tamu stupen adroznennyay pamizh gutarkovaj narvezhskaj i gutarkovaj dackaj bolshaya chym pamizh adpavednymi pismovymi movami U pismovym plane dackaya mova davoli blizkaya da inshyh skandynayskih moy ale mae ylasnyya fanetychnyya adroznenni napryklad redukcyya i asimilyacyya zychnyh i galosnyh gukay a taksama z yava pad nazvaj stod lit shturshok yakiya ne payavilisya y inshyh movah hoc adnak u shvedskaj i narvezhskaj isnuyuc roznyya yakiya adpavyadayuc z yave stod Nyagledzyachy na rad padobnyh fanetychnyh adroznennyay skandynayskiya narody y stane razumec inshyya gutarkovyya skandynayskiya movy Nekatoryya lyudzi napryklad lyudzi pazhyloga yzrostu yakiya moguc z yaylyacca nosbitami dyyalektay moguc mec nekatoryya cyazhkasci ale y asnoynym bolshasc lyudzej razumee litaraturnyya movy inshyh skandynayskih krain napryklad z radyyo abo telebachannya U 1523 godze Shvecyya skasavala sa svajgo boku Kalmarskuyu uniyu u vyniku chago y Skandynavii ytvarylisya dzve krainy sayuz Danii i Narvegii yaki kiravaysya z Kapengagena i Shvecyya yakaya na toj momant uklyuchala yashche i Finlyandyyu Getyya dzve krainy byli pa roznyya baki y radze vojn da 1814 goda i meli roznyya mizhnarodnyya adnosiny Geta pryvyalo da roznyh zapazychannyay z zamezhnyh moy Shvecyya napryklad mela y svayoj gistoryi frankamoyny peryyad tak napryklad staroe shvedskae vindoga akno bylo zamenena syarednenizhnenyameckim fonster u toj chas yak dackaya mova zasvoila shvedskae vindue Z inshaga boku slova begynde pachatak u suchasnym bukmole begynne bylo zapazychana dackaj i narvezhskaj movami tady yak u shvedskaj zahavalasya pershapachatkovae borja Nyagledzyachy na toe shto shvedskaya i dackaya movy addalyalisya adna ad adnoj ihniya dyyalekty ne znahodzilisya pad takim uplyvam Dzyakuyuchy getamu narvezhskaya i shvedskaya zahoyvali padobnae vymaylenne tak napryklad slova borja adpavednae shvedsk borja zahoyvalasya y nekatoryh narvezhskih dyyalektah a slova vindoga zahoyvalasya y nekatoryh dyyalektah shvedskaj Padobnyya rysy adlyustroyvae na sabe nyunoshk u adroznenne ad bukmola yaki zasvoiy vyalikuyu chastku dackaj leksiki napryklad nyunoshk byrja veke vatn parayn sa shvedsk borja vecka vatten ale dack begynde uge vand Takim chynam nyunoshk padzyalyae shmat rys sa shvedskaj movaj Na dumku narvezhskaga lingvista Arne Torpa farmiravanne litaraturnaj normy nyunoshka adbyvalasya by znachna cyazhej kali b zamest Danii Narvegiya byla y unii sa Shvecyyaj tamu shto adroznennyay pamizh nyunoshkam i shvedskaj mensh chym mizh nyunoshkam i dackaj Uzaemazrazumelasc Uzaemazrazumelasc pamizh movami paynochnagermanskae movy z yaylyaecca neadnarodnaj Tak sherag dasledavannyay pakazvae shto nosbity narvezhskae movy mayuc patencyyalna najbolshuyu zdolnasc razumec astatniya paynochnagermanskiya movy Pavodle dasledavannyay pravedzenyh u 2002 2005 gg Fondam kultury Paynochnyh krain nosbity shvedskaj movy Stakgolma i nosbity dackaj movy Kapengagena mayuc najbolshyya cyazhkasci y razumenni inshyh paynochnagermanskih moy Dasledavanne zasyarodzhanae najpersh na nosbitah movy va yzrosce da 25 god pakazala shto samaya slabaya zdolnasc razumec inshuyu movu prayaylyaecca shvedskaj moladdzyu y Stakgolme adnosna dackaj movy Najbolshyya adroznenni y