Джыбуці

Джыбу́ці (араб. جيبوتي‎‎, фр.: Djibouti), Рэспу́бліка Джыбу́ці (араб. جمهورية جيبوتي‎‎, фр.: République de Djibouti) — краіна на паўночным усходзе Афрыкі, мае выхад да Індыйскага акіяна. Мяжуе з Самалі, Эфіопіяй і Эрытрэяй. Сталіца — горад Джыбуці.

Рэспубліка Джыбуці
араб. جمهورية جيبوتي‎‎
фр.: République de Djibouti

Сцяг Джыбуці Герб Джыбуці
Дэвіз: «Unité, Égalité, Paix»
Гімн: «Flag song»
Дата незалежнасці	27 чэрвеня 1977 (ад Францыі)
Афіцыйныя мовы	Арабская, французская
Сталіца	Джыбуці
Найбуйнейшы горад	Джыбуці
Форма кіравання	Прэзідэнцкая рэспубліка
Прэзідэнт Прэм’ер-міністр	Ісмаіл Амар Геле
Плошча • Усяго	147-я ў свеце 23 200 км²
Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць	818 169 чал. (171-я) 35,27 чал./км²
ВУП   • Разам (2004)   • На душу насельніцтва	$1 570 млн.  (168-ы) $1 878
ІРЧП (2007)	▼ 0,520 (155-ы)
Валюта	Франк Джыбуці
Інтэрнэт-дамен	.dj
Код ISO (Alpha-2)	DJ
Код ISO (Alpha-3)	DJI
Код МАК	DJI
Тэлефонны код	+253
Часавыя паясы	+3

Гісторыя

Дакаланіяльны перыяд

Тэрыторыю сучаснага Джыбуці шмат стагоддзяў засялялі плямёны афараў і , якія мелі моцныя гандлёвыя сувязі з арабамі. Ад арабаў у краіну пранік іслам, які стаў дзяржаўнай рэлігіяй. З 1285 да 1415 гг. тэрыторыя Джыбуці была часткай мусульманскага дзяржаўнага ўтварэння .

Каланіяльны перыяд

У другой палове ХІХ ст. тэрыторыяй, якая прылягае да Адэнскага заліва, зацікавіліся французы. У 1880-я гг. яны стварылі тут свой пратэктарат — Французскі бераг Самалі, якое паступова стала адной з французскіх калоній у Афрыцы.

У 1947 г. калонія атрымала статус заморскай тэрыторыі Францыі, а ў 1956 г. — частковую аўтаномію. У ходзе г. 60,6% насельніцтва выказалася за аўтаномію ў рамках Французскай Рэспублікі і краіна з чэрвеня 1967 г. стала афіцыйна называцца «Французскія тэрыторыі афараў і іса». У 1970-я ў краіне і за мяжой узнік моцны незалежніцкі рух сярод іса, дыскрымінаваных французамі на карысць афараў. У 1972 г. была створана . У эміграцыі дзейнічалі незалежніцкія партыі, у т.л. тыя, што выступалі за аб'яднанне з Самалі ці Эфіопіяй.

Незалежнасць

Асноўны артыкул:

8 мая 1977 г. тэрыторыя атрымала незалежнасць змяніўшы назву на Рэспубліка Джыбуці; ролю канстытуцыі ў краіне выконвалі «арганічныя законы». Краіну ўзначаліў Хасан Гулед Аптыдон. Прадпрымаліся спробы падтрымання этнічнага балансу паміж іса і афарамі (за першыя два гады незалежнасці тройчы мяняўся склад урада). У сакавіку 1979 г. на базе Афрыканскай народнай лігі за незалежнасць была створана партыя на чале з Х. Г. Аптыдонам. Пасля яго пераабрання ў 1981 г. на безальтэрнатыўнай аснове ў краіне ўсталяваўся аўтарытарны аднапартыйны рэжым.

Унутрыпалітычная напружанасць у 1990 — 1992 гг. выклікала сутыкненні кланава-племянных інтарэсаў афараў і іса. Афарская апазіцыя стварыла (ФААД) і разгарнула антыўрадавае ўзброеннае супраціўленне. У чэрвені 1992 г. Фронт разам з іншымі апазіцыйнымі партыямі і рухамі, у т.л. прадстаўнікамі інтарэсаў іса, утварылі Аб'яднаны фронт апазіцыі. У 1992 г. на 98,1% прагаласавала за . На прэзідэнцкіх выбарах 1993 г. у чарговы раз перамогу атрымаў Х. Г. Аптыдон. У 1994 г. ўзброеныя сутыкненні скончыліся мірнай дамовай. Урад прызнаў ФААД легальнай палітычнай сілай. Умеранае крыло кіраўніцтва ФААД на выступіла ў адзінай кааліцыі з кіруючай партыяй «». Але радыкальная крыло ФААД працягвала ўзброеннае выступленне да мая 2001 г., калі з імі была таксама падпісана мірная дамова.

