Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Непа́л (непальск.: नेपाल [neˈpaːl]), афіцыйная назва — Федэратыўная Дэмакратычная Рэспубліка Непал (непальск.: संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल) — краіна ў цэнтральнай частцы Азіі, без выхаду да мораў, мяжуе з Індыяй і Кітаем. Плошча 140 тыс. км². Насельніцтва 29 млн чал. (2009). Сталіца — Катманду.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: «जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी» «Маці і Бацькаўшчына даражэй за Нябёсы» | |||||
| Гімн: «सयौं थुँगा फूलका» | |||||
| Заснавана | 1768 | ||||
| Дата незалежнасці | 21 снежня 1923 (ад Вялікабрытаніі) | ||||
| Афіцыйная мова | Непальская | ||||
| Сталіца | Катманду | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Катманду, Біратнагар, Покхара, Лалітпур | ||||
| Форма кіравання | Федэратыўная парламенцкая рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт | Рам Чандра Паудэл | ||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 95-я ў свеце 147.181 км² 2,8 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2022) • Шчыльнасць | ▲29.640.448 чал. 180 чал./км² (62-я) | ||||
| ВУП (ППЗ) • Разам (2013) • На душу насельніцтва | $62,384 млрд $2.310 | ||||
| ВУП (намінал) • Разам (2012) • На душу насельніцтва | $19,921 млрд $743 | ||||
| ІРЧП (2014) | ▲0,540 (нізкі) (145-ы) | ||||
| Этнахаронім | Непальцы | ||||
| Валюта | (Rs, NPR) | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .np | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | NP | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | NPL | ||||
| Код МАК | NEP | ||||
| Тэлефонны код | +977 | ||||
| Часавыя паясы | +5:45 | ||||
На мяжы Непала з Кітаем знаходзіцца найвышэйшая вяршыня свету — гара Джамалунгма (Эверэст, 8848 м).
Рэльеф Непала
Шэсць сёмых тэрыторыі краіны занятыя хрыбтамі Гімалайскай горнай сістэмы.
Уздоўж паўднёвай мяжы працягнулася самая нешырокая (20 — 40 км) паласа на вышынях 200—250 м над узроўнем мора. Гэта пясчана-гліністыя цераі — паўночная ўскраіна Інда-Гангскай нізіны, асноўная частка якой належыць Індыі. Месцамі яны забалочаныя. Улетку ў выніку мусонных ліўняў невялікія рачулкі шырока разліваюцца і адбываюцца паводкі.
З поўначы цераі замыкаюцца спадзіста-пагорыстай градой, якая называецца Сівалік — гэта перадгор’е Гімалаяў (500—700 м над узроўнем мора), ніжняя прыступка Гімалайскай горнай сістэмы. Тутэйшы рэльеф не мае рэзкіх формаў — нізкагор’і спадзістыя і моцна раздзеленыя рэкамі. Паўночныя схілы Сіваліка парэзаныя штучнымі тэрасамі, што выкарыстоўваюцца мясцовым насельніцтвам для земляробства.
На поўнач ад грады Сіваліка цягнецца вузкая дэпрэсія з пагорыстым рэльефам — так званыя Унутраныя цераі (па-непальску — Бхітры-Мадэш).
Яшчэ паўночней размяшчаецца сярэдняя прыступка Гімалаяў — сярэднягорны хрыбет Махабхарат, або Малыя Гімалаі, вышынёй да 3000 м і шырынёй да 16 км. Ён складзены цвёрдымі пародамі, таму шматлікія схілы Махабхарата стромыя, вяршыні вышчэрбленыя. Яшчэ нядаўна тут абрывалася адзіная горная дарога з Індыі ў Катманду, сталіцу Непала.
Паміж Махабхаратам і Галоўным Гімалайскім хрыбтом размяшчаецца паніжэнне — унутраная сярэдняя вобласць (Мідлэнд, або Пахар-Кханда). Шырыня яе прыкладна 25 км, вышыня — ад 600 да 2000 м. Тут сыходзяцца рэкі, якія спускаюцца з Гімалаяў. У сярэдняй вобласці знаходзіцца найбольш спрыяльная для сельскай гаспадаркі і самая населеная частка краіны — даліна Катманду плошчай каля 600 кв. км.
