Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Афанасій Філіповіч, Афанасій Брэсцкі, Апанас Брэсцкі (каля 1595 — 1648) — пісьменнік-публіцыст, палітычны і царкоўны дзеяч. Праціўнік Берасцейскай царкоўнай уніі, аўтар «Дыярыуша Філіповіча».
| Апанас Брэсцкі | |
|---|---|
 | |
| Дата нараджэння | 1597 |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | 5 верасня 1648 |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання | |
| Шануецца | у Рускай праваслаўнай царквы |
| У ліку | прападобнамучанікаў |
| Дзень памяці | 20 ліпеня, 5 верасня і ў трэці тыдзень пасля Сёмухі (па юліянскаму календару) |
| Працы | «Дыярыўш» (аўтабіяграфічнае сачыненне) |
| Падзвіжніцтва | барацьба з уніятамі |
| Альма-матар | |
 Творы ў Вікікрыніцах | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
Нарадзіўся імаверна ў Брэсце ў сям’і рамесніка. Атрымаў адукацыю ў брацкай школе, затым у Віленскім езуіцкім калегіуме. Некалькі год працаваў хатнім настаўнікам. У 1620 годзе канцлер Леў Сапега прызначыў Афанасія Філіповіча выхавацелем , якога выдавалі за прэтэндэнта на маскоўскі сталец.
У 1627 годзе стаў манахам віленскага Святадухаўскага манастыра, з 1633 года — намеснік ігумена ў Дубойскім манастыры каля Пінска. У 1636 годзе, пасля перадачы Дубойскага манастыра езуітам, А. Філіповіч пераходзіць у Купяціцкі Увядзенскі манастыр, адкуль восенню 1637 года адпраўляецца ў Маскву.
У 1637—1638 гадах А. Філіповіч быў у маскоўскага цара, дзе сведчыў пра цяжкае становішчы праваслаўных у Рэчы Паспалітай, паведаміў цару пра планы ўраду Рэчы Паспалітай па падрыхтоўцы самазванца. Першым вядомым публіцыстычным творам Філіповіча было пісьмо да цара Міхаіла Фёдаравіча «Гісторыя падарожжа ў Маскву». У 1640 годзе, пасля прыезду з Масквы, А. Філіповіч абраны ігуменам Берасцейскага Сімяонаўскага манастыра. Узначаліў барацьбу мясцовага праваслаўнага брацтва супраць уніятаў.
У 1643 годзе пасля выступлення на сойме быў арыштаваны і сасланы ў Кіеў, аднак апраўданы там царкоўным судом. У 1644 годзе арыштаваны як дзяржаўны злачынца пасля перадачы маскоўскаму паслу ліста ад Лубы (самазванца).
У турме Афанасій Філіповіч напісаў шэраг вострых публіцыстычных артыкулаў. Варшаўскую турму змяніла ссылка ў Кіеў. Спадзеючыся на амністыю мітрапаліта, звёў свае творы ў адзіны твор — «Дыярыўш». Выйшаў на волю пасля смерці мітрапаліта ў 1647 годзе.
У час Казацкай вайны (1648—1651) расстраляны па абвінавачванні ў дапамозе казакам Хмяльніцкага. Кананізаваны Рускай праваслаўнай царквой.
«Дыярыуш, або апісанне праўдзівых падзей»
Дыярыуш (дзённік) — жанр старажытнабеларускай літаратуры, які ў храналагічнай паслядоўнасці перадаваліся падзеі грамадска-палітычнага ці прыватнага жыцця праз суб’ектыўнае ўспрыманне пэўнай асобы. Дзейнасць А. Філіповіча была скіравана на змаганне за правы і прывілеі праваслаўнай царквы, таму грамадскае і асабістае ў яго «Дыярыушы» цесна пераплецена. Твор шматпланавы па кампазіцыі. Аўтар аб’яднаў падарожныя нататкі («Гісторыя падарожжа ў Маскву»), тлумачальныя запіскі, успаміны, дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс пражытага, пасланні, лісты, выкрывальніцкія прамовы, канспектыўныя накіды асобных артыкулаў, філасофскія трактаты багаслоўскага характару, вершы і песні, складзеныя ў турме. Твор стракаты стылем — апавядальная манера мяняецца заклікавай публіцыстычнасцю, дакументальныя згадкі — містычнымі карцінамі і г. д. Аўтар выступае то прапаведнікам «разумнай мернасці» ў грамадстве, то ваяўнічым абаронцам «веры праўдзівай і царквы ўсходняй грэчаскай».
