Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Нябесная сфера — уяўная сфера з адвольным радыусам, цэнтр якой у залежнасці ад умоў задачы можа знаходзіцца ў пэўным пункце прасторы. Цэнтрам можа быць месца назіранняў, цэнтр Зямлі ці Сонца. Паняцце нябеснай сферы выкарыстоўваецца дзеля вуглавых вылічэнняў, вывучэння ўзаемнага размяшчэння і руху нябесных целаў.
Асноўныя пункты, лініі і плоскасці нябеснай сферы
На паверхню нябеснай сферы праецыруюцца бачныя месцазнаходжанні ўсіх свяцілаў, а для зручнасці вымярэнняў на ёй будуюць шэраг пунктаў і ліній.
Плоскасць матэматычнага гарызонту праходзіць цераз цэнтр нябеснай сферы перпендыкулярна адвесу і падзяляе яе на бачную і нябачную паўсферы.
Вертыкальная лінія — прамая, якая праходзіць цераз цэнтр нябеснай сферы і супадае з напрамкам ніткі адвеса ў месцы назірання. Яна перасякае нябесную сферу ў двух пунктах; верхні пункт завецца зенітам, ніжні — надзірам.
Вертыкальны круг — вялікі круг нябеснай паўсферы, што праходзіць праз зеніт і надзір.
Вось свету — прамая, якая праходзіць праз цэнтр нябеснай сферы паралельна восі вярчэння Зямлі і перасякае нябесную сферу ў двух дыяметральна процілеглых пунктах. Пункт перасячэння восі свету з нябеснай сферай (паблізу ад якога знаходзіцца Палярная зорка) называецца Паўночным полюсам свету, процілеглы пункт — Паўднёвым полюсам свету.
Нябесны экватар — вялікі круг, які праходзіць праз цэнтр нябеснай сферы і перпендыкулярны да восі свету. Ён падзяляе нябесную сферу на дзве часткі: Паўночнае паўшар’е з вяршыняй у Паўночным полюсе свету і Паўднёвае — з вяршыняй у Паўднёвым полюсе свету.
Круг схілення свяціла — вялікі круг нябеснай сферы, які праходзіць праз полюсы свету і свяціла.
Сутачная паралель — малы круг нябеснай сферы, плоскасць якога перпендыкулярная да восі свету.
Вялікі круг нябеснай сферы, які праходзіць праз пункты зеніту, надзіра і полюсы свету, называецца нябесным мерыдыянам. Нябесны мерыдыян перасякаецца з сапраўдным гарызонтам у двух дыяметральна процілеглых пунктах. Пункт перасячэння сапраўднага гарызонту і нябеснага мерыдыяна, найбліжэйшы да Паўночнага полюса свету, называецца пунктам поўначы. Пункт перасячэння сапраўднага гарызонту і нябеснага мерыдыяна, найбліжэйшы да Паўднёвага полюса свету, называецца пунктам поўдня.
Лінія, што злучае пункты поўначы і поўдня, называецца паўдзённай лініяй. Яна ляжыць на плоскасці сапраўднага гарызонту. Уздоўж паўдзённай лініі падаюць цені ад прадметаў у поўдзень.
З нябесным экватарам сапраўдны гарызонт таксама перасякаецца ў двух дыяметральна процілеглых пунктах — пункце ўсходу і пункце захаду. Для назіральніка, які стаіць у цэнтры нябеснай сферы тварам да пункта поўначы, пункт усходу будзе з правага боку, а пункт захаду — з левага боку.
Бачны гадавы шлях Сонца сярод зорак называецца экліптыкай. У плоскасці экліптыкі ляжыць шлях Зямлі вакол Сонца, г. зн. яе арбіта. Яна нахілена да нябеснага экватара пад вуглом 23°27' і перасякае яго ў пунктах вясенняга і асенняга раўнадзенства.