На поўначы Пахар-Кханда прымыкае да Галоўнага Гімалайскага хрыбта, або Вялікіх Гімалаяў. Сярэдняя вышыня Вялікіх Гімалаяў — 6000 м. Па-непальску Гімалаі — Хімалай, што азначае «мясціна снягоў». На тэрыторыі краіны снягамі пакрытыя больш за 1300 горных вяршыняў. У Непале знаходзяцца восем з 14 вяршыняў свету вышэйшых за 8000 м. Сярод іх самая высокая гара Зямлі — Эверэст, або Джамалунгма (па-непальску — Сагарматха) — 8848 м (на мяжы з КНР). Галоўны Гімалайскі хрыбет мае вострыя зубчастыя абрысы, а яго стромыя схілы маюць шмат глыбокіх цяснінаў.
Ва ўсходняй частцы Непала грэбень Галоўнага Гімалайскага хрыбта з’яўляецца дзяржаўнай мяжой з КНР, у заходняй жа палове мяжа з КНР праходзіць у некалькіх дзясятках кіламетраў паўночней Галоўнага Гімалайскага хрыбта.
Сучасны Непал
З 1996 года мааісцкая апазіцыя Непала прыступіла да актыўных дзеянняў, і ў Непале пачалася грамадзянская вайна. Урад не даў рады з ростам эканамічных праблем, высокай карупцыяй службоўцаў, і час ад часу краіна скаланалася ад крызісаў, звязаных з разрухай і голадам на аддаленых тэрыторыях. Высокі наплыў замежных турыстаў, які меў месца ў сярэдзіне 1990-х гадоў, стаў скарачацца, і да 2005 зменшыўся ў дзесяць разоў, што яшчэ больш ударыла па эканоміцы Непала.
1 чэрвеня 2001 спадчынны прынц Дыпендра на традыцыйным абедзе, прысвечаным сустрэчы ўсёй каралеўскай сям’і, расстраляў усіх прысутных, а потым застрэліўся сам. Пры гэтым загінуў кароль Бірэндра і амаль усе члены каралеўскай сям’і. На трон уступіў яго дзядзька Г’янэндра.
Спрабуючы стабілізаваць становішча, Г’янэндра пайшоў на шэраг непапулярных захадаў — да забароны палітычных партый і роспуску ўрада, перамяжоўваючы актыўныя ваенныя дзеянні супраць мааістаў з перамовамі. У той самы час мааісты ўзялі пад свой кантроль значную частку тэрыторыі Непала, тады як урадавыя войскі ўтрымлівалі даліну Катманду, наваколлі Покхары, найбольш населеную частку тэраяў і раёны асноўных турысцкіх маршрутаў у наваколлях Эверэста і Анапурны.
У 2005 кароль фактычна распусціў парламент.
Выступаючы супраць аўтарытарных захадаў з боку караля, кіруючыя палітычныя партыі ўступілі ў саюз з мааістамі. 11 ліпеня 2006 парламент Непала пазбавіў караля Г’янэндру права накладваць вета на законы і законапраекты. За месяц да гэтага дэпутаты аднадушна адабралі ў караля пасаду вярхоўнага галоўнакамандуючага войскам, пазбавілі імунітэту (з гэтага часу яго можна аддаць пад суд), а таксама абавязалі плаціць падаткі. Акрамя таго, дэпутаты пастанавілі з гэтага часу лічыць Непал — адзінае ў свеце цалкам індуісцкае каралеўства — «свецкай дзяржавай», адабраўшы такім чынам у Г’янендры тытул інкарнацыі Вішну. Быў сфармаваны кааліцыйны ўрад.
21 лістапада 2006 урад з сямі партый заключыў мір з мааістамі, абвясціўшы аб завяршэнні грамадзянскай вайны. Па ўмовах гэтай угоды мааісты пагадзіліся скласці зброю. За гэта прэм’ер-міністр Гірыджа Прасад Койрала, яі ў маі 2006 стаў кіраўніком краіны, паабяцаў аддаць мааістам 73 з 330 дэпутацкіх месцаў у новым парламенце.