vynikah pamizh zhyharami adnae krainy yznikli taksama mizh shvedami udzelniki z Malmyo shto na poydni Shvecyi lya Danii prayaylyali lepshae razumenne dackaj movy chym nosbity shvedskaj movy z poynachy krainy U pryvatnasci lepshamu razumennyu i vedannyu ynikalnyh dackih sloy spryyala dastupnasc dackih SMI i nayaynasc cesnaj transpartnaj suvyazi mizh Malmyo i pagranichnaj Daniyaj Pavodle vynikay getaga zh dasledavannya moladz getaga shvedskaga regiyona razumee dackuyu trohi lepsh za narvezhskuyu Tym ne mensh razumenne shvedami narvezhskaj i dackaj zastavalasya slabym a datchane y Kapengagene velmi drenna valodali shvedskaj Padrabyaznejshyya vyniki dasledavannya yzaemnaga razumennya skandynayskih moy pryvedzenyya y tablicy nizhej Najbolshy pakazchyk 10 0 Mesta Razumenne dackaj Razumenne shvedskaj Razumenne narvezhskaj PakazchykOrhus Daniya 3 74 4 68 4 21Kapengagen Daniya 3 60 4 13 3 87Malmyo Shvecyya 5 08 4 97 5 02Stakgolm Shvecyya 3 46 5 56 4 51Bergen Narvegiya 6 50 6 15 6 32Osla Narvegiya 6 57 7 12 6 85 Nosbity farerskaj movy astraynaya ne yvahodzic u sklad kantynentalnyh pavodle getaga zh dasledavannya pakazali navat bolshae za nosbitay narvezhskaj razumenne kantynentalnyh paynochnagermanskih moy dasyagnuyshy vysokaga pakazchyku yak pa dackaj tak i pa narvezhskaj movah Nosbity islandskaj movy naadvarot prayavili slabae razumenne narvezhskaj i shvedskaj moy adnak mayuc nekalki lepshy yzroven razumennya dackaj movy yakaya ranej vyvuchalasya y Islandyi Vyniki razumennya inshyh paynochnagermanskih moy nosbitami farerskaj dy islandskaj moy pryvedzenyya y tablicy nizhej Regiyon Kraina Razumenne dackaj Razumenne shvedskaj Razumenne narvezhskaj PakazchykFarerskiya astravy 8 28 5 75 7 00 7 01Islandyya 5 36 3 34 3 40 4 19Leksika Paynochnagermanskiya movy u paraynanni z zahodnegermanskimi mayuc znachna bolsh agulnyh rys u leksicy gramatycy fanalogii i marfalogii Pryklady leksichnyh gramatychnyh i marfalagichnyh padabenstvay mizh paynochnagermanskimi movami pryvedzenyya nizhej u tablicy dlya naglyadnasci pryvedzenyya paraynalnyya pryklady zahodnegermanskih moy Paynochnagermanskiya movy dlya zruchnasci vyluchanyya paytlustym taksama padadzeny belaruski peraklad Mova PrykladAnglijskaya It was a moist grey summer day at the end of June Nyameckaya Es war ein feuchter grauer Sommertag Ende Juni Galandskaya Het was een vochtige grauwe zomerdag in het einde van juni Afrykaans Dit was n vogtige grou somer dag aan die einde van Junie Shvedskaya Det var en fuktig gra sommardag i slutet av juni Dackaya Det var en fugtig gra sommerdag i slutningen af juni Narvezhskaya bukmal Det var en fuktig gra sommerdag i slutten av juni Narvezhskaya nyunorsk Det var ein fuktig gra sumardag sommardag i slutten enden av juni Islandskaya THad var rakur grar sumardagur i lok juni Farerskaya Tad var ein rakur fuktigur graur summardagur sidst i juni Peraklad Geta byy syry pahmurny dzen u kancy chervenyaMoynyya mezhy Ulichvayuchy vyshejzgadany yzroven blizkasci pamizh movami kantynentalnaj padgrupy paynochnagermanskih moy isnue dyskusiya nakont metazgodnasci razglyadannya moy kantynentalnaj padgrupy yak asobnyh U publicystycy kantynentalnyya skandynayskiya movy chasta pryvodzyacca y yakasci ilyustracyi da afaryzma