У «Дыярыушы» А. Філіповіча няма кніжнай рыторыкі, да чаго часта звяртаўся ў творах яго сучаснік М. Сматрыцкі. Аўтар абапіраўся на ўласныя назіранні, на факты рэчаіснасці. Апантаны да фанатызму, надзвычай уражлівы, А. Філіповіч часам «бачыў» тое, што выходзіць за рамкі рэальнага. Так, у адной з частак «Дыярыуша» ён апісвае «борзо страшнии видоки (відовішчы) на неби и земли», убачанае ім не ў сне, а на яве і ў дзень. На небе — гнеўныя хмары з войскам, пастаўленым у строй, на зямлі — сем агнёў пякельных, прыгатаваных на сем смяротных грахоў. «З тых огнюв … трох особ выразне видилем: нунциуша легата в короне папежской. Жигмонта кроля и Сапегу гетмана, за преследоване церкви восточной барзо смутно седячих». Поруч гэтага ў «Дыярыушы» шмат дакладных апісанняў і згадак: «Мещане зась убогие з Люблина, Сокаля, Орши, Пинска, Белска, Кобриня, Берестя и з инших мест и местечек плачливе ляментуют, же юж не мают и людей, з ким бы церквей своих доходити могли!.. Ах, беда ж! Креста не принявши детки, а дарослые без шлюбов живут, а умерлых в полях, в огородах и в пивницах потаемне в ночи погребают!.. Над турецкую неволю, тут в панстве христианском православные люде болшую неволю терпят и мают! Бо оршане бедные за тое, што в братстве своем новую церков збудовали, двесте червоных золотых подканцлерому за печать давали…»
Твор складзены як зборнік публіцыстыкі і выйшаў у 1646 годзе.
Памяць
Кананізаваны царквой паміж 1658-1666 гадамі, мошчы знаходзяцца ў Брэсце.
Пабудаваны капліца ў вёсцы Гершоны Брэсцкага раёна, царква ў Гродзенскім Свята-Барыса-Глебскім манастыры (не захавалася).
На месцы гібелі Афанасія Філіповіча ў вёсцы Аркадыя ў 1996 годзе заснаваны Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр.
У кастрычніку 2005 года на праспекце Машэрава ў Брэсце каля сабора Сімеона Стоўпніка пастаўлены помнік «нябеснаму заступніку» Брэста Афанасію Брэсцкаму (Філіповічу). Скульптар — Алеся Гуршчанкава.
У 2010 годзе Сінод Беларускай праваслаўнай царквы заснаваў ордэн прападобнамучаніка Афанасія Брэсцкага.
Зноскі
- Энцыклапедычны слоўнік рэлігійнай лексікі беларускай мовы / У. М. Завальнюк, М. Р. Прыгодзіч, В. К. Раманцэвіч. — Мінск, Изд-во Гревцова, 2013. ISBN 978-985-6954-73-6. С.563.
Літаратура
- Коршунов А. Афанасий Филиппович: Жизнь и творчество. — Мн., 1965.
- Прашковіч М. Слова пра Афанасія Філіповіча // Полымя. — 1965. — № 12. — С.174-177.
- Cаверчанка І. Aurea medioсritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока. — Мн., 1998. — С. 170—173.
- Філіповіч Афанасій // Мысліцелі і асветнікі Беларуси. Х — ХІХ стагоддзі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1995. — С. 325—326 .
- Белазаровіч В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік; Установа Адукацыі «Гродзенскі Дзярж. Ун-т імя Я. Купалы». — Гродна : ГрДУ, 2006. — 345 с. — ISBN 985-417-858-7. С. 57.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Афанасій Філіповіч- Афанасий Брестский, преподобномученик Архівавана 26 чэрвеня 2011. (руск.)