14 студзеня 2007 парламент прыняў часовую канстытуцыю, па якой кароль пазбаўляецца статуту ачольніка дзяржавы і ўладныя функцыі перадаюцца прэм’ер-міністру. Пры гэтым мааісты дамагліся павелічэнні прадстаўніцтва ў парламенце да 83 месцаў, сталі самай буйной апазіцыйнай партыяй і атрымалі месцы ў кабінеце міністраў. Непальскі нацыянальны кангрэс на чале з прэм’ер-міністрам атрымаў 85 месцаў.
Былі прызначаныя выбары ў Канстытуцыйную Асамблею. Адначасова на поўначы Непала ўзброеныя атрады мааістаў пачалі здаваць зброю ў адмысловыя сховішчы, якія будуць кантралявацца міжнароднымі назіральнікамі. Прыём зброі ажыццяўляе адмысловая камісія з супрацоўнікаў ААН і ветэранаў брытанскіх каланіяльных войскаў з ліку непальскіх горцаў-гуркхаў.
Пазней аднак выбары былі перанесены на больш позні тэрмін.
28 снежня 2007 часовы парламент абвясціў Непал дэмакратычнай федэратыўнай рэспублікай. Рашэнне падлягае зацвярджэнню Канстытуцыйнай Асамблеі пасля выбараў.
Эканоміка
Аснова непальской эканомікі — турызм, унутраны гандаль, сельская гаспадарка. На поўдні краіны існуюць мясцовыя прадпрыемствы індыйскіх прамысловых кампаній.
Грашовая адзінка — . Курс рупіі складае прыкладна 70 рупій за адзін долар ЗША. Абмен валюты — вольны. Грошы можна абмяняць як у банках, так і ў шматлікіх абменных пунктах.
Гл. таксама
- Гара Кутанг
- Неварская мова
- Непал
-
![image]()
Катманду -
![image]()
Будханілкантха -
![image]()
Бхактапур -
![image]()
Патан -
![image]()
Гімалаі -
![image]()
Мустанг -
![image]()
Арол -
![image]()
Тэрасы
Зноскі
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Непал- Glacial Lakes and Glacial Lake Outburst Floods in Nepal. — International Centre for Integrated Mountain Development, Kathmandu, March 2011 Архівавана 1 верасня 2011.
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Nepa l nepalsk न प ल neˈpaːl aficyjnaya nazva Federatyynaya Demakratychnaya Respublika Nepal nepalsk स घ य ल कत न त र क गणतन त र न प ल kraina y centralnaj chastcy Azii bez vyhadu da moray myazhue z Indyyaj i Kitaem Ploshcha 140 tys km Naselnictva 29 mln chal 2009 Stalica Katmandu Federatyynaya Demakratychnaya Respublika Nepal स घ य ल कत न त र क गणतन त र न प ल Sanghiya Loktantrik Ganatantra Nepal Scyag Nepala Gerb NepalaDeviz जनन जन मभ म श च स वर ग दप गर यस Maci i Backayshchyna darazhej za Nyabyosy Gimn सय थ ग फ लक Zasnavana 1768Data nezalezhnasci 21 snezhnya 1923 ad Vyalikabrytanii Aficyjnaya mova NepalskayaStalica KatmanduNajbujnejshyya garady Katmandu Biratnagar Pokhara LalitpurForma kiravannya Federatyynaya parlamenckaya respublikaPrezident Ram Chandra PaudelPloshcha Usyago vodnaj paverhni 95 ya y svece 147 181 km 2 8Naselnictva Acenka 2022 Shchylnasc 29 640 448 chal 180 chal km 62 ya VUP PPZ Razam 2013 Na dushu naselnictva 62 384 mlrd 2 310VUP naminal Razam 2012 Na dushu naselnictva 19 921 mlrd 743IRChP 2014 0 540 nizki 145 y Etnaharonim NepalcyValyuta Rs NPR Internet damen npKod ISO Alpha 2 NPKod ISO Alpha 3 NPLKod MAK NEPTelefonny kod 977Chasavyya payasy 5 45 Na myazhy Nepala z Kitaem znahodzicca najvyshejshaya vyarshynya svetu gara Dzhamalungma Everest 8848 m Relef NepalaShesc syomyh terytoryi krainy zanyatyya hrybtami Gimalajskaj gornaj sistemy Uzdoyzh