Матэ́рыя — філасофская катэгорыя, якая абазначае аб'ектыўнае (незалежнае ад чалавечай свядомасці) існаванне свету; сукупнасць разнастайных аб'ектаў і з'яў, а таксама іх уласцівасцей і адносін паміж імі.
Паняцце «матэрыя» ўзнікла ў старажытнай філасофіі (грэчаскай, кітайскай і інш.), азначала пэўны першасны пачатак усіх рэчаў і з'яў, але ў той жа час не атаясамлівалася з ніводнай з іх. Побач з роляю субстрату ўсіх матэрыяльных аб'ектаў матэрыя надзялялася і некаторымі фувдаментальнымі ўласцівасцямі: працягласцю, рухам, інертнасцю, існаваннем у часе і інш.
Субстанцыяльныя пошукі старажытнагэчаскіх філасофафаў прывялі да паняцця «матэрыі», якое ў гісторыка-філасофскім працэсе неаднаразова мяняла свой змест. Першапачаткова пад матэрыяй разумелі пэўны канкрэтна-прадметны пачатак (зямля, вада, агонь, паветра), з якога ўсё нараджаецца і ў які ўсё ператвараецца. Затым матэрыя ператвараецца ў адзіную субстанцыю, якая ўяўляе сабой бясконцае мноства атамаў (Дэмакрыт). У творчасці Платона матэрыя — гэта пасіўны пачатак, які набывае форму дзякуючы творчай ідэі. Арыстоцель лічыў матэрыю першапачаткам усяго існага, што актуалізуецца пры наяўнасці фармальнай і мэтавай прычыны.
У розных філасофскіх інтэрпрэтацыях (матэрыялізм і ідэалізм) паняцці матэрыі і свядомасці выступаюць у якасці антыподаў у залежнасці ад таго, чаму надаецца першаснае значэнне: матэрыі або абсалютызаванай чалавечай свядомасці (духу).
Паняцце матэрыі з’яўляецца фундаментальнай катэгорыяй для некаторых філасофскіх мадэляў, напрыклад для такой, як дыялектычны матэрыялізм. Паводле У. І. Леніна матэрыя ёсць філасофская катэгорыя для абазначэння аб’ектыўнай рэальнасці, якая дадзена чалавеку ў адчуваннях яго, якая капіруецца, фатаграфуецца, адлюстроўваецца нашымі адчуваннямі, але існуе незалежна ад іх.
У рэчаіснасці матэрыя і свядомасць чалавека ўзавмазвязаны: прызнанне першаснасці матэрыі, напрыклад, не дае падстаў да адмаўлення актыўнасці чалавечага духу. Быццё матэрыі адбываецца ў акрэсленых усеагульных формах, якімі выступаюць прастора і час. Матэрыяльныя аб'екты падпарадкоўваюцца прынцыпу сістэмнай арганізацыі і аб'ядноўваюцца ў шматлікія прыродныя, касмічныя, сацыяльныя сістэмы. Матэрыя можа існаваць таксама ў выглядзе рэчыва і фізічнага поля.
Зноскі
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
- Ленін У. І. Матэрыялізм і эмпірякрытыцызм // Творы. Т. 14. (Полн. собр. соч. Т. 18)
Літаратура
- Боўш В. І. Матэ́рыя // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — С. 214. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Materyya Mate ryya filasofskaya kategoryya yakaya abaznachae ab ektyynae nezalezhnae ad chalavechaj svyadomasci isnavanne svetu sukupnasc raznastajnyh ab ektay i z yay a taksama ih ulascivascej i adnosin pamizh imi Panyacce materyya yznikla y starazhytnaj filasofii grechaskaj kitajskaj i insh aznachala peyny pershasny pachatak usih rechay i z yay ale y toj zha chas ne atayasamlivalasya z nivodnaj z ih Pobach z rolyayu substratu ysih materyyalnyh ab ektay materyya nadzyalyalasya i nekatorymi fuvdamentalnymi ylascivascyami pracyaglascyu ruham inertnascyu isnavannem u chase i insh Substancyyalnyya poshuki starazhytnagechaskih filasofafay pryvyali da panyaccya materyi yakoe y gistoryka filasofskim pracese neadnarazova myanyala svoj zmest Pershapachatkova pad materyyaj razumeli peyny kankretna pradmetny pachatak zyamlya vada agon pavetra z yakoga ysyo naradzhaecca i y yaki ysyo peratvaraecca Zatym materyya peratvaraecca y adzinuyu substancyyu yakaya yyaylyae saboj byaskoncae mnostva atamay Demakryt U tvorchasci Platona materyya geta pasiyny pachatak yaki nabyvae formu dzyakuyuchy tvorchaj idei Arystocel lichyy materyyu pershapachatkam usyago isnaga shto aktualizuecca pry nayaynasci farmalnaj i metavaj prychyny U roznyh filasofskih interpretacyyah materyyalizm i idealizm panyacci materyi i svyadomasci vystupayuc u yakasci antypoday u zalezhnasci ad tago chamu nadaecca pershasnae znachenne materyi abo absalyutyzavanaj chalavechaj svyadomasci duhu Panyacce materyi z yaylyaecca fundamentalnaj kategoryyaj dlya nekatoryh filasofskih madelyay napryklad dlya takoj yak dyyalektychny materyyalizm Pavodle U I Lenina materyya yosc filasofskaya kategoryya dlya abaznachennya ab ektyynaj realnasci yakaya dadzena chalaveku y adchuvannyah yago yakaya kapiruecca fatagrafuecca adlyustroyvaecca nashymi adchuvannyami ale isnue nezalezhna ad ih U rechaisnasci materyya i svyadomasc chalaveka yzavmazvyazany pryznanne pershasnasci materyi napryklad ne dae padstay da admaylennya aktyynasci chalavechaga duhu Byccyo materyi adbyvaecca y akreslenyh useagulnyh formah yakimi vystupayuc prastora i chas Materyyalnyya ab ekty padparadkoyvayucca pryncypu sistemnaj arganizacyi i ab yadnoyvayucca y shmatlikiya pryrodnyya kasmichnyya sacyyalnyya sistemy Materyya mozha isnavac taksama y vyglyadze rechyva i fizichnaga polya ZnoskiBelaruskaya encyklapedyya U 18 t T 10 Malajziya Mugadzhary Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2000 T 10 544 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0169 9 t 10 Lenin U I Materyyalizm i empiryakrytycyzm Tvory T 14 Poln sobr soch T 18 LitaraturaBoysh V I Mate ryya Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 10 Malajziya Mugadzhary Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2000 T 10 S 214 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0169 9 t 10