- Дыярыуш, в сокращении. Краткое содержание
Вікіпедыя, Вікі, кніга, кнігі, бібліятэка, артыкул, чытаць, спампоўваць, бясплатна, бясплатна спампаваць, mp3, відэа, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнак, музыка, песня, фільм, кніга, гульня, гульні, мабільны, тэлефон, Android, iOS, Apple, мабільны тэлефон, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, ПК, Інтэрнэт, кампутар
Afanasij Filipovich Afanasij Brescki Apanas Brescki kalya 1595 1648 pismennik publicyst palitychny i carkoyny dzeyach Praciynik Berascejskaj carkoynaj unii aytar Dyyaryusha Filipovicha Apanas BresckiData naradzhennya 1597Mesca naradzhennya Berasce Berascejski pavet Berascejskae vayavodstva Vyalikae Knyastva Litoyskae Rech PaspalitayaData smerci 5 verasnya 1648 1648 09 05 Mesca smerci Berasce Berascejski pavet Berascejskae vayavodstva Vyalikae Knyastva Litoyskae Rech PaspalitayaMesca pahavannya BrestShanuecca u Ruskaj pravaslaynaj carkvyU liku prapadobnamuchanikayDzen pamyaci 20 lipenya 5 verasnya i y treci tydzen paslya Syomuhi pa yuliyanskamu kalendaru Pracy Dyyaryysh aytabiyagrafichnae sachynenne Padzvizhnictva baracba z uniyatamiAlma matar Vilenski yniversitetTvory y Vikikrynicah Medyyafajly na VikishovishchyU Vikipedyi yosc artykuly pra inshyh asob z prozvishcham Filipovich BiyagrafiyaNaradziysya imaverna y Bresce y syam i ramesnika Atrymay adukacyyu y brackaj shkole zatym u Vilenskim ezuickim kalegiume Nekalki god pracavay hatnim nastaynikam U 1620 godze kancler Ley Sapega pryznachyy Afanasiya Filipovicha vyhavacelem yakoga vydavali za pretendenta na maskoyski stalec U 1627 godze stay manaham vilenskaga Svyataduhayskaga manastyra z 1633 goda namesnik igumena y Dubojskim manastyry kalya Pinska U 1636 godze paslya peradachy Dubojskaga manastyra ezuitam A Filipovich perahodzic u Kupyacicki Uvyadzenski manastyr adkul vosennyu 1637 goda adpraylyaecca y Maskvu U 1637 1638 gadah A Filipovich byy u maskoyskaga cara dze svedchyy pra cyazhkae stanovishchy pravaslaynyh u Rechy Paspalitaj pavedamiy caru pra plany yradu Rechy Paspalitaj pa padryhtoycy samazvanca Pershym vyadomym publicystychnym tvoram Filipovicha bylo pismo da cara Mihaila Fyodaravicha Gistoryya padarozhzha y Maskvu U 1640 godze paslya pryezdu z Maskvy A Filipovich abrany igumenam Berascejskaga Simyaonayskaga manastyra Uznachaliy baracbu myascovaga pravaslaynaga bractva suprac uniyatay U 1643 godze paslya vystuplennya na sojme byy aryshtavany i saslany y Kiey adnak apraydany tam carkoynym sudom U 1644 godze aryshtavany yak dzyarzhayny zlachynca paslya peradachy maskoyskamu paslu lista ad Luby samazvanca U turme Afanasij Filipovich napisay sherag vostryh publicystychnyh artykulay Varshayskuyu turmu zmyanila ssylka y Kiey Spadzeyuchysya na amnistyyu mitrapalita zvyoy svae tvory y adziny tvor Dyyaryysh Vyjshay na volyu paslya smerci mitrapalita y 1647 godze U chas Kazackaj vajny 1648 1651 rasstralyany pa abvinavachvanni y dapamoze kazakam Hmyalnickaga Kananizavany Ruskaj pravaslaynaj carkvoj Dyyaryush abo apisanne praydzivyh padzej Asnoyny artykul Dyyaryush Filipovicha Dyyaryush prapadobnaga Apanasa Dyyaryush dzyonnik zhanr starazhytnabelaruskaj litaratury yaki y hranalagichnaj paslyadoynasci peradavalisya padzei gramadska palitychnaga ci pryvatnaga zhyccya praz sub ektyynae ysprymanne peynaj asoby Dzejnasc A Filipovicha byla skiravana na zmaganne za pravy i pryvilei pravaslaynaj carkvy tamu gramadskae i asabistae y yago Dyyaryushy cesna peraplecena Tvor shmatplanavy pa kampazicyi Aytar ab yadnay padarozhnyya natatki