paydnyovaj myazhy pracyagnulasya samaya neshyrokaya 20 40 km palasa na vyshynyah 200 250 m nad uzroynem mora Geta pyaschana glinistyya cerai paynochnaya yskraina Inda Gangskaj niziny asnoynaya chastka yakoj nalezhyc Indyi Mescami yany zabalochanyya Uletku y vyniku musonnyh liynyay nevyalikiya rachulki shyroka razlivayucca i adbyvayucca pavodki Z poynachy cerai zamykayucca spadzista pagorystaj gradoj yakaya nazyvaecca Sivalik geta peradgor e Gimalayay 500 700 m nad uzroynem mora nizhnyaya prystupka Gimalajskaj gornaj sistemy Tutejshy relef ne mae rezkih formay nizkagor i spadzistyya i mocna razdzelenyya rekami Paynochnyya shily Sivalika parezanyya shtuchnymi terasami shto vykarystoyvayucca myascovym naselnictvam dlya zemlyarobstva Na poynach ad grady Sivalika cyagnecca vuzkaya depresiya z pagorystym relefam tak zvanyya Unutranyya cerai pa nepalsku Bhitry Madesh Yashche paynochnej razmyashchaecca syarednyaya prystupka Gimalayay syarednyagorny hrybet Mahabharat abo Malyya Gimalai vyshynyoj da 3000 m i shyrynyoj da 16 km Yon skladzeny cvyordymi parodami tamu shmatlikiya shily Mahabharata stromyya vyarshyni vyshcherblenyya Yashche nyadayna tut abryvalasya adzinaya gornaya daroga z Indyi y Katmandu stalicu Nepala Pamizh Mahabharatam i Galoynym Gimalajskim hrybtom razmyashchaecca panizhenne unutranaya syarednyaya voblasc Midlend abo Pahar Khanda Shyrynya yae prykladna 25 km vyshynya ad 600 da 2000 m Tut syhodzyacca reki yakiya spuskayucca z Gimalayay U syarednyaj voblasci znahodzicca najbolsh spryyalnaya dlya selskaj gaspadarki i samaya naselenaya chastka krainy dalina Katmandu ploshchaj kalya 600 kv km Na poynachy Pahar Khanda prymykae da Galoynaga Gimalajskaga hrybta abo Vyalikih Gimalayay Syarednyaya vyshynya Vyalikih Gimalayay 6000 m Pa nepalsku Gimalai Himalaj shto aznachae myascina snyagoy Na terytoryi krainy snyagami pakrytyya bolsh za 1300 gornyh vyarshynyay U Nepale znahodzyacca vosem z 14 vyarshynyay svetu vyshejshyh za 8000 m Syarod ih samaya vysokaya gara Zyamli Everest abo Dzhamalungma pa nepalsku Sagarmatha 8848 m na myazhy z KNR Galoyny Gimalajski hrybet mae vostryya zubchastyya abrysy a yago stromyya shily mayuc shmat glybokih cyasninay Va yshodnyaj chastcy Nepala greben Galoynaga Gimalajskaga hrybta z yaylyaecca dzyarzhaynaj myazhoj z KNR u zahodnyaj zha palove myazha z KNR prahodzic u nekalkih dzyasyatkah kilametray paynochnej Galoynaga Gimalajskaga hrybta Suchasny NepalZ 1996 goda maaisckaya apazicyya Nepala prystupila da aktyynyh dzeyannyay i y Nepale pachalasya gramadzyanskaya vajna Urad ne day rady z rostam ekanamichnyh prablem vysokaj karupcyyaj sluzhboycay i chas ad chasu kraina skalanalasya ad kryzisay zvyazanyh z razruhaj i goladam na addalenyh terytoryyah Vysoki naplyy zamezhnyh turystay yaki mey mesca y syaredzine 1990 h gadoy stay skarachacca i da 2005 zmenshyysya y dzesyac razoy shto yashche bolsh udaryla pa ekanomicy Nepala 1 chervenya 2001 spadchynny prync Dypendra na tradycyjnym abedze prysvechanym sustrechy ysyoj karaleyskaj syam i rasstralyay usih prysutnyh a potym zastreliysya sam Pry getym zaginuy karol Birendra i amal use chleny karaleyskaj syam i Na tron ustupiy yago dzyadzka G yanendra Sprabuyuchy