У 1999 г. пераемник Х. Г. Аптыдона Ісмаіл Амар Геле, атрымаўшы на прэзідэнцкіх выбарах 74% галасоў, быў абраны на шасцігадовы тэрмін прэзідэнцтва.

1 жніўня 2017 г. Кітайская народна-вызваленчая армія, для аховы судоў, выратавальных і антыпірацкіх аперацый у Адэнскім заліве і каля ўзбярэжжа Самалі, адкрыла ваенна-марскую базу ў горадзе Абок.

Палітыка

Джыбуці — парламенцкая рэспубліка, з моцнай прэзідэнцкай уладай. Кіруецца згодна з канстытуцыяй, прынятай у 1992 годзе. Кіраўніком дзяржавы з'яўляецца прэзідэнт, які выбіраецца на ўсеагульных выбарах на шасцігадовы тэрмін. Выканаўчая ўлада належыць прэм’ер-міністру і ўраду, якія назначаюцца прэзідэнтам. Заканадаўчая ўлада належыць аднапалатнаму парламенту, які складаецца з 65 дэпутатаў, выбраных на пяцігадовы тэрмін.

Дазволена дзейнасць толькі адной партыі — Народны рух на карысць развіцця, якая кіруе краінай з моманту атрымання Джыбуці незалежнасці ў 1977 г.

Адміністрацыйны падзел

Асноўны артыкул: Адміністрацыйны падзел Джыбуці

Джыбуці падзелена на 5 акругаў і адзін горад прыроўнены да акругі, якія ў сваю чаргу дзеляцца на 15 раёнаў.

Эканоміка

Джыбуці — гэта бедная, слабаразвітая краіна. Атрымлівае замежную дапамогу з боку Францыі і Саудаўскай Аравіі. Асновай эканомікі застаюцца транзітныя паслугі, за якія краіна атрымлівае значныя грошы дзякуючы свайму зручнаму размяшчэнню. Значная частка эканомікі гэта сельская гаспадарка, у якой заняты 80 % працаздольнага насельніцтва.

Насельніцтва

Насельніцтва краіны складаецца ў асноўным з двух этнічных груп: ісы (самалійцы) — 60 % і афары — 35 %. Астатнія 5 % гэта нашчадкі еўрапейцаў, у асноўным французаў і італьянцаў. У пачатку 1990-х гадоў паміж афрамі і ісамі ўзніклі ўзброеныя сутыкненні, якія паступова перараслі ў грамадзянскую вайну.

Асноўнай рэлігіяй з’яўляецца іслам (гл. іслам у Джыбуці), хрысціянства распаўсюджана сярод еўрапейцаў (гл. хрысціянства ў Джыбуці). Нягледзячы на тое, што афіцыйнымі мовамі з’яўляюцца французская і арабская, у штодзённым жыцці часта выкарыстоўваецца яшчэ і самалійская і мовы. Акрамя сталіцы гарадское насельніцтва сканцэнтравана ў горадзе Арта.

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1960 па 2017 Год Колькасць 1960 83 636 1961 88 499 1962 94 200 1963 100 622 1964 107 584 1965 114 963 1966 122 866 1967 131 401 1968 140 459 1969 149 887 1970 159 667 1971 169 374 1972 179 224 1973 190 560 Год Колькасць 1974 205 197 1975 224 244 1976 248 710 1977 277 750 1978 308 385 1979 336 479 1980 359 247 1981 375 041 1982 385 184 1983 393 443 1984 405 229 1985 424 227 1986 451 942 1987 486 555 Год Колькасць 1988 524 393 1989 560 124 1990 589 924 1991 612 589 1992 629 373 1993 641 900 1994 652 793 1995 663 999 1996 675 891 1997 687 897 1998 699 922 1999 711 652 2000 722 887 2001 733 732 Год Колькасць 2002 744 434 2003 755 085 2004 765 776 2005 776 585 2006 787 544 2007 798 690 2008 810 100 2009 821 865 2010 850 146 2011 846 646 2012 859 652 2013 872 932 2017 956 985

Беларуска-джыбуційскія адносіны

26 жніўня 2013 года ў Пасольстве Беларусі ў Парыжы адбылося падпісанне Сумеснага камюніке аб устанаўленні дыпламатычных адносін паміж Рэспублікай Беларусь і Рэспублікай Джыбуці. Рэспубліка Джыбуці стала 184-й дзяржавай у спісе краін, з якімі Беларусь устанавіла дыпламатычныя адносіны.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6)

Зноскі

1. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2020f/africa
2. Китай открыл в Джибути свою первую зарубежную военную базу (руск.). (1 жніўня 2017). Праверана 24 сакавіка 2019.
3. World Bank Open Data — Сусветны банк.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>
4. перапіс насельніцтва
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39825"></a>
5. World Bank Open Data — Сусветны банк. Праверана 8 красавіка 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

Літаратура

• Джыбу́ці // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 94—95. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
• Джибу́ти // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. . — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 201—202. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Джибу́ти // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 151. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Джыбуці