Gistoryya padarozhzha y Maskvu tlumachalnyya zapiski uspaminy dzyonniki aytabiyagrafichny narys prazhytaga paslanni listy vykryvalnickiya pramovy kanspektyynyya nakidy asobnyh artykulay filasofskiya traktaty bagasloyskaga haraktaru vershy i pesni skladzenyya y turme Tvor strakaty stylem apavyadalnaya manera myanyaecca zaklikavaj publicystychnascyu dakumentalnyya zgadki mistychnymi karcinami i g d Aytar vystupae to prapavednikam razumnaj mernasci y gramadstve to vayaynichym abaroncam very praydzivaj i carkvy yshodnyaj grechaskaj U Dyyaryushy A Filipovicha nyama knizhnaj rytoryki da chago chasta zvyartaysya y tvorah yago suchasnik M Smatrycki Aytar abapiraysya na ylasnyya naziranni na fakty rechaisnasci Apantany da fanatyzmu nadzvychaj urazhlivy A Filipovich chasam bachyy toe shto vyhodzic za ramki realnaga Tak u adnoj z chastak Dyyaryusha yon apisvae borzo strashnii vidoki vidovishchy na nebi i zemli ubachanae im ne y sne a na yave i y dzen Na nebe gneynyya hmary z vojskam pastaylenym u stroj na zyamli sem agnyoy pyakelnyh prygatavanyh na sem smyarotnyh grahoy Z tyh ognyuv troh osob vyrazne vidilem nunciusha legata v korone papezhskoj Zhigmonta krolya i Sapegu getmana za presledovane cerkvi vostochnoj barzo smutno sedyachih Poruch getaga y Dyyaryushy shmat dakladnyh apisannyay i zgadak Meshane zas ubogie z Lyublina Sokalya Orshi Pinska Belska Kobrinya Berestya i z inshih mest i mestechek plachlive lyamentuyut zhe yuzh ne mayut i lyudej z kim by cerkvej svoih dohoditi mogli Ah beda zh Kresta ne prinyavshi detki a daroslye bez shlyubov zhivut a umerlyh v polyah v ogorodah i v pivnicah potaemne v nochi pogrebayut Nad tureckuyu nevolyu tut v panstve hristianskom pravoslavnye lyude bolshuyu nevolyu terpyat i mayut Bo orshane bednye za toe shto v bratstve svoem novuyu cerkov zbudovali dveste chervonyh zolotyh podkancleromu za pechat davali Tvor skladzeny yak zbornik publicystyki i vyjshay u 1646 godze Kaycheg dlya moshchay Apanasa Bresckaga Srebra pazalota 1857 god sa zboru PamyacKananizavany carkvoj pamizh 1658 1666 gadami moshchy znahodzyacca y Bresce Pabudavany kaplica y vyoscy Gershony Bresckaga rayona carkva y Grodzenskim Svyata Barysa Glebskim manastyry ne zahavalasya Na mescy gibeli Afanasiya Filipovicha y vyoscy Arkadyya y 1996 godze zasnavany Svyata Afanaseyski muzhchynski manastyr U kastrychniku 2005 goda na praspekce Masherava y Bresce kalya sabora Simeona Stoypnika pastayleny pomnik nyabesnamu zastupniku Bresta Afanasiyu Bresckamu Filipovichu Skulptar Alesya Gurshchankava U 2010 godze Sinod Belaruskaj pravaslaynaj carkvy zasnavay orden prapadobnamuchanika Afanasiya Bresckaga ZnoskiEncyklapedychny sloynik religijnaj leksiki belaruskaj movy U M Zavalnyuk M R Prygodzich V K Ramancevich Minsk Izd vo Grevcova 2013 ISBN 978 985 6954 73 6 S 563 LitaraturaKorshunov A Afanasij Filippovich Zhizn i tvorchestvo Mn 1965 Prashkovich M Slova pra Afanasiya Filipovicha Polymya 1965 12 S 174 177 Caverchanka I Aurea mediosritas Knizhna pismovaya kultura Belarusi Adradzhenne i rannyae baroka Mn 1998 S 170 173 Filipovich Afanasij Mysliceli i asvetniki Belarusi H HIH stagoddzi Encyklapedychny davednik Mn 1995 S 325 326 Belazarovich V A Gistaryyagrafiya gistoryi Belarusi vucheb dapamozhnik Ustanova Adukacyi Grodzenski Dzyarzh Un t imya Ya Kupaly Grodna GrDU 2006 345 s ISBN 985 417 858 7 S 57 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Afanasij Filipovich Afanasij Brestskij prepodobnomuchenik Arhivavana 26 chervenya 2011 rusk Dyyaryush v sokrashenii Kratkoe soderzhanie