stabilizavac stanovishcha G yanendra pajshoy na sherag nepapulyarnyh zahaday da zabarony palitychnyh partyj i rospusku yrada peramyazhoyvayuchy aktyynyya vaennyya dzeyanni suprac maaistay z peramovami U toj samy chas maaisty yzyali pad svoj kantrol znachnuyu chastku terytoryi Nepala tady yak uradavyya vojski ytrymlivali dalinu Katmandu navakolli Pokhary najbolsh naselenuyu chastku terayay i rayony asnoynyh turysckih marshrutay u navakollyah Everesta i Anapurny U 2005 karol faktychna raspusciy parlament Vystupayuchy suprac aytarytarnyh zahaday z boku karalya kiruyuchyya palitychnyya partyi ystupili y sayuz z maaistami 11 lipenya 2006 parlament Nepala pazbaviy karalya G yanendru prava nakladvac veta na zakony i zakonapraekty Za mesyac da getaga deputaty adnadushna adabrali y karalya pasadu vyarhoynaga galoynakamanduyuchaga vojskam pazbavili imunitetu z getaga chasu yago mozhna addac pad sud a taksama abavyazali placic padatki Akramya tago deputaty pastanavili z getaga chasu lichyc Nepal adzinae y svece calkam induisckae karaleystva sveckaj dzyarzhavaj adabrayshy takim chynam u G yanendry tytul inkarnacyi Vishnu Byy sfarmavany kaalicyjny yrad 21 listapada 2006 urad z syami partyj zaklyuchyy mir z maaistami abvyasciyshy ab zavyarshenni gramadzyanskaj vajny Pa ymovah getaj ugody maaisty pagadzilisya sklasci zbroyu Za geta prem er ministr Girydzha Prasad Kojrala yai y mai 2006 stay kiraynikom krainy paabyacay addac maaistam 73 z 330 deputackih mescay u novym parlamence 14 studzenya 2007 parlament prynyay chasovuyu kanstytucyyu pa yakoj karol pazbaylyaecca statutu acholnika dzyarzhavy i yladnyya funkcyi peradayucca prem er ministru Pry getym maaisty damaglisya pavelichenni pradstaynictva y parlamence da 83 mescay stali samaj bujnoj apazicyjnaj partyyaj i atrymali mescy y kabinece ministray Nepalski nacyyanalny kangres na chale z prem er ministram atrymay 85 mescay Byli pryznachanyya vybary y Kanstytucyjnuyu Asambleyu Adnachasova na poynachy Nepala yzbroenyya atrady maaistay pachali zdavac zbroyu y admyslovyya shovishchy yakiya buduc kantralyavacca mizhnarodnymi naziralnikami Pryyom zbroi azhyccyaylyae admyslovaya kamisiya z supracoynikay AAN i veteranay brytanskih kalaniyalnyh vojskay z liku nepalskih gorcay gurkhay Paznej adnak vybary byli peraneseny na bolsh pozni termin 28 snezhnya 2007 chasovy parlament abvyasciy Nepal demakratychnaj federatyynaj respublikaj Rashenne padlyagae zacvyardzhennyu Kanstytucyjnaj Asamblei paslya vybaray EkanomikaAsnova nepalskoj ekanomiki turyzm unutrany gandal selskaya gaspadarka Na poydni krainy isnuyuc myascovyya pradpryemstvy indyjskih pramyslovyh kampanij Grashovaya adzinka Kurs rupii skladae prykladna 70 rupij za adzin dolar ZShA Abmen valyuty volny Groshy mozhna abmyanyac yak u bankah tak i y shmatlikih abmennyh punktah Gl taksamaGara Kutang Nevarskaya mova Nepal Katmandu Budhanilkantha Bhaktapur Patan Gimalai Mustang Arol TerasyZnoskihttps data iana org time zones tzdb 2021e asiaSpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Nepal Glacial Lakes and Glacial Lake Outburst Floods in Nepal International Centre for Integrated Mountain Development Kathmandu March 2011 Arhivavana 1 verasnya 2011