Гл. таксама
- Нябесныя каардынаты
Літаратура
- Астраномія: падруч. для 11-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / І. В. Галуза, У. А. Голубеў, А. А. Шымбалёў; пер. з рус. мовы Т. К. Слауты. — Мн.: Адукацыя і выхаванне, 2015. — 224 с.: іл. ISBN 978-985-471-765-4
- Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш — Мн.: БелСЭ, 1985.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Нябесная сфера
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Nyabesnaya sfera uyaynaya sfera z advolnym radyusam centr yakoj u zalezhnasci ad umoy zadachy mozha znahodzicca y peynym punkce prastory Centram mozha byc mesca nazirannyay centr Zyamli ci Sonca Panyacce nyabesnaj sfery vykarystoyvaecca dzelya vuglavyh vylichennyay vyvuchennya yzaemnaga razmyashchennya i ruhu nyabesnyh celay Nyabesnaya sfera z asnoynymi punktami i liniyamiAsnoynyya punkty linii i ploskasci nyabesnaj sferyNa paverhnyu nyabesnaj sfery praecyruyucca bachnyya mescaznahodzhanni ysih svyacilay a dlya zruchnasci vymyarennyay na yoj buduyuc sherag punktay i linij Ploskasc matematychnaga garyzontu prahodzic ceraz centr nyabesnaj sfery perpendykulyarna advesu i padzyalyae yae na bachnuyu i nyabachnuyu paysfery Vertykalnaya liniya pramaya yakaya prahodzic ceraz centr nyabesnaj sfery i supadae z napramkam nitki advesa y mescy nazirannya Yana perasyakae nyabesnuyu sferu y dvuh punktah verhni punkt zavecca zenitam nizhni nadziram Vertykalny krug vyaliki krug nyabesnaj paysfery shto prahodzic praz zenit i nadzir Vos svetu pramaya yakaya prahodzic praz centr nyabesnaj sfery paralelna vosi vyarchennya Zyamli i perasyakae nyabesnuyu sferu y dvuh dyyametralna procileglyh punktah Punkt perasyachennya vosi svetu z nyabesnaj sferaj pablizu ad yakoga znahodzicca Palyarnaya zorka nazyvaecca Paynochnym polyusam svetu procilegly punkt Paydnyovym polyusam svetu Nyabesny ekvatar vyaliki krug yaki prahodzic praz centr nyabesnaj sfery i perpendykulyarny da vosi svetu Yon padzyalyae nyabesnuyu sferu na dzve chastki Paynochnae payshar e z vyarshynyaj u Paynochnym polyuse svetu i Paydnyovae z vyarshynyaj u Paydnyovym polyuse svetu Krug shilennya svyacila vyaliki krug nyabesnaj sfery yaki prahodzic praz polyusy svetu i svyacila Sutachnaya paralel maly krug nyabesnaj sfery ploskasc yakoga perpendykulyarnaya da vosi svetu Vyaliki krug nyabesnaj sfery yaki prahodzic praz punkty zenitu nadzira i polyusy svetu nazyvaecca nyabesnym merydyyanam Nyabesny merydyyan perasyakaecca z sapraydnym garyzontam u dvuh dyyametralna procileglyh punktah Punkt perasyachennya sapraydnaga garyzontu i nyabesnaga merydyyana najblizhejshy da Paynochnaga polyusa svetu nazyvaecca punktam poynachy Punkt perasyachennya sapraydnaga garyzontu i nyabesnaga merydyyana najblizhejshy da Paydnyovaga polyusa svetu nazyvaecca punktam poydnya Liniya shto zluchae punkty poynachy i poydnya nazyvaecca paydzyonnaj liniyaj Yana lyazhyc na ploskasci sapraydnaga garyzontu Uzdoyzh paydzyonnaj linii padayuc ceni ad pradmetay u poydzen Z nyabesnym ekvataram sapraydny garyzont taksama perasyakaecca y dvuh dyyametralna procileglyh punktah punkce yshodu i punkce zahadu Dlya naziralnika yaki staic u centry nyabesnaj sfery tvaram da punkta poynachy punkt ushodu budze z pravaga boku a punkt zahadu z levaga boku Bachny gadavy shlyah Sonca syarod zorak nazyvaecca ekliptykaj U ploskasci ekliptyki lyazhyc shlyah Zyamli vakol Sonca g zn yae arbita Yana nahilena da nyabesnaga ekvatara pad vuglom 23 27 i perasyakae yago y punktah vyasennyaga i asennyaga raynadzenstva Gl taksamaNyabesnyya kaardynatyLitaraturaAstranomiya padruch dlya 11 ga kl ustanoy agul syared adukacyi z belarus movaj navuchannya I V Galuza U A Golubey A A Shymbalyoy per z rus movy T K Slauty Mn Adukacyya i vyhavanne 2015 224 s il ISBN 978 985 471 765 4 Encyklapedyya pryrody Belarusi U 5 i t T 4 Nedalka Stayralit Redkal I P Shamyakin gal red i insh Mn BelSE 1985 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Nyabesnaya sfera