Венецыя італ Venezia Venezsia горад у Паўночнай Італіі на астравах у аднайменнай лагуне і на беразе Венецыянскага заліва

Венецыя (італ.: Venezia, : Venezsia) — горад у Паўночнай Італіі на астравах у аднайменнай лагуне і на беразе Венецыянскага заліва Адрыятычнага мора. Марскі порт (грузазварот звыш 20 млн тон у год); міжнародны аэрапорт імя Марка Пола. Пачатковы пункт аўтадарог і чыгунак. Венецыя складаецца з 2 частак: гістарычнай, размешчанай на 118 астравах (гл.востраў Сан-Мікеле), падзеленых 150 каналамі і пратокамі, цераз якія перакінуты каля 400 мастоў (, у тым ліку Рыяльта, мост Уздыхаў, Мост дэла Ліберта), і прамыслова-партовай часткі (уключае гарады Маргера, Местрэ, Фузіна). У Сярэднявеччы Венецыя з'яўлялася цэнтрам Венецыянскай рэспублікі, адной з найважнейшых дзяржаў Міжземнамор'я. У цяперашні час буйны турыстычны і прамысловы цэнтр, сталіца рэгіёну Венета і правінцыі Венецыя. Насельніцтва - 270,4 тыс. жыхароў (2009).

Горад

Венецыя
Venezia


Герб	Сцяг^[d]

Краіна	Італія
Правінцыя	Венета
Каардынаты	45°26′ пн. ш. 12°19′ у. д.^HGЯO
Мэр	Luigi Brugnaro^[d]
Заснаваны	25 сакавіка 421
Плошча	412 км²
Вышыня цэнтра	2 м
Водныя аб’екты	Венецыянская лагуна і Адрыятычнае мора
Афіцыйная мова	італьянская, венецыянская
Насельніцтва	271,3 чалавек (2004)
Канфесійны склад	католікі, пратэстанты
Часавы пояс	UTC+1 і UTC+2
Тэлефонны код	041
Паштовыя індэксы	30121–30176
Аўтамабільны код	VE
Афіцыйны сайт	comune.venezia.it

Венецыя на карце Італіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Першыя паселішчы на тэрыторыі Венецыі (на астравах лагуны каля паўночнага ўзбярэжжа Адрыятычнага мора) узніклі ў 5 стагоддзі да н.э. У перыяд нашэсця варварскіх плямён (4-7 ст.н.э.) колькасць насельніцтва павялічылася за кошт уцекачоў з мацерыковай часткі Італіі. У сярэдзіне 6 стагоддзя астравы былі заваяваны Візантыяй, але фактычна заставаліся незалежныя. На астравах узніклі абшчыны, якія ў канцы 7 - пачатку 8 стагоддзя ўтварылі рэспубліку на чале з дожам. Горад Венецыя ўзнік у пачатку IX ст на востраве Рыяльта як цэнтр дуката (герцагства). З IX—X па XVI стагоддзе — буйны цэнтр пасрэдніцкага гандлю паміж Заходняй Еўропай і Усходам. У канцы 10 стагоддзя Візантыя разглядала Венецыю як незалежную дзяржаву. Былі далучаны істрыйскія гарады Кападыстрыя, Парэнца, Умага, Равіньё і іншыя. У часы крыжацкіх паходаў (11-13 стагоддзі) ператварылася ў міжземнаморскую імперыю, авалодала часткай Канстанцінопаля, шэрагам гаваняў на Мармуровым моры і ў пралівах, астравамі Эўбея, Крыт і іншыя. Значанага росквіту Венецыя дасягнула ў 14-15 стагоддзях, замацавалася ў Далмацыі, завалодала некалькімі пунктамі ў Албаніі, Іанічнымі астравамі. У 14 — пачатку 16 стагоддзя пашырыла свае ўладанні на кантыненце (былі далучаны гарады Падуя, Равена, Крэмона, Рыміні). Захоп туркамі Канстанцінопаля (1453), перамяшчэнне гандлёвых шляхоў з Міжземнамор'я ў Атлантычны акіян нанеслі ўдар магутнасці Венецыі. У венецыяна-турэцкіх войнах яна страціла амаль усе тэрыторыі на Балканах і ва Усходнім Міжземнамор'і, што прывяло да палітычнага і эканамічнага заняпаду. У 1797 годзе Венецыя акупавана войскамі Напалеона I і паводле Кампафармійскага міру 1797 года перададзена Аўстрыі. Паводле Прэсбургскага міру 1805 года далучана да Італьянскага каралеўства. Венскі кангрэс 1814-15 зноў перадаў Венецыю Аўстрыі. У час рэвалюцыі 1848-49 гг. у Італіі ў Венецыі абвешчана (сакавік 1848) рэспубліка (кіраўнік Д. Манін), у жніўні 1849 пасля гераічнай абароны яна пала пад ударамі аўстрыйскай арміі. Паводле Венскага міру 1866 года ўвайшла ў склад Італьянскага каралеўства. У 1943 годзе акупіравана нацысцкімі войскамі, была цэнтрам руху Супраціўлення. Вызвалена ў выніку народнага паўстання 28-29 красавіка 1945 года, 30 красавіка занята войскамі саюзнікаў.