Chasam adroznenni pamizh dyyalektami adnoj krainy bolshyya chym z susednimi dyyalektami ceraz granicu adnak palitychnaya nezalezhnasc getyh krain pryvodzic da ih klasifikacyi yak narvezhskaj shvedskaj i dackaj moy Takim chynam moyny padzel na dumku nekatoryh lingvistay gruntuecca na palitychnyh mezhah shto yzmacnyaecca yplyvam litaraturnyh moy asabliva y Shvecyi i Danii Nekatoryya dzeyachy i arganizacyi mayuc ulasny poglyad na getae pytanne Tak Paynochny savet neadnarazova nazyvay kantynentalnyya paynochnagermanskiya movy skandynayskaj movaj u adzinochnym liku Tak napryklad u aficyjnym navinavym vydanni Rady zaylyaecca shto yano publikuecca na skandynayskaj move pa skandinaviska Nyagledzyachy na geta stvarenne adzinaj pismovaj movy acenvaecca yak velmi malaveragodnae ulichvayuchy praval stvarennya adzinaj standartyzavanaj movy y Narvegii adnak na dumku pryhilnikay skandynayskaga moynaga adzinstva isnue shans nekatoraj unifikavanaj arfagrafii agulnaj dlya Narvegii Shvecyi i Danii Sklad Unutrany padzel paynochnagermanskih moy davoli cyazhka vyznachyc U sklad nizhejpryvedzenaj klasifikacyi yklyuchanyya taksama nekatoryya dyyalekty Praskandynayskaya mova Zahodnyaya padgrupa astraynyya Starazhytnaislandskaya mova Grenlandski dyyalekt starazhytnaskandynayskaj movy en Islandskaya mova Farerskaya mova Norn Zahodnyaya padgrupa kantynentalnyya Narvezhskaya mova Zahodni dyyalekt Vestlan i Syorlan Paynochny dyyalekt Paynochnaya Narvegiya Ushodni dyyalekt Estland Trondelazhski dyyalekt Ushodnyaya padgrupa Dackaya mova Islandski varyyant dackae movy Ushodnedacki dyyalekt Yutlandski dyyalekt Paydnyovayutlandskaya gavorka Starazhytnashvedskaya mova Shvedskaya mova Dalarnskiya dyyalekty Svealandskiya dyyalekty Norlandskiya dyyalekty Gyotalandskiya dyyalekty Skonskiya dyyalekty Dyyalekty Esterbotena dyyalekty shveday Finlyandyi i Estonii Emtlandskiya dyyalekty prynalezhnasc da yshodneskandynayskaj padgrupy asprechvaecca Gutnijskiya idyyomy Starazhytnagutnijskaya mova Suchasnyya dyyalektyDyskusijnyya pytanni Emtlandskiya dyyalekty padzyalyayuc shmat rys yak z trondelazhskimi tak i z norlandskimi dyyalektami u suvyazi z chym emtlandskiya dyyalekty moguc adnosicca yak da yshodnyaj tak i da zahodnyaj padgrup Elvdalski dyyalekt ru yaki raspaysyudzhany na paynochnym ushodze Shvecyi pry shvedska narvezhskaj myazhy i yak pravila lichycca adnym z svealandskih dyyalektay syonnya mae aficyjnuyu arfagrafiyu i praz adsutnasc uzaemarazumennya sa shvedskaj movaj razglyadaecca sheragam lingvistay yak asobnaya mova Akramya tradycyjnyh dyyalektay isnuyuc takiya movy yak cyganskaya dackaya rodzi i shvedska cyganskaya mova yakiya z yaylyayucca varyyantami dackaj narvezhskaj i shvedskaj moy z dadannem leksiki use yany vyadomyya pad agulnaj nazvaj skandynayska cyganskiya movy Getyya idyyomy spaluchayuc u sabe elementy dyyalektay zahodnyaj Shvecyi ushodnyaj Narvegii i Trondelaga Pismovyya normy narvezhskaj Suchasnaya narvezhskaya mova mae dzve pismovyya normy bukmol a taksama bolsh kanservatyynaya to bok blizhejshaya da dackaj yago forma ryksmol i nyunoshk a taksama yago forma pad nazvayu hyohnoshk litaralna vysokaya narvezhskaya Bukmol vykarystoyvaecca paraynalna chascej u pryvatnasci yon bytue y garadah i najbolsh znachnyh gazetah Inshyya movy SkandynaviiGeagrafichna blizkimi da paynochnagermanskih moy z yaylyayucca movy saamay yakiya yvahodzyac u sklad uralskae moynae syam i i ne rodnasnyya z indaeyrapejskimi movami u yakiya yvahodzyac germanskiya movy Saamskiya movy z dagistarychnyh chasoy suisnavali z paynochnagermanskimi movami Na pracyagu stagoddzyay saamskiya i finskaya movy zapazychyli z paynochnagermanskih moy nekatoryya chastki leksiki u toj chas yak paynochnagermanskiya movy zapazychyli z getyh moy znachna menshuyu kolkasc sloy Paynochnagermanskiya movy z yaylyayucca movami bolshasci y Narvegii Danii i Shvecyi Na Farerskih astravah aproch aficyjnaj na dackim uzroyni dackaj movy aficyjny status i znachnae raspaysyudzhanne mae farerskaya mova U Grenlandyi yakaya nalezhyc Danii aficyjnaj movaj z yaylyaecca tolki grenlandskaya mova Na paydnyovym zahadze Danii u paydnyovaj Yutlandyi isnue myascovaya nyameckaya supolnasc nyameckaya mova y regiyone pryznana movaj menshasci U Paydnyovym Shlezvigu shto na poynachy Germanii kalya granicy z Daniyaj nyameckaya mova z yaylyaecca asnoynaj movaj myascovyh datchan pry getym asnoynaj movaj nemcay yakiya zhyvuc pa inshy bok myazhy u Danii z yaylyaecca dackaya abedzve supolnasci y vysokaj stupeni z yaylyayucca dvuhmoynymi Tradycyjna dackaya i nyameckaya movy z yaylyalisya aficyjnymi movami agulnaj dacka narvezhskaj dzyarzhavy ZayvagiFarerskiya astravy yvahodzyac u sklad Danii tamu dackaya mova vyvuchaecca y shkolah Farerskih astravoy Tamu shto trondelazhskiya dyyalekty adnosyacca da narvezhskaj movy zahodnyaya padgrupa a norlandskiya da shvedskaj ushodnyaya padgrupa KrynicyGordon Raymond G Jr Language Family Trees Indo European Germanic North Ethnologue Languages of the World Dallas Texas SIL International 2005 T 15 ScanDiaSyn Nordisk dialektsyntaks narv Universitetet i Tromso 2 lyutaga 2014 Torp Arne Moderne nordiske sprog Nordiske sprog i fortid og nutid Sproglighed og sprogforskelle sprogfamilier og sprogslaegtskab Nordens sprog med rodder og fodder Nordic Council of Ministers Secretariat Copenhagen 2004 ISBN 92 893 1041 3 Linguist makes sensational claim English is a Scandinavian language ScienceDaily Hawkins John A Germanic languages Bernard Comrie The World s Major Languages Oxford University Press 1987 S 68 76 ISBN 0 19 520521 9 Cercignani Fausto 86 Indo European e in Germanic Zeitschrift fur vergleichende Sprachforschung 1972 T 1 S 104 110 Kuhn Hans 86 Zur Gliederung der germanischen Sprachen Zeitschrift fur deutsches Altertum und deutsche Literatur 1955 1956 S 1 47 Bandle Oskar The Nordic Languages An International Handbook of the History of the North Germanic Languages Walter de Gruyter 2005 ISBN 3 11 017149 X Lund Jorn Language 1 Royal Danish Ministry of Foreign Affairs 2003 Holmberg Anders Christer Platzack The Scandinavian languages Guglielmo Cinque Richard S Kayne The Comparative Syntax Handbook Oxford New York Oxford University Press 2005 Lindstrom F Lindstrom H Svitjods undergang och Sveriges fodelse Albert Bonniers Forlag 2006 S 259 ISBN 91 0 011873 7 D Appleton A J Johnson Johnson s universal cyclopedia abnoylenae vydanne 1895 Nationalencyklopedin Omkring 800 1100 Nordiska sprak Nationalencyklopedin 1994 T Historia Nordic co operation must be revamped Nordiska radet WebArchive 2005 Arhivavana z pershakrynicy 13 lyutaga 2005 Victor Ginsburgh Shlomo Weber How many languages do we need the economics of linguistic diversity Princeton University Press 2011 S 42 Trine Nickelsen Nynorsk noe for svensker Uniforum 2005 Delsing Lars Olof Katarina Lundin Akesson Haller spraket ihop Norden En forskningsrapport om ungdomars forstaelse av danska svenska och norska Nordic cooperation 2005 Maurud O 13 Nabospraksforstaelse i Skandinavia En undersokelse om gjensidig forstaelse av tale og skriftsprak i Danmark Norge og Sverige Nordisk utredningsserie Stockholm Nordiska radet 1976 Nordens sprak med rotter och fotter Arhivavana 6 sakavika 2016 Nyhetsbrev shvedsk nedastupnaya spasylka Nordic cooperation 2 lyutaga 2014 Arhivavana z pershakrynicy 9 krasavika 2014 Praverana 16 maya 2015 The Scandinavian Languages Their Histories and Relationships angl nedastupnaya spasylka San Jose State University 2 lyutaga 2014 Arhivavana z pershakrynicy 19 verasnya 2021 Praverana 16 maya 2015 Finlandssvensk bor vaere hovedsprak i nordisk union narv nedastupnaya spasylka Nordic cooperation 2 lyutaga 2014 Arhivavana z pershakrynicy 12 kastrychnika 2017 Praverana 16 maya 2015 Dalen Arnold Jemtsk og trondersk to naere slektningar Sprakradet 2005 Sapir Yair Elfdalian the Vernacular of Ovdaln Conference paper 2004 Traveller Danish angl nedastupnaya spasylka Languages of the World 2 lyutaga 2014 Arhivavana z pershakrynicy 9 sakavika 2016 Praverana 16 maya 2015 Inez Svonni Fjallstrom A language with deep roots Sapmi 2006 Arhivavana z pershakrynicy 5 kastrychnika 2007 Sammallahti Pekka The Sami Language Past and Present Arctic Languages An Awakening Paris UNESCO 1990 S 440 ISBN 92 3 102661 5 LitaraturaMihnevich A Ya Skandyna yskiya mo vy Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 14 Rele Slayavina Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 14 S 435 436 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0238 5 t 14 Kuznecov S N Skandinavskie yazyki Lingvisticheskij enciklopedicheskij slovar M Sovetskaya enciklopediya 1990 Vessen E Skandinavskie yazyki Elias Vessen Pod red i s predisloviem prof S D Kacnelsona Per so vtorogo shvedskogo izdaniya i primechaniya S S Maslovoj Lashanskoj M Izd vo inostr lit ry 1949 168 s 3 000 ekz Steblin Kamenskij M I Istoriya skandinavskih yazykov M I Steblin Kamenskij Otv red akad V F Shishmaryov Institut yazykoznaniya AN SSSR M L Izd vo Akad nauk SSSR 1953 340 s 3 000 ekz Jervelund Anita Sadan Staver Vi 2007 Kristiansen Tore m fl Dansk Sproglaere 1996 Lucazin M Utkast till ortografi over skanska spraket med morfologi och ordlista Forsta revisionen 1 2010 ISBN 978 91 977265 2 8 Arhivavana 8 zhniynya 2011 Iben Stampe Sletten Nordens sprog med rodder og fodder 2005 ISBN 92 893 1041 3 SpasylkiMainland Scandinavian Loans from Middle Low German angl nedastupnaya spasylka In depth Germanic language studies 2 lyutaga 2014 Arhivavana z pershakrynicy 25 krasavika 2012 Praverana 16 maya 2015 Saernordiske Ord Scandinavian only Words angl nedastupnaya spasylka In depth Germanic language studies 2 lyutaga 2014 Arhivavana z pershakrynicy 4 lyutaga 2013 Praverana 16 maya 2015