Уздоўж каналаў і вузкіх крывых вуліц размяшчаюцца багата дэкараваныя , палацы. На цэнтральнай плошчы Сан-Марка — сабор (IX—XV стагоддзя), Палац дожаў (XIV—XV стагоддзяў), Старая бібліятэка Сан-Марка (XVI ст), будынкі рэлігійных братэрстваў (скоул), кляштары. Горад і лагуна уключаныя ў спіс Сусветнай спадчыны.

Адміністрацыйны падзел

Вызначаюць 6 адміністрацыйных раёнаў (sestieri), якія склаліся яшчэ ў Сярэднявеччы:

(San Marco)
Канарэджа (Cannaregio)
(Castello)
(Dorsoduro)
Сан-Пола (San Polo)
(Santa Croce)

Інфраструктура

Прамыслова-партовая частка Венецыі мацерыковая. Суднабудаванне і , каляровая металургія, нафтаперапрацоўчая, хімічная, электратэхнічная, лёгкая прамысловасць. Рамесная вытворчасць мастацкіх шкляных вырабаў (гл. Венецыянскае шкло, востраў Мурана; музей), карунак (востраў Бурана), мазаікі. Універсітэт, кансерваторыя (1916). Музеі (у тым ліку мастацтваў). Першы агульнадаступны оперны тэатр (1637—1812), оперны тэатр «Фенічэ» (1792).

Астраўная Венецыя — марскі курорт, цэнтр міжнароднага турызму сусветнага значэння, месца правядзення міжнародных кінафестываляў (гл. Венецыянскі кінафестываль), мастацкіх выстаў (гл.Венецыянская біенале), Венецыянскага карнавалу. Нутрагарадскія перавозкі на маторных суднах, гандолах, баржах.

У 2024 годзе Венецыя першай у свеце ўвяла абавязковую плату за аднадзённы ўезд у горад. Грошы маюць браць толькі цягам самых загружаных дзён года з мая па ліпень.

Выбітныя асобы з Венецыі

Тамаза Альбіноні, кампазітар
Антоніа Вівальдзі, кампазітар
Джавані Габрыэлі, кампазітар і музыкант
Карла Гальдоні, драматург
Джыралама Прыулі, дож
Геранім Эміліяні, каталіцкі святы

Храмы

Царква Сан-Джобэ
Царква Іль Рэдэнторэ
Царква Сан-Барнаба

Палацы

Спіс палацаў Венецыі

Зноскі

http://www.comune.venezia.it/it/content/sindaco
reuters.com

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).

Спасылкі

UNESCO Venice Office
Карта Венецыі Архівавана 28 сакавіка 2007.
Sectioned map of Venice Архівавана 23 верасня 2010.
Architecture of Venice: palaces Архівавана 15 чэрвеня 2006.
A tour of Venice, Europe’s largest carfree city
Satellite image from Google Maps
For broadband: Interactive high quality fullscreen QTVR panoramas
Venice in one picture a day Архівавана 16 кастрычніка 2010.
A virtual tour of Venice, with free audio guide in mp3

[_4b91a1573d810280-1] ttp://www.comune.venezia.it/it/content/sindaco

